Aholini, FVDT kuch va vositalarini favqulodda vaziyatlarga tayyorlash - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Aholini, FVDT kuch va vositalarini favqulodda vaziyatlarga tayyorlash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

88 KB

Ko'chirib olish

Aholini, FVDT kuch va vositalarini favqulodda vaziyatlarga tayyorlash Reja: 1. Aholini, FVDT kuch va vositalarini FV ruhida muhofazaga tayyorlash 2. Fuqarolar muhofazasining amaliy mashg‘ulotlarini tayyorlash va o‘tkazish

1. Aholini, FVDT kuch va vositalarini FV ruhida muhofazaga tayyorlash Ma’lumki, fuqarolar muxofazasining eng muxim vazifalaridan biri, axolini favkulodda vaziyatlardan muhofaza kilishga tayyorlash hisoblanadi. Bu borada O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 7 noyabrdagi 427sonli «O‘zbekiston Respuyulikasi aholisini favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilishga tayyorlash tartibi to‘g‘risida»gi qarori qabul qilindi. Qarorda O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining favqulodda vaziyatlarda harakat qilishga tayyorlashni hamma korxonalarda, muassasalarda (shu jumladan, ta’lim muassasalarida ham) va tashkilotlarda, shuningdek yashash joylarida o‘tkazilishi ko‘rsatib o‘tilgan (ilovaga qarang). Fuqarolarning FM bo‘yicha o‘qitish - aholini dushmanning zamonaviy qurollari ta’siridan, tabiiy ofatlar, avariya va fojia oqibatlaridan himoyalanishga tayyorlashning asosiy tadbirlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. O‘qitish FMning boshlig‘i va uning shtablari ko‘rsatmasi, shuningdek, fuqaro muhofazasi masalalari bilan shug‘ullanuvchi hududiy hamda ishlab chiqarish yo‘nalishlari bo‘yicha tuzilgan yuqori tashkiloti FMning ma’suliyatli boshliqlari qarori, buyrug‘i asosida tashkil etiladi va olib boriladi. Ishchi xizmatchilarni FMga o‘qitish har bir xo‘jalik ob’ektining boshlig‘iga yuklanadi. FM shtabi o‘qitish tadbirlarini tashkil etadi, ta’minlaydi va rahbarlik qiladi, o‘z vaqtida o‘qishlarni, amaliy mashg‘ulotlarni olib borilishini nazorat qiladi. Ob’ektda bajariladigan vazifalarga qarab FM yo‘nalishida fuqarolar quyidagi toifalar bo‘yicha o‘qitiladi: • FMning rahbar tarkiblari; • FM tuzilmalariga kiruvchi fuqarolar; • FM tuzilmalariga kirmaydigan fuqarolar; Ishlab chiqarish va ob’ekt FM rejasida ko‘rsatilgan tadbirlarni hisobga olgan holda har bir toifa shaxslarini ma’lum dastur asosida o‘qitish maqsadga muvofiqdir. Tabiiy ofatlar, avariya va fojia oqibatlarini tugatish bo‘yicha to‘plangan tajribalar, fuqarolar muhofazasida olingan nazariy bilimlar, yuqorida ta’kidlangan

FVlarda, fuqarolarni ongli ravishda tez, qat’iyan harakat qilishga, halq xo‘jalik tarmoqlarini tezda qayta tiklab, uni ishga tushirib yuborishga va talofat ko‘rganlarga o‘z vaqtida kerakli yordamlarni ko‘rsata olishga o‘rgatadi. Albatta, bu vazifalar, tabiiy ofatlar, avariya va talofatlarning tabiati, tavsifi, kelib chiqish sabablari va ularni keltiradigan oqibatlarini chuqur o‘rganish natijasidagina amalga oshiriladi. Shu sababdan fuqaro muhofazasi xodimlari oldiga juda katta ma’suliyat (harbiy davrda ham, tinchlik davrida ham) fuqarolarni FVlar ruhida o‘qitish vazifasini qo‘yadi. Hamma katta yoshdagi odamlar, jumladan, ishlab chiqarishda ishtirok etmaydiganlar ham fuqarolar muhofazasini o‘rganishi kerak. Albatta, bunda, xalqni FMsiga tayyorlashda, tinchlik davrida bo‘ladigan FV oqibatlarini tugatish yo‘l- yo‘riqnoma-lariga yo‘naltirilishi lozim. Ayniqsa, hozirgi davrda Respublikamizda olib borilayotgan iqtisodiy islohatlar sharoitida xalqni FMga tayyorlash yangicha tartibda o‘qitishni taqazo etayapdi. Chunki shu bugungi kunga kelib, xalqimizni FMga o‘qitishning vazifalari ham, uslublari ham o‘zgardi. Yangi tizimda o‘qitishning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat: 1. o‘qitishni tashkil etishning diferentsatsiya uslubi; 2. korxona FM boshlig‘i o‘z qo‘l ostidagi xodimlarini o‘qitishda FM bo‘yicha mustaqil ravishda o‘tiladigan dars mavzularini va dars o‘tish tartiblarini o‘zi belgilashi; 3. o‘z korxonasining xususiyatlarini ko‘zlagan holda, ishlab chiqarishga mumkin qadar zarar bermaydigan, qisqa vaqtda dars o‘tishning shakl va uslublarini tanlashi; 4. o‘zi yashayotgan joyning tabiiy, iqlim sharoitini hisobga olib, tabiiy ofat, avariya va fojiyalar yo‘nalishida o‘qitishni tashkil etishi; 5. FM vazifalarini ishlab chiqarish rejalari bilan birgalikda hal etish va boshqalar. Xalqni FMga o‘qitish - o‘quv yurtlarida, ish joylarida va yashash maskanlarida tashkil etiladi. Aholini FMga o‘qitish sifati to‘g‘ri qo‘llangan o‘qitish shakli va

