logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Xayot faoliyati xavfsizligi
  4. Ishlab chiqarishda shikastlanish va kasbiy kasalliklar

Ishlab chiqarishda shikastlanish va kasbiy kasalliklar

Yuklangan vaqt:

31.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

167.71484375 KB
Ko'chirib olish
Ishlab chiqarishda shikastlanish va kasbiy kasalliklar Reja: 1. Baxtsiz hodisalar, jarohatlanish, kasbiy kasalliklar va zaharla- nishlarning asosiy sabablari. 2. Baxtsiz hodisalarni tekshirish va hisobga olish tartibi. 3. Baxtsiz hodisalarni maxsus tekshirish. 1. Baxtsiz hodisalar, jarohatlanish, kasbiy kasalliklar va zaharlanishlarning asosiy sabablari. Xavfsizlikning talab va qoidalariga rioya qilmaslik, sanitariya-gigiena me`yorlari, hamda mehnat intizomining buzilishi baxtsiz hodisalarini kelib chiqishiga sabab buladi. Baxtsiz hodisa (jarohatlanish) - inson tanasining teri yoki ayrim qismlari tashqi mexanik, kimyoviy, issiqlik va elektr ta`siri natijasida shikastlansa, buni baxtsiz hodisa (jarohatlanish) deb ataladi. Kasbiy kasalliklar – ishchi - xodimlarga zararli ish sharoitlarining salbiy ta`siri natijasida hosil buladigan kasalliklar kiradi. Zararli ish sharoitlariga - yomon (nobob) iqlim sharoitllari, zaharli changlar, me`yoridan ortiq shovqin va titrash, bosimning me`yoridan oshishi, yorug’likning etarli bulmasligi va boshqalar kiradi. Korxonalarda uchraydigan baxtsiz hodisa, kasb kasalliklari, va zaharlanishlarning sabablari 4-ga bulinadi. 1. Tashkiliy sabablar. - Xavfsizlik texnikasi buyicha yo`l-yo`riqlar o`tmagan, ish joylarini noto`g’ri tashkil etilgan, ish joylari yo`laklarning to`silishi, dastgohlar vaqtida sozlanmaganligi, yaroqsiz asbob uskunalarni ishda qo`llash, asosiy ish vaqtidan tashqari ishlash. 2. Gigienik sabablar. - Oqova suvlarda va havodagi zararli moddalarning yuqori kontsentratsiyasi mavjudligi, nobob iqlim sha-roitlari, yorug’likni etarli emasligi, shovqinning yuqoriligi, sanitariya-maishiy xonalarning etishmasligi va tibbiy ko`rikdan o`tmaganligi. 3. Texnik sabablar. - Mashina, uskunalarning kamchiliklari va nosozligi, og’ir ishlarni mexanizatsiyalashtirilmaganligi, xavfsizlik to`siqlar yo`qligi, uskunalarning noto`g’ri joylashtirilishi va ularning nosozligi. 4. Ruhiy-fiziologik sabablar. - Ishlarning og’irligi, me`yoridan ortiq charchash, ishning monotonligi (bir xilligi), ziyraklikning pasayishi, xavfsizlik qoidalarini buzilishi, mehnat intizomining buzilishi, ishchilarning psixofiziologik sifatlarini bajarayotgan ishga mos kelmasligi yoki uning nosog’lomligi. - Korxona rahbarlarining va muhandis - texnik xodimlarning kun tartibidagi asosiy vazifalaridan biri “Ma`muriyat mehnatni muhofaza qilishning zamonaviy vositalarini joriy etishlari va ishlab chiqarishda baxtsiz hodisalar hamda kasb kasalliklarini oldini oladigan sanitariya sharotlarini ta`minlashi shart (“MMQ to`g’risida”gi qonunning 18-moddasi). Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 6 iyun 286-sonli qarori bilan tasdiqlangan, ”Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni va xodimlar salomatligini boshqa xil zararlanishini tekshirish va hisobga olish to`g’risida” gi Nizom qabul qilindi. Umumiy qoidalar. Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 6 iyun 286-sonli qarori bilan tasdiqlangan, ”Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni va xodimlar salomatligini boshqa xil zararlanishini tekshirish va hisobga olish to`g’risida” gi Nizom qabul qilindi. 1.Ushbu Nizom O`zbekiston Davlati hududida mulkchilikning barcha shakllaridagi korxonalar, shuningdek, mehnat shartnomasi buyicha ishlayotgan ayrim fuqarolarda mehnat faoliyati bilan bog’liq holda yuz bergan hodisalarni tekshirish va hisobga olishning yagona tartibini belgilaydi. 2. Korxona hududi va uning tashqarisida mehnat vazifasini bajarayotganda (xizmat safarida) yuz bergan baxtsiz hodisalar tekshiriladi va hisobga olinadi. 3. Tabiiy o`lim, o`zini-o`zi o`ldirish, jabrlanuvchining o`z salomatligiga qasddan shikast etkazishi, shuningdek, jabrlanuvchining jinoyat sodir qilish chog’ida shikastlanishi holatlari (sud-tibbiy ekspertiza xulosasi yoki tergov organlarining ma`lumotiga ko`ra) tekshirilmaydi va hisobga olinmaydi. 4. Baxtsiz hodisa, ishchi mehnat qobiliyatini kamida 1-kunda yo`qotsa, tibbiy xulosaga ko`ra engil ishga o`tkazilsa, bunday hodisalarga N-1 shaklda dalolatnoma tuziladi va 3-sutka ichida jabrlanuvchiga berilishi shart. 5. Ish beruvchi o`z vaqtida N-1 shaklida dalolatnoma tuzish, baxtsiz hodisa sabablarini aniqlab, bartaraf etish chora-tadbirlarini tuzish va amalga oshirish uchun javobgar shaxs hisoblanadi. 6. Baxtsiz hodisalarni to`g’ri va o`z vaqtida tekshirish va hisobga olishni, korxonaning yuqori tashkiloti, kasaba uyushmasi qo`mitasi, davlat mehnat texnika nazoratchisi “O`zsanoatkontexnazorat” Davlat qo`mitasi organlari nazorat qiladi. 7. Ish beruvchi N-1 shakldagi dalolatnoma tuzishdan bosh tortsa, jabrlanuvchi uning mazmunidan norozi bulsa, kasaba uyushmasi qo`mitasi hodisani 10 kun ichida o`rganadi va ish beruvchidan N-1 shakldagi dalolatnomani qayta tuzishni talab qiladi. 8. N-1 shakldagi dalolatnoma tuzilmaganligi yoki noto`g’ri tuzilganligi aniqlangan hollarda, davlat mehnat texnika nazoratchisi ish beruvchidan, N-1 shakldagi dalolatnomani tuzishni yoki boshqatdan tuzishni talab qilish huquqiga egadir. Ish beruvchi davlat mehnat texnika nazoratchisi xulosa-sini bajarishga majburdir. 9. Ish beruvchi bilan davlat mehnat texnik nazoratchisi o`rtasidagi anglashilmovchilikni bosh davlat mehnat texnika nazoratchisi hal qiladi. 3. II-bulim baxtsiz hodisalarni tekshirish va hisobga olish tartibi. 1. Ishlab chiqarishdagi har bir baxtsiz hodisani jabrlanuvchi yoki guvoh tsex rahbariga xabar berishi, u esa; -jabrlanuvchiga birinchi yordam ko`rsatib davolash muassasasiga yuborishi; -tekshirish komissiyasi kelguncha ish joyidagi vaziyatni, shundayligicha (atrofga xavf tug’dirmasa) saqlab qolishi; -baxtsiz hodisa to`g’risida korxona rahbariga, kasaba uyushmasiga va xodimlarning boshqa vakillik organlariga xabar qilishi shart. 2. Davolash muassasasi bir kun ichida ish beruvchiga va kasaba uyushmasiga jabrlanuvchining ahvoli haqida xolisona xabar beradi. 3. Korxona tuzilgan komissiya a`zolari: -uch kunda guvohlarni, xavfsizlik qoidalarini buzgan shaxslarni so`roq qilishi va jabrlanuvchidan tushuntirish xati olishi; 4. Tekshirish tugagach uch kun ichida, N-1 shakldagi dalolatnomalarni: -jabrlanuvchiga, xavfsizlik muhandisiga, davlat mehnat texnika nazoratchisiga korxonaning yuqori tashkilotiga va davlat kon nazoratiga (ob`ektlarga yuz bersa) yuboriladi. 5. Agar korxona tugatilsa, yuqori turuvchi organga, bulmasa N-1 shakldagi dalolatnoma pensiya jamg’armasiga topshiriladi. 6. Jabrlanuvchi ish qobiliyatini darhol yo`qolmaganligi haqidagi arizasi bir oy muddatda tekshirilishi shart 7. Boshqa tashkilot tomonidan jo`natilgan xodim jabrlansa, hodisa yuz bergan korxona tomonidan, jabrlanuvchi ishlaydigan tashkilot vakili ishtirokida tekshiriladi. 8. O`rindoshlik buyicha ishlayotgan xodim bilan baxtsiz hodisa yuz bersa, u shu tashkilotda tekshiriladi va hisobga olinadi. 9. Boshqa korxonaning ajratilgan uchastkasida, ish olib borayotgan xodimi bilan baxtsiz hodisa yuz bersa, ish olib borayotgan korxona tomonidan tekshiriladi va hisobga olinadi. 10. Korxona xodimi rahbarligida ishlab chiqarish amaliyoti o`tayotgan yoki ish bajarayotgan umum ta`lim maktabi, o`rta maxsus va oliy o`quv yurtlari talabalari bilan yuz bergan baxtsiz hodisa, korxona tomonidan o`quv yurti vakili ishtirokida tekshiriladi va korxona tomonidan hisobga olinadi. - Korxona tomonidan ishlab chiqarish amaliyoti uchun ajratilgan uchastkada, o`qituvchilari rahbarligida, ishlab chiqarish amaliyoti o`tayotgan yoki ish bajarayotgan talabalar bilan yuz bergan baxtsiz hodisalar. O`quv yurtlari tomonidan korxona vakili ishtirokida tekshiriladi va o`quv yurti tomonidan hisobga olinadi. 11. N-1 shakldagi dalolatnoma jabrlanuvchining ish, xizmat, o`qish joyiga yuboriladi. Baxtsiz hodisalarni maxsus tekshirish. 1. Quyidagi hodisalar maxsus tekshiriladi: - bir vaqtning o`zida ikki yoki undan ziyod, guruhiy baxtsiz hodisalar; - o`lim bilan tugagan baxtsiz hodisalar; - oqibati og’ir baxtsiz hodisalar; 2. Guruhiy, o`lim bilan tugagan va oqibati og’ir baxtsiz hodisa to`g’risida ish beruvchi darhol xabar berishi kerak: - davlat mehnat texnika nazoratchisiga; - yuqori turuvchi xo`jalik organiga; - hodisa yuz bergan joydagi prokuraturaga; - xodimni ishlashga yuborgan tashkilotga; - “O`zsanoatkontexnazorat”ga (uning nazorati ostidagi korxonada yuz bergan bulsa); - viloyat kasaba uyushmalari kengashiga; 3. Guruhiy o`lim bilan tugagan va oqibati og’ir baxtsiz hodisani, viloyat mehnat boshqarmasi buyrug’iga asosan quyidagi tarkibdagi komissiya maxsus tekshiradi: Rais - viloyat (bosh) davlat texnika nazoratchisi yoki ”O`zsanoatkontexnazorat” davlat qo`mitasi vakili; A`zolar - yuqori turuvchi tashkilot vakili, ish beruvchi, kasaba uyushmasi qo`mitasi va ularning mehnat texnika nazoratchilari. “O`zsanoatkontexniknazorat” davlat qo`mitasi organi nazorati ostidagi korxonalarda yuz bergan guruhiy, o`lim bilan tugagan va oqibati og’ir baxtsiz hodisalarni tekshiruviga, komissiya raisi qilib shu organ vakili tayinlanadi. -2 yoki 4 kishining o`limi bilan tugagan baxtsiz hodisalarni maxsus tekshirish mehnat vazirligi buyrug’iga asosan tuzilgan komissiya tomonidan tekshiriladi: -Besh yoki undan ziyod kishi o`lgan baxtsiz hodisalar, Vazirlar Mahkamasining qarori asosida tuzilgan komissiya tomonidan tekshiriladi. 