Transport vositalarini transmissiya agregat va mexanizmlariga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi - Transport - Referatlar

Transport vositalarini transmissiya agregat va mexanizmlariga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

112 KB

Ko'chirib olish

Transport v o sit a l a rini tr a nsmissiya a gr e g a t v a m exa nizml a rig a t ex nik x izm a t ko`rs a tish v a t a `mirl a sh ishl a ri t ex n o l o giyasi Reja: 1. Tr a nsmissiya a gr e g a t v a m exa nizml a rini umumiy t a snifi. 2. Il a shish muft a sid a uchr a ydig a n n o s o zlik v a buzilishl a r. 3. Il a shish muft a sini n a z o r a t qilish, di a gn o stik a d a n o`tk a zish v a s o zl a sh ishl a ri. 4 . Il a shish muft a sig a T X K v a T ishl a ri t ex n o l o giyasi. 5. Uz a tm a l a r qutisi v a t a qsiml a sh qutisid a uchr a ydig a n n o s o zlik v a buzilishl a r. 6. Uzatmalar qutisi va taqsimlash qutisini nazorat qilish, diagnostikadan o`tkazish va sozlash ishlari.

Tayanch so`z va iboralar Ilashish muftasida uchraydigan nosozlik va buzilishlar. Ilashish muftasini nazorat qilish, diagnostikadan o`tkazish va sozlash ishlari. Ilashish muftasiga TXK va T ishlari texnologiyasi. Uzatmalar qutisi va taqsimlash qutisida uchraydigan nosozlik va buzilishlar. Uzatmalar qutisi va taqsimlash qutisini nazorat qilish, diagnostikadan o`tkazish va sozlash ishlari. Uzatmalar qutisi va taqsimlash qutisiga TXK va T ishlari texnologiyasi. Kardanli uzatmalarda uchraydigan nosozlik va buzilishlar. Kardanli uzatmalarni nazorat qilish, diagnostikadan o`tkazish va sozlash ishlari. Kardanli uzatmaga TXK va T ishlari texnologiyasi. Bosh uzatmada uchraydigan nosozlik va buzilishlar. Bosh uzatmani nazorat qilish, diagnostikadan o`tkazish va sozlash ishlari. Bosh uzatmaga TXK va T ishlari texnologiyasi. Ilashish muftasiga texnnk xizmat koprsatish va joriy ta`mirlash ishlari texnologiyasi Ilashish muftas i n i ng texnik h olatini tekshirish. Ilashish muftasining sozligi dvigatel ishlayotganda tekshiriladi. Ilashish muftasi pedalni bosib ajratilganda uzatmalar navbat bilan almashlab qo`shiladi. Agar uzatmalar qiyin va shovqin bilan qo`shilsa, ilashish muftasi to`liq ajralmagan bo`ladi. So`ngra plashish muftasining qo`shilishi tekshiriladi: to`xtab turish tormozi tortiladi, eng yuqori uzatma qo`shilib, ilashish muftasining pedali ravon bo`shatiladi, bunda drossellar zaslonkalarini boshqarish pedali ayni vaqtda asta bosiladi. Agar dvigatel to`xtab qolsa, demak, ilashish muftasi soz. Dvigatel ishlashda davom etsa, bu ilashish muftasi chala qo`shilganini (shataksirashini) bildiradi. Ilashish muftasini tekshirayotganda uning ksskin qo`shilishi, detallarning haddan tashqari qizib ketishi, shovqin, titrashlar va qo`shilganda siltanishlar ham aniqlanishi mumkin. Ilashish muftasining chala ajralishiga ilashish muftasi pedali erkin yo`lining kattalashishi, yetaklanuvchi diskning tob tashlashi yokn qiyshayishi, friktsion ustquymalarning uzilishi, ilashish muftasi gidravlik yuritmasida havo borligi sabab bo`lishi mumkin.

Ilashish muftasining chala qo`shilishiga (shataksirashiga), disklar friktsion ustquymalarining yeyilishi yoki moylanib qolishi, ilashish muftasi pedalining erkin yo`li bo`lmasligi, tortish prujinasi cho`ziluvchanligining yo`qolishi sabab bo`lishi mumkin. Etaklanuvchi disk gupchagi uzatmalar qutisi yetakchi valaning tsilindrlarida qadalib qolganda, prujinasimon plastinalar elastikligi yo`qolganda, siqish diski yoki maxovikning ish sirtlari yeyilganda yoki olinganda ilashish muftasi keskin (siltanib) qo`shilishi mumkin. Detallarning qizishi, shovqin chiqarishi, titrashi va siltanishi ilashish muftasini ajratish podshipnigi yeyilganda yoki yaxshi moylanmaganda, yetaklanuvchi disk ustquymalarining parchin mixlari bo`shashganda, yetaklanuvchi disk gupchagi bilan uzatmalar qutisi yetakchi valining shlitsalari tutashmasidagi tirqish kattalashganda sodir bo`ladi. Kuchli shi’’illagan tovushning chiqishi podshipnikning buzuqligidan darak beradi. Ilashish muftasiga texnik xizmat koprsatish. KTXK da ilashish muftasining ishlashi avtomobilni joyidan qo`zg`atib, uzatmalarning almashlab qo`shilishi harakat vaqtida tekshiriladi. 1-TXK da ilashish muftasining pedali tekshiriladi va zarur bo`lsa pedalning erkin yo`li rostlanadi, tortish prujinasining holati va mahkamlanishi tekshiriladi, ilashish muftasining valigi va siqish muftasining podshipnigi moylanadi (grafik bo`yicha). Ilashish muftasi gidravlik yuritma bilan ajratiladigan avtomobillarda qo`shimcha ravishda bakchadagi suyuqlik sathi va gidravlik yuritmaning germetikligi tekshiriladi. 2-TXK da 1-TXK da bajariladigan ishlar bilan birga qo`shimcha ravishda ilashish muftasi pedalining to`liq yo`li, ilashish muftasi yuritmasining ishlashi va ilashish muftasi karterining maxovik karteriga mahkamlanishi tekshiriladi. Ilashish muftasi pedalining erkin yo`lini rostlash . Erkin yo`lni o`lchash uchun bo`linmalari bor chizg`ichdan foydalaniladi. Bu chizg`ich kabina poliga taqalib, pedalga siqiladi. pedal qo`l bilan bosiladi va pedalning surilishiga qarshilik sezilganda chizg`ichdagi bo`linmalarga qarab erkin yo`lning kattaligi aniqlanadi. U