uslublariga bog‘liqdir. O‘qitish shakllari o‘qish jarayonining tashkiliy tomonini ifodalaydi. Masalan, mashg‘ulotlarining tuzilishini va uni olib borish joyini, vaqtini, muddatini, mashg‘ulot rahbarlari hamda o‘qiyotganlarning ish faoliyatini, uning malakasini, mutaxassisligini nazarga olish kerak. O‘qitish shakllari quyidagi asosiy guruhlarga: sinf mashg‘ulotlari, dala mashg‘ulotlari, mashqlar, maxsus- taktik o‘qish, komandir va shtab boshliqlarini o‘qitish hamda har taraflama (kompleks) o‘qishlarga bo‘linadi. O‘rgatish usulida mashg‘ulot rahbari o‘rganuvchilarning bilim, malaka va mahoratiga suyanib FM vazifalarini bajarish uchun aqliy va jismoniy shakllantiradi. Aholini FMsi bo‘yicha o‘qitishda har xil o‘quv uslublari qo‘llaniladi. Chunonchi:  o‘quv materialini bayon etish (ma’ruza, hikoya, tushuntirish);  ko‘rsatish, namoyish etish, o‘rganuvchilarga shaxsan FM bo‘linmalarining harakatlarini diafilm va kinofilmlar orqali ko‘rsatish;  mashqlar (aholini qirg‘in qurollar hamda radioaktiv, kimyoviy moddalar ta’sirlaridan himoya qilish normativlarini amaliy o‘qitish);  amaliy mashg‘ulot (maxsus jihozlangan xonalarda, markazlarda shaharchalarda, texnikada, asboblarda). Shuni nazarda tutish kerakki, o‘qitishning forma va uslublari bir-biridan ajralmagan holda o‘zaro dealektik uzilmas aloqada bo‘lishi talab etiladi. Aholini FM bo‘yicha o‘qitishda eng samara beradigan uslublardan biri - bu amaliy mashg‘ulotdir. U aholi tomonidan, u yoki bu usullarni bajarishda ko‘nikmalar hosil qilish va malakasini oshirish uchun mo‘ljallangan himoya inshoatlari va yakka tartibda saqlovchi vositalardan amaliy foydalanish, radiatsiyaviy va kimyoviy razvedka asboblari bilan ishlash, nurlanish va radioaktiv zararlanishni nazorat qilish hamda tabiiy ofatlar, ishlab chiqarish avariyalari, fojiya oqibatlarini tugatish, aholini zamonaviy qirg‘in qurollaridan himoya qilishda ularni amaliy ishlarga o‘rgatadigan me’yorlarni ishlab chiqishdir. Mashg‘ulotlar paytida asosiy diqqat e’tibor ma’naviy-ijtimoiy va psixologik tayyorlashga, aholida FM chora tadbirlari samarasini va unga ishonch hosil qilish kerakligini, ta’lim-tarbiya,