4. Maxsus tekshirish komissiyasi 15 kun mobaynida baxtsiz hodisani tekshirib chiqadi va maxsus tekshirish dalolatnomasini tuzadi. Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni qayd qilish daftari _______________________________________________________________ ___ (birlashma, korxona, muassasa, tashkilot nomi) _______________________________________________________________ ___№ Baxtsiz hodisa yuz bergan vaqt Jabrlanuv- chining F.I.O . to’g’ri y/i ish m uddati K asbi Baxtsiz hodisaga olib kelgan hodisa turi Baxtsiz hodisa ro’y bergan joy, sex, uchastka, ob’ekt Baxtsiz hodisaning qisqacha shart- sharoit va sabablari Jarohatlanishga sabab bo’lgan uskuna H -1 nusxasidagi dalolatnom ani tuzish ish vaqti va tartib soni Baxtsiz hodisa oqibatlari K o’rilgan choralar 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Baxtsiz hodisalarni maxsus tekshirish dalolatnomasi 5. Maxsus tekshirish tugagandan so`ng 15 kun mobaynida (bosh) davlat mehnat texnik nazoratchisi (“O`zsanoatkontexnazorat” davlat qo`mita organi nazoratchisi) tekshirish materiallarini: - hodisa yuz bergan joydagi prokuraturaga; - nusxalarini, mehnat vazirligiga, viloyat mehnat boshqarmasiga, yuqori turuvchi xo`jalik organlariga yuboradi. 6. Ish beruvchi maxsus tekshirish komissiyasi taklif qilgan chora-tadbirlarni bajarganligi haqida, (bosh) mehnat texnika nazoratchisiga, shuningdek, “O`zsanoatkontexnazorat“ qo`mitasining mahalliy organlariga yozma ravishda axborot beradi. 1. N-1 shaklidagi dalolatnoma buyicha rasmiylashtirilgan barcha baxtsiz hodisalar hisobotga kiritiladi. 2. N-1 shaklidagi dalolatnomalar asosida ish beruvchi ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalar chog’ida jabrlanuvchilar to`g’risida statistika organi tasdiqlagan shakllarda hisobot tayyorlaydi va tegishli tashkilotlarga belgilangan tartibda taqdim etadi. Mehnat xavfsizligi buyicha hisobotlar. Ishlab chiqarishda, r ro`y bergan shikastlanishlar dinamikasini baholash va unga qarshi chora-tadbirlar ko`rishga imkon beradi va tahlil qilish hamda ma`lumotlarni statik jihatidan asosiy ko`rsatkichlarni aniqlashda zamin yaratadi. a) Baxtsiz hodisalarning chastota ko`rsatkichi 1000 ishchiga bulgan. P r = N∙1000 / R N – shikastlanganlar soni R – ishlovchilar soni b) Baxtsiz hodisalarning og’irlik koeffitsienti. P 0 = D / N D – yo`qotilgan ish kunlari N – shikastlanganlar soni 4. Ish beruvchi ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalar sabablarini qilishi, ularning mehnat jamoasida ko`rib chiqilishini ta`minlashi va jarohatlanishlarning oldini olishga oid chora-tadbirlarni amalga oshirishi shartdir. 5. Vazirlik, korporatsiya, uyushma va kontsernlarning barchasi, baxtsiz hodisalarning hisobini va tahlilini olib boradi, uni o`ziga qarashli korxonalarga ma`lumot uchun yuboradi, baxtsiz hodisalarning oldini olishga oid chora-tadbirlar ishlab chiqadi va ularning bajarilishini nazorat qiladi. 6. O`lim bilan tugagan baxtsiz hodisa yuqori turuvchi kasaba uyushmasi yoki xodimlarning boshqa vakillik organi bilan birgalikda, yuqori turuvchi xo`jalik organlarida va “O`zsanoatkontexnazorat” davlat qo`mitasi hay`atida (agar baxtsiz hodisa shu organ nazorati ostidagi ob`ektda yuz bergan bulsa), (bosh) davlat mehnat texnika nazoratchisi ishtirokida mu-hokama qilinadi. 7. Ikki va undan ortiq kishi halok bulgan baxtsiz hodisa Mehnat vazirligi hay`atida, viloyat mehnat boshqarmasida, “O`zsanoatkontex-nazorat” davlat qo`mitasi hay`atida nazoratchilari ishtirokida ko`rib chiqiladi va muhokama qilinadi. Gaz va gaz konlaridagi ishlatish ob`ektlarni loixalashtirish va ishlatishni amalga oshiradigan korxonalar xavfizlik texnikasi va engin xavfsizligi buyicha amaldagi me`riy xujjatlar talablariga rioya kilishlari kerak. Foydali ma'lumotlar: Tarkib I. Shikastlanish ko'rsatkichlari va ulardan etkazilgan zararni baholash …………………………… .. 2 II. O'simliklar bilan bog'liq biologik xavflar, ulardan himoyalanish usullari va vositalari ……………………………………………………………………………………… ………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………… …………. III.Iqtisodiy ob'ekt faoliyatining barqarorligini oshirish yo'llari   favqulodda vaziyatlar ... Muammosiz o'chirishga va ishlab chiqarishdagi buzilishlarni tezda tiklashga tayyorgarlik ... ... ... 17 IV.Xavfli kimyoviy moddalar ta'sirida shikastlanganda birinchi yordam ko'rsatish ……………………………………………………………………………………… ……………………… …………………………………………………………………………………. V. Belarus temir yo'llari to'g'risidagi qonun hujjatlari ……………………………………………………………… .. 32 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati ……………………………………………… .. 37 I. Shikastlanish darajasi va zararni baholash Shikastlanishlar yiliga 1000 kishiga to'g'ri keladigan holatlar soni bo'yicha ifodalanadi va olingan jarohatlarning og'irligi ham hisobga olinadi. Shikastlanish sabablari va darajasini tahlil qilish turli usullar bilan amalga oshirilishi mumkin: guruh, tipografik, monografik, statistik va iqtisodiy. Guruh usuli bilan baxtsiz hodisalar ishning xususiyatiga, uskunaning turiga, zararning xususiyatiga va hokazolarga qarab ma'lum vaqt oralig'ida guruhlarga bo'linadi. Bu holatlarning takrorlanishini, muayyan uskunada ishlash xavfini ochib beradi. Tipografik usul avariya sodir bo'lgan joyda baxtsiz hodisalar sabablarini taqsimlashdan iborat bo'lib, jarohatlar uchun noqulay joylar aniqlanadi. Monografik usul - avariya sodir bo'lgan shart-sharoitlar majmuasini batafsil o'rganishdan iborat: texnologik jarayonni, jihozlarni, ish xususiyatlarini va boshqalarni batafsil o'rganish. Bu usul nafaqat avariya sabablarini, balki yuzaga kelishi mumkin bo'lgan xavflarni ham ochib beradi. , bu xavfning oldini olish bo'yicha chora-tadbirlarni to'liq belgilash imkonini beradi, bu sizga jarohatlar va kasbiy kasalliklarning oldini olish bo'yicha chora-tadbirlarni to'liq belgilash imkonini beradi. Shikastlanishlarning mutlaq soni haqidagi ma'lumotlar turli xil ishchilar soniga ega bo'lgan korxonalardagi jarohatlar holatini taqqoslash u yoqda tursin, baholashga imkon bermaydi. Shuning uchun amalda ular jarohatlarning chastotasi va og'irligining statistik ko'rsatkichlaridan foydalanadilar. Shikastlanish chastotasining ko'rsatkichi sifatida ma'lum bir kalendar vaqt (oy, chorak, yil) uchun 1000 ishchiga (yoki ishchiga) to'g'ri keladigan jarohatlar soni olinadi: Kch = T * 1000 / P, bu erda T - ma'lum bir davr uchun jarohatlar soni; P - xuddi shu davrdagi ishchilarning (yoki xodimlarning) o'rtacha soni. Shikastlanishning og'irligining ko'rsatkichi sifatida bitta jarohat tufayli yuzaga kelgan nogironlikning o'rtacha davomiyligi olinadi. Ushbu ko'rsatkich Kt = D / T formulasi bilan aniqlanadi, Bu erda D - ushbu davrda sodir bo'lgan barcha baxtsiz hodisalar uchun mehnatga layoqatsizlik kunlarining umumiy soni. Jarohatlarning quyidagi turlari ajratiladi: a) ishlab chiqarish, b) qishloq xo`jaligi, v) maishiy, d) ko`cha, e) sport, f) harbiy. Ishlab chiqarishdagi kasbiy jarohatlar. Ishlab chiqarish shikastlanishi deganda, xavfsizlik qoidalariga rioya qilinmasa, ishlab chiqarish bilan bog'liq shikastlanish (qo'l asboblari, qayta ishlangan materialning shikastlanishi, mashinalar, transport, toshlarning qulashi va hokazolar natijasida etkazilgan katta zarar) tushuniladi. Texnologik jarayonlarning farqiga qarab, etakchi tarmoqlarning har biri uchun ma'lum turdagi jarohatlar xarakterlidir. Shunday qilib, ko'mir sanoatida tosh bo'laklari tushishi tufayli yumshoq to'qimalarning ko'karishlari va shikastlanishlari ustunlik qildi. Burg'ulash va portlatish ishlari bilan bog'liq bo'lgan tog'-kon sanoatida, shuningdek, gidroliz jarayonida sof metall ajralib chiqadigan rangli metallurgiya zavodlarida kuyishlar ko'proq uchraydi. Shikastlanish sababiga (tortish xizmati, harakat va boshqalar) qarab, turli ko'rsatkichlari bilan temir yo'l jarohatlari alohida o'rin tutadi. Ishlab chiqarish jarohatlari bilan chambarchas bog'liqlikda ishlab chiqarish jarohatlari tushuniladi, bu surunkali shikastlanishga olib keladigan va mehnat jarayonlari (bursit, tendovaginit, miyozit va boshqalar) bilan bog'liq bo'lgan omillar va shartlar majmui sifatida tushuniladi. Kapitalistik ishlab chiqarish usulida kasbiy jarohatlar muqarrar. Kapitalistik mamlakatlarda ish joyida jarohat olgan ishchilarga nafaqa to'lanmaydi, chunki tadbirkorlar mehnatni muhofaza qilishdan manfaatdor emaslar. Ishchilarning manfaatlari davlat tomonidan ta'minlangan, mehnatni muhofaza qilish, xavfsizlik texnologiyasi, ijtimoiy sug'urta mavjud bo'lgan SSSRda ishlab chiqarishda jarohatlar yil sayin kamayib bormoqda. Shu bilan birga, shifokor u yoki bu turdagi ishlab chiqarishning barcha zararli oqibatlarini bilishi va profilaktika choralarini o'z vaqtida