Inson tomonidan boshqariluvchi quyi tizimlar - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Inson tomonidan boshqariluvchi quyi tizimlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

462 KB

Ko'chirib olish

Inson tomonidan boshqariluvchi quyi tizimlar Reja: 1. Tizim osti boshqaruvi. 2. Instrumental quyi tizim. 3. Inson boshqaruvidagi quyi tizim.

Tizim osti boshqaruvi Inson tomonidan boshqariluvchi quyi tizim operatorga texnologik jarayonga bevosita o‘zgartirishlar kiritish imkonini beradi. Operator amalga oshirilayotgan texnalogik jarayoni ichidan kuzatish zarur bo‘lganda o‘zgartirish yoki qo‘shimcha buyruqlar kiritishi mumkin. Tizim osti boshqaruvi avtomatlashtirishning eng asosiy ajralmas qismi yuragi deyish mumkin u quyidagi funksiyalarni amalga oshiradi: a) O‘lchov asboblarining quyi tizimi orqali: - Loyhalanayotgan texnalogik jarayon to‘g‘risida uzluksiz axborot olib turish. -Texnalogik jarayondan olingan ma‘lumotlarni zaruriy ko‘rsatkichlar bilan solishtirsh -Texnalogik jarayon loyhalanayotganda jarayon o‘zgarishiga qarab buyruqlar berish yoki o‘zgartirish. b) Inson tomonidan boshqariluvchi quyi tizim orqali: -Uzluksiz ravishda inson tomonidan boshqariladigan quyi tizim to‘g‘risida ma‘lumotlarga ega bo‘lish. -Texnalogik jarayon ishlayongan vaqitda jarayoni borishi to‘g‘risidagi axborotlarni yeg‘ish va ularni operatorga namoish qilish. Hulosa qilib aytadigan bo‘lsak tizim osti texnalogik jarayonlari, ayni paytdagi texnalogik jarayon to‘g‘risidagi ma‘lumotlarni yeg‘ish va ularni boshqaruvi uchun taqdim qilishdan iboratdir. Va yana shuni ham takidlash lozimki inson tomonidan boshqariluvchi tizim ostisi yordamida texnalogik jarayon borishiga bevosita ta‘sir qilishdan iborat. Tizim osti texnalogik jarayonlarini analiz qilish va funksiyalarini yanada yaxshi tushunish uchun, to‘liq avtomatlashtirilgan suvni isitish jarayonini ko‘rib chiqamiz. 4.1- rasmda to‘liq avtomatlashtirilgan, haroratni va satxni boshqarish imkoniyatiga ega bo‘lagan suvni isitish jarayonida elektro energiya va suv sarfini hisobga olish imkoniyatiga ega bo‘lgan texnologik jarayon tasvirlangan.

4.1.- Rasm Suv isitish jarayonining avtomatlashtirilgan tizimi. Avtomatlashtirilgan tizimning talab qilingan ko‘rsatkichdagi harorat va satx olchagichlar funksiyalari quyidagilardan iboratdir: -Harorat rostlagichi suvharoratini avvaldan berilgan ko‘rsatkichlarga nisbatan teng yoki yuqoriligini o‘lchaydi, natijada rostlagich klapani ochishi yoki yopishi mumin. -Satx rostlagichi suvning avvaldan berilgan ko‘rsatkichlarga teng, past yoki balandligini tekshirib ko‘radi va natijada klapanlarga ochilish yoki yopilish buyruqlarini berishi mumkin. Instrumental quyi tizim Instrumental quyi tizim texnikaning bir bo‘g‘ini hisoblanib u texnalogik jarayon ko‘rsatkichlarini o‘lchash va boshqarishni amalga oshiradi. Ushbu tizim texnalogik jarayonni fizik kattaliklarini tekshirib ularga o‘zgartirishlar kiritish natijasida zaruriy formadagi signalga erishga yordam beradi. Instrumental tizimlar odatda intelektual tizim hisoblanmaydi, va foydalanuvchiga aynan kerakli hisob kitoblarni bermaydi. 4.2- rasmda ko‘rsatilganidek instrumental quyi tizim fizik jarayon va quyi tizim orasida interfeys vazifasini bajaradi, bundan tashqari axborotlarni o‘lchash va texnologik jarayoni boshqarish uchun buyruqlarni uzatish vazifalarini amalga oshiradi.