intizom, matonat va o‘z burchini eng murakkab va dahshatli sharoitda ham bajarishga safarbar etishga qaratilgan bo‘lishi kerak. Respublikamiz aholisini FMlardan muhofaza qilishga tayyorlash va qayta tayyorlash 4 guruhga bo‘lingan holda amalga oshiriladi: a) ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish soxalarida band bo‘lgan aholi, idoraviy bo‘ysinishdan, tashkiliy-huquqiy shakllaridan qat’iy nazar oliy va o‘rta maxsus kasb-xunar ta’limi muassasalarining talaba o‘quvchilari; b) ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish sohalarida band bo‘lmagan aholi (nogironlar, uy bekalari, nafaqaxo‘rlar); v) Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, shaxarlar va tumanlar davlat xokimiyati va boshqaruvchi organlari, vazirliklar, idoralar, mulkchilik shakllaridan qat’iy nazar birlashmalar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar mutassadilari hamda FVdan muhofaza qilish mutaxassislari; g) FVlardan muhofaza qilish masalalarini hal etish vakolatiga ega bo‘lan davlat xokimiyati va boshqaruv organlarining hazmatchilari, vazirliklar, idoralar, muassasalar va tashkilot rahbarlari. Fuqarolarni FVlardan muhofaza qilish sohasi bo‘yicha tayyorlashning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: 1. aholining barcha qatlamlarini FVdan muhofaza qilish qoidalarining asosiy usullarini, jabrlanganlarga birinchi tibiiy yordam ko‘rsatish usullarini, hamda himoya inshoatlaridan va yakka tartibda shaxsiy saqlovchi vositalaridan foydalanish qoidalarini o‘rganishi; 2. boshqaruvning barcha pog‘onadagi rahbarlarini, aholini FVlardan muhofaza qilish bo‘yicha harakat qilishga tayyorlash va qayta tayyorlash; 3. davlat xokimiyati va boshqaruv organlari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar rahbarlari va mutaxasislar qutqaruv va birlamchi tiklov ishlarini o‘tkazishi. QBTI uchun FM kuch va vositalarini tayyorlash, ularning boshqarish ko‘nikmalarini hosil qilish. Ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish sohalarida band bo‘lgan aholini tayyorlash, ish joylarida mashg‘ulotlar o‘tkazish va tavsiya qilinadigan dasturlarga

muvofiq FVda harakat qilishni mustaqil ravishda o‘rganish, keyinchalik mustahkamlash yo‘li bilan amalga oshiriladi. Umum o‘rta, o‘rta maxsus kasb-xunar va oliy ta’lim o‘quv yurtlarining talaba va o‘quvchilarini tayyorlash. FVlarda muhofaza qilish sohasidagi umumta’lim dasturiga muvofiq o‘qish vaqtida amalga oshiriladi. Dasturda O‘zbekiston Respublikasi xalq ta’limi vazirligi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, sog‘liqni saqlash vazirligi hamkorligida tayyorlanadi va tasdiqlanadi. Davlat xokimiyati va boshqaruv organlari, vazirliklar, idoralar, muassasalar va tashkilotlarning rahbarlari va mutaxassislar O‘zbekiston Respublikasi FVV Fuqaro muhofazasi institutida 40 va 80 soatli mashg‘ulotlarni o‘tadilar. Shuningdek, o‘quvlar harbiylashtirilmagan qo‘shilmalarning rahbar boshliqlari tarkibi harbiylashtirilgan avariya-qutqaruv va doimiy tayyor maxsus qo‘shilmalar tarkibidagi korxona, muassasa va tashkilotlar xodimlari FVlar bo‘yicha rahbarlar tarkibini tayyorlash markazlarida, shu bilan birga o‘quv mashqlari, mashg‘ulotlar o‘tkaziladigan maskanlarda olib boriladi. Harbiylashtirilmagan qo‘shilmalar tarkibidagi korxonalar, muassasalar va tashkilotlar xodimlari bevosita ish joylarida tayyorgarlikdan o‘tadilar. 2. Fuqarolar muhofazasining amaliy mashg‘ulotlarini tayyorlash va o‘tkazish Rahbarlar tarkibini, tizimlar va aholini o‘qitishda amaliy mashg‘ulotlarga jalb qilish katta ahamiyatga ega. Amaliy mashg‘ulotlar rahbarlar tarkibini, FM kuchlarini va aholini FM vazifalarini bajarishga tayyorlashning yuqori va aktiv formasi hisoblanadi. Amaliy mashg‘ulotlarda tuzilmalarga kirgan fuqarolarning aniq va tartibli harakatlari, turli xil jixozlar, asbob-uskunalar, texnikalardan foydalanish uslublari o‘rganiladi, aloqa va tuzilmalarni boshqarish masalalari ishlab chiqiladi. FMning amaliy mashg‘ulotlarini zamon talablariga mos holda o‘tkazish, fuqarolarni dushman tomonidan qo‘llaniladigan zamonaviy qurol vositalaridan, shuningdek hududimizda kuzatiladigan tabiiy ofatlar, ishlab chiqarish avariyalari va fojiyalar oqibatlaridan muhofaza qilish, odamlarda ma’naviy-ijtimoiy va