ta'minlashi, muayyan ishlab chiqarishdagi mehnat sharoitlarining o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olishi va davriy tekshiruvlar orqali ishchilarning sog'lig'ini o'rganishi kerak. Misol uchun, anilin sanoatida ishlaydigan ishchilar vaqti-vaqti bilan qovuqdan qon ketishini boshdan kechirishlari va hatto siydik pufagi shishlarini rivojlanishi mumkin. Profilaktik ravishda boshqa ishga, boshqa ustaxonaga o'tkazish kasbiy xavf-xatarlar bilan bog'liq oqibatlarni bartaraf etishga yordam beradi. Qishloq xo'jaligidagi shikastlanishlar. Bu qishloq xo'jaligiga zarar yetkazadigan omillar va shart-sharoitlarning kombinatsiyasini o'z ichiga oladi. Zamonaviy sotsialistik qishloq xo'jaligi va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash qishloq xo'jaligi shikastlanishining xarakterini o'zgartirdi. Qishloq xo’jaligi ishlarida olingan jarohatlar, bir tomondan, maishiy jarohatlar (yiqilish, ko’karishlar, uy hayvonlari etkazilgan jarohatlar va h.k.) bilan to’g’ri kelsa, ikkinchi tomondan, qishloqda mehnatni mexanizatsiyalashganligi sababli bu jarohatlar bir-biriga yaqin. ishlab chiqarish jarohatlariga tabiat. Biroq, bu erda kundalik hayotning o'ziga xos xususiyatlari, ko'pincha zarar miqdorida aks ettirilgan meteorologik sharoitlar hisobga olinishi kerak. Ushbu turdagi shikastlanishning o'ziga xos xususiyati yaralarning tuproq bilan tez- tez kuzatiladigan ifloslanishi bo'lib, ba'zida infektsiya, shu jumladan anaerob (tetanoz) bilan murakkablashadi. Aholiga tibbiy yordam ko’rsatishning yondashuvi, jarohatlarni dastlabki davolash va erta kasalxonaga yotqizish, shubhasiz, jabrlanganlarni davolash uchun munosib sharoit yaratadi. Shuni ta'kidlash kerakki, Ulug' Vatan urushidan keyin qishloq xo'jaligidagi shikastlanishlar urushdan oldingi darajaga nisbatan kamaydi. Bu asosiy qishloq xo'jaligi ishlarini keng mexanizatsiyalash va xavfsizlikning sezilarli darajada yaxshilanishi (himoya vositalari, shaxsiy himoya qoidalariga rioya qilish) bilan bog'liq. Maishiy jarohatlar. Maishiy jarohatlarga maishiy muhitning turli sharoitlarida (balandlikdan yiqilish, kvartirani tozalash paytida, ovqat pishirish paytida kuyish va boshqalar) olingan jarohatlar kiradi. Maishiy jarohatlar ostida yotgan omillarning xilma-xilligi jarohatlarning har xil og'irligiga olib keladi, ammo bu turdagi jarohatlar o'z massasida ko'cha travmasiga qaraganda ancha engildir. Ko'cha jarohati. Ko'chadagi shikastlanishlar, asosan, ko'cha transportida kamaytiriladigan zarar keltiradigan omillar va harakatlar kombinatsiyasini o'z ichiga oladi. Yo’l harakati qoidalariga rioya qilmaslik, ota-onalar tomonidan bolalarni yetarlicha nazorat qilmaslik, mastlik holatlari ko’chada shikastlanishlar boshqa jarohatlar orasida hali ham salmoqli o’rinni egallab turishiga yo’l harakatini tashkil etishdagi kamchiliklar sabab bo’lmoqda. Hozirgi vaqtda SSSRda harakatlanayotganda vagonga kirish va chiqishga imkon bermaydigan tramvay parkini rekonstruksiya qilish, avtomobil va piyodalar harakatini tartibga solish tufayli ko'chada shikastlanishlar foizi sezilarli darajada kamaydi. Ko'cha jarohatlarini davolashning katta muammosida tez yordamni tashkil etish muhim o'rin tutadi. Sovet Ittifoqining ko'pgina shaharlarida tez tibbiy yordam stantsiyalarining keng tarmog'i shikastlangan paytdan boshlab ham joyida, ham kasalxonada shoshilinch malakali yordam ko'rsatishgacha bo'lgan vaqtni minimal darajaga qisqartirish imkonini beradi. Sport jarohatlari. Jismoniy tarbiya va sport kuchli taraqqiy etgan, aholining salmoqli qismi, ayniqsa, yoshlar sportning ko’plab turlari bilan qamrab olinayotgan mamlakatimizda bunday jarohatlarga juda ehtiyot bo’lish zarur. Faqatgina sport jarohatlarining sabablarini to'liq o'rganish uni kamaytirishga yordam beradi, chunki u bunday sport bilan bog'liq emas, balki bartaraf etilishi mumkin bo'lgan bir qator sabablarga bog'liq. Ushbu sabablarni asosan ikki guruhga bo'lish mumkin: metodikaning kamchiliklari va sportchilarning tayyorlanmaganligi, mashg'ulotlarning qoniqarsiz moddiy sharoitlari. Bu sportchilarni to'g'ri tashkil etish va tayyorlash ushbu turdagi jarohatlarni ahamiyatsiz foizga kamaytirishi mumkinligini ta'kidlash huquqini beradi. Sport jarohatlari klinikasi ularning tabiatiga bog'liq. Bolalardagi travmatizm. Ba'zi jarohatlarning o'ziga xosligi va bolalardagi travmatizmning o'ziga xos xususiyatlari ularni maxsus guruhga kiritishga majbur qiladi. Bolaning strukturasining anatomik xususiyatlari ko'pincha kattalarda sodir bo'lmaydigan shikastlanishlarga olib keladi (suyaklarning epifizeolizi). Ushbu xususiyatlar zararning alohida turlari tavsifida batafsil tavsiflanadi. Bolalardagi jarohatlarga qarshi kurashda profilaktika katta ahamiyatga ega, ya'ni bolalarni to'g'ri tarbiyalash, ko'chada o'ynash xavfini tushuntirish; bolalar maydonchalari, bog'lar, bog'larning keng tarmog'ini yaratish; shahar transporti xavfsizligini yaxshilash (avtomatik eshiklar, oyoq tovushlarini yo'q qilish va boshqalar). Bu tadbirlar bolalar o’rtasida ko’cha jarohatlari sonini kamaytirdi. Biroq, bolalar o'rtasida ko'cha jarohatlarining ulushi hali ham muhim. Ish bilan bog'liq bo'lmagan shikastlanishlar uy xo'jaligi, ko'cha, avtomobil transporti, sport, maktab, bolalar va boshqalar. Sanoat jarohatlari Mehnat jarohati - xodimning ish joyida olgan va mehnatni muhofaza qilish talablariga rioya qilmaslik natijasida yuzaga kelgan shikastlanish. Ishlab chiqarish jarohatlarining sabablari Tashkiliy: ish joyini tashkil etish va saqlashdagi kamchiliklar, noto'g'ri ish usullaridan foydalanish, ishning etarli darajada nazorat qilinmasligi, xavfsizlik qoidalariga rioya qilish, o'qitilmagan ishchilarni ishga qabul qilish, ish jarayonini yomon tashkil etish, shaxsiy himoya vositalarining etishmasligi yoki noto'g'ri ishlashi. . Texnik: texnologik jarayonlarning nomukammalligi, asbob-uskunalar, armatura, asboblarning konstruktiv kamchiliklari, himoya vositalarining nomukammalligi, signalizatsiya, blokirovkalar va boshqalar. Sanitariya-gigiyenik: maxsus kiyim va poyabzalning etishmasligi yoki ularning nuqsonlari, ish joylarining noto'g'ri yoritilishi, ish xonalaridagi havo haroratining haddan tashqari yuqori yoki pastligi, sanoat changlari, shamollatishning etarli emasligi, ishlab chiqarish maydonining axlat va ifloslanishi. Ijtimoiy-psixologik: jamoaning xavfsizlik masalalariga, jamoadagi mikroiqlimga munosabatidan iborat. Iqlim: iqlimning o'ziga xos xususiyatlariga, kunning vaqtiga, ish sharoitlariga bog'liq. Biografik: jinsi, yoshi, tajribasi, malakasi, sog'lig'i bilan bog'liq. Psixofiziologik: diqqat, his-tuyg'ular, reaktsiyalar, jismoniy va neyropsikologik ortiqcha yuklarning xususiyatlariga bog'liq. Iqtisodiy: ishning tartibsizligi, berish shartlarini buzish natijasida yuzaga kelgan   ish haqi   dagi kamchiliklar   yashash sharoitlari , bolalar muassasalarini ta'minlashda. Ishlab chiqarish jarohatlarining oldini olish 2 ta asosiy usul mavjud: retrospektiv prognostik Retrospektiv usullar (statistik, topografik, iqtisodiy) avariya ma'lumotlarini to'plashni talab qiladi. Bu asosiy kamchiliklardan biridir. Bashoratli usullar xavfni mantiqiy-ehtimoliy tahlil, xavfsizlik qoidalari, ekspert xulosalari, maxsus tajribalar (monografik) asosida o'rganish imkonini beradi. Ishlab chiqarish jarohatlarining oldini olish usullari jarayonlar va uskunalarni mexanizatsiyalash, avtomatlashtirish va masofadan boshqarish, robotlardan foydalanish; ishlab chiqarish muhitidagi odamning mehnat sharoitlariga moslashishi mehnatni muhofaza qilish, rag'batlantirish va rag'batlantirish tizimi, intizomiy jazo choralari, shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish va boshqalarga ijobiy munosabatni tarbiyalash, o'qitish shartlariga javob beradigan odamlarni kasbiy tanlash; xavfsiz uskunalar, mashinalar va texnologiyalar, himoya vositalari va qurilmalarni yaratish, ularning ishlab chiqarish muhitining parametrlarini optimallashtirish. Statistika Rossiyada 2008 yilda ish joyida jarohatlanganlar soni 58 ming (2000 yilda 152 ming), o'lganlar soni - 2548 (2000 yilda - 4400) ni tashkil etdi. 2008 yilda Rossiya sanoatida o'lim darajasi 100 000 ishchiga 1,1 ni tashkil etdi (Frantsiyada 2,7, Italiyada 2,6, Buyuk Britaniyada - 1,4). Maishiy travmatizm Maishiy jarohatlarga jabrlanuvchining ish faoliyatidan tashqarida - uyda, kvartirada, hovlida va hokazolarda sodir bo'lgan baxtsiz hodisalar kiradi.Maishiy jarohatlar juda yuqori va kamayishga moyil emas. Bunday jarohatlarning asosiy sababi (hollarning uchdan bir qismi) uy ishlari - ovqat pishirish, binolarni tozalash va ta'mirlash va hokazo.Jarohatlar orasida ko'karishlar, yaralar, kuyishlar va boshqalar ustunlik qiladi.Ko'pincha qo'l shikastlanadi. Maishiy jarohatlarning to'rtdan bir qismi hovlida, kvartirada va hokazolarda yiqilish paytida sodir bo'ladi. Kamdan-kam hollarda jarohatlar har xil kundalik ortiqcha narsalarda olinadi. Spirtli ichimliklar bilan zaharlanish ularning paydo bo'lishida, ayniqsa bayram va dam olish kunlarida muhim rol o'ynaydi. Erkaklarda maishiy jarohatlar ayollarga qaraganda 3-4 marta, 18-25 yoshdagi odamlarda esa 45-50 yoshli odamlarga qaraganda 4-5 marta tez-tez uchraydi. Maishiy jarohatlarning oldini olish yashash sharoitlarini yaxshilash; aholiga kommunal xizmat ko'rsatishni kengaytirish; bo'sh vaqtni oqilona tashkil etish; turli madaniy tadbirlarni o'tkazish; alkogolga qarshi keng targ'ibot; sog'lom turmush tarzini shakllantirishga qaratilgan maqsadli mehnat; uy-joy idoralarida maishiy jarohatlarga qarshi kurash bo'yicha maxsus komissiyalar tashkil etish; keng jamoatchilikni jalb qilish. Yo'l-transport jarohatlari Yo'l-transport jarohatlari - har xil turdagi transport vositalaridan foydalanish (harakatlanish) paytida jabrlanuvchilarning ishlab chiqarish faoliyati bilan bog'liq bo'lmagan hollarda, jabrlanuvchining transport vositasida (haydovchi, yo'lovchi) baxtsiz hodisa sodir bo'lgan paytdagi joylashuvidan qat'i nazar, etkazilgan jarohatlar. ) yoki tashqarida (piyoda).   