Adabiy til meʼyorlari. Yangi alifbo va imlo meʼyorilari - Adabiyot - Slaydlar

Adabiy til meʼyorlari. Yangi alifbo va imlo meʼyorilari

Yuklangan vaqt:

01.05.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2583.5263671875 KB

Ko'chirib olish

Adabiy til meʼyorlari. Yangi alifbo va imlo meʼyorilari

Reja 1. Adabiy Til Me'yorlari 2. Yangi Alifbo 3. Yangi alifbo va xorijiy tillar bilan integratsiya : 4. Imlo Me'yorlari

Adabiy Til Me'yorlari  Adabiy til me'yorlari — bu tilning turli sohalarida uni to'g'ri va samarali ishlatish uchun belgilangan qoidalardir. Ular adabiy tilning qonuniyatlariga, so'zlashuv va yozuvda to'g'ri qo'llanilishi uchun zarurdir. Adabiy tilning me yorlari ʼ quyidagicha bo'linadi:

Adabiy tilning meʼyorlari  Fonetik me'yorlar — so'zlar talaffuzining to'g'riligi va unli-harf va undoshlarning to'g'ri ishlatilishini belgilaydi.  Morfologik me'yorlar — so'zning shaklini va undagi qo'llaniladigan grammatik qurilmalarni o'z ichiga oladi (masalan, ko‘plik, otlar va fe'llarning qo‘llanilishi).  Sintaktik me'yorlar — gap va iboralarning to'g'ri tuzilishi, so'zlar orasidagi aloqalar va ularning bir-biriga bog'liqligini ifodalaydi.  Leksik me'yorlar — so‘z va ifodalar to‘g‘ri ishlatilishi kerak, shuningdek, so‘zlarning ma’nolari va ular orasidagi farqlarni aniqlaydi.  Stilistik me'yorlar — adabiy va nutqiy uslubning to'g'ri qo'llanilishi.

Semantik me'yorlar : Bu tilni to‘g‘ri ishlatishning yana bir muhim jihati bo‘lib, so‘zlarning ma'nolarini aniq va izchil tushunish va ishlatish talab etiladi. Semantikaning noto‘g‘ri ishlatilishi, masalan, sinonimlarni noto‘g‘ri tanlash yoki noaniq iboralar yordamida mantiqsiz ma’lumotlarni tarqatish tilning samaradorligini pasaytiradi.

So‘zning yozilishida imlo xatolariga yo‘l qo‘ymaslik  Imlo xatolari — tilning to‘g‘ri ishlatilmasligi tufayli ko‘plab noaniqliklar yoki tushunmovchiliklarga olib keladi. Misol uchun, “qo‘llab-quvvatlash” va “qo‘llash” so‘zlari o‘rtasidagi farqni aniq tushunish zarur.

Stilistika va tilning nozik jihatlari :  Tilning turli holatlarda, masalan, ilmiy, adabiy, rasmiy va noformal nutqlarda ishlatilishi o‘zining xususiyatlariga ega. Har bir stilda o‘ziga xos me’yorlar mavjud bo‘lib, bu, o‘z navbatida, so‘zlarning tanlanishidan tortib, gap qurishning uslubiy xususiyatlariga qadar bo‘ladi.

Yangi Alifbo  Yangi alifbo — bu 1993-yilda O'zbekistonda qabul qilingan yangi lotin alifbosiga asoslangan yozuv tizimidir. Bu alifbo, o'zbek tilining xususiyatlariga moslashtirilgan va eski kiril alifbosidan farq qiladi. Yangi alifboda o'zgarishlar quyidagilardir:  Harflarning soddalashishi : Kiril alifbosidagi ba'zi harflar o'rnini yangilari egalladi.  Simplicity (soddalik) : Yangi alifbo yanada sodda va zamonaviy tarzda tuzilgan, ayniqsa, xorijiy tillar bilan o'zaro aloqalarni osonlashtirishga xizmat qiladi.

Yangi alifbo va u bilan bog‘liq qonunlar Yangi alifbo joriy etilishi bilan yozuvda ba'zi so‘zlarning o‘zgarishi va yangi imlo me'yorlarining yaratilishi zarur bo‘ldi. Misol uchun, eski "ў" harfi "o" bilan almashtirildi va "қ" o‘rniga "q" harfi kiritildi.

Yangi Alifbo va Imlo Me'yorlarining Amaliy O‘rni : Qarorlar va qonunlarni joriy etish : 1993-yilgi qarorlar va qonunlar asosida yangi alifbo va imlo me'yorlarini keng miqyosda joriy etish, avvalo ta’lim tizimida va yozuvda yangi yondashuvlarni talab qildi. Xususan, o‘quvchilarni yangi alifbo asosida o‘qitish, imlo me'yorlarini to‘g‘ri o‘rgatish uchun qo‘llanmalarning yaratildi.

Yangi Alifbo va Imlo Me'yorlari Bilan Bog‘liq O‘zgarishlar :  Nashrlar va bosmalar : Yangilangan imlo va alifbo qo‘llanilishiga mos ravishda O‘zbekistonda adabiyot va nashriyot sohasida katta o‘zgarishlar amalga oshdi. Yangi alifboda adabiy asarlarning nashr etilishi va ta'lim materiallarining o‘qituvchilar uchun oson tushunilishi o‘rganildi.  O‘quvchilarga yo‘llanma : Yangi imlo me'yorlari, shuningdek, kitoblar va o‘quv qo‘llanmalari orqali o‘quvchilarga taqdim etiladi, bu esa o‘zbek tilining rivojlanishiga hissa qo‘shadi.