psixologik sifatlarni tarbiyalash, ob’ektlarni uzluksiz faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash, qutqaruv va tiklov ishlarini amalga oshirish bo‘yicha bilimlarini, qobiliyatlarini oshirish imkonini beradi. FVDTda FMning quyidagi amaliy mashg‘ulotlari tashkil etiladi va o‘tkaziladi: 1. shaxsiy tarkib uchun maxsus-taktik; 2. rahbar tarkib uchun shtab-komanda; 3. o‘qitilayotgan hamma toifadagilar uchun, kompleks mashg‘ulotlar. Maxsus taktik amaliy mashg‘uloti tuzilmalarning oldiga qo‘yilgan vazifalarni bajarishga o‘rgatishdan iborat. Bunday mashg‘ulotlarda har qanday FVning (harbiy davrda ham, tinchlik davrda ham) oqibatlarini tugatish, aholini va ishlab chiqarish tarmoqlarini muhofaza qilish choralari ko‘riladi va o‘tkaziladi hamda komandir- boshliq tarkibining amaliy mahorati takomillashtiriladi. Tuzilmalar maxsus-taktik mashg‘ulotlarda o‘z ob’ektlarining moddiy-o‘quv bazalaridan: har xil qurilmalaridan, jamoaviy himoya vositalaridan foydalanadilar. Maxsus taktik amaliy mashg‘ulotlarga tayyorlash. Mashg‘ulotni rejalashtirish, mashg‘ulotlarga o‘z vaqtida va har tomonlama rejaga muvofiq holda tayyorlanish lozim. Mashg‘ulot rahbarining ko‘rsatmalari asosida mashg‘ulot o‘tkazish rejasi, tashkiliy ko‘rsatmalar, o‘rinbosarlarning xususiy rejalari va boshqa zaruriy hujjatlar ishlab chiqiladi. Maxsus- taktik amaliy mashg‘ulotning asosiy o‘quvuslubiy hujjati amaliy mashg‘ulot rejasi hisoblanadi, unda mashg‘ulotning borishi, o‘quv savollarining izchilligi, mashg‘ulotlar bosqichlar bo‘yicha aks ettiriladi. Maxsus-taktik mashg‘ulotning rejasi matn bo‘yicha ishlab chiqiladi va quyidagilarni: mavzuni, har bir toifa o‘quvchilari uchun o‘quv maqsadlari, mashg‘ulot o‘tkazish vaqti, o‘quv mashg‘ulotiga jalb qilinadigan bo‘linmalarning tarkibi, texnikalar soni va sarf bo‘lish me’yorlari, mashg‘ulotning bosqichlari, ularning davomiyligi va o‘quv savollari, taktik sharoit, kuchlarni guruhlash, boshqarish maskanlarining joylashgan eri, zamonaviy qurollar qo‘llanilgandan keyin ob’ektdagi holat, FM boshliqlarining qarorlari va xodimlarning vazifalarini