35..50 mm atrofida bo`lishi lozim. Ilashish muftasi mexanik yuritma yordamida ajratiladigan bo`lganda u quyidagicha rostlanadi. Kontrgaykani bir necha aylanaga burab bo`shatib, gaykani burash yo`li bilan tortqi uzunligi o`zgartiriladi. Erkin yo`lni kattalashtirnsh uchun gayka burab chiqariladi, kichraytirish uchun esa burab kirgiziladi. Rostlab bo`lingach, gaykani tutib turib, kontrgayka oxirigacha burab mahkamlanadi. Ilashish muftasi yuritmasi gidravlik yuritmali ajraladigan bo`lganda pedalning erkin yo`li yuritmaning mexanik va gidravlik qismlarining erkin yo`llari yig`indisidan iborat bo`ladi. KamAZ-5320 avtomobilida ilashish muftasini ajratuvchi vilka richagining erkin yo`li pnevmogidravlik kuchaytirgnch porsheni turtkichning sferik gaykasini burab rostlanadi. Asosiy tsilindr porsheni bilan porshen turtkichi orasidagi tirqish ekstsentrik barmoq bilan rostlanadi, bu barmoqqa porshen turtkichining yuqorigi uchi mahkamlangan. GAZ-24 «Volga» avtomobilida porshen bilan turtkich orasidagi tirqishni rostlash talab etilmayda. Ilashish muftasi pedalining erkin yo`li gidravlik yuritma sistemasiga havo kirganda kattalashishi mumknn. Havoni chiqarib yuborish uchun ishchi tsilindri klapanining kallagidagi rezina qal’oqcha olinadi va havoni chiqarish uchun shlang kiygiziladi. SHlangning ikkinchi uchi bir oz tormoz suyuqligi quyilgan shisha bankaga tushiriladi. Tormoz tsilindrining bo`g`zi orqali sistema moyga to`ldiriladi, keyin ilashish muftasi pedalini 1...2 s interval bilan 4-5 marta keskin bosib, unda past bosim hosil qilinadi. Klapanni yarim aylanishga burab chiqarib bakkaga tushirilgan shlangdan chiqayotgan havo pufakchalari to`xtashi kutib turiladi. Suyuqlik shlangdan pufakchalarsiz to`g`ri oqib chiqa boshlashi bilan klapan zich burab mahkamlanadi, shlang olinadi, o`rniga qal’oqcha kiydirilib, kamiga suyuklik quyib to`ldiriladi. Uzatmalar qutisini va ilashish muftasini olish hamda o`rnatish . Ilashish muftasini olish uchun avval uzatmalar qutisi olinadi. Kabinadagi lyukni mahkamlash boltlari burab chiqarilib, uzatmalar qutisining qo’qog`i olinadi va moy to`kiladi. So`ngra kardanli val bo`shatilib, chetga surib qo`yiladi hamda

tortish prujinasi olinadi. Tortqi va s’idometr yuritmasining egiluvchan vali ajratilib, uzatmalar qutisini mahkamlash boltlari burab chiqariladi. So`ngra uzatmalar qutisi ketinga surib qo`yiladi, qaytarish prujinasi, uzatmalar qutisi va ilashish muftasini ajratish muftasi olinadi. Ilashish muftasini olish uchun vilka richagining bolti burab chiqariladi va richag olinadi. So`ngra ilashish muftasining ajratish vilkasining flanetsini mahkamlash boltlari burab bo`shatiladi va vilka olinadi. Ilashish muftasi karteri qo’qoqlarini mahkamlash va ilashish muftasi kojuxini maxovikka mahkamlash boltlarini bo`shatib, ilashish muftasi yig`ilgan holda karterdan olinadi. Uzatmalar qutisi va ilashish muftasi bu ishlarga teskari tartibda o`rnatiladi. Ilashish muftasini qismlarga ajratish va yig`ish. Ilashish muftasi stendda qismlarga ajratiladi, yig`iladi va rostlanadi. Ilashish muftasi uchta qamragich bilan qotirib mahkamlanadi va siqilgan havo pnevmotsilindr bo`shliqlariga uzatiladi. SHtok pastga harakatlanadi va qisqich ilashish muftasi prujinasnni siqadi. Troynik tarmoqdan keladigan siqilgan havoni pnevmotsilindrga va detallarni tozalash ‘istoletiga taqsimlash uchun mo`ljallangan. plastinalarni II mahkamlovchi boltlarining sh’lintlarini va boltlarning o`zini burab chiqargach plastinalar olnnadi. Keyin ajratish richagi vnlkasining rostlash gaykalari burab chiqariladi, ilashish muftasn kojuxini mahkamlash boltlari burab chiqariladi va stendning pnevmotsilindridagi havo bosimi asta kamaytirilib kojux olinadi. Richaglar va vilkalarning tarmoqlari sh’lintlardan bo`shatilnb chiqarib olinadi, so`ng richaglar va vilkalar ham olinadi. Ilashish muftasnni yig`ish ishlarn qismlarga ajratishdagiga qarshi tartibda bajariladi. Ilashnsh muftasn yig`nlgach, richaglar ikkita siqish diskining ishchi sirtiga nnsbatan holati rostlanadi. Vilkalarning rostlash gaykalarini maxsus kalit bilan burab, richaglarning uchlaridagi sferik chiqiqlardan siqish diskining ishchi sirtigacha bo`lgan masofa belgilangan kattaliklarda o`rnatiladi. Bu masofa stend komplektiga kiruvchi strelkali qurilma yoki shtangenchuqurli koplchagich bilan o`lchanadi. Ilashish muftasining karterini tiklash. Ilashish muftasi karterining asosiy