4.2.-Rasm. Instrumental quyi tizim. Xozirgi vaqtda boshqaruv tizimlaridagi signallar elektron bo‘lgani uchun signallarni qabul qilish boshqarishlarni amalga oshirish faqatgina elektron usulda amalga oshiriladi. Tabiiyki texnalogik jarayonlarni loyihalashtirilayganda loyihadagi hamma axborotlar yani o‘lchov asboblarining signallari, fizik jarayonlar (mexanik , elektronik , kimyoviy, vahokazolar ) signallarni tizim tushunishi va unga e‘tibor berib kerakli javob qaytarishi uchun huddi shu signallarga teng ( ekvivalent ) elektr signallariga aylantiriladi. Bu o‘zgartirishlar elektron bloklarda hech qanday yo‘qotishlarsiz amalga oshiriladi. 4.3-4.4-rasmlarda instrumental ko‘rinishdagi qurilmaning to‘liq avtomatlashtirilgan tizimdan ko‘rsatkichlarni olishi tasvirlangan.

4.3.- Rasm. Suvning harorat hamda satx o‘lchash. 4.4.- Rasm. Suv va energiya sarfini o‘lchash. 4.5-Rasm. Klapan hamda relening holatini o‘lchash. Suvning satxi hamda harorati fizik kattalik bolishiga qaramay o‘lchanyapti va hech qanday o‘zgarishlarsiz ekvivalent elektron signal ko‘rinishiga o‘tkazilmoqda. So‘ngra tizim osti boshqaruvidagi satx hamda harorat rostlagichlariga jo‘natilmoqda. Harorat hamda satx datchiklari joriy ko‘rsatkichlarni o‘lchaydi. Suv sarfi hamda energiya sarflarini ham fizik ko‘rsatkichlarni o‘lchanadi hamda, o‘z qiymatiga ekvivalent bo‘lgan elektr signallariga aylantirilib tizim osti boshqaruvidagi suv va energiya sarfi rostlagichlariga yuboriladi. Suv sarfini hisoblovchi datchik va energiya sarfini hisoblovchi datchiklar har biri alohida o‘lchadi.

Klapan hamda relelarning holati bilvosita o‘lchanadi, yani suv quvirida suv bor yoki yo‘qligiga qarab relening holati esa linyadaga elektr energiyaning bor yoki yo‘qligiga qarab. (Klapanning ochiq/yopiq yoki relening o‘chiq/ yoqig‘ holatlariga qarab). Bu natijalar o‘z qiymatiga teng ekvivalent bo‘lgan elektr signallariga aylantiriladi va tizim osti boshqaruvidagi tegishli rostlagichlarga jo‘natiladi. Texnalogik jarayon faqat fizik signallarni qabul qilgani uchun elektron signallar tizim osti jarayonida( fizik , kimyoviy , mexanik va hokazo ) signallar texnalogik jarayonda boshqaruv va nazoratni amalga oshirish uchun, o‘z qiymatiga teng ekvivalent bo‘lgan elektron signallar hosil qilinadi. Bu alamashtirishlar signallarga hech qanday qo‘shimcha axborotlarni qo‘shmasdan amalga oshiriladi. 4.6-rasmda to‘liq avtomatlashtirilgan tizimdagi o‘lchov asboblarining ma‘lumotlar almashuvidagi ahamiyati aks ettirilgan. Texnalogik jarayonda boshqaruv signallari ( klapanlarni ochib / yopishva relelarnig avtomatik ravishda o‘chirib / yoqilishi ) tizim osti boshqaruvida elektron signallar orqali jo‘natiladi, elektromagnit klapanlar va elektromagnit kontaktlarni boshqarish maqsadida. Bu buyruqlar orqali texnalogik jarayondagi elektromagnit klapanlar ochilib yopiladi, isitish elementiga esa elektroenergiya oqimi boshqariladi. 4. 6-Rasm. Boshqaruv buyruqlarini jo‘natish. Inson boshqaruvidagi quyi tizim

Inson boshqaruvidagi quyi tizim shuningdek inson – mashina interfeysi deb ham nomlanadi. Inson – mashina interfeysi yoki inson – tizim interfeysi, operator yoki foydalanuvchi bilan texnologik jarayon bog‘liqligini taminlovchi vositadir. 4.7- rasmda ko‘rsatilganidek inson boshqaruvidagi quyi tizim intefeysi fizik jarayon bilan operator o‘rtasida muloqotni boshqaruv tizi osti jarayoni orqali amalga oshirib beradi. Buning natijasida operator butun texnalogik jarayonni boshqarish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu yerda inson boshqaruvidagi quyi tizim va boshqaruvning quyi tizimi orasidagi bog‘liqlikni amalga oshirish uchun xech qanday alohida bog‘lovchi qurilmaga hojat yo‘q. (instrumental quyi tizim va boshqaruv quyi tizimi bundan mustasno). Inson boshqaruvidagi quyi tizim va boshqaruv quyi tizimi interfeyslari elektron signal hosil qilib axborot almashinadi va shuning uchun o‘zaro qiyinchiliklarsiz axborot almashadi. 4.7.-Rasm. Inson – mashina tizim osti interfeysi. 4.8.-Rasmda kundalik turmushimizda uchratishimiz mumkin bo‘lgan inson boshqaruvidagi tizimlarni ko‘rishimiz mumkin.