Transport orqali   tovarlarni, narsalarni, odamlarni tashish uchun foydalaniladigan har qanday vosita (avtomobil, mototsikl, velosiped, samolyot, paroxod, trolleybus, tramvay, temir yo'l, ot transporti va boshqalar) hisobga olinadi. Yo'l-transport hodisalarida travmatizm turli sabablarga ko'ra yuzaga keladi. Yo'l-transport hodisasi qurbonlari ko'pincha nogiron bo'lib qoladilar. Yo'llarda odamlarning o'limi va jarohati sabablari Mutaxassislar yo'l harakati qoidalariga rioya qilmaslikni tan olishadi: haddan tashqari tezlik; qizil chiroqda haydash; mast holda haydash; xavfsizlik kamarini taqmaslik; ko'chani noto'g'ri joyda va qizil chiroqda kesib o'tish va hokazo. Yo'l-transport hodisalarining eng ko'p soni qishda va birinchi kuz oylarida kuzatiladi. Yo'l-transport jarohatlari haftaning oxirgi kunlarida va tushdan keyin tez-tez uchraydi. Kamroq, ular kechasi paydo bo'ladi, ammo ularning oqibatlari ancha og'irroq. Shaharlarda yo'l-transport jarohatlarining asosiy sababi piyodalar, asosan avtomashinalar bilan to'qnashuv hisoblanadi, avtotransport vositalarining to'qnashuvi katta yo'lda. Qishloq joylarda yo'l-transport hodisalari ko'proq mototsikl va yuk tashish bilan bog'liq. Yo’l-transport jarohatlari va ularning oqibatlariga qarshi kurashish hozirgi zamonning eng dolzarb muammolaridan biridir. Mamlakatimizda yo’l-transport hodisalarining oldini olishga qaratilgan milliy chora-tadbirlarni amalga oshirish; yo'l-transport hodisalari qurbonlariga tibbiy yordam ko'rsatishning davlat tizimini takomillashtirish va yo'l harakati xavfsizligini ta'minlash sohasida ilmiy tadqiqotlarni kengaytirish. Ko'cha jarohati Ko'cha jarohatlariga jabrlanuvchilar tomonidan ishlab chiqarish faoliyatidan tashqari ko'chalarda, ochiq jamoat joylarida, dalada, o'rmonda va hokazolarda, ularni keltirib chiqargan sabablardan qat'i nazar (transport vositalaridan tashqari) etkazilgan jarohatlar kiradi. Ular tushish bilan bog'liq (ayniqsa, muzli sharoitlarda), shuning uchun kuz-qish davrida ularning soni sezilarli darajada oshadi. Ushbu turdagi shikastlanishning kunning vaqtiga bog'liqligi aniqlanadi. Odamlar ko’chada yiqilib tushganda 68-70% hollarda suyak sinishi, 20-22% da ko’karishlar va burilishlar, 4-6% da yumshoq to’qimalarning shikastlanishi kuzatiladi. Asosan oyoq-qo'llari shikastlangan (83-85%). Ko'cha jarohatlarining sabablari trafikni yomon boshqarish, tirband ko'chalar, yorug'lik va signalning etishmasligi; piyodalar tomonidan yo'l harakati qoidalarini buzish; ko'cha sirtlarining noto'g'ri holati, muz va boshqalar. parkur, alakurti va boshqa ekstremal sport turlari. Bola jarohati Barcha mamlakatlarda bolalarning shikastlanishi keng doiradagi shaxslar va turli mutaxassislikdagi ishchilar uchun alohida tashvish mavzusiga aylanib bormoqda. Bugungi kunda bolalar yuqumli kasalliklardan ko'ra ko'p marta jarohatlar va baxtsiz hodisalardan o'lmoqda. Shikastlanishlarning yuzaga kelishida bolalarning anatomik, fiziologik va psixologik xususiyatlari, ularning jismoniy va aqliy rivojlanishi, hayotiy ko'nikmalarning etishmasligi, qiziqishning ortishi va boshqalar muhim ahamiyatga ega.Bolalar va maktab jarohatlarini tahlil qilishda har bir yosh guruhining o'ziga xos xususiyatlari bor. Bolalarni uyda, ko'chada, jamoat joylarida, sport o'ynashda to'g'ri xulq-atvorga o'rgatish kerak. Bolalar jarohatlarining quyidagi turlari mavjud: 1) maishiy; 2) ko'cha (transport bilan bog'liq, transportdan tashqari); 3) maktab; 4) sport; 5) boshqa. Bolalarning maishiy jarohatlariga uyda, hovlida, maktabgacha ta'lim muassasalarida sodir bo'lgan jarohatlar kiradi. Ularning eng og'irligi kuyish (asosan chaqaloqlarda) va sinishdir. Ko'pincha 1 yoshdan 3 yoshgacha bo'lgan bolalarda bolaning qo'li bilan keskin tortilishi natijasida tirsak bo'g'imining ligamentli apparati shikastlanadi. Sabablari orasida ko'karishlar (30-35%), yiqilish paytidagi shikastlanishlar (22-20%), o'tkir narsalar bilan jarohatlar (18-20%), issiqlik effektlari (15-17%) mavjud. Shikastlanishlar, asosan, bolalarning nazoratsizligi bilan bog'liq. Bolalarning maishiy jarohatlanish sabablari bolani noto'g'ri parvarish qilish va etarli darajada nazorat qilmaslik; uy-ro'zg'orni saqlashda tartibsizlik (tomga chiqish yo'llari, himoyalanmagan zinapoyalar, yerto'lalarning ochiq lyuklari, quduqlar, tuproq ishlarini olib borishda o'ralgan xandaklar, ta'mirlanayotgan binolarning panjaralari yo'qligi, qurilish maydonchalarida materiallarni ehtiyotsizlik bilan saqlash va h.k.) .); kvartiralarda, o'yin maydonchalarida, yonmaydigan kiyimlarda maxsus mebel va to'siqlar yo'qligi; uyda va maktabda tarbiyadagi nuqsonlar, jamoat joylarida to'g'ri harakat qilish ko'nikmalarining etishmasligi va boshqalar. Ishlab chiqarishdagi shikastlanishlar ko'rsatkichlari turli ustaxonalarda, korxonalarda va tarmoqlarda shikastlanish holatini solishtirish imkonini beradi; bartaraf etish chora-tadbirlarini ustuvor amalga oshirishni talab qiladigan ishning eng xavfli sohalarini aniqlash; mehnatni muhofaza qilish holatining o'zgarishini va xavfsizlik choralarini amalga oshirish samaradorligini aniqlash; ishlab chiqarish jarohatlari bilan bog'liq moddiy zararni qoplash xarajatlarini taxmin qilish uchun birinchi taxminiylik sifatida. Dalolatnoma (N-1 shakl) sodir bo'lgan baxtsiz hodisalardan moddiy ishlab chiqarishning eng aniq yo'qotishlarini aniqlashni nazarda tutadi (hujjatning 17- bandi, b-bandiga qarang). Ishlab chiqarish jarohatlari bilan bog'liq yo'qotishlar korxona ishlab chiqarish faoliyatining texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlariga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin. Iqtisodiy tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, mehnatni muhofaza qilish xarajatlari ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalar va kasb kasalliklaridan ko'ra sezilarli darajada kam. II. O'simliklar bilan bog'liq biologik xavflar.Ulardan himoyalanish usullari va vositalari. Ikki xil zaharli o'simliklar mavjud: teginish xavfli va zaharli va oziq-ovqat uchun yaroqsiz. Zaharli o'simliklar - hayot jarayonida zahar hosil qiluvchi va to'playdigan, hayvonlar va odamlarning zaharlanishiga olib keladigan o'simliklar. Dunyo florasida bunday o'simliklarning 10 mingdan ortiq turlari ma'lum. Ko'pgina o'simlik zaharlari, kichik dozalarda, qimmatli dorivor mahsulotlardir. Farzandlarimizning "huquqbuzarlari" - zaharli o'simliklarni - beixtiyor bo'lsa-da, ko'rish orqali bilish yaxshiroqdir. Keling, bizda o'sadigan eng keng tarqalgan va eng xavfli zaharli o'simliklarni ko'rib chiqaylik   yozgi kottejlar , yo'llar va o'rmonda. Odatiy zaharli o'simliklarni organizmga ta'siri bo'yicha quyidagi guruhlarga bo'lish mumkin. Alkaloidlarni o'z ichiga olgan zaharli o'simliklar markaziy asab tizimiga ta'sir qiladi, hayajonli yoki depressiv ta'sirga ega, yurak, oshqozon, buyrak va jigar ishiga salbiy ta'sir qiladi. Bularga quyidagilar kiradi: Qora tovuq Jungriya akoniti (baland) Oddiy Datura Oddiy belladonna yoki belladonna Ko'knori oilasiga mansub o'simliklar ham xavflidir. Eng xavfli ko'knori navlari og'ir zaharlanishga olib kelishi mumkin. Yurak glikozidlarini o'z ichiga olgan zaharli o'simliklar yurak-qon tomir tizimiga zarar etkazadi va bir vaqtning o'zida oshqozon-ichak trakti va markaziy asab tizimiga ta'sir qiladi. Tuklari bo'lgan o'simliklar. Umuman olganda, ular haqiqiy xavf tug'dirmaydi. Formik kislota ta'siri tufayli ularga teginish og'riqli. Zaharli o'simliklar, agar tegsa xavfli. Ularning aksariyati botanikada sumak va eyforbiya sifatida tanilgan oilalarga tegishli. Ulardan eng muhimlari zaharli pechak, zaharli eman va zaharli sumakdir. Ularning barchasi murakkab barglari va mayda dumaloq kulrang-yashil yoki oq mevalarga ega. Ushbu o'simliklarning qabul qilinishini va ular keltirib chiqaradigan ta'sirini bilish sizga o'xshash o'simliklar gullaydigan dunyoning boshqa qismlarida sizga yordam beradi. Ularning zahari uchun yaxshi vosita tananing tegishli joyiga surtiladigan nam o'tin kulidir. 1) Bu zaharli o'simliklarga teginish belgilari hamma joyda bir xil: qizarish, qichishish, shishish va pufakchalar. Ular bilan aloqa qilgandan keyin eng yaxshi vosita sovun bilan yaxshilab chayishdir. 