o‘z ichiga oladi. Maxsus-taktik mashg‘ulotning yaxshi ishlab chiqarilgan rejasi va boshqa hujjatlar, uning muvaffaqiyatli o‘tishiga imkon beradi. Mashg‘ulotni o‘tkazish . Mashg‘ulot tuzilmalar doimiy joylashgan joyda bevosita yoki to‘satdan «Ogohlantirish» ishorasi bo‘yicha boshlanishi mumkin. Buning uchun shaxsiy tarkibga xabar berish va yig‘ish, texnikalarni olib chiqish va ularni ishga tayyorgarligini tekshirish kerak. Tuzilmalarning boshliqlariga taktik vazifani tekshirish tavsiya etiladi: bunda vazifani anglab olish, sharoitni baholash, qaror qabul qilish, qo‘l ostidagilarga vazifalar qo‘yish va ularning harakatlarini tashkil etish uchun zaruriy vaqt beriladi. Mashg‘ulot rahbari tuzilmalar boshliqlarining qarorlarini tinglaydi va tasdiqlaydi, kerak bo‘lgan payitda sharoitni chuqurroq mushohada etib, ular yordamida eng maqsadga muvofiq qaror qabul qiladi. Mashg‘ulot rahbari shaxsan va o‘z yordamchilari orqali ob’ektdagi radiatsiyaviy, kimyoviy, biologik holatning o‘zgarishini, odamlar, texnikani ishdan chiqishini ko‘zda tutgan holda mashg‘ulotlarni kuchaytirib boradilar. Mashg‘ulot rahbari, sharoitga qarab tuzilma boshliqlaridan yangi qarorlar, buyruqlar qabul qilishga, qo‘l ostidagilarga yangi vazifalar qo‘yishga va ulardan o‘ziga xos harakatlar qilishga erishadi. Tuzilmalardagi fuqarolar asbob-uskunada, texnikada va mexanizmlarda o‘z mutaxassisligi bo‘yicha amaliy vazifalarni bajaradilar. Mashg‘ulotlar, tuzilmalarni shikastlanish o‘chog‘idan olib chiqish, fuqarolarni tibbiy, texnikani esa maxsus ishlovdan o‘tkazish bilan tugallanadi. So‘ngra maxsus taktik mashg‘ulotlar taxlil qilinadi. Komanda-shtab mashg‘ulotlari - FVDTning shtab boshliqlarini, FM hizmat boshliqlarini, ob’ektlarning komanda-boshliqlar tarkibini o‘z funktsional burchlarini bajarishga, birgalikda tayyorlashning asosiy shakllaridan biridir. Komanda-shtab mashg‘ulotining maqsadlari har xil bo‘lishi mumkin. Bulardan asosiylari: rahbarlarni va komanda boshliqlarining ob’ekt FM tadbirlarini bajarishda nazariy bilimini va amaliy mahoratini oshirish, xodimlar, tuzilmalar va qo‘shinlar bilan o‘zaro harakat qilishini ta’minlashdan iborat.

Komanda-shtab mashg‘ulotlari aniq taktik sharoitga yaqinlashtirlib olib boriladi. Mashg‘ulot mavzusi va o‘quv savollari odatda oldinda turgan har taraflama mashg‘ulotning mavzusi bilan bog‘langan bo‘ladi. Komanda-shtab mashg‘ulotlaridan oldin shtab mashqlarini o‘tkazish tavsiya etiladi. Ularning sonini va olib borish vaqtini ob’ekt FM boshlig‘i komanda-shtab mashg‘ulotlarini oldida turgan maqsadiga hamda rahbar tarkibi va boshqarish organlarining tayyorlanish darajasiga qarab aniqlaydi. Mashg‘ulotlarga razvedka, aloqa bo‘linmalari, jamoat tartibini saqlash, sanitar- drujinalar, shuningdek umumiy vazifalarni bajaruvchi tizimlar ham jalb etilishi mumkin. Ob’ekt FM boshlig‘i komanda-shtab mashg‘ulotining rahbari hisoblanadi. Komanda-shtab o‘quv mashqlari, viloyatlar va Toshkent shahar davlat xokimiyati va boshqaruv organlarida (3 sutka davom etadi) 5 yilda bir marta; shahar va tumanlarda 3 yilda bir marta o‘tkaziladi. Komanda-shtab mashqlari yoki mashg‘ulotlar Vazirliklar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda 1 yilda bir marta (1 sutka) o‘tkaziladi. Kompleks (har taraflama) mashg‘ulot - ob’ektni tayyorlashning muhim shakllaridan bo‘lib, u FM bo‘yicha o‘rnatilgan aylanmani amalga oshirish bilan tugaydi. Kompleks mashg‘ulotning mohiyati shundan iboratki, uning hamma qatnashchilari bir vaqtda yagona taktik sharoitda, moddiy ishlab chiqarish bazasida harakat qilib, ob’ekt rejasida ko‘zda tutilgan ishlab chiqarish faoliyatini to‘xtatmasdan amalga oshiradi. Odatda mashg‘ulotda: ob’ekt FM rejasining realligi; FM tadbirlarini amalga oshirishga ob’ektning tayyorgarlik darajasi va dushman tomonidan qo‘llanilgan zamonaviy qurollar asoratlarini, shuningdek, tabiiy ofatlar, ishlab chiqarish avariya va halokatlarning oqibatlarini tugatish bo‘yicha tadbirlar o‘tkazilishiga e’tibor beriladi; ob’ektning favquloddagi vaziyatlar paytida uzluksiz ishlash yo‘li va usullari tekshirib ko‘riladi.