Dublikat harflardan voz kechish :  Eski kiril alifbosida ba'zi harflar (masalan, "я", "е" va boshqalar) fonetik jihatdan o‘xshash bo‘lsa, yangi alifbo orqali bularni yanada aniqlashtirishga harakat qilindi.

Yangi alifbo va xorijiy tillar bilan integratsiya :  Yangi alifbo O‘zbekistonda, shuningdek, boshqa lotin yozuvini qo‘llaydigan mamlakatlar bilan aloqalarni osonlashtiradi. Shu bilan birga, internetda va raqamli texnologiyalarda o‘zbek tilining yaxshiroq qo‘llanilishiga yordam beradi.

Imlo Me'yorlari  Imlo me'yorlari adabiy tilni to'g'ri yozishda va uni samarali ifodalashda muhim o'rin tutadi. O'zbek tilidagi imlo me'yorlari:  Kiril alifbosidan lotin alifbosiga o'tishda ba'zi so'zlar va ularning shakllari o'zgargan.  Maxsus belgilar va ajratish belgilariga alohida e'tibor beriladi.  Yozishda katta va kichik harflardan foydalanish, masalan, yer nomlarini va bosh harflarni to'g'ri qo'llash zarur. .

Imlo Me'yorlarining Ba'zi Misollari  Birlashtirish va ajratish : "Qishloq xo'jaligi" so'zi alohida yoziladi, lekin "viloyat markazi" birlashtiriladi.  Tirishka va qo‘shimchalar : Imlo qo‘llanmalarida so‘zning yozilishida turli qo‘shimchalar va belgilarning to‘g‘ri ishlatilishi kerak.

Adabiy Til Me'yorlarining Amaliy Ahamiyati Adabiy til me’yorlari nafaqat yozma, balki og‘zaki nutqda ham muhimdir. Ushbu me’yorlarning hayotiy jihatlari quyidagilardan iborat: Nutq madaniyati:  Tushunarli ifoda : Til me'yorlariga rioya qilish fikrni oson tushunish imkonini beradi.  Estetik nutq : Nutqni bezab turuvchi iboralar, maqol va matallar o‘z o‘rnida ishlatiladi.

Turli nutq uslublaridagi me'yorlar:  Ilmiy uslub : Aniqlik, mantiqiy izchillik va sodda tushuntirish zarur.  Badiiy uslub : So‘zlar obrazli va hissiy ta'sir kuchiga ega bo‘lishi kerak.  Rasmiy uslub : Aniq qoidalarga asoslangan, byurokratik tilda aniq va ixcham yozish lozim.

Globallashuv va texnologiyalar uchun moslashuvchanlik:  Lotin alifbosi internet va texnologiyalarda keng tarqalganligi sababli o‘zbek tilini raqamli dunyoga moslashishni ta'minlaydi.  Yozuv soddalashgani tufayli, yangi alifbo xorijiy o‘quvchilar uchun ham qulay bo‘lib, o‘zbek tilining xalqaro miqyosda tarqalishiga yordam beradi.

Yangi Alifbo va Imlo Me'yorlarining Kelajakdagi Roli  Yangi alifbo raqamli platformalarda (masalan, ijtimoiy tarmoqlar, elektron kitoblar) keng foydalanishga imkon beradi. O‘zbek tilini sun’iy intellekt va tarjima dasturlari uchun qulay qiladi.  Yangi alifbo va imlo me’yorlariga mos darsliklar, lug‘atlar va interaktiv o‘quv materiallari taqdim etilmoqda. Imlo va adabiy me’yorlar o‘quvchilarning yozma va og‘zaki nutq ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.

Xulosa  Yangi alifbo va imlo me'yorlari O‘zbek tilining rivojlanishida muhim qadamdir. U tilni zamonaviy texnologiyalarga moslashtiradi, xalqaro maydonda uni tanitadi va milliy o‘zlikni saqlashga xizmat qiladi. Shu bilan birga, adabiy til me'yorlari nutq va yozuvda aniqlik, go‘zallik va mantiqiylikni ta'minlaydi. Ularning to‘g‘ri ishlatilishi har bir o‘zbekistonlik uchun til madaniyatining ajralmas qismi bo‘lishi kerak.

Foydalanilgan adabiyotla 1. O‘zbek tili grammatikasi. I. G‘. G‘ulomov , N. Z. Mahmudov va boshqalar. Toshkent, O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi, 2003. 2. O‘zbek adabiy tili tarixi. N. Mahmudov , Toshkent, 2014. 3. O‘zbek tilining izohli lug‘ati (5 jildlik). Toshkent: O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi nashriyoti, 2006–2008. 4. O‘zbekiston Respublikasining "Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy etish to‘g‘risida"gi qonuni , 1993-yil 2-sentyabr. 5. "Davlat tili to‘g‘risida"gi qonun (1989-yil, 2019-yilgi tahriri bilan). 6. A. Madvaliyev : “Adabiy til me’yorlari va zamonaviy yozuv masalalari”, “Til va adabiyot” ilmiy to‘plami. 7. O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi: http:// ensiklopediya.uz 8. “ Xalq so‘zi” gazetasi: O‘zbek tili va yangi alifbo masalalariga bag‘ishlangan maqolalar.

O'xshashlar

Adabiy tur va janr nazariyasi

Hozir adabiy jarayon

Hozirgi adabiy jarayon

Muqimiyning adabiy merosi

Yangi yil