4.8.-Rasm. Inson – mashina interfeysiga misollar Texnalogik jaryonlar ma‘lumotlarini chiqarish (ekranda) operator yoki foydalanuvchi uchun tez o‘zgaruvchi jarayonlarni kuzatish va zarur bo‘lganda tahlil qilish imkonini beradi. Boshqacha qilib aytganda operator texnalogik jarayonning aynan unga kerakli qismidagi ma‘lumotlarni visual korinishda (ekranda) kuzatish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Qo‘lda nazorat qilish, zaruriyat bo‘lganda texnologik jaraynoni qo‘lda boshqarish yoki unga o‘zgartirishlar kiritishni anglatadi. Bu jarayonda, texnalogik jarayonda bo‘layotgan avtomatik ravishda bajarilayotgan funksiya va amallar bekor qilinadi. Inson boshqaruvidagi tizim osti boshqaruviga texnalogik jarayon bajarilish intervallari, sozlamalari bir qismi bo‘ladi. 2.10 rasmda Suvni isitish texnalogik jarayonini operator pulti yoki inson boshqaruvi intrfeysi tasvirlangan. Boshqaruv paneli operatorga texnalogik jarayonni boshqarishda quyidagi qulayliklarni beradi: -Texnalogik jarayonadagi suvning harorati va satxini , ayni paytdagi suvning va energiya sarfini ifodalaydi. Bundan tashqari ayni vaqtdagi klapan va avtomatik relelarnig holatini ham ko‘rsatib turadi. -Suv haroratining va satxini avvaldan belgilab qoyish.

-Klapanlar va relelarni boshqarish (ochilib / yopilish). 4.9.- Rasm. Suv isitish texnalogik jarayonida operatorning boshqarish paneli. Tizim osti boshqaruvi texnalogik jarayoni borishi nazorat qiluvchi boshqaruvci, kuzatuvchi qurilma yoki mexanizm bo‘lib uning asosiy vazifasi texnalogik jarayon borishida uni boshqarib o‘zgartirishlar kiritib kutilgan natija olishdan iboratdir. Tizim osti boshqaruvi intelektual qurilma bo‘lib texnalogik jarayon vaqtida qarorlar qabul qilishga qodir. 4.10- rasmda ko‘rsatilganidek tizim osti boshqaruvi avtomatlashtirish jarayoninig markazi (yuragi) hisoblanib butun texnalogik jarayonni yani instrumental tizim osti boshqaruvi, inson quyi tizim boshqaruvi va avtomatlashtirishning funksiyalarini boshqarib turadi.

4.10.-Rasm Tizim osti boshqaruvi. Tizim osti boshqaruvi funksional vazifalarni bajarib quyidagi ketmaketlikdagi operatsiyalarni bajaradi. -Axborotlarni olish. Bu jarayonda tizim osti boshqaruvi texnalogik jarayon borishi to‘g‘risida instrumental quyi tizimidan axborotlarni oladi. -Axborotlarni tahlil qilish va qaror qabul qilish. Bu bosqichda tizim osti boshqaruvi olingan ma‘lumotlarni tahlil qilib, natijalarni texnalogik jarayonga avvaldan berilgan ko‘rsatkichlarga to‘g‘ri kelishi yoki aksincha to‘g‘ri kelmasligini aniqlaydi va texnalogik jarayonga o‘zgartirish kiritish yoki yo‘qligini hal qiladi. 1 1 Dr.KLS Sharma ―Overview of Industial Process Automation‖ , India, 2011.

Qo'shimcha adabiyotlar 1. Kodirov A.A. Paxta tozalash va to‗qimachilik sanoati korxonalari jarayonlarini avtomatlashtirish. –Toshkent. TTESI, 2011. 2. Pod red. K.A. Pupkova. Metodi klassicheskoy i sovremennoy teorii avtomaticheskogo upravleniya Uchebnik. Tom 1-5. - M.: MGTU im. Baumana, 2004. 3. Vlasov K . P . Teoriya avtomaticheskogo upravleniy . Ucheb. posobiye. 4. Xarkov. Izd-vo Gumanitarniy sentr, 2007.

O'xshashlar

Ishlab chiqarishda yonqinga qarshi tizimlar

Texnosferada xavfsizlikni ta`minlash vositalari. “Inson - muhit” tizimida inson omili

Foydalanuvchi interfeysi tizimi

Chiziqli sistemalarning rostlash sifatini baholash usullari

Inson faoliyatining asosiy shakllari va klassifikasiyasi