2) Tropik va subtropiklarda bu turdagi o'simliklarning xilma-xilligi juda ko'p. Zaharlanish ko'rinishlari Zaharli o'simliklar bilan zaharlanish - bu o'simlikdan olingan kimyoviy moddalar zaharli dozada bolaning tanasiga kirganda rivojlanadigan zaharlanish, bu organlar va tizimlarning hayotiy faoliyatining buzilishiga olib kelishi va hayotga xavf tug'dirishi mumkin. Har qanday zaharli o'simliklar bilan zaharlanganda yashirin davr kuzatiladi. Uning davomiyligi xavfli kimyoviy moddaning turiga qarab juda farq qilishi mumkin (bir necha daqiqadan bir kungacha). Zaharli o'simliklar bilan zaharlanish har xil zo'ravonlikka ega bo'lishi mumkin, bu zaharning tajovuzkorligiga, bolaning tana vaznining birligiga uning miqdoriga va chaqaloqning yoshiga bog'liq. Barcha holatlarda, zaharlanishga sabab bo'lgan zaharli o'simlikning nomi aytilishi va tibbiy guruh kelishidan oldin yordam ko'rsatilishi kerak. Eng keng tarqalgan turlari quyidagilardir: Markaziy Amerikaning qora zaharli daraxti; karasko , Hindistonning gʻarbiy qismidagi buta; Malayziya, Filippin va Janubiy Tinch okeani orollaridagi rengas daraxti; Xitoy va Yaponiyada laklangan yog'och; Osiyo magniferining ba'zi navlari; Avstraliya, Hindiston va Tinch okeanining janubidagi orollarda keng tarqalgan "ko'r ko'z", oq "mangrov" (mangrov daraxti); ba'zi o'simliklarning sut sharbati, masalan, kastor yog'i yoki kastor o'simlik loviya, papayya daraxti sharbati. Zaharli o'simliklar, iste'mol qilinsa xavfli. va hokazo................. Ishlab chiqarish shikastlanishining sabablari statistik, guruhli, monografik, topografik usullar bilan o’rganiladi. Statistik usul baxtsiz hodisalar, ishlab chiqarishdagi zaharlanish va kasb kasalliklari faktlarini ma'lum vaqt davomida qayd qiluvchi hujjatlar bo'yicha shikastlanish sabablarini o'rganishga asoslangan. Bu usul alohida hududlarda, ustaxonalarda, korxonalarda shikastlanishning qiyosiy dinamikasini olish imkonini beradi. Shikastlanishni chuqur statistik tahlil qilish bilan, uning sabablarini tahlil qilish bilan bir qatorda, baxtsiz hodisalar ish turi, jabrlanganlar to'g'risidagi ma'lumotlar (kasbi, ish staji, jinsi, yoshi) va vaqt davri (oy, oy) bo'yicha tahlil qilinadi. kun, hafta, smena, ish kunining soati). Statistik usullar tadqiqotning quyidagi bosqichlarini nazarda tutadi: kuzatish, statistik materialni to'plash va olingan ma'lumotlarni keyingi xulosalar va tavsiyalar bilan qayta ishlash (tahlil qilish). Ishlab chiqarish jarohatlarini baholash uchun quyidagi ko'rsatkichlar qo'llaniladi: jarohatlar chastotasi koeffitsienti, jarohatlarning og'irlik koeffitsienti, shikastlanish yo'qotish koeffitsienti, jarohatlarsiz ishlash muddati. Hisobot davrida 1000 nafar xodimga to'g'ri keladigan baxtsiz hodisalar sonini aniqlaydigan shikastlanish chastotasi koeffitsienti (K h) quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi: K h = A x 1000 / B, Bu erda A - hisobot davridagi jarohatlar soni; B - xuddi shu hisobot davri uchun ushbu tashkilotdagi xodimlarning o'rtacha soni. Bir ishlab chiqarish baxtsiz hodisasi uchun vaqtincha mehnatga layoqatsizlikning o'rtacha davomiyligini belgilaydigan shikastlanish og'irlik koeffitsienti (K T) formula bilan aniqlanadi: K t = B / A, Bu erda B - hisobot davri (yarim yil, bir yil) uchun hisobga olinishi kerak bo'lgan barcha holatlar uchun vaqtinchalik nogironlik kunlarining umumiy soni; A - hisobot davrida bir kun yoki undan ko'proq vaqt davomida nogironlikka olib kelgan hisobga olingan baxtsiz hodisalar soni. Ishlab chiqarish jarohatlari darajasini yanada ob'ektiv baholash uchun 1000 ishchiga to'g'ri keladigan nogironlik kunlarining sonini ifodalovchi umumiy jarohatlar ko'rsatkichi (kasallik yo'qotish koeffitsienti K p) qo'llaniladi: K p = K T x K h, Bu erda K t - shikastlanishning og'irlik koeffitsienti; K h - shikastlanish chastotasi koeffitsienti. Belgilangan jarohatlar darajasini aniqlashda og'ir (nogiron) va o'limga olib keladigan holatlar hisobga olinmaydi: Jarohatlarsiz ishlash muddati (T b) quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi: T b = 270 / A, Bu erda A - bir kalendar yiliga teng bo'lgan hisobot davri uchun bir kun yoki undan ko'proq vaqt davomida nogironlikka olib kelgan hisobga olingan baxtsiz hodisalar soni. Og'ir (nogiron) va o'limga olib keladigan baxtsiz hodisalar sonini aks ettiruvchi ko'rsatkich: K si = C - 100 / i%, Bu erda C - o'lim va nogironlik holatlari soni; n - baxtsiz hodisalarning umumiy soni. Jarohatlar va kasb kasalliklarining iqtisodiy ko'rsatkichlarini baholash uchun har bir baxtsiz hodisa uchun xarajatlarni (K m) aniqlash mumkin: = M / A, Bu erda M - hisobot davridagi baxtsiz hodisalar natijasida ish beruvchi tomonidan qilingan moddiy xarajatlar; A - hisobot davrida bir kun yoki undan ko'proq vaqt davomida nogironlikka olib kelgan hisobga olingan baxtsiz hodisalar soni. Jarohatlarni o'rganishning guruh usuli shikastlanishning og'irligidan qat'i nazar, baxtsiz hodisalarning takrorlanishiga asoslanadi; mavjud tergov materiallari bir xil sharoitlarda sodir bo'lgan vaziyatlarda bir xil bo'lgan baxtsiz hodisalarni aniqlash uchun guruhlarga bo'lingan, shuningdek takroriy sodir bo'lgan baxtsiz hodisalar. tabiatdagi zarar. Bu ko'proq baxtsiz hodisalarni hisobga oladigan kasblar va ish turlarini aniqlash, ushbu turdagi ishlab chiqarish uskunalari, asboblar, mashinalar va boshqalardagi nuqsonlarni aniqlash, mehnat xavfsizligini ta'minlash bo'yicha aniq choralarni ko'rish imkonini beradi. Topografik usul avariya sodir bo'lgan joyda uning sabablarini o'rganishdan iborat. Barcha baxtsiz hodisalar muntazam ravishda ishlab chiqarish maydonchalarining rejalarida shartli belgilar bilan belgilanadi, buning natijasida shikastlanish sodir bo'lgan joylar, alohida e'tibor, sinchkovlik bilan tekshirish va profilaktika choralarini ko'rishni talab qiladigan ishlab chiqarish birliklari aniq ko'rinadi. Ishlab chiqarish jarohatlarini tahlil qilishning monografik usuli baxtsiz hodisa sodir bo'lgan barcha sharoitlarni batafsil o'rganishni o'z ichiga oladi: mehnat va texnologik jarayonlar, ish joyi, asosiy va yordamchi uskunalar,   individual vositalar   muhofaza qilish, sanoat muhitining umumiy sharoitlari va boshqalar. Monografik tahlil jarohatlar va kasbiy kasalliklarning oldini olish usullarini to'liq aniqlash imkonini beradi. Mehnatni muhofaza qilishni ilmiy bashorat qilish usuli shikastlanish xavfini ehtimoliy baholash, yangi sanoat, texnologiyalarning noqulay omillarini bashorat qilish va ularga xavfsizlik talablarini ishlab chiqish uchun ishlatiladi. Sanoat korxonalarida xavfsizlik texnikasi, sanoat sanitariyasi va yong’in xavfsizligi qoidalariga, me’yor va tavsiyanomalariga rioya qilmaslik ishchilarni jarohatlanishga, zaharlanishiga va kasb kasalliklariga olib kelishi mumkin. Inson tanasining teri yoki ayrim qismlari tashqi mexanik, kimyoviy, issiqlik va elektr ta’siri natijasida shikastlansa, buni jarohatlanish deb ataladi. Jaroxatlanishga urilish natijasida lat eyish, kesilish, suyak sinishi va chiqishi, kimyoviy yoki issiqlikdan kuyish, issiq urishi, sovuq urishi, o’tkir zaharlanish va elektr toki ta’sirida organizmning ba’zi qismlarida hayot faoliyatining buzilishi kiradi. Jaroxatlanish tushunchasi baxtsiz hodisa deb ham yuritiladi. Jarohatlanish uch turga bo’linadi. Birinchisi, ishlab chiqarishda, ish joyida jarohatlanish, ikkinchisi ish bilan bog’liq, lekin ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lmagan jarohatlanish va uchinchisi ishlab chiqarish va ish bilan bog’liq bo’lmagan jarohatlanish. Ishlab chiqarishda, ish joylarida olingan jaroxatlanishga, ishchi ma’muriyat tomonidan buyurilgan ishni bajarish chog’ida ish joyida, sexda, zavod hududida yuk ortish va yuk tushirish yoki ba’zi yuklarni bir joydan ikkinchi joyga ko’chirish vaqtida olgan jaroxatlanishlar kiradi. Ikkinchi tur jarohatlanishlar ishga borib-kelish vaqtida transport vositalarida, komandirovka vaqtida yoki korxona ma’muriyatining topshirig’iga muvofiq ishlab chiqarish hududidan tashqaridagi ba’zi bir ishlarni bajarganda olingan jarohatlanishlardan iborat. Uchinchi tur jarohatlanishga mast bo’lish natijasida olingan jarohatlar, davlat mulkini o’g’irlash va boshqa shunga o’xshash holatlaridagi jarohatlanishlar kiradi. Agar baxtsiz xodisa u ma’muriyat tomonidan xavfsiz ish sharoitni yaratish sohasida yo’l qo’yilgan xato orqasida bo’lmay, balki ishchining mehnatini muhofaza qilish qoida va me’yorlariga amal qilmasligi natijasida kelib chiqqan bo’lsa, unda ishchi ham ma’muriyat xodimi bilan birga javobgar hisoblanadi. Bunda moddiy to’lov miqdori ma’muriyat xodimi va ishchining aybdorlik darajasiga qarab belgilanadi. Mehnat qonunlariga asosan ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lgan jarohatlanishdan yo’qotilgan ish kunlariga korxona tomonidan haq to’lanishi kYerak deb belgilangan. Sanoat sanitariyasi me’yorlarining buzilishi natijasida ishlab chiqarish joylaridan ajralib chiqqan zararli omillar ta’siridan ishchi kasbiy zaharlanish yoki kasb kasalligiga chalinishi mumkin. Kasbiy zaharlanish ishchining nafas olish, ovqat hazm qilish natijasida kelib chiqishi mumkin. Kasbiy zaxarlanish bir smena davomida yuz bersa, uni o’tkir zaharlanish deyiladi, agar uzoq muddat davomida zaharli moddalar yig’ilishi natijasida yuz bYersa, surunkali zaharlanish deyiladi. Surunkali zaharlanish kasb kasalliklariga olib keladi. Kasb kasaliklariga qoniqarsiz ish sharoitlarida ishlash natijasida kelib chiqadigan hamma kasalliklar kiradi. Masalan, havo bosimining ortiq yoki kam bo’lishi natijasida kesson yoki tog’ kasalligi, sanoatda ajralib chiqadigan chang ta’siridan pnevmokonioz kasalligi, yallig’lanish va zaharli moddalar ta’siridan dermatit va yara kasalliklari kelib chiqadi. Shuning uchun ham ishlab chiqarish korxonalarida yuz bergan har qanday baxtsiz hodisa har tomonlama tekshiriladi va hisobga olinadi. Tekshirish va hisobga olish umumiy o’rnatilgan qat’iy tartib asosida olib borilishi kerak. Yo’l qo’yilgan baxtsiz hodisalar va kasb kasalliklarini hisobga olish va tekshirish, ularning kelib chiqish sabablarini aniqlash tufayli bunday baxtsiz hodisa va kasb kasalliklarining qaytarilishining oldi olinadi. 