nuqsonlari: darz ketadi va sinadi, tayanch panjalar balandligi bo`ylab yeyiladi, quyidagi teshiklar: ilashish muftasini ajratuvchi vilka flanetsining bo`ynn va vtulka o`tqaziladigan teshiklar, ilashish muftasini ajratuvchi vilkaning vtulkasidagi, tayanch panjalardagi, startyor o`rnatiladigan teshiklar, uzatmalar qutisini o`rnatish teshiklari va uni tirsakli valning o`qiga nisbatan markazlashtiruvchi teshik yeyiladi. Ilashish muftasining karteri ta`mir qilinayotganda tsilin-drlar blokidan komplektsizlantirilmaydi, aks holda yig`ilgan holdagi bu detallarning markazlashtiruvchi sirtlarini yo`nish talab etiladi. Agar karterdagi darz markazlashtiruvchi teshikdan yoki uzatmalar qutisini mahkamlovchi bittadan ortnq tetshikdan o`tgan bo`lsa, shuningdek, panjalar kesim ‘erimetrining yarmidan ko’pini darzlar egallagan bo`lsa, bunday detal yaroqsizga chiqariladi. YUklama tushadigan sirtlardagi kichikroq darzlar va siniqlar elektr yey yordamida payvandlab, yuklamalar tushmaydigan sirtlardagi yoriqlar esa sintetik materiallar bilan yamab bartaraf etiladi. Agar tayanch panjalar balandligi bo`yicha yo`l qo`yilgandan ortiq yeyilgan bo`lsa, ikki panjada toretslar yuzasi «toza» frezalanadi, panjalardagi teshiklar tsenkovka qilinadi va faskalar zenkovkalanadi. Teshiklarga vtulka qo`yiladi va u yoy yordamida yaxlit chok bilan payvandlanadi. Tayanch panjalar ko’p yeyilgan bo`lsa, toretslari frezalangandan keyin metall suyuqlantirib qoplanadi, so`ng ishchi chizmasi o`lchamiga moslab frezalanadi. Tayanch panjalaradagi teshiklar va o`rnatish teshiklari yeyilganda yo`nib kengaytiriladi, QTD (vtulka) presslab kirgiziladi va u ishchi chizmasi o`lchamiga moslab yo`nib kengaytiriladi. Ilashish muftasini ajratish vilkasi flanetsining bo`yni o`tkaziladigan teshik ‘anvandlab yok’ QTD qo`yib, so`ng ishchi chizmasi o`lchamiga moslab ishlov berish bilan tiklanadi. Ilashish muftasini ajratuvchi vilka vtulkasining teshigi yeyilganda vtulka almashtiriladi, ilashish muftasining karteridagi vtulka o`rnatiladigan teshik yeyilganda bu teshik ta`mir o`lchamiga muvofiq yo`nib kengaytiriladi va unga ta`mir vtulkasi presslab o`rnatiladi, so`ng ishchi chizmasi o`lchamiga muvofiq kengaytiriladi.

Staterga mo`ljallangan teshik yeyilganda QTD qo`yib yoki suyuqlantirib qoplab, so`ng ishchi chizmasi o`lchamiga muvofiq yo`nib kengaytirib tiklanadi. Karterning markazlashtiruvchi teshigi yeyilganda u yo`nib kengantiriladi, o`yiqcha 2,5 mm chuqurlikda yo`niladi va unga gilza presslab o`rnatiladi, gilza ishchi chizmasi o`lchamiga moslab yo`nib kengaytiriladi. Gilzani yo`nib kengaytirishda tsilindrlar blokining o`zak vkladishlari o`rnatiladigan yostiqlar baza sirt vazifasini o`taydi. Ilashish muftasining yetaklanuvchi diskini tiklash. Yetaklanuvchi disklar sinishi va detallari darz ketgan, friktsion ustquymalar, gupchak ostidagn teshiklar hamda gupchak shlitsalari qalinligi bo`yicha yeyilgan, gupchaknn mahkamlovchi parchin mixlar, disk va buraluvchi tebranishlarni so`ndirgichlarning parchin mixlari bo`shashgan bo`lishi mumkin. Ta`mir vaqtida yetaklanuvchi disklar qismlarga ajratiladi. yeyilgan friktsion ustquymalar parchin mixlarni parmalab olib tashlanadi. yelimlab yo’ishtirilgan ustquymalar dastgohda yoki stendda qirqiladi yoki disklarni ‘echlarda 300...350°S gacha qizdirib olib tashlanadi. Etaklanuvchi disk detallari yaroqli-yaroqsizga ajratiladi va yo`l qo`yilgan kattalikdan ortiq siniqlar, darzlar va yeyilishlar bo`lsa, ular yaroqsizga chiqariladi. Faqat diskdagi gupchakka mo`ljallangan teshik tiklanadi. Teshik suyuqlantirib qoplanadi va ishchi chizmasi o`lchamigacha moslab yo`nib kengaytiriladi. So`ngra disk shakli tskshiriladi va tob tashlagan disklar to`g`rilanadi. Detallar almashtirib bo`lingach, yetaklanuvchi disk yig`iladi va unga friktsion ustquymalar parchin mixlar bilan biriktiriladi yoki yelimlab yo’ishtiriladi. YAngi ustquymalarni quyish oldidan disklarning ishchi sirtlari tozalanadi. YAngi ustquyma diskka strubtsina bilan siqib qo`yiladi, disk tomonidan parchin mixlar uchun teshiklar parmalab ochiladi va tashqi tomondan ular 3...4 mm chuqurlikda zenkovka qilinadi. Ustquymalar mis yoki latun yoki alyuminiy parchin mixlar billan mahkamlanadi. parchin mix kallaklari ustquymalar yuzasidan 0,5 mm chuqur botib turishi lozim. Friktsion ustquymalarni yelimlab yo’ishtirish texnologik jarayoni

