Muhammad Yusuf hayoti va ijodi - Adabiyot - Slaydlar

Muhammad Yusuf hayoti va ijodi

Yuklangan vaqt:

27.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

9061.169921875 KB

Ko'chirib olish

O‘zMU ijtimoiy fanlar fakulteti Amaliy psixologiya 2-bosqich talabasi Nasriddinov Asrorbekning O‘zbek tilining sohada qo‘llanilishi fanidan tayyorlagan mustaqil ta’lim taqdimoti Mavzu : Muhammad Yusuf hayoti va ijodi

Muhammad Yusuf Xalqimizning sevimli shoiri Muhammad Yusuf 1954-yil 26- aprel kuni Andijon viloyati Marhamat tumani Qovunchi qishlog‘ida tavallud topgan. U Yusuf ota va Enaxon ayalarning ikki o‘g‘il, uch qiz farzandlari ichida erka dilbandi bo‘lib ulg‘aygan. Noyob iste‘dod sohibi bo‘lmish Muhammad Yusuf bolalik chog‘larida sho‘x yigit bo‘lib, ko‘p narsalarga qiziqqan, yuragida muhabbat, tomirlarida oqayotgan qonning jo‘shqinligi uning she’rlarida yaqqol namoyon bo’ladi.

Muhammad Yusuf bolalikdan ziyrak, juda qiziquvchan bo‘lganligi bois ko‘p kitoblarni sevib o‘qigan va savollarga javob izlagan. Shu bilan birgalikda Muhammad Yusuf ochiqko‘ngil va hayolparast bola bo‘lib, she’riyat va adabiyotga mehri juda baland bo‘lgan. Bunday mehrni uning qalbida buvijonisi Tursunxon ena uyg‘otgan edi. Muhammad Yusuf garchi oddiy dehqon oilasida dunyoga kelgan bo‘lsa-da, o‘qish va ishlarida katta muvaffaqiyatlarga erishadi.

1973-yili o‘rta maktabni a‘lo baholarga tugatib, Reshetov nomidagi Rus tili va adabiyoti Institutiga o‘qishga kiradi. 1978- 80 — yillar oralig‘ida harbiy xizmatni o‘taydi va bu davrlar shoir uchun mashaqqatli va murakkab tajribali davr bo‘ladi, shoir ko‘nglida ,,Ona vatan’’ tuyg‘usi yanada alangalanadi. Shu tariqa shoirning keng qamrovli ijod faoliyati boshlanadi.

Uning dastlabki she’rlari «O’zbekiston adabiyoti va san’ati» ro‘znomasida 1976-yilda chop etilgan edi. Muhammad Yusufning qalamiga mansub dastlabki kitob 1985-yil nashrdan chiqqan bo‘lib , “Tanish teraklar” deb nomlanadi. U qisqa muddat ichida samimiy, xalq dilidan so‘zlovchi, xalq kuychisi bo‘lganligi bois xalq ko‘nglidan qisqa fursat ichida joy ola biladi.

Uning “Iltijo”,”Bulbulga gapim bor”(1987-y.), “Uyqudagi qiz”(1989-y.),”Ko’ngilda bir yor”,”Ishq kemasi”,”Halima enam allalari”(1991-y.), “Yolg’onchi yor”(1994-y.) “Seni osmonimga olib ketaman”(1998-y.),”Erka kiyik”,”O’zingdan qo’ymasin xalqim”(2000-y.), “Saylanma”(2001-2004-yy.), “Ulug’imsan vatanim”,kitoblari chop etilib, ommaga taqdim qilingan. 1989 yilda esa « Uyqudagi qiz » nomli she’riy to‘plami uchun unga respublika Yoshlar mukofoti berildi. U yirik poetik janrlarga ham murojaat etib , “Osmonning oxiri”, “Qora quyosh” singari dostonlar yaratdi.

Yurtimizning mustaqillikka erishgani Muhammad Yusuf ijodida yangi ufqlarni ochdi. Uning millat va yurt istiqboli sharafiga bitgan go‘zal she’rlari o`zining samimiyligi , soddaligi , badiiy mukammalligi bilan millionlar qalbida aks sado berdi Shoirning “ Vatanim” , “Xalq bo`l , elim”, “Dunyo”, “Inshoolloh”, “O’zbekmomo”, “Iqror”, “Tilak” singari she’rlari chinakam she’riyat yurtni qanday kuylamog‘I lozimligini isbotlagan asarlar bo‘lib qoldi.