Kompleks mashg‘ulotning maqsadlari quyidagicha bo‘lishi mumkin: ob’ektni har qanday FVlarda xar tamonlama to‘xtovsiz ishlashga tayyorlash, tuzilmalar tuzish, boshqarish, hamma soha fuqarolarini tayyorlash, raxbar va komanda- boshliq tarkibda FM tadbirlarini o‘tkazishda aniq va mustaqil ko‘nikmalarni ishlab chiqish, fuqarolarni turli xil ta’sirlardan ximoya qilish usullariga o‘rgatish, FMlar oqibatlarini tugatish bo‘yicha ishlarni olib borishga tayyorlash, ob’ekt FM rejasini realligini tekshirish va hozirgi talabga mos holga keltirish, FM masalalarini bajarishga ob’ektning tayyorgarlik darajasini aniqlash, ob’ekt shaxsiy tarkibida ma’naviy-ijtimoiy va psixologik hislatni tarbiyalash talab etiladi. FMning hamma kompleks mashg‘ulot tadbirlari, xo‘jalik faoliyatlarini hisobga olgan holda o‘tkazish uchun imkoniyat beradi. Mashg‘ulot rahbari odatda, ob’ekt FMning boshlig‘i hisoblanadi, ayrim hollarda uning yordamchilari ham bo‘lishi mumkin. Mashg‘ulotlarga hamma rahbar va komanda boshliqlari, tuzilmalar, tuzilmalarga kirmaydigan fuqarolar ham jalb etilishi mumkin. Tuzilmalar ma’lum bosqichlarda o‘z vazifalarini bajaradilar, rahbar xodimlar va komanda-boshliq tarkiblari esa xar bir mashg‘ulotlarda ishtirok etadilar. Har taraflama mashg‘ulotlarda shunday murakkab dinamik holatni yaratish kerakki, ular zararlanish o‘choqlarini va zaharlangan hududlarni ifoda etib, qatnashchilar epchillik, mohirlik, dalillik va ehtiyotkorlikni namoyon etsin. Mashg‘ulotlar davomida rahbar, komanda-boshliq tarkiblari, va FM kuchlarini tashkil etishning, tizimlar esa kuchli radioaktiv, kimhviy, biologik zararlanishda va kuchli yong‘inlarda harakat qilishni o‘rganadilar. Mashg‘ulotlarda shablonga yo‘l qo‘ymaslik, takomillashtirilgan o‘quv usullarini tatbiq etish, o‘qiyotganlarning harakatlaridagi sustkashlikni, xotirjamlikni keskin tugatish va soddalikka yo‘l qo‘ymaslik kerak. Kompleks mashg‘ulotlar 3 yilda bir marta -3 kun davomida o‘tkaziladi. Tsexlar, bo‘limlar, uchastkalar va boshqa qismlar mashg‘ulotlarda bir vaqtda ishtirok etmaydilar, o‘quv rejasiga muvofiq ular maxsus vazifalarni bajarishga ketma-ket kirishadilar.

Kompleks mashg‘ulotlarni tashkil etishda va uni o‘tkazishda shtab rahbarlari, mashg‘ulotga jalb qilingan hamma fuqarolarning tayyorgarliklarini tashkillashtirishi; ularning tayyorgarligini tekshirishi, shu bilan birga xavfsizligini ta’minlashi kerak bo‘ladigan o‘quv-uslubiy xujjatlarni ishlab chiqishi lozim. Shuningdek, o‘quv va ishlab chiqarish bazasini tayyorlashi, QBTI o‘tkazish uchun yangi usullarni qidirib topishi, qo‘llashi; har xil shroitlarda texnikalardan foydalanish hamda ularning samarali ishlashini nazorat qilishi hamda shaxsiy va jamoat resurslarini yaroqsiz holatga kelishiga yo‘l qo‘ymaslik va yuqori saviyada bajarilgan mashg‘ulot bo‘yicha hisobot tayyorlashi lozim. Kompleks mashg‘ulotlar 3 ta asosiy ko‘rsatkichga ega bo‘lishi kerak: 1. FM masalalarini to‘liq, har tomonlama o‘rganish, ya’ni ogohlantirish belgisidan (ishorasidan) tortib, to amaliy mashg‘ulotni tugatishgacha bo‘lgan masalalar; 2. kompleks mashg‘ulotda, ob’ektda faoliyat ko‘rsatuvchi jami fuqarolar tayyorlanadi; 3. kompleks mashg‘ulotda, muhofazaga tayyorlashning jami shakl va uslublari qo‘llaniladi. 300 kishidan ortiq fuqarolari bo‘lgan korxona, tashkilotlarda, hamda 600 dan ortiq kasallar joyi bo‘lgan tibbiy tashkilotlarda 3 yilda bir marta (2 sutkagacha), boshqa tashkilotlarda 3 yilda bir marta ob’ekt trenirovkalari (6 soatgacha) o‘tkaziladi. Umumiy o‘rta, o‘rta maxsus kasb-xunar va oliy ta’lim muassasalari talaba va o‘quvchilari bilan har taraflama mashg‘ulotlar har yili o‘tkaziladi. Ishlab chiqarish va hizmat ko‘rsatish soxalarida band bo‘lmagan aholini tayyorlash FVlardan muhofazalash masalalari bo‘yicha suhbatlar, ma’ruzalar o‘tkazish, o‘quv filmlarni ko‘rsatish, yashash joylarida o‘quv mashqlari va mashg‘ulotlarga jalb etish, shuningdek qo‘llanma va eslatmalarni mustaqil o‘rganish, radio eshitirishlarni tinglash, teledasturlarni, ko‘rgazmali qurollarni ko‘rsatish va boshqa omillar qo‘llaniladi.

Mashg‘ulotga tayyorlanish. Kompleks mashg‘ulotni muvaffaqiyat-li o‘tkazish, ko‘p jixatdan unga qanchalik tayyorgarlik ko‘rilganligiga bog‘liq. Mashg‘ulotlarga tayyorgarlik ko‘rish ob’ekt FM rejasini hisobga olgan holda uni tashkiliy shtatlar tuzilishi, material ishlab chiqarish xususiyati, hududiy joylashganligi, FM holati va boshqa faktlarga amal qilgan holda olib boriladi. Mashg‘ulotni tayyorlash, tashkil etish va uni o‘tkazishga mashg‘ulot rahbari shaxsan javob beradi. Mashg‘ulotga oldindan va har taraflama tayyorlanish lozim. Mashg‘ulot rahbari mashg‘ulotning mavzusini, o‘quv maqsadini, o‘quv savollari va bosqichlarini, komanda-boshliq tarkiblarining sonlarini, tuzilmalar, jami mashg‘ulotga jalb etilganlarning soni, mashg‘ulot rejasini asosiy holatlarini ishlab chiqish, material, texnik jihozlar bilan ta’minlanganliklarini aniqlashlari lozim. Mashg‘ulotga jalb etilgan shaxsiy tarkiblar FMga o‘qitish davomida tayyorlanadi; rahbarlar, komanda-boshliq tarkiblari, shtablar, tuzilmalarning oldiga qo‘yilgan vazifalarni muvaffaqiyatli bajarishi uchun maxsus-taktik, boshqa qolgan qatnashchilar bilan esa amaliy mashg‘ulotlar olib boriladi. Kompleks mashg‘ulotlarni o‘tkazish uchun quyidagi xujjatlar: mashg‘ulot o‘tkazish rejasi; mashg‘ulot rahbarlarining o‘rinbosarlari va yordamchilarining xususiy rejalari; mashg‘ulotda xavfsizlik choralari ko‘rish tartiblari ishlab chiqiladi. Mashg‘ulot o‘tkazish rejasi - asosiy xujjatdir. Unda mashg‘ulotning borishi, mashg‘ulotlar bosqichlari bo‘yicha o‘quv savollari tuziladi, xarita, jadval, mundarijalardan foydalanilgan holda matn rejasi ishlab chiqiladi; mavzular, o‘quv maqsadi va mashg‘ulotni o‘tkazish vaqti, mashg‘ulotga jalb etilgan qatnashuvchilarning tarkibi, mashg‘ulotning bosqichlari, davomiyligi, o‘quv savollari va ularni ishlab chiqish vaqti; Dastlabki boshlang‘ich holat, kuchlarni guruhlash, boshqarishning joyi, mashg‘ulotning borishi, tamom bo‘lish muddati va tahlil qilish muddati hamda joyi ko‘rsatiladi.

Mashg‘ulot rejasi shtab boshliqlari tomonidan ishlab chiqilib, uning boshlanishiga ikki xafta qolguncha mashg‘ulot rahbarlari tomonidan tasdiqlanishi kerak. Mashg‘ulot rahbarlari, o‘rinbosarlari va yordamchilarning shaxsiy rejalari matn yoki grafik bo‘yicha tuzilishi mumkin va unda: mashg‘ulotning mavzusi, tuzilmalarga muvofiq o‘quv maqsadi, o‘qiyotganlar toifasi, tuzilmalar tarkibi, boshqa toifadagi o‘qiyotgan fuqarolar soni, umumiy holat, aloqani tashkil etish hamda mashg‘ulotning borishi ko‘rsatilishi kerak. Imitatsiya rejasi o‘quv mashg‘uloti rahbarining yordamchisi tomonidan matn bo‘yicha chizma asosida ishlab chiqiladi. Unda odatda: imitatsiya joyi, vaqti va turlari ko‘rsatiladi, imitatsiya ishlariga ajratilgan kuchlar va vositalar, ma’sul kishilar, imitatsiyani boshqarish signallari (belgilari) va aloqa vositalari, imitatsiya o‘tkaziladigan joyni qo‘riqlash choralari va uning xavfsizligini ta’minlash ko‘rsatiladi. Chizmada imitatsiya o‘tkazadigan joy shartli belgilar bilan ifodalanadi. Imitatsiya rejasi o‘quv rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Amaliy mashg‘ulotning asosiy maqsadi ob’ektdagi FV oqibatlarni tezroq tugatishdir. U ob’ektda razvedkani tashkil qilish va olib borishdan boshlanadi. Olingan razvedka ma’lumoti va uning tahliliga asosan ob’ektdagi holat aniqlanadi, barcha tuzilmalarga FV oqibatlarini tugatish bo‘yicha qo‘shimcha vazifalar yuklatiladi. Hamma ko‘zda tutilgan o‘quv savollari o‘rganuvchilar tomonidan amaliy mashg‘ulotlar davomida bajarilgandan so‘ng mashg‘ulot raxbari ko‘rsatmasiga asosan to‘xtatiladi. Mashqlarning taxliliga har tamonlama tayyorlanish kerak. Taxlil amaliy mashg‘ulotning yakuniy bosqichidir. Taxlilda o‘qitilganlar har tamonlama muhokama qilinadi, qo‘yilgan maqsadni qay tarzda amalga oshirilganligi, o‘quv savollarini qanday qilib ishlab chiqilganligi, rahbar va komanda-boshliq tarkibining, shtab xodimlari, tizimlar, har xil toifadagi o‘qiganlarning qanday tayyorlanganligi taxlil qilinadi. Taxlil avval rahbarlar bilan, so‘ngra mashg‘ulotning hamma qatnashchilari bilan o‘tkaziladi. Taxlil oxirida mashg‘ulot rahbari mashg‘ulotlarda

qatnalganlarning o‘quv maqsadlariga qay darajada erishilganligini aniqlaydi, o‘qiganlarning harakatlarini baholaydi va yo‘l qo‘yilan kamchiliklarni tugatish tadbirlarini belgilaydi. Har taraflama o‘tkazilgan mashg‘ulotning natijalari to‘g‘risida tuman FM shtabiga kerakli ma’lumot taqdim etiladi.

ADABIYOTLAR 1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, T., O‘zbekiston, 1992. 2. Karimov I.A. “O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: Xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari”, T., O‘zbekiston, 1997. 3. Karimov I.A. “O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda, T., O‘zbekiston, 4. O‘zbekiston Respublikasi Qonuni: “Aholini va xududlarni tabiiy va texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish to‘g‘risida”,. 5. O‘zbekiston Respublikasi Qonuni: “Fuqaro muhofazasi to‘g‘risida”, 6. O‘zbekiston Respublikasi Qonuni: “Radiatsiyaviy xavfsizlik to‘g‘risida”, 7. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni: “O‘zbekiston Respublikasi favqulodda vaziyatlar vazirligini tashkil etish to‘g‘risida”, 4.03.1996. 8. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarori: “O‘zbekiston Respublikasi favqulodda vaziyatlarda ularni oldini olish va harakat qilish davlat tizimi to‘g‘risida”, 23.12.1997, № 558. 9. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarori: “O‘zbekiston Respublikasi aholini favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilishga tayyorlash tartibi to‘g‘risida”, 7.10.1998. № 427. 10. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarori: “Texnogen – tabiiy va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi to‘g‘risida”, 11. M.Tojiev, I.Ne’matov, M.Ilxomov “Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi” darsligi, T., 2002. 12. O‘zbekiston Respublikasining Qonuni: “Mehnat muhofazasi to‘g‘risida”, 13. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarori: “Ishlab chiqa- rishdagi baxtsiz hodisalarni va xodimlar salomatligini boshqa xil zararlanishini tekshirish va hisobga olish to‘g‘risidagi” nizom 6.06.1997, № 286.

O'xshashlar

Favqulodda vaziyatlarda fuqarolar muhofazasi

Favqulodda vaziyat sharoitida aholini himoyalash

Favqulodda vaziyatlar (FV) to’g’risida umumiy tushuncha. Favqulodda vaziyatlarda aholi

Fuqarolarni favqulodda vaziyatlardan himoya qilish uslublari va vositalari, ularning xususiyatlari. Favqulodda holatlarda qutqaruv va boshqa shoshilinch ishlarini tashkil etish

Favqulodda vaziyatlarda xabar berish va axborot uzatish