yo’ishtiriluvchi yuzalarni tozalash, ularni atseton yoki benzin bilan yog`sizlantirish, VS-10T yelimini uch qavat qilib surkash va birinch ikki qatlamni xona haroratida 15 min davomida, uchinchi qatlamni esa 5 min tutib turishdan iborat. YO’ishtiriladigan detallar moslamalarda siqib turiladi va quritish shkafida harorati 2...3 0 S/min tezlikka oshira borib, 180Q5°S gacha yetkazib qizdiriladi va shu haroratda 1,5 soat tutib turiladi va xona haroratigacha asta sovitiladi, keyin yelim g`uddalari tozalab tashlanadi va yo’ishganlik sifati press ostida siljishga sinab kopriladi. Yig`ilgan disklar muvozanatlanadi. Mavozanati buzilgan diskka yukchalar qo`yib (ko’pi bilan uchta) bartaraf etiladi. YUkchalar usiklari egib mahkamlanadi. Uzatmalar qutisiga texnik xizmat koprsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi Uzatmalar qutisining texnik holatini tekshirish. Kinematik zanjirdagi yetakchi valdan yetaklanuvchi valgacha bo`lgan umumiy burchak lyuft uzatmalar qutisi uchun diagnostik parametr hisoblanadi. Burchak lyuft lyuftomer bilan o`lchanadi. Lyuft uzatmalar qutisi detallarining yeyilishi va tutashmalardagi tirqishlarning kattalashishi oqibatida kattalashadi. Nosoz uzatmalar qutisi ishlayotganda va uzatmalar almashlab qo`shilayotganda qattiq shovqin chiqadi, uzatmalar o`z-o`zidan ajraladi yoki qiyinchilik bilan qo`shiladi, o`ta qiziydi va titraydi. Qattiq shovqinning chiqishiga shesternyalar, podshipniklar, snixronizatorlarning yeyilishi, yetakchi va yetaklanuvchi vallar o`q tirqishining kattalashishi, moyning kamligi yoki iflosligi sabab bo`ladi. Uzatmalarning o`z-o`zidan ajralishi shesternya tishlari yeyilishi, fiksatorlar prujinalari cho`ziluvchanligining yo`qolishi, sinxronizatorlarni blokirovkalash halqalarining yeyilishi yoki uning prujinasining sinishi tufayli yuz beradi. Uzatmalarning qiyin qo`shilishiga sabab podship’iklar va shlitsali

birikmalarning yeyilishi, uzatmalarni almashlab qo`shish yuritmasi richagi yoki vilkasining deformatsiyalanishi sabab bo`ladi. Moy sathi yetarli bo`lmaganda, salniklar yeyilganda, uzatmalar qutisi karteri qo’qoqlari bo`shashganda yoki podshipniklar yemirilganda uzatmalar qutisi o`ta qiziydi. Uzatmalar qutisiga texnik xizmat koprsatish. KTXK da uzatmalar qutisining ishlashi harakat vaqtida tekshirib kopriladi. 1-TXK da moy sathi, uzatmalar qutisining mahkamlanishi, xizmat koprsatib bo`lgach, uning ishlashi tekshiriladi. 2-TXK da 1-TXK da bajariladigan ishlarga qo`shimcha ravishda yetaklanuvchi va oraliq vallar podshipniklari qo’qoqlarining mahkamlanishi tekshiriladi, kamiga moy quyiladi yoki moy almashtiriladi (moylash grafigiga muvofiq). Uzatmalar qutisini qismlarga ajratish. Karterdan unga qo’qoqni 6 mahkamlaydigai boltlar burab chiqariladi va qo’qoq uzatmalar mexanizmi bilan yig`ilgan holda hamda qistirma olinadi. Karterdan yetakchi val podshipnigining qo’qog`ini mah-kamlovchi boltlar burab bo`shatilib, qo’qoq va qistirma olinadi. Karter uyasidan sharikli podshipnik yetakchi val bilan birga s`yomnik yordamida chiqarib olinadi. Etakchi valning flanetsini mahkamlovchi gaykaning kerinini olib, u burab chiqariladi, shayba va flanets olinadi. So`ngra yetaklanuvchn val ketingi podshipnigi qo’qog`idan shtutser burab chiqariladi va s’idometr yuritmasining yetaklanuvchi shesternyasi 9 olinadi. qo’qoqni karterdan ajratib olib, u salnik bilan birga, shuningdek s’idometr yuritmasining yetakchi shesternyasi olinadi. Karterdan yetaklanuvchi val sharikli podshipnik va tayanch halqa bilan birga chiqarib olinadi. Valdan sinxronizator, uchinchi uzatma shesternyasi, kerish vtulkasi bilan birga tayanch shayba, ikkinchi uzatma shesternyasi va beshinchi uzatma shesternyasi olinadi. Karterdan oraliq val ketingi podshipnigining qo’qog`ini mahkamlash boltlari burab chiqarilib, qo’qoq va qistirma olinadi.