2. Baxtsiz hodisalarni tahlil etish. Korxona ma’muriyati ishlab chiqarishda baxtsiz hodislarni tekshirish va xisobga olish haqida Nizomga binoan mehnat faoliyatini yo’qotishga sabab bo’lgan har bir shikastlanish hollarini tekshirib chiqib, shu haqida N-1 namuna bo’ycha 4 nusxada dalolatnoma tuziladi. Bosh muhandis dalolatnoma va ko’riladigan chora-tadbirlar rejasini tayyorlaydi. Baxtsiz hodisa sababini bartaraf qilish haqida buyro’q birinchi rahbar tomonidan tasdiqlanadi va uni bajarish uchun ma’sul kishi tayinlanadi, amalga oshirish muddati belgilanadi. Guruhiy, og’ir jarohat va o’lim bilan tugagan shikastlanishlarda N-1 namunali dalolatnomani tuzish bilan bir vaqtda baxtsiz hodisalar maxsus jurnalga qayd qilib qo’yiladi. N-1 namunasi bo’ycha tuzilgan dalolatnomalarga asoslanib korxona ma’muriyati hisobot tayyorlaydi va yuqori tashkilotlarga yuboradi, bunda mehnat faoliyati faqat uch kundan ortiq yo’qotilgan hodisalarnigina inobatga olinadi. N-1 namunali dalolatnomalar idora arxivida 45 yil saqlanishi kYerak. Baxtsiz hodisani o’z vaqtida, to’g’ri o’rganish va hisobga olish, uning sabablarini puxta tahlil qilish hamda bunday xodisalar takrormasligi uchun butun javobgarlik hodisa sodir bo’lgan idoraning birinchi rahbari zimmasiga yuklanadi. Hisobotlar ishi sanoat tarmoqlarida, xalq xo’jaligidagi ishlab chiqarish va transportda ro’y bergan shikastlanishlar dinamikasini baholash va unga qarshi kurash yo’llarini belgilashga imkon beradi. Shikastlanish ishlash qobiliyati yo’qotilgan yoki yo’qotilmaganligidan qat’iy nazar har bir hodisani to’la hisobga olish uchun tibbiyot shaxobchalari va sanitariya qismlarida ro’yxatga olib boriladi. Bu ma’lumotlarni tahlil etish N-1 namuna hisobotlari asosida aniqlanadi. Shikastlanishlarning tahlilini mehnat gigienasi bo’ycha shifokor va uning yordamchisi mehnat xavfsizligi bo’limi hamda sog’lomlashtirish shaxobchasi tibbiyot-sanitariya qismi shifokorlari bilan birgalikda olib boradi. SHikastlanishlarga qarshi tadbirlar ko’rish rejasi tahlil asosida tuziladi. Shikastlanishni har tomonlama to’lduruvchi belgilarini nazarga olgan holda tahlil qilish, unga qarshi kurashning samarador rejasini tuzishga imkon bYeradi. Bunday rejani mehnat gigienasi bo’ycha shifokor, mehnat muhofazasi muhandisi va tibbiyot-sanitariya qismining shifokori birgalikda tuzib, uning muddatida bajarilishini nazoratga oladi. Shikastlanishning oldini olish ishini tashkil etishda signalizatsiya yo’li bilan hisoblash va tahlil qilishning tezkor shakli mavjud bo’lib, bu juda qisqa muddat ichida (hafta, oy) o’tkaziladi. Unga qo’ydagi ma’lumotlar kiritiladi: sex; asbob-uskunalar turkumi; vaqti. Shular asosida shikastlanish xavfi bo’lgan joylar aniqlanadi va uning sabablari bartaraf etiladi. Ishlab chiqarishda shikastlanish deb, korxona xududida bo’lgan davrda kishi tanasining biror a’zosi tasodifan shikatslanishi natijasida salomatligiga putur etishiga aytiladi. Baxtsiz hodisalar sodir bo’lishining oldini olish, asosan, ma’muriyat rahbarlari javobgarligida bo’lib, nazorat ishlari mehnat muhofazasi bo’limi zimmasida bo’ladi. Shikastlanishning sabablarini o’rganish, muhandis-texnik sohasiga tegishli masalalar, profilaktik chora-tadbirlarni ishlab chiqish va ishchilar salomatligini mustahkamlashga oid masalalarni hal etishda tibbiyot-sanitariya qismidagi shifokorlar ma’suldirlar. Shikastlanishlar turiga qarab: mexanik (yara toshishi, sinish); termik (issiqlanish, kuyish, sovuq urish); kimyoviy (kuyish, o’tkir zaharlanish); elektr quvvatidan shikastlanishlarga bo’lanadi. Shikastlanish joyiga qarab oyoq va bosh shikastlanishi (ko’zdan boshqa), gavda, qo’l, ko’p joylarning shikastlanishiga bo’linadi. Shikastlanish og’ir-engilligiga ko’ra mehnat qobiliyati yo’qolmaydigan engil shikastlanishga, mehnat qobiliyati bir necha kunlab, xaftalab va xatto oylab yo’qotiladigan o’rtacha va og’ir shikastlanishlarga tafovut qilinadi. Shikastlanishning og’ir turi mehnat qilish qobiliyatini mutlaqo yo’qotishga sabab bo’lishi va nogironlikka olib kelishi mumkin. Guruh holida va o’limga olib boradigan turdagi shikastlanishlar alohida ko’riladi. Shikastlanishlar kelib chiqishining asosiy sabablari. Texnik jixozlarning nosozligi natijasida dastgohlarning to’xtab qolishi, tasmalarning uzilib ketishi va shu kabi hodisalar shikastlanishga olib keladi. Bunga ularning o’z vaqtida ehtiyot yuzasidan ta’mir qilinmaganligi, uzliksiz ishlashi natijasida ayrim qismlarning ishdan chiqishi sabab bo’lishi mumkin. Shunday xodisalar ro’y bYermasligi uchun mehnat xavfsizligi bo’ycha javobgar shaxslarning doimiy nazorati talab etiladi. Texnologik jarayonning buzilish natijasida tYermik, kimyoviy jarohatlanish va o’tkir zaharlanishlar yuzaga keladi. Buning oldini olish uchun reja asosida ishchilarning bilimini o’z vaqtida tekshirib turish va yo’riqlov o’tkazib turish katta ahamiyatga egadir. Qo’l kuchi bilan boshqariladigan ishlar, transportlarga yuk ortish va tushirish jarayonlarining etarli darajada mexanizatsiyalashtirilmaganligi mehnat sharoitini yaxshi tashkil qilinmaganligini bildiradi. Ishlab chiqarish hajmiga nisbatan ish korxonalarining kichiklik qilib qolishi, tayyor mahsulotlarni saqlash xonaning sharoiti qoniqarli bo’lmasligi , mahsulotni tayyorlov joylaridan o’z vaqtida olib ketilmasligi, yo’llarining tor bo’lishi shikastlanish xavfining ortishiga sabab bo’ladi. Korxonalarda sanitariya holati qoniqarsiz bo’lishining asosiy sabablariga xonalar sathining sirpanchiqligi va tekis bo’lmasligi, korxona hovlisidagi yo’lakning o’ydum-chuqurligi, yoritish qurilmalari quvvatining kamligi, deraza oynalarning chang bosib ketishi, chang va gazlar miqdorining me’yoridan ortiq bo’lishi natijasida diqqat-e’tiborining kuchayishi, shovqin bosimining yuqori bo’lishini misol qilib keltirish mumkin. Shikastlanishning ko’p uchraydigan sabablaridan biri ishchilarning toliqib qolishidir, chunki bunda ishga diqqat-e’tibor pasayibgina qolmay, balki ishchilardagi harakat yo’nalishi ham buziladi. Bunday hollarda shikastlanish mehnat kuning so’nggi soatlarida yoki rejada ko’rsatilgandan ortiqroq mehnat qilish natijasida yuz beradi. Binobarin, ishlab chiqarish sharoitini sog’lomlashtirish va ishchilarning toliqib qolmasliklariga sharoit yaratish, faqat kasbga aloqador kasalliklarning emas, balki shikastlanishning ham oldini oladi. 3. Sanoat jarohatlanishi va kasb kasalliklarini o’rganish usullari. Sanoat korxonalarida baxtsiz hodisalar va ularni keltiirib chiqaruvchi xavfli holatlar baxtsiz hodisalarning kelib chiqishiga sabab bo’ladigan omillarni yo’qotish maqsadida aniqlanadi. Bu ishlar asosan oqilona usullarni qullash, baxtsiz hodisa va kasb kasalliklarining kelib chiqishidan xoli bo’ladigan ish sharoitini tashkil qilish hisobiga amal oshiriladi. Baxtsiz hodisalar sabablarini aniqlash uchun asosan ikki usuldan foydalaniladi. 1.Statistika usuli. Bu usul baxtsiz hodisalarning umumiy statistik hisobga olingan sanoat jarohatlanishi materiallarini tahlil qilishga asoslangan. Mazkur usul sanoat jarohatlanishini tahlil qilish uchun asosiy materiallarini tahlil qilishga asoslangan. Bu bu usul bilan sanoat jarohatlanishini aniqlovchi chastota koeffitsienti va jarohatning og’irligi koefitsientining o’rtacha ko’rsatgichini olish mumkin. Baxtsiz xodisalarning takrorlanish koefitsientini, 1000 ishchi hisobiga , ma’lum vaqt davomida sanoat korxonasida kelib chiqqan baxtsiz hodisalarning o’rtacha miqdorini qo’ydagi formula orqali aniqlash mumkin. Bunda R-ma’lum vaqt ichidagi jarohatlanganlar soni; T- shu vaqt ichida korxonada ishlagan ishchilar soni. Jarohatlanish koeffitsienti mashinosozlik sanoatining qaysi korxonasida baxtsiz xodisalar ko’proq vujudga kelayotganligi haqida ma’lumot bYeradi. Baxtsiz hodisaning og’irlik koeffitsientini, ya’ni har bir jarohatlanishning o’rtacha yo’qotilgan ish kunlari hisobini ko’rsatuvchi K ni qo’ydagi formula bilan aniqlash mumkin. Bunda P- hamma baxtsiz hodisaga uchraganlar tomonidan yo’qotilgan ish kunlari soni; R-shu darvda baxtsiz hodisaga uchraganlar soni. SHuni aytib o’tish kYerakki, bu ko’rsatkich haqiqiy og’ir jaroxatlanish belgilarini ko’rsata olmaydi, chunki uning tarkibiga nogironlik va o’lim bilan tugagan baxtsiz hodisalar kiritilmagan, ular alohida hisobga olinadi. Statistika usulini ikkiga bo’lib qarash qabul qilingan: bular guruh va topografik usullardir. Guruh usuli. Statistik usulining tarkibiy qismi hisoblanadi va baxtsiz hodisalarning bir xil sharoitlarda va ayrim belgilari bilan (masalan vaqti va sodir bo’lgan joyi, baxtsiz hodisaning xususiyatini va h.q.) guruh holida takrorlanishini aniqlash imkoniyatini bYeradi. Topografik usul. Bu usul ham guruh usulining ko’rinishlaridan biri bo’lib, qo’yidagi hollarda qo’llaniladi: guruh usulida keltirilgan baxtsiz hodisalar haqidagi ma’lumotlarni har xil shartli belgilar bilan belgilab (masalan, N-1), ish uchastkalarining rejasida baxtsiz xodisa yuz bergan joylarga qo’yib chiqiladi. Bu usulda ma’lum ish uchastkalarida baxtsiz hodisalarning takrorlanishi haqida ko’rgazmali ma’lumot olinadi. Har qanday statistik tekrish kabi, bu usul bilan baxtsiz hodisalarni tahlil qilishda ham olingan material, asosan baxtsiz hodisa haqida tuzilgan N-1 formadagi akt har tomonlama o’rganiladi. Aktda baxtsiz hodisa yuz bergan joy, jarohatlanish tavsifi, og’irlik darajasi, voqea sutkaning qaysi vaqtida yuz berganligi haqidagi ma’lumotlar aks etadi. 2. Monografik usul. Bu usulning mohiyati shundaki, baxtsiz hodisa yuz bYergan ayrim sex, uchastka yoki ishlab chiqarish xonasi chuqur va har tomonlama o’rganiladi. Asosiy diqqat-e’tibor texnologik jarayonlarning cheklanishi, ayrim ish usullari, ishlab chiqarishning xavfli lahzalari va sanitariyasi-gigienik mehnat sharoitiga qaratilishi kYerak. Bu usulda korxonalarda ro’y bergan baxtsiz hodisalar, avariyalar va kasb kasalliklarining sabablari aniqlanadi va o’rganiladi. Xuddi shunday tahlillar turdosh korxonalar bo’yicha ham o’tkaziladi. Monografik usul ishlab chiqarish sharoitida kelib chiqishi mumkin bo’lgan potensial baxtsiz hodisalarni aniqlash imkoniyatini beradi. Shuningdek qurilayotgan yoki loyihalanayotgan turdosh korxonalarda shunga o’xshash baxtsiz hodisalarning kelib chiqmasligini ta’minlashga harakat qilinadi. Shikastlanish chastotasi kh koeffitsienti aniqlanadi. Ko'rsatmalar: sanoat jarohati chastotasini qanday aniqlash mumkin   21.05.2021 Shikastlanish darajasi 1000 ishchiga to'g'ri keladigan fojiali sanoat hodisalari hajmini aniqlash imkonini beradi. Odatda yiliga hisoblab chiqiladi. Kasbiy shikastlanish darajasining formulasi murakkab emas, har kim hisob-kitoblarni amalga oshirishi mumkin. Ko'rsatkichni to'g'ri hisoblash urushning yarmi ekanligini tushunish kerak, uni ham tahlil qilish kerak. Formulada siz ish beruvchi qayd etishi va saqlashi shart bo'lgan noqulay holatlar soni to'g'risidagi ma'lumotlarni almashtirishingiz kerak. Hisoblash formulasi Shikastlanish chastotasi koeffitsienti quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi: Kasbiy shikastlanish darajasini qanday hisoblash mumkin: Bu aniq vaqt oralig'i va aniq ma'lumotlarni talab qiladi. Qiziqish davri uchun xodimlarning o'rtacha soni haqida ma'lumotni kadrlar bo'limi xodimidan olish mumkin, ammo ular faqat oldindan belgilangan muddatga qo'llanilishi kerak. Shikastlanishning og'irligi ko'rsatkichi Endi biz sizga jarohatning og'irlik darajasining nisbiy ko'rsatkichini (CT.T.) aniqlaydigan narsalarni aytib beramiz. Chastota ko'rsatkichi shikastlanishning og'irligini ko'rsatmaydi. Vaziyat bo'lishi mumkinki, bir tashkilotda baxtsiz hodisalarning aksariyati ijobiy oqibatlarga olib keladi, ikkinchisida - og'ir jarohatlar bo'lgan barcha holatlar. Shu sababli, har bir jabrlangan xodimning hisobot davridagi (masalan, chorak, olti oy, bir yil uchun) o'rtacha ish kunlari yo'qotilishini aniqlaydigan KT.T joriy etildi. CT.T. formula bilan aniqlanadi: LTIFR - jarohatlar chastotasi Yuqorida aytib o'tilgan nisbatlarga qo'shimcha ravishda, jahon amaliyotida qo'llaniladigan eng muhim sog'liqni saqlash ko'rsatkichlaridan biri yo'qolgan vaqt jarohati chastotasi (yoki qisqacha LTIFR) hisoblanadi. Bu nogironlik shikastlanishi holatlarini aks ettiradi. Shuningdek, u ish vaqtini yo'qotish holatlari soni va hisobot yili uchun tashkilotda ishlagan umumiy ish vaqtining 1 million kishi / soatga nisbatini ko'rsatadi: LTIFR = jami   ish vaqti   Jarohatlar tufayli yo'qolgan × 1 million odam-soat / Ishlagan umumiy ish soati. Kasbiy shikastlanish darajasini hisoblash va natijalarni baholashga misol Bir misolni ko'rib chiqaylik: 2020 yilda daraxt kesish sanoatida 200 ishchi bor edi. Belgilangan vaqt ichida besh kishi sahna ko'rinishida jarohatlangan   ish vazifalari ... Natijada, xodimlar vaqtincha mehnatga layoqatsiz bo'lishdi. Biz KCH = T / P × 1000 formulasi bo'yicha hisob-kitob qilamiz. Raqamlarni almashtiring: CN = 5/200 × 1000 = 25. Ushbu ko'rsatkichni hisoblash printsipi va qoidalari aniq. Formula oddiy, siz faqat raqamlarni to'g'ri tartibda almashtirishingiz kerak. Albatta, bir marta olingan raqam juda ma'lumotli emas. Dinamikani o'rganish uchun bir necha yil davomida hisobotlarga ega bo'lish kerak. Masalan, ma'lumotlarni to'plash orqali ish beruvchi ishlab chiqarishga yangi asbob-uskunalarni kiritgandan so'ng, xodimlar kamroq shikastlangan yoki yo'qligini tushunishi mumkin. Yoki vaziyat o'zgarishsiz qoldimi? Bundan tashqari, jiddiyroq tahlil qilish uchun boshqa ko'rsatkichlar talab qilinishi mumkinligini hisobga olish kerak, chunki bitta kompyuter tomografiyasi mazmunli xulosalar uchun etarli ma'lumot bermaydi. Muammo raqami 1. Baxtsiz hodisalarning chastotasi va zo'ravonlik koeffitsientlarini, shuningdek, korxonada mehnatga layoqatsizlik darajasi, xodimlarning o'rtacha soni P = 100 kishiga teng bo'lgan koeffitsientlarni hisoblang. Hisobot davrida N = 6 baxtsiz hodisalar umumiy soni D = 30 kunlik mehnatga layoqatsizligi bilan sodir bo'ldi. Korxonada shikastlanishlarning ushbu ko'rsatkichlarini hisoblashning amaliy ahamiyati nimada? 1. Kch chastota koeffitsientini aniqlang: Kch = (1000 * N) / P = (1000 * 6) / 100 = 60; 2. Kt tortishish koeffitsientini aniqlang: CT = D / N = 30/6 = 5; 3. Nogironlik Kn ko'rsatkichini aniqlang: Kn = Kch * Kt = 60 * 5 = 300. Korxonada shikastlanishlarning ushbu ko'rsatkichlarini hisoblash ishlab chiqarish jarohatlarini tahlil qilishga xizmat qiladi. Agar hisobot davri uchun u avvalgisiga qaraganda yuqori bo'lsa, unda tahlil qilish va uni kamaytirish bo'yicha chora- tadbirlarni belgilash kerak. Ishlab chiqarish jarohatlarini to'liqroq tahlil qilish uchun koeffitsientni o'z ichiga olgan asosiy koeffitsientni hisoblash kerak   texnik xavfsizlik   va mashinalar va uskunalar sonining tegishli xavfsizlik standartlariga nisbati aniqlanadi. Muammo raqami 2. Oxirgi 5 yil ichida qaysi ishlab chiqarish birlashmasida jarohatlanishning oldini olish ishlari yaxshi yo’lga qo’yilganligini aniqlang. Birinchi birlashmada besh yillik reja davomida o'rtacha ish haqi fondi P1 = 150 kishiga teng bo'lgan, umumiy soni D1 = 100 kunlik nogironlik bo'lgan H1 = 15 baxtsiz hodisa sodir bo'lgan va ikkinchi birlashma uchun bu ko'rsatkichlar mos ravishda. P2 = 150 kishiga teng, H2 = 25 baxtsiz hodisa va D2 = 80 kunlik mehnatga layoqatsizlik. Baholash besh yillik davr uchun baxtsiz hodisalar ko'rsatkichlarining o'rtacha yillik qiymatini solishtirish asosida amalga oshirilishi kerak. 1. Ikkala birlashmada ham yiliga o’rtacha baxtsiz hodisalar soni va mehnatga layoqatsizlik kunlarini aniqlaymiz: H1 = 15/5 = 3; D1 = 100/5 = 20; H2 = 25/5 = 5; D2 = 80/5 = 16; 2. Har bir kombinatsiya uchun Kch chastota koeffitsientini aniqlang: Kch = (1000 * N) / R; KCH1 = 1000 * 3/150 = 20; KCH2 = 1000 * 5/150 = 33,33; 3. Har bir assotsiatsiya uchun Kt tortishish koeffitsientini aniqlaymiz: CT1 = 20/3 = 6,67; CT2 = 16/5 = 3,2; 4. Har bir assotsiatsiya uchun nogironlik Kn ko'rsatkichini aniqlang: Kn = Kch * Kt KH1 = 20 * 6,67 = 133,4; KH2 = 33,33 * 3,2 = 106,66; Xulosa: Ikkinchi ishlab chiqarish birlashmasida so'nggi 5 yil ichida jarohatlarning oldini olish bo'yicha ishlar yaxshi tashkil etilgan, chunki ikkinchi ishlab chiqarish birlashmasida nogironlik darajasi birinchisiga qaraganda kamroq. Muammo raqami 3. Agar umumiy va kasbiy kasallanishni kamaytirish hisobiga bir ishchiga ish vaqtining yo’qotilishining kamayishi A=40 bo’lsa, ob’ektdagi umumiy va kasbiy kasallanishni kamaytirish hisobiga ish vaqtining yo’qotilishining kamayishi bilan mehnat unumdorligining o’sish foizini hisoblang. %, va kasallik tufayli yo'qolgan tashrif kunlari soni, yiliga bir xodimga to'g'ri keladi B = 17. Yildagi tashrif kunlari soni C = 240 ga teng. 1. Ish vaqtining asosiy fondi uchun biz quyidagilarni olamiz: Fbase = C - B = 240 - 17 = 223 kun; Keyinchalik, kasallanishning 40% ga kamayishi natijasida ish vaqti yo'qotishlarining kamayishi bilan ish vaqti fondi: Fpl. = 240 - (17 * 40/100) = 233,2; 2. Mehnat unumdorligini oshirish foizini hisoblaymiz: Rpr.tr. = [(Fpl - Fbase) / Fbase] * 100% = [(233,2 - 223) / 223] * 100% = 4,57% Xulosa: mehnat unumdorligining o'sishi 4,57% ni tashkil qiladi. Brigada, uchastka, sex, korxona, sanoat va umuman xalq xo’jaligida ishlab chiqarishdagi shikastlanishlar darajasini tavsiflash, shuningdek, ushbu tarkibiy bo’linmalardagi shikastlanishlar holatini, chastotasining nisbiy ko’rsatkichlari (koeffitsientlari), jarohatlarning og’irligi va shikastlanish darajasini solishtirish. baxtsiz hodisalar va nogironlik qo'llaniladi. Raqamlar baxtsiz hodisalar qurbonlari to'g'risidagi hisobot ma'lumotlari asosida hisoblanadi. Baxtsiz hodisalar chastotasi indeksi h ga: h = H * 1000 / R bu erda H - ko'rib chiqilayotgan davrdagi baxtsiz hodisalar soni bir kun yoki undan ko'proq vaqt davomida mehnat qobiliyatini yo'qotish bilan; P - xuddi shu davrdagi xodimlarning o'rtacha soni. Ko'rsatkichning jismoniy ma'nosi shundan iboratki, u hisobot davrida ko'rib chiqilayotgan tarkibiy bo'linmada har 1000 xodimga to'g'ri keladigan baxtsiz hodisalar sonini taxmin qiladi. Baxtsiz hodisalarning og'irligi indeksi tonnaga: k t = D / N Bu erda D - ko'rib chiqilayotgan davrda bo'linmadagi baxtsiz hodisalar tufayli mehnatga layoqatsizlik kunlarining umumiy soni. Ko'rsatkichning jismoniy ma'nosi shundaki, u baxtsiz hodisa uchun nogironlik kunlarining o'rtacha sonini (birlikda ko'rib chiqilayotgan davr uchun) taxmin qiladi. Ushbu ko'rsatkichlarning turli qiymatlarida qaysi bo'limda jarohatlar va moddiy yo'qotishlar holati yaxshiroq ekanligini aniqlash qiyin bo'lganligi sababli, nogironlik ko'rsatkichi qo'shimcha ravishda qo'llaniladi: k l = D * 1000 / R Uning jismoniy ma'nosi bo'linmada ko'rib chiqilayotgan davr uchun o'rtacha ish haqi fondining 1000 nafar xodimiga mehnatga layoqatsizlik kunlarini baholashda yotadi. Baxtsiz hodisalarning oldini olish bo'yicha oqilona chora-tadbirlarni ishlab chiqish uchun ishlab chiqarishdagi shikastlanishlarni tahlil qilish uchun eng keng tarqalgan usullar qo'llaniladi: statistik, monografik va iqtisodiy Statistik usul N-1 ko'rinishidagi aktlarda yoki korxonalar hisobotlarida mavjud bo'lgan jarohatlar to'g'risidagi statistik ma'lumotlarni tahlil qilishga asoslanadi. Bu baxtsiz hodisalarni sabablar, jarohatlarning og'irligi, jinsi, yoshi, ish staji, kasbi, jabrlanuvchilarning tayyorgarligi, jihozlar turlari, ishlab chiqarish va boshqa ko'rsatkichlar bo'yicha tahlil qilish imkonini beradi. Statistik usul bilan tahlil qilishda k4, kt va k ko'rsatkichlari shikastlanishlar dinamikasini va uning oldini olish bo'yicha ishlarning holatini yillar, besh yillik rejalar va boshqalar bo'yicha baholash uchun keng qo'llaniladi.Tahlil odatdagi usulda yoki kompyuter yordamida amalga oshiriladi va uning natijalari jadval, grafik va diagrammalar shaklida taqdim etiladi. Korxonada ushbu usul bo'yicha baxtsiz hodisalarni tahlil qilish (9-rasm) besh bosqichda amalga oshiriladi. I bosqich - baxtsiz hodisalar bo'yicha statistik ma'lumotlar blokini shakllantirish. U jurnalda qayd etilgan barcha baxtsiz hodisalarni, shuningdek korxonaning mehnatni muhofaza qilish bo'limida mavjud bo'lgan H-1 shaklidagi aktlarda ko'rsatilganlarni aniqlashni ta'minlaydi (1). Ma'lumotlarni solishtirish asosida kelishmovchiliklar sabablari aniqlanadi va kelajakda ularni oldini olish choralari ishlab chiqiladi (2). Guruch. 9. Ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalar tahlilining tarkibi Ikkinchi bosqichda statistik ma'lumotlar umumlashtiriladi va qayta ishlanadi. Umumlashtirish uchun ma'lumotlar jadvallar, chekka teshiklari bo'lgan xaritalar yoki kompyuter dasturlari (3) shaklida tuziladi. Shundan so'ng baxtsiz hodisalar tasniflanadi (4), guruhlanadi (5). ularning ko'rsatkichlari hisoblab chiqiladi (6) va olingan materiallar chop etishga tayyorlanadi (7). II bosqich shikastlanishlar dinamikasini vizualizatsiya qilishdan iborat. U jadvallarni oqilona qurish usullarini va ulardagi ma'lumotlarning optimal nisbatini topishni ta'minlaydi (8). jadvalli materiallarni tuzish (9), grafik va diagrammalar tayyorlash (10), shuningdek, diagramma va fotosuratlar (11). IV bosqich - baxtsiz hodisalar dinamikasini tahlil qilish va sabablarning o'ziga xos ahamiyatini baholash. Tahlil natijasida baxtsiz hodisalarning o'zgarishining tabiati, ishlab chiqarishdagi shikastlanishlar dinamikasi, baxtsiz hodisalar sabablarining mehnat sharoitlari, travmatik omillar bilan bog'liqligi aniqlanadi (12). Shikastlanish darajasining baxtsiz hodisalarning asosiy texnik va tashkiliy sabablari, sabablarning o'ziga xos qiymati bilan bog'liqligini aniqlash uchun sabablarning ikki o'lchovli jadvalidan foydalanish tavsiya etiladi. Jadval 1 shikastlanish darajasining asosiy texnik va tashkiliy sabablarga bog'liqligini ko'rsatadi. Mana besh yil davomida yuz bergan baxtsiz hodisalar sabablarining statistik tahlili. Berilgan ma'lumotlar namunasidan ko'rinib turibdiki, masalan, 57% holatlar texnologik asbob-uskunalarning konstruktiv kamchiliklari va 53% - o'qitish va yo'riqnomaning etishmasligi bilan bog'liq. Ushbu texnik va tashkiliy sabablarning birgalikdagi ta'siri natijasida baxtsiz hodisalarning 33 foizi sodir bo'lgan. Ushbu bosqich baxtsiz hodisalarning oldini olish bo'yicha asosiy vazifalarni aniqlash va shakllantirish bo'yicha ishlarni o'z ichiga oladi (13). V bosqich profilaktika choralarini asoslash va ishlab chiqishdan iborat. Baxtsiz hodisalarning oldini olish bo'yicha eng samarali va iqtisodiy chora-tadbirlar (14), shuningdek, ushbu chora-tadbirlarni amalga oshirish bo'yicha nazorat choralarini, ularning haqiqiy samaradorligini, shu jumladan iqtisodiy va ijtimoiy ahamiyatini baholash usullarini ishlab chiqishda (15) izlanmoqda. . Baxtsiz hodisalarni tahlil qilishda statistik usulning navlari qo'llaniladi - guruh va topografik. Birinchi usulda baxtsiz hodisalar individual xususiyatlar (jins, yosh, kasb, sabablar, asbob-uskunalar, jarayonlar va boshqalar) bo'yicha guruhlarga bo'linadi, bunda ushbu belgilarning har biri uchun shikastlanish ehtimoli yuqori bo'lgan bunday mehnat sharoitlarini aniqlash va bartaraf etish. Topografik usulda avariya sodir bo'lgan joylar sex, uchastka, alohida texnologik liniyalar yoki asbob-uskunalar bo'laklari rejasida shartli belgilar bilan belgilanadi. Belgilar soni alohida joylarning shikastlanish xavfini tavsiflaydi. Monografik usul operatsion va loyihalashtirilgan alohida turdagi uskunalar, texnologiyalar va sanoat korxonalarida xavfli va zararli ishlab chiqarish omillarini tahlil qilishda, shuningdek, avariya sodir bo'lgan barcha holatlarni batafsil o'rganishda qo'llaniladi. Tadqiqot tabiiy sharoitlarda ham, ushbu ob'ektlarning texnik hujjatlariga muvofiq potentsialni aniqlash uchun ham amalga oshirilishi mumkin   xavfli omillar   va zonalar. Shu bilan birga, texnik tadqiqotlar, asbob- uskunalarni sinovdan o'tkazish va ko'zda tutilgan yoki loyihalashtirilgan kollektiv himoya vositalarining samaradorligini baholash usullari, shuningdek shunga o'xshash asbob-uskunalardagi shikastlanishlar bo'yicha statistik ma'lumotlarni tahlil qilish natijalari qo'llanilishi mumkin. Iqtisodiy usul jarohatlardan yetkazilgan moddiy zararni, uning oldini olishning iqtisodiy samaradorligini baholash imkonini beradi. Korxonada shikastlanishlar bilan bog'liq moddiy xarajatlar davlat ijtimoiy sug'urtasi byudjetiga vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqalari xarajatlarini qoplashdan iborat (regressiv talablarga muvofiq) (P 1); agar korxona aybi bilan nogironlik yuzaga kelgan bo'lsa, nogiron ishchilar uchun pensiyalarning qisman yoki to'liq miqdorini ijtimoiy ta'minot organlariga qaytarish (P 2); o'limga olib keladigan kasbiy shikastlanish tufayli boquvchisini yo'qotgan oilaning nogiron a'zolariga nafaqa to'lash (P 3); sog'lig'i sababli xodimni vaqtincha boshqa ishga o'tkazish uchun nafaqa to'lovlari (kamaytirilgan ish haqini qoplash) (P 4); qisman nogironligi bo'lgan ishchilarga etkazilgan zararni qoplash (o'rtacha ish haqigacha qo'shimcha to'lov) (P 5); jarohati tufayli, shuningdek ularning zararliligi, xavfliligi yoki og'irligi tufayli mehnat sharoitlaridan qoniqmaganligi sababli ish joyidan ketganlar o'rniga qabul qilingan ishchilarni kasbiy tayyorlash va qayta tayyorlash uchun korxona xarajatlari (P 6). Shunga asoslanib, korxonaning jarohatlardan jami moddiy oqibatlari (rublda): P = P 1 + P 2 + P 3 + P 4 + P 5 Ushbu oqibatlarni hisoblash uchun dastlabki ma'lumotlar kompaniyaning buxgalteriya bo'limining ixtiyorida Yiliga milliy iqtisodiyotdagi moddiy oqibatlar (rubllarda): M n = D o * (B + B). bu erda Dp - yil davomida jarohat tufayli mehnatga layoqatsiz qolgan kunlarning umumiy soni; B - bir ishchining o'rtacha kunlik ishlab chiqarishi; B - o'rtacha kunlik kasallik ta'tillari to'lovi. Yil davomida moddiy yo'qotish ko'rsatkichi 1000 nafar xodimga aniqlanishi mumkin k l = M n * 1000 / R yoki yalpi ishlab chiqarishning million rubliga k "l = M n * 1000000 / s Bu erda c - (yillik) yalpi mahsulotning qiymati, rubl. Ushbu usul qo'shimcha hisoblanadi, chunki u jarohatlarning sabablarini aniqlashga imkon bermaydi, ya'ni uning oldini olish choralarini ishlab chiqish uchun zarur bo'lgan asosiy narsa.

O'xshashlar

Ishlab chiqarishda yoritish va uni me’yorlari
Ishlab chiqarishda yonqinga qarshi tizimlar
Ishlab chiqarishda yorug’likni tashkil etish
Ishlab chiqarishda shamollatish, isitish va yoritish. SHaxsiy himoya vositalari
Shikastlanish o`chоqlarining tibbiy-taktik xaraktеristikasi