U rostgo‘y shoir, halol va pokiza qalb egasi. Shuning uchun ham uning she’riyati butun ma’naviyatga to‘la, muhabbat haqida kuylaydimi, bevafo yor haqida qo‘shiq to‘qiydimi yoki tariximiz, taqdirimiz haqida kuylaydimi hamisha hayotga, haqiqatga hamnafaslik sezilib turadi. Uning she’rlari oddiy, ravon, soddaligi bilan xalq og’zaki ijodiga hamohang ko‘rinadi. Hech bir kitobxon yo’q-ki, uning javonidan Muhammad Yusufning kitobi topilmaydigan, hech bir inson yo’q-ki, uning misralaridan mehr, muhabbat hissin tuymagan! U shunday iste’dotli shoir-ki, uning har bir she’rida xalqning quvonch-u iztiroblari, orzu va armonlarini madh ettirgan. Shoirning dilga yoqar misralarini hirgoya qilmagan bironta o’zbek farzandi topilmasa kerak. Muhammad Yusuf san’atkorlar ahliga ham katta yutuq keltirgan, o’lmas satrlarni bitgan desak ham mubolag’a bo’lmaydi.

Muhammad Yusuf garchi she’riyatida sodda so’zlardan foydalangan bo’lsada, uning mazmun mohiyatini juda ham boy, chuqur ma’noga ega tarzda yoritib bergan: Ushbu she’rda ham inson va hayot, ona vatan tushunchalari mujassamlashgan.

Ish faoliyati • -Muhammad Yusuf Respublika kitobxonlar jamiyatida muharrir(1980-1982); • -“Toshkent oqshomi” gazetasida muxbir(1982-86); • -“G’. G’ulom” nomidagi adabiyot va san’at nashriyotida muharrir; • -Respublika Axborot akentligida Bosh muharrir o’rinbosari; • -“Vatan” tahriryatida maxsus muxbir; • -“Tafakkur” jurnalida bo’lim boshlig’i; • -O’zbekiston yozuvchilar uyushmasida adabiy maslahatchi; • 1997-yildan umrining oxirgi kunlariga qadar mazkur uyushma raisining yoshlar bilan ishlash bo’yicha o’rinbosarlari lavozimida ishlagan.

Muhammad Yusuf xalqimizga qilgan fidoyi xizmatlari uchun: • — 1996 – yili “Do’stlik” ordeni; • — 1998 – yilda “O’zbekiston xalq shoiri” faxriy unvonlariga sazovor bo’lgan. Muhammad Yusuf ijodi keyingi davr o‘zbek qo‘shiqchiligi rivojida muhim o‘rin tutadi. Milliy san’atimizning eng yirik va iste’dodli vakillaridan tortib , havaskor qo‘shiqchilarigacha shoir she’rlarini kuyga soladilar.

Xalq shoiri Muhammad Yusuf 2001-yil 31-iyulda Qoraqalpog‘istonning Ellikqal’a tumaniga qilingan ijodiy safar chog‘ida yurak xurujidan vafot etdi. Garchi u vafot etgan bo’lsa-da, lekin u odamlar yuragida mangu yashaydi, Muhammad Yusuf xalqning qalbidir!… Xulosa qilib shuni aytishim mumkinki, hamma inson ham vatan, ona deya kuylashi mumkin-u, ammo ona yurtni maromiga yetkazib, yurakdan kuylay oladigan, xalq dilini biladigan ijodkorgina chin shoir bo’la oladi! Muhammad Yusuf bunga yorqin timsol bo’la oladi deb o’ylayman. Shoir she’rlari orqali odamlarning unitayozgan qadriyatlarimizni, millatimizni asrab avaylashga chorlaydi. Uning she’rlaridagi oddiy obrazlari, ayni paytda munis va qadrdon, tub mohiyati ya`ni ular timsolida shu ona vatan, muqaddas tuproq, shu vatanning azizligi, mo’tabarligi aks ettirilgan.

VIDO Rizqim uzilganga o‘xshaydi, chog‘i, Izlama, hech qanday tashhisu, malham. Tobora avjlanar dardning o‘chog‘i, Yetolmasam kerak Toshkentgacha ham. Tik qo‘y, qo‘zg‘atmagin, vujudim og‘rir, Ellikqal’a degan yurtda ne gunoh Vatanning sharqida tug‘ilib, oxir, G‘arbida o‘lmoqni bitibdi, Alloh! Ig‘vo tarqatmanglar maza-bemaza, Mabodo, yuz bersa biror bir kor-hol. Toshkentda ochmasin, hech qanday aza, Sim qoqqin, Abdulla Orifga darhol! To‘xta, aytib qolay, jon pishmasidan, Hammasi joyida: seyf, stol, palos... Faqat Yozuvchilar uyushmasidan, Bir varaq ariza qarzim bor, xolos. Aytgancha, stolim chap tortmasida, Bir shoir yigitning qo‘lyozmasi bor. Adashmasam, edi yurtga qasida, Shuni nashriyotga-taqrizga yubor. Og‘zim quriyapti, suv ber, bir qultum, “ Ruh o‘zin ulfati jondan tuymoqda”. Oh, ota bo‘lib men, nima ham ko‘rdim, Yuragim kuymoqda, ichim kuymoqda! To‘rt bolamdan birin menda ko‘ngli yo‘q, Nima qilay axir, Xudoyim aytsin. Nazira o‘gaymas, uning o‘g‘li yo‘q, Boburga aytinglar, Darxonga qaytsin! Shoirning she’rlari-taqdiri, derdi, Rosti ishonmasdim, bosmasdi titroq. Nahot, Robbim menga shunday dard berdi, Taqdirim bo‘ldimi “Lolaqizg‘oldoq”!?

Jonsiz jigarimga botmoqda tikan, Qoraytirib borar yuzlarimni g‘am. Aslida, she’rlarim peshonam ekan, To‘yin ko‘rolmadim qizlarimni ham. O‘lsam, uch qizimga bo‘ladi og‘ir, Ehtimol, ular ham qilishar toqat. Yig‘lashib, yig‘lashib ko‘nadi oxir, Onamni ko‘ndirib bo‘lmaydi faqat! Kor qilmaydi unga hech himmatingiz, O‘zin ado qilar, jonini yeya Ayting sekingina- Muhammadingiz, Ketdi Muhammadning yoniga- deya. Soat nechchi bo‘ldi, qosh qoraydimi, Jonga tegdi dersan, shu shoiri ham. “ Menga havo yetmas...”, jon toraydimi, Buncha hayalladi, Azroili ham. Kelishin kutamiz endi nachora, Bir shoir jonida intiqomi bor. Aytgancha, uch kundan keyin, bechora, Nozima qizimning imtihoni bor. Eh, nima bo‘lar-a, rektorga borgin, Bir iltimos qilgin, uchrab o‘ziga. Tegsa, tegibdida, yordami axir, Muhammad Yusufning bitta qiziga. Ana kelayotir, ajal pishqirib, Uzmoq bo‘lar rizqu-saodatimni. Qaysi bir so‘zimda olar...ishqilib, Aytishga ulguray Shahodatimni. Oh, nima deysan-a, Naziramga ayt, Sho‘rlikni yoz qolib, qishi tushmasin. Yana tilga chiqar, o‘zim bitgan bayt: “ Nomard odamlarga ishi tushmasin!”

Unga shon kerakmas, unvon kerakmas, Yetadi xilqatu-xayoli degan. Unvon berib ketay men unga, bas, Muhammad Yusufning ayoli degan! Ichim achiyapti Adabiyotga, Arzirli bo‘lmadi, o‘gitlarim ham. So‘zini muhrlab abadiyatga, Odam bo‘larmikan shogirdlarim ham? Bilaman, yozadi qalamin o‘pib, Sirojiddinlaru, Azim Suyunlar. Qo‘rqaman, qo‘shiqchi shoirlar qo‘pib, Bosib kelmasmikan qaro quyunlar! Nahot o‘z-o‘zimdan ko‘nglim to‘lmasa, Chala qoldi saboq, bo‘ldi endi kech! Faqat bir o‘gitim: dardi bo‘lmasa, Shogirdman demasin Muhammadga, hech! Muhammaddan iymon, Yusufdan jamol, Yashadim, lek shoir jismi bilan, men. Gunoh ham qilganim rostdir, ehtimol, Ikki payg‘ambarning ismi bilan, men! O‘zi kechirguvchi, istig‘for aytgum, Darig‘ tutma mendan muhabbatingni. O‘zingdan yaraldim, o‘zingga qaytgum, O‘zing kechir sodda Muhammadingni! “ O‘LIM NIMA, BU HAM BITTA SAYR, ONA, O‘G‘LING QARO YERGA KЕTDI XAYR, ONA...”

O'xshashlar

Muhammad Yusufning hayoti va ijodi

Zahiriddin Muhammad Boburning hayoti va ijodi

Muhammad Yusuf (yangi)

Uvaysiy hayoti va ijodi

Nishotiy hayoti va ijodi