Uzatmalar qutisi karterlarini tiklash. Karterlarning asosiy nuqsonlari: sinadi va yoriladi, podshipniklar va ketinga yurish shesternyalari bloki o`qining bo`yinlari o`tkaziladigan teshiklar, shuningdek ketinga yurish shesternyalari bloki o`tqaziladigan bobishkalarning ichki torets sirti yeyiladi. Agar siniqlar karter tanasini qamrab olmagan bo`lsa yoki faqat bitta kuloqcha singan bo`lsa, unda singan joylarga metall suyuqlantirib qoplanadi. podshipniklar teshiklari va ketinga yurish shesternyalari blokining o`qi orqali o`tmaganni darzlar yoy yordamida payvandlanadi. Boshqa turdagi teshiklar, siniqlar yoki darzlar yuz berganda karter yaroqsizga chiqariladi. Podshipniklarga mo`ljallangan teshiklar vannadan tashqarida temirlab, galvanik usulda ishqalab artib yoki bo`rtikli qTD qo`yib tiklanadi. Uqdosh teshiklar avval borshtanga bilan (bir o`rnatishda) yo`nib kengaytiriladi, koprsatillgan usullardan biri bilan-o`stirilgandan keyinn teshiklar ishchi chizmasi o`lchamiga muvofiq borshtanga bilan yana yo`nib kengaytiriladi. Ketinga yurish o`qining teshigi shu kabi tiklanadi. Ketinga yurish shesternyalari bloki ostidagi bobishkalarning yeyilgan torets sirtlari frezalanadi. O`lcham  ning kattalashishi shaybalar qo`yib yoki e’oksidli tarkiblar bilan kom’ensatsiyalanadi. Uzatmalar qutisi vallarini tiklash. Vallarning asosiy nuqsonlari o`tqazish bo`yinlari va shlitslarning yo`g`onligi bo`yicha yeyilishi, tishlar ish sirtlarining yeyilishi va uvalanib tushishi, sinishi va sinib tushishidan iborat. Eyilgan o`tqazish bo`yinlari vibroyoy usulida suyuqlantirib qoplab, xromlab yoki temirlab, so`ng ishchi chizmasi o`lchamiga muvofiq jilvirlab tiklanadi. Tishlarning qalinligi chegaradan ortiq yeyilganda va tish-larning ish sirtlari uvalanib tushganda detal yaroqsizga chiqariladi. Yo`g`onligi bo`yicha yeyilgan shlitslar flyus ostida, karbonat angidrid gazi muhitida yoki yoy yordamida suyuqlantirib qoplab tiklanadi. Suyuqlantirib qoplangach, val belgilangan o`lchamgacha yo`niladi, toretsdagi g`uddalar qirqib tashlanadi, faska yo`niladi va shlitslarga ishlov beriladi. Tishlar toretslaridagi yirik siniqlar va sinib tushgan joy tozalanadi, sinnqlar

va sinib tushgan joylar katta bo`lsa, detal yaroqsizga chiqariladi. Uzatmalar qutisi qismlarga teskari ketma-ketlikda yig`iladi. Uzatmalar qutisini yig`ishda ‘odshn’niklarni vallarning bo`yinlariga o`rnatish va tishli ilashmalarni yig`ish asosiy operatsiyalardir. Podshipniklarni vallarga o`tqazish oldidan o`lchamlar, geometrik shakli va tutash sirtlarning xolati tekshiriladi. podshipniklar kerosinda yuviladi; quritilgach, g`ldirash yo`lakchalari va shariklarga (roliklarga) toza moy surkaladi. Podshipnikni val bo`yniga presslash uchun stakanlar, opravkalar va vintli qurilmalardan foydalaniladi. Bu podshipnikni val bo`yinga bir tekis o`rnatishni ta`minlaydi, o`rnatishda qiyshayishga yo`l qo`yilmaydi, holbukn, bunday qiyshayish odatda podshipnik halqalariga bolg`acha bilan bevosita urganda muqarrar sodir bo`ladi. Agar podshipnikni presslab o`rnatishda qadalish sodir bo`lsa, demak, valning o`tqazish joyi buzilgan yoki podshipnik val o`qiga nisbatan qiyshaygan. Katta taranglikda o`tkaziladigan katta o`lchamli sharikli va rolikli podshipnikni yig`ishni tezlashtirish uchun ular avval moyda 80...100°S gacha qizdiriladi va issiq holatda valga erkin o`tqaziladi. podshipnikning tashqi halqasini presslash uchun korpus qizdiriladi. podshipnikning val bo`rtig`iga zich tegib turishi shchup bilan tekshiriladi. Agar tirqish bo`lsa, podshipnik demontaj qilinadi va uning to`g`ri o`tqazilishiga halaqit beruvchi sabablar (masalan, val galteli katta, geometrik shakl o`zgargan) bartaraf etiladi. To`g`ri o`tqazilgan podshipnik qadalmasdan qo`lda oson va ravon aylanishi lozim. Kichik tishli g`ildiraklar moyda yoki kerosinda, katta tishlilari esa yuqori chastotali tok bilan qizdirilib, valga presslab o`rnatiladi. SHesternyalarni presslab o`rnatishda shesternyaning val bo`ynida tebranishi, boshlang`ich aylana bo`ylab radial tepishi va shesternya toretsining tepishi hamda valning tayanch bo`rtigi zich tegmay turishi kabi nuqsonlar uchrab turadi. Radial tepishni nazorat qilish uchun val shesternya bilan birga markazlarga yoki prizmalarga o`rnatiladi, shesternyaning tishlari orasiga diametri tish bo`yidan kattaroq diametrli tob-langan rolik joylashtirilib, indikator oyoqchasiga tekkizib

qo`-yiladi. Rolikni 1...2 tish oralatib qayta qo`yib va valni burab, indikator koprsatkichlaridagi farq aniqlanadi. Torets tepish kattaligi indikator oyoqchasini shesternya toretsiga tekkizib va shesternyani 180°ga burib aniqlanadi. SHesternyalarning yo`l qo`yilgan radial tepishi 0,03...0,04 mm, torets tepishi zsa shesternya diametrining 100 mm ga 0,06...0,08 mm nn tashki.l etadi. Agar tepish yo`l qo`yilgan miqdordan katta bo`lsa, unda shesternya valda qayta presslanadi, bunda val dastlabki holatiga nisbatan bir oz burchakka buraladi. Korpusdagi shesternyalarni vallar va o`qlar bilan birga yig`ishda shesternyalarning to`g`ri tishlashishi uchun yetakchi va yetak-lanuvchn vallarning to`g`ri holati ta`minlanishi zarur. Yig`ishga qadar shesternyalarni tanlash va tekshirishni maxsus asbobda yoki tishlar sirtlarining bir-biriga tekkanda hosil bo`lgan izga qarab bajarish mumkin. Katta shesternya tishlarining bir-biriga tegib hosil qiladigan izni aniqlash uchun tishlarga bo`yoq (surikning moy bilan aralashmasi, suyuq belilalar) yupqa qilib surkaladi. Kichik shesternya to`la aylantirilgandan keyin uning tishlarida bo`yoq izlari qoladi, shu izlarga qarab shesternyalarning qanchalik to`g`ri tishlashgani bilinadi. Uzatmalar qutisini sinashdan maqsad shesternyalarni barcha uzatmalarda ishlatib moslash va barcha uzatmalarda ishlashini, oson qo`shilishini hamda ularning o`z-o`zidan ajralmasligini tekshirishdan iborat. Uzatmalar qutisini yuklama ostida sinash uchun elektr, mexanik va gidravlik tormozlari bor stendlar hamda berk kuch konturli stendlardan foydalanish mumkin. Berk konturli stendlar ancha tejamlidir, chunki ularni tormozlash uchun energiya sarflanmaydi. Berk kuch konturli sxema bo`yicha qurilgan ramadan iborat bo`lib, bu ramaga sinaladigan va etalon (stendniki) uzatmalar qutisnni mahkamlash uchun kronshteynlar o`rnatilgan. qutilar kardanli val bilan birlashtirilgan bo`lib, reduktorlar orqali elektr dvigateldan harakatlanadi. Tutashtiruvchi val torsion va graduslarga bo`lingan diskli burovchi qurilma bilan jihozlangan. Diskdagi graduslar torsionning buralish darajasini koprsatadi. Torsion o`zi tor-mozlaydigan chervyakli dasta yordamida buraladi. Uzatmalar qutisining shesternyalariga

uzatiluvchi burovchi moment torsionning buralish burchagiga bog`liq. Qutilar 20...25 min davomida, shu jumladan, yuklama ostida 12...15 min sinaladi. Ishlatib moslash va sinash qovushoqligi past moyda bajariladi. Moy qovushoqligi past bo`lganda sinov tugagandan keyin moyni to`kib mexanik aralashmalarni karterdan chiqarib tashlash osonlashadi. Kardanli, asosiy uzatmalar va differentsialga texnik xizmat koprsatish hamda ularni ta`mirlash Kardanli uzatmaning texnik holatini tekshirish. Buzuq kardanli uzatma tebranib va taqillab ishlaydi. Uzatmaning tebranishi detallar birikmasining bo`shashishidan, deformatsiyalanishidan va kardanli val muvozanatini buzilishidan kelib chiqadi. Kardanli uzatmada taqillashlar shlitsali birikmalarda, krestovina shi’lari bilan ignali podshipniklar orasida, ignali podshipniklar halqalari bilan vilkalardagi teshiklar orasidagi tirqishlarning kattalashishi sababli yuz beradi. Detallarning mahkamligi ko’zdan kechirib va reyka kaliti yordamida, tutashmalardagi tirqishlar. kattaligi esa burchak lyufti yig`indisini lyuftomer yordamida o`lchab tekshiriladi. Asosiy uzatma va differentsialning texnik holatini tekshirish. Asosiy uzatma va differentsial burchak lyuftini hamda yetakchi shesternyaning o`q bo`ylab siljishini o`lchaydigan asboblar yordamida tekshiriladi. SHesternyalar ilashmasida, shlitsali birikmalarda, podship-niklarda tirqishlar ularning yeyilishi sababli, ayniqsa, rostlash va moyni almashtirish ishlari o`z vaqtida bajarilmaganda tez kattalashadi. Asosiy uzatma va differentsial detallari titrashni keltirib chiqaruvchi zarbiy yuklamalar ta`sirida ishlaydi. Titrashlar am’litudasi tirqishlar kattaligiga ‘ro’ortsional bo`lganligi uchun diagnoz qo`yishda vibroakustik metodlardan foydalanish yaxshi natijalar beradi. Kardanli va asosiy uzatmalarga hamda differentsialga texnik xizmat koprsatish. KTXK da avtomobil harakatlanayotgan vaqtda kardanli va asosiy

uzatmalarning ishlashi tekshiriladi. 1-TXK da kardanli val va yarim o`qlar flanetslarining mahkamligi tekshiriladi, shuningdek, karterlarning ko’qoqlari mahkamlanadi. Ketingi ko’prik karterida moy sathi tekshiriladi va grafikka muvofiq kardanlar hamda tayanchning podshipnigi moydon orqali moylanadi. 2-T X K da 1-TXK da bajariladigan ishlarga qo`shimcha ravishda kardanli val sharnirlaridagi lyuftning kattaligi, tayanch podshipnigining ramaga mahkamlanganligi tekshiriladi. Grafikka muvofiq, ketingi ko’prik karteridagn moy almashtiriladi va kardanli uzatmaning shlitsali muftasi moylanadi. Kardanli uzatmani qismlarga ajratish. Kardanli uzatmani ta`mirlash uchun avtomobildan qo`yidagilar yechib olinadi: kardanli uzatma flanetslarini reduktorning va uzatmalar qutisi yetaklanuvchi valining flanetslariga mahkamlovchi boltlar burab chiqariladi, oraliq tayanchni ramaga mahkamlovchi boltlar burab chiqariladi va kardanli uzatma yig`iq holda olinadi. Kardanli sharnirni moslama yoki tiskiga o`rnatib, plastina-qulflarning chiqiqlari zubilo va bolg`a yordamida orqasiga qayirib qo`yiladi, boltlar burab chiqariladi va plastina- qulflar hamda qo’qoqlar olinadi. Bolg`a va mis urib chiqargich yordamida yoki pressda ikkala podshipnik stakanlari bilan birga presslab chiqariladi: biri tashqarisiga, ikkinchisi esa vilka ichiga chiqariladi. So`ngra tashqi podshipnik 8 bilan salnik 9 birga krestovinaning12 tsapfasidan olinadi Kardanli sharnirni 180° ga o`girib, ichki podshipnik yana uyasiga kirgiziladi va u pressda yoki krestovina tsapfasining toretsini bolg`a bilan urib chiqargich yordamida urib tashqariga presslab chnqariladi. Krestovina vilkadan chiqariladi va undan saqlash klapani burab chiqariladi. Kardanli vallarni tiklash. Val trubasining buralishi, valning egilishi, vilkadagi podshipnik o`rnatiladigan teshiklarning yeyilishi, vilka jag`larining egilganligi kardanli vallarning asosiy nuqsonlari hisoblanadi. Trubaning buralishi vilkalar sirti o`qlarining o`zaro burchak holatini o`lchash yo`li bilan aniqlanadi. Trubadan 3° ortiq buralganda almashtiriladi. YAngi truba flyus ostida yoki karbonat angidrid gazi muhitida payvandlanadi. Valning egilganligi butun uzunligi bo`ylab o`qning radial te-’ishini o`lchash

yo`li bilan aniqlanadi, Tepish yo`l qo`yilgan da-rajadan oshganda val pressda to`g`rilanadi. Trubaning egilganligini bartaraf etish mumkin bo`lmagan taqdirda truba almashtiriladi. Vilkadagi podshipnik o`tqaziladigan teshik yeyilganda vilka almashtiriladi. Vilka jag`larining egilganligi to`g`rilab bartaraf etiladi; agar bunday qilish mumkin bo`lmasa, unda vilka almashtiriladi. Kardan sharnirlarining krestovinalarini tiklash. Kresto-vinalarni ishlatish jarayonida shi’larining toretslari va shi’lar diametrlari bo`ylab yeyiladi. SHnnalar toretslarining yeyilishi toretslar orasidagi maso-fani o`lchash yo`li bilan aniqlanad: mabodo o`lcham ta`mirsiz yo`l qo`yilgan darajadan kichik bo`lsa, krestovina yaroqsizga chiqariladi. Diametri bo`yicha yeyilgan shi’lar karbonat angidrid gazi muhitida suyuqlantirib qoplanadi va ishchi chizmasi o`lchamiga moslab jilvirlanadi. Kardanli uzatmani yig`ish qismlarga ajratish ishlariga teskari tartibda bajariladi. Kardanli uzatmaning detallarini yig`ishdan oldin kerosinda yuviladi va siqilgan havo bilan tozalanadi, ignali podshipniklar esa suyuq moy bilan moylanadi. Krestovinalarning moylash kanallari tozalanib, ularning teshiklariga saqlash klapanlari burab kiritiladi. Kardanli uzatmalarni yig`ishda sir’anuvchi vilkaga va kardanli val trubasiga tamg`alab tushirilgan strelkasimon belgilarnnng bir-birlariga mos tushishiga erishiladi. Krestovinalarning o`q bo`ylab lyufti, tayanch podshipnigining yengil aylanishi sir’anuvchi vilkalarning siljishi va kardanli vallarning umumiy aylana lyufti tekshiriladi. Yig`ilga’ holdagi kardanli uzatma. old va ketingi sharnirlar tomonidan, shuningdek oraliq tayanch hamda o`rtacha sharnir tomonidan muvozanatlanadi. Disbalans kardanli val trubasiga ko’pi bilan uchta metall plastina payvandlab bartaraf etiladi. Asosiy uzatma va differentsialni qismlarga ajratish. YArim o`qning flanetsini ketingi g`ildirak gupchagiga mahkamlash gaykalarini bo`shatib, yarim o`q ketingi ko’prik karteridan chiqarib olinadi va yarim o`q flanetsining qistirmasi

ajratib olinadi. Ikkinchi yarim o`q ham xuddi shu tartibda chiqarib olinadi. Ketingi ko’prikni reduktori bilai yuqoriga o`girib, ketingi ko’prik karteridan reduktor karterini mahkamlash boltlari burab chiqariladi va koptarish qurilmasi yordamida reduktor karteri asosiy uzatma hamda differentsial bilai yig`iq holda chiqarib olinadi. Flanetsni mahkamlash gaykasi sh’lintdan bo`shatilib, burab chiqariladi, so`ng gaykaning tayanch shaybasi hamda s`yomnik yordamida esa flanets olinadi. Salnnk qo’qog`ini mahkamlash boltlari stakandan burab chiqarilib, qo’qoq salnik bilan yig`iq holda, qistirma va tayanch shayba chiqarib olinadi. So`ngra reduktor karteridan podshipniklari stakanini 17 mahkamlash boltlari burab chiqariladi va stakan yetakchi shesternya hamda podshipniklar bilan yig`iq holda chiqarib olinadi, shuningdek rostlash qistirmalari ham olinadi. Stakandan shesternya ketingi podshipnikning ichki halqasi, rostlash shaybalari va vtulka bilan birga yig`iq holda presslab chiqariladi. Rostlash gaykalari stoporlardan bo`shatilib, differentsial podshipniklarning qo’qoqlarini reduktorning karteriga mahkamlovchi boltlarning gaykalari burab chiqariladi hamda qo’qoqlar va differentsial podshipniklar bilan birga olinadi. Differentsialni qismlarga ajratish uchun kosalarni birik-tiruvchi boltlar sh’lintlardan bo`shatiladi va burab chiqariladi. qismlarga ajratishda reduktor karteri va differentsial podshipniklarining qo’qoqlari komplektsizlanmaydi, chunki ularga birgalikda ishlov berilgan. Differentsialning cha’ va o`ng kosachalari va juft konus shesternyalar ham komplektsizlanmaydi. Reduktorlarning karterlarini tiklash. yetakchi konussnmon shesternyaning rolikli podshipnigi o`rnatiladigan teshiklarning yetakchi tsilindrik shesternya podshipniklari uyalarining (ZIL va KamAZ) yeyilishi, darz ketishi va sinishi reduktorlar kar-terlarining o`ziga xos nuqsonlari hisoblanadi. Ketingi ko’prik karteriga mahkamlash flanetsidagi mahkamlash boltlari burab kiritiladigan teshiklarning yarmidan kamrog`iga o`tgan darzlar va siniqlar yoy yordamida payvandlab bartaraf etiladi. Har qanday boshqa koprinishda singan karter yaroqsizga chiqariladi.

Etakchi konussimon shesternyaning rolikli podshipnigi o`rnatiladigan yeyilgan teshiklar tebranmayoy yordamida suyuqlantirib qoplab tiklanadi, keyin ishchi chizmasidagn o`lchamga moslab ishlov beriladi. yeyilgan teshiklarni QTD qo`yib tiklash ham mumkin. Bunday hollarda teshik vtulka bo`rtigi kirib turadigan chuqurcha o`yib yo`nib kengaytiriladi. Teshikka bo`rtikli vtulka presslab o`rnatiladi, uning torets qismi asosiy metall bilan bir tekis qilib qirqib tashlanadi va teshikni ishchi chizmasi o`lchamiga muvofiq yo`nib kengaytiriladi. podshipniklar uyasiga mo`ljallangan teshiklarni ikkita ta`mir o`lchamida ishlov berishga ruxsat etiladi. Teshiklar tebranmayoy yordamida suyuqlantirib qoplab tiklanishi yoki galvanik usulda ishqalab, keyin ishchi chizmasidagi o`lchamiga muvofiq ishlov berish yo`li bilan tiklanishi ham mumkin. Differentsial qutisidagi kosachalarni tiklash. Kosachaning xarakterli nuqsonlari: yarim o`q shesternyasining shaybasi ostidagi torets va shayba ostidagi sferik sirt yoriladi, tirnaladi, chiziladi yoki notekis yeyiladi, yarim o`q shesternyasi shaybasi ostidagi, mahkamlash boltlari va krestovina shi’lari o`rnatiladigan teshiklar yeyiladi, rolikli podshipnik o`tqaziladigan bo`yin yeyiladi. Darzlari bor differentsial qutisining kosachalari yaroqsizga chiqariladi. YArim o`q shesternyasining shaybasi ostidagi torets hamda shaybalar ostidagi sferik sirt tirnalganda, chizilganda yoki yeyilganda bu sirtlarga ta`mir o`lchamlariga moslab ishlov beriladi, yig`ish vaqtida kattalashgan o`lchamlar shaybalar qo`yib tuzatiladi. Mahkamlash boltlari va krestovina shi’lariga mo`ljallangan teshiklar yeyilganda eski teshiklar oralig`ida yangi teshiklar parmalab ochiladi. So`ngra boltlar kirgiziladigan teshiklar ikki tomonidan zenkovkalanadi, krestovina shi’lari kirgiziladigan teshiklar esa ishchi chizmasi o`lchamiga muvofnq yo`nib kengaytiriladi. . Rolikli podshipnik ostidagi bo`yinlar yeyilganda u xromlab temirlab, tebranmayoy yordamida suyuqlantirib qoplab yoki kengaytirib bartaraf et’ladi. Bo`yinga ishlov berilgach, u ishchi chizma o`lchamiga moslab jilvirlanadi. Asosiy uzatma va differentsialni yig`ish ularni qismlar ajratishdagi ishlarga teskari

tartibda bajariladi. Asosiy uzatma shesternyalarining tishlashishi kontakt iziga (dog`i) (74-rasm) qarab rostlanadi. Agar dog` tish yon sirtining o`rtasida bo`lsa, tishlar to`g`ri tishlashgan hisoblanadi. Agar dog` tishning keng qismida bo`lsa, yetaklanuvchi shesteriya yetakchi shesternyaga yaqinlashtiriladi, agar dog` tishning tor qismiga tushgan bo`lsa, yetaklanuvchi shesternya yetakchi shesternyadan uzoqlashtiriladi. yetaklanuvchi shesternyani siljitish uchun qistirmalar bitta yon qo’qoq ostidan olib, ikkinchisi ostiga qo`yiladi. qistirmalarning umumiy soni bunda o`zgarmaydi Dog` tish yuqorisida bo`lsa, yetaklanuvchi shesternyaga yaqinlashtiriladi, agar tish asosiga joylashgan bo`lsa, unda yetakchi shesternya yetaklanuvchi shesteriyadan uzoqlashtiriladi. Buning uchun podshipnikli uzel yig`iq holda olinadi, zarur miqdorda qistirma olib tashlanadi yoki qo`shiladi va podshipnikli uzel o`z joyiga o`rnatiladi. Differentsialni yig`ishda satellitlarning qutilari biri ikkinchisiga nisbatan mo`ljallab o`rnatiladi, yetaklanuvchi konussimon shesternya orqa qismining tepishi, yarim o`qlarning shesternyalari bilan satellitlar tishlari orasidagi yonlama tirqish hamda yarim o`qlar shesternyalarining ravon aylanishi tekshiriladi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Texnicheskaya Ekspluatatsiya avtomobiley.-Uchebnik dlya VUZov g`’od.red ye.S.Kuznetsova.-M.:Transport, 2004 2. Texnicheskaya Ekspluatatsiya avtomobiley.-Uchebnik dlya VUZov g`’od.red G.V.Kramarenko.-M.:Transport, 1985 3. SHestopalov S.K. Ustroystva, texniseskoe obslujivanie i remont legkovo`x avtomobiley.-M.: IR’O; «Akademiya», 2000 4. Na’olskiy G.M. texnologicheskoe ‘roektirovanie avtotransportno`x pred’riyatiy i stantsiy texobslujivaniya avtomobiley.- M.: Transport, 1994 5. Usmanov D.I. O`zbekiston Respublikasi avtomobil transporti harakatlanuvchi tarkibiga TXK va T to`g`risidagi Nizom.-Toshkent, 1999 6. S a rb ae v V.I. i dr. M exa niz ats iya ‘r o izv o dstv e nni x ‘r ots ess o v T O i R a vt o m o bil e y.-M o s k v a , 2003 7. F a st o v ts ev G.F. O rg a niz ats iya te x niches ko g o o bslujiv a niya i r e m o nt leg ko vi x a vt o m o biley.-M.: Transport, 1989

O'xshashlar

Avtomobilning boshqaruv mexanizmlariga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Transport vositalarini elektr jihozlariga texnik xizmat koprsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Avtomobillarning yurish qismiga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Avtomobil dvigatelining sovutish va moylash tizimiga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Avtomobil dvigateliga texnik xizmat korsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi