Avtomobilning boshqaruv mexanizmlariga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi - Transport - Referatlar

Avtomobilning boshqaruv mexanizmlariga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

111 KB

Ko'chirib olish

Avtomobilning boshqaruv mexanizmlariga texnik xizmat ko ` rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi Reja: 1. Boshqaruv mexanizmlarini umumiy tasnifi 2. Rul boshqarmasiga xos nosozlik va buzilishlar. 3. Rul boshqarmasini nazorat qilish, diagnostikadan o`tkazish va sozlash ishlavri. 4. Rul boshqarmasiga TXK va T ishlari texnologiyasi. 5. Tormoz tizimi turlari, asosiy nosozlik va buzilishlari. 6. Tormoz tizimiga qo`yiladigan talablar.

Tayanch so`z va iboralar Boshqaruv mexanizmlari. Rul boshqarmasini asosiy nosozlik va buzilishlar. Rul boshqarmasini nazorat qilish, diagnostikadan o`tkazish va sozlash ishlari. Rul boshqarmasiga TXK va T ishlari texnologiyasi. Tormoz tizimini asosiy nosozlik va buzilishlari. Tormoz tizimini nazorat qilish, diagnostikadan o`tkazish va sozlash ishlari. Tormoz tizimiga TXK va T ishlari texnologiyasi. Transport vositalari boshqarish mexanizmlariga texnik xizmat koprsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi Rul boshqarmasiga texnik xizmat koprsatish va uni ta`mirlash. Rul boshqarmasining texnik holatini tekshirish. Boshqarish mexanizmning texnik xolati xarakat xavfsizligiga ta`sir koprsatgani uchun ularga texnik xizmat koprsatish va ta`mirlash sifatiga alohida ee`tibor berish zarur. Rul boshqarmasining umumiy texnik holati rul chambaragi lyuftining (erkin yo`lining) kattaligiga va uni burish uchun zarur bo`lgan kuchga qarab baholanadi. Bu parametrlar prujinani dinamometr-lyuftometr va strelkadan iborat ‘ribor yordamida aniqlanadi. Strelka rul kolonkasiga qamragichlar, dinamometr esa rul chambaragining gardishiga qamragichlar vositasida mahkamlanadi. Rul chambaragini burish uchun zarur bo`lgan kuch avtomobilning old g`ildiraklari osilgan holatdaligida shkalaga qarab, lyuft esa belgilangan burish kuchi sarflanganda shkalaga qarab aniqlanadi. Rul chambaragini burish kuchi rul chambaragining podshipniklari qadalib qolganda, rul mexanizmi noto`g`ri rostlanganda, chervyak podshipnlklari shikastlanganda, rul tortqilari egilganda yo`l qo`yilgan darajadan oshishi mumkin. Rul chambaragining lyufti old g`ildiraklar gupchaklarining podshipniklarida va rul tortqilarining vtulkalarida, chervyak podshipniklarida va chervyak bilan rolik orasida zazorlar kattalashganda, rul mexanizmi karterining birikmasi, rul soshkasi va burish tsapfalarining richaglari bo`shashganda, GAZ-53A avtomobilida esa bundan tashqari, rul tortqilari uchliklarining prujinalari bo`shashganda yoki singanda kattalashishi mumkin. ZIL-130 avtomobili rul

chambaragining lyufti, bundan tashqari, gidrokuchaytirgich nasosini yurituvchi tasma yetarli darajada taranglanmaganda gidrokuchaytirgich karterida va gidrokuchaytirgich nasosining bakchasida moy yetarli bo`lmaganda, sistemaga havo kirganda hamda moy ifloslanganda, rul boshqarmasinnng kardanli birik- malarida zazorlar kattalashganda va kardanli valni maxkamlash ‘onalari bo`shashganda kattalashishi mumkin. Rul chambaraginikg lyufti kattalashga’da rul yuritmasining sharnirli birikmalaridagi lyuftni tekshirish zarur. Buning uchun rul chambaragi navbati bilan o`ng hamda cha’ tomonga buriladi va ayni vaqtda birikmalar ko’zdan kechiriladi. Birikmalarda lyuft bO`lmasligi lozim, rul tortqilari kallaklarining ‘robkalari va sharsimon barmoqlarni mahkamlash gaykalari sh’lintlangan bo`lishi lozim. Rul boshqarmasiga texnik xizmat koprsatish. «TXKda rul chambaragining lyufti hamda rul yuritmasi birikmalarining holati (detallarning mahkamlanishi va sh’lintlarning mavjudligi) tekshiriladi, shunnngdek moy oqishining oldini olish uchun rul mexanizmi karterining zichlamalari ko’zdan kechi- rib tekshiriladi. 1-TXK da rul mexanizmining karteri avtomobil ramasiga tortib mahkamlanadi, rul mexanizmining karteridagi moy sathi tekshiriladi va zurur bo`lsa, kamiga qo`yib to`ldiriladi, rul tortqilarining sharnirli birikmalari moylanadi, rul boshqarmasi gidrokuchaytirgichi sistemasi birikmalarining germetikligi hamda gidrokuchaytirgich nasosining mahkamligi tekshiriladi. 2-TXK da 1-TXK da bajariladigan ishlarga qo`shimcha ravishda gidrokuchaytirgich nasosining filtri yuviladi, rul soshkasining valga va sharsimon barmoqning soshkaga, rul kolonkasining kabinadagi kronshteynga va rul chambaragining valga birikmalari tortiladi, rul chambaraginiig lyufti, burish kuchi, rul yuritmasining sharnirli birikmalaridagi lyuftlar tekshiriladi. Bo`ylama tortqining sharnirli birikmalaridagi lyuftni bartaraf etish uchun birikma tiqini sh’lintdan bo`shatiladi va u oxirigacha kalit bilan burab mahkamlanadi so`ngra sh’lintni kirgizish uchun eng yaqin teshikkacha burab chiqariladi va sh’lintlanadi.

Kopndalang tortqining rostlanmaydigan sharnirli birikmalari lyuft bo`lganda qismlarga ajratiladi va yeyilgan detallar almashtiriladi. Agar rul yuritmasi rostlangandan keyin rul chambaragining lyufti kattaligacha qolsa, unda rul mexanizmini tekshirish va rostlash zarur. Rul mexanizmlarini rostlash . Rul mexanizmlarida chervyakning rolik bilan (porshenning tishli sektori bilan) tishlashishi va chervyakning podshipniklaridagi o`q tirqish yoki rul validagi tirak podshipnikning mahkamligi rostlanadi. CHervyakning rolik bilan tishlishi rostlash vintini stoporlash shaybasidagi bir necha o`yiqqa burab kirgizib rostlanadi. porshenning tishli sektor bilan tishlashishi quyidagicha rostlanadi. Rostlash vintining kontrgaykasi bo`shatiladi, vintni burab kirgizib, rul chambaragining gardishida normal burish kuchi hosil bo`lguncha rul soshkasining vali o`k bo`ylab siljitiladi. Vintni o`ng tomonga buraganda burish kuchi ortadi, cha’ga buraganda esa kamayadi. CHervyakning podshipniklaridagi o`q yo`nalishidagi tirqish quyidagicha rostlanadi. Rul mexanizmi qismlarga ajratiladi va barcha detallarni yuvib, stendda yig`iladi. Stend stoykasiga ‘o’erechina payvandlangan bo`lib, unda rul mexanizmini o`rnatish va mahkamlash uchun ikkita prizma hamda ikkita siqish qurilmasi bor. ‘o’erechinada rul chambaragidagi lyuftni aniqlash uchun shkala mavjud. Stend rul chambaragining burilish kuchini aniqlash uchun dinamometr bilan komplektlangan. Agar chervyak o`q bo`ylab siljisa, bitta yupqa qistirma olib tashlanadi va chervyakning podshipniklarida o`q yo`nalishidagi tirqishning borligi tekshiriladi. Bunday tirqish bartaraf etilmagan bo`lsa, unda qalin qistirma olinadi va uning o`rniga avval olingan yupqa qistirma qo`yiladi. qistirmalar o`q bo`ylab normal tirqish hosil bo`lgunga qadar almashtirilaveriladi. Rul vali tayanch podshipnigining mahkamlanishi quyidagicha rostlanadi. Rostlash gaykasining ingichka qirrasini qayirib, u rul valnning ‘azidan chiqariladi,

rostlash gaykasi rul vali tig`iz aylanadigan bo`lguncha burab mahkamlanadi va rul valini burish kuchi talab etilgan darajaga kelguncha u teskari tomonga burab bo`shatiladi. SHundan keyin o`z-o`zidan buralishining oldini olish uchun rostlash gaykasining ingichka qirrasini rul valning ‘aziga bosib kiritib qo`yish kerak. Rul mexanizmlarini qismlarga ajratish va yig`ish. Rul mexanizmini avtomobildan olish uchun rul soshkasini ajratib, uni s`yomnik yordamida chiqarib olish kerak. Gidrokuchaytirgichli rul mexanizmlarida shlanglar ajratilib, moy to`kib olinadi va ‘onaning gaykasini bo`shatib hamda ‘onani urib chiqarib kar- danli val ajratib olinadi. Mahkamlash boltlarini bo`shatib, rul mexanizmi olinadi, uning tashqi sirti tozalanadi va yuviladi hamda moy qoldig`i to`kib olinadi. GAZ-53A avtomobilining rul mexanizmi stendga yoki tiskiga flanets bilan gorizontal holatda mahkamlanadi. Rul validan s`yomnik yordamida rul chambaragi presslab olinadi. Mahkamlash xomutini bo`shatib, karterning yuqorigi qo’qog`idan rul kolonkasi, rul validan esa tayanch shayba, prujina, zichlash halqasining shaybasi va halqaning o`zi olinadi. Karterdan yon qo’qoqni mahkamlash boltlari burab olinib rostlash vintini’g gaykasi burab chiqariladi, stoporlash shaybasi olinadi va rostlash vinti soat strelkasi harakati tomonga burab bo`shatib chiqariladi. YOn qo’qoqni podshipnik bilan birga va qistirmani olib, karterdan soshka vali rolik bilan birga yig`ilgan holda chiqarib olinadi. pastki qo’qoqni karterga mahkamlash boltlarini karterdan burab chiqarib, qo’qoq va rostlash qistirmalari olinadi. S`yomnik vositasida yoki rul valining yuqorigi uchiga yog`och brusok qo`yib, bolg`a bilan urib karterdan pastki podshipnikning tashqi halqasi presslab chiqariladi va podshipnik chiqarib olinadi. Karterdan mahkamlash boltlari burab chiqarilib, yuqorigi qo’qoq olinadi. S`yomnik yordamida yoki rul valining pastki uchiga bronza chiviq qo`yib bolg`a bilan urib, yuqorigi podshipnik halqasi presslab chiqariladi va karterdan podshipnik hamda rul vali chervyak bilan yig`iq holda chiqarib olinadi. Rul mexanizmi qismlarga ajratishdagiga teskari tartibda yig`iladi. 3IL-130 avtomobilining rul mexanizmi stendga yoki qiqichga kronshteyni

bilan mahkamlanadi. Valni o`rta holatga o`rnatib, yon qo’qoqni karterga mahkamlash boltlari burab chiqariladi va u soshka vali bilan birga chiqarib olinadi. Rostlash vintining kontrgaykasi burab bo`shatilgach, vint yon qo’qoqdan burab chiqariladi va undan soshka vali chiqarib olinadi. Rostlash vintini tirak shaybalar bilan birga chiqarib olish uchun stoporlash halqasi dumaloq jag`li ombur bilan chiqarib olinadi. YUqorigi qo’qoqni mahkamlash boltlarini burab chiqarilgach, qo’qoq ignali podshipnik va salnik bilan birga yig`ilgan holda olinadi. Tayanch podshipnikli chiqarib olish uchun gayka burab bo`shatiladi va prujinasimon shayba olinadi. Zolotnikli qurilmaning korpusini mahkamlovchi boltlar burab chiqarilib, valdan korpus va ikkinchi tayanch podshipnik olinadi. Oraliq qo’qoq ‘azidagi zichlash halqasi chiqarib olinadi va qo’qoqni gidrokuchaytirgichning tsilindriga mahkamlovchi boltlar burab chiqariladi, shundan keyin val oraliq qo’qoq va porshen bilan birga yig`iq holda porshen hal- qalarini sindirmasdan ehtiyotlik bilan tsilindrdan chiqarib olinadi. Rul mexanizmi qismlarga ajratishdagiga teskari tartibda yig`iladi. Rul mexanizmining karterlarini tiklash. Karterning asosiy nuqsonlari: karterni mahkamlash kronshteyni sinadi va darz ketadi, tsilindrning ishchi sirti, rul soshkasining vali kirgiziladigan vtulka teshiklari, rul soshkasi valining vtulkasi o`rnatiladigan karterdagi teshik chiziladi, tirnaladi va yeyiladi. Karterni mahkamlash kronshteynidagi siniqlar va darzlar yoy yordamida payvandlab tiklanadi. Bitta teshikdan ortiq teshikni qamrab oluvchi ikkitadan ortiq darz bo`lganda va kronshteyndan tashqarida siniqlar va darzlar bo`lganda rul mexanizmining karteri yaroqsizga chiqariladi. TSilindrning ishchi sirtidagi mayda chiziqchalar va yulinishlar shaber bilan tozalanadi. Ishchi sirti chuqur tirnalgan yoki yo`l qo`yilgandan ortiq yeyilgan bo`lsa, karter yaroqsizga chiqariladi. Rul soshkasining vali o`rnatiladigan vtulka yeyilganda almashtiriladi va yangi vtulka ishchi chizmasi o`lchamiga moslab razvyortkalanadi. Vtulka ostndagi karterdagi vtulka o`rnatiladigan teshik yeyilganda remont

o`lchamiga moslab yo`nib kengaytiriladi va tashqi diametri bo`yicha mos ta`mir o`lchamiga ega bo`lgan vtulka presslab o`rnatiladi. Vtulkaning ichki diametriga ishchi chizmasi o`lchamiga moslab ishlov beriladi. Rul soshkasi vallarini tiklash. ZIL-130 aztomobili rul soshkasi valining asosiy nuqsonlari: sektor tishlari qalinligi bo`yicha va yon qo’qoq hamda rul mexanizmi karterining vtulkasi o`rnatiladigan val bo`yinlari yeyiladi. Val darz ketganda, tishlarning ishchi sirtidagi tsementitlangan qatlam uvalangan yoki qatlamlanib kopchganda, rul soshkasi biriktiriladigan shlitslar shikastlanganda detal yaroqsizga chiqariladi. Sektor tishining qalinligi bo`yicha yeyilishi belgilangan balandlikda shtangentisho`lchagich yoki shablon bilan aniqlanadi. Me`yoridan ortiq yeyilganda detal yaroqsizga chiqariladi. Val bo`yinlari ikki tomonga 0,15 mm dan kam yeyilganda nuq-son xromlab, 0,15 mm dan ortiq yeyilganda esa tamirlab bartaraf etiladi. Galvanik operatsiyadan keyin bo`yinlar ishchi chizmasi o`lchamiga mos ravishda jilvirlanadi. Rul mexanizmi porshenini tiklash. ZIL-130 avtomobili rul mexanizmi porshenining asosiy nuqsonlari: sinadi va darz ketadi, tishlardagi tsementitlangan qatlam uvalanadi va qat-lamlanib ajraladi, o`tqazilgan tiqin bo`shashib qoladi, vint bo`yin ostidagi teshiklar, porshen ariqchalari eni bo`ylab va porshen diametri bo`ylab yeyiladi. O`tqazilgan tiqinning bo`shashib qolganligi 7 MPa bosim ostida germetiklikka sinab aniqlanadi. YOnilg`i A strelkasi tomonidan kelganda va u birikmalar orq a li 15 g / min dan ortiq sizib chiqqanda tiqinning o`tkazish joylari rolik bostirib shibbalanadi. Boshqa nuqsonlar bo`lganda detal yaroqsizga chiqariladi. Gidrokuchaytirgich nasoslari korpuslarini tiklash. Nasos detallari qismlarga ajratilgandan va yuvish eritmasi bilan yuvilgandan keynn ular issiq suv bilan chayiladi va siqilgan havo bilan tozalanadi. Nasos korpusn darz ketgan va siiganda u yaroqsizga chiqariladi. Torets sirtdagi yulingan va chizilgan joylar  o`lchamgacha kamida 1,20 mm gacha «toza» ishlov berib tiklanadi; o`lcham

bundan kichik bo`lganda nasos korpusi yaroqsizga chiqariladi. Ignali podshipnik ostidagi teshik yeyilganda unga vtulka presslab o`rnatiladi va ishchi chizmasidagi o`lchamga muvofiq ishlov berib tnklaniadi. Salnik va sharikli podshipnik o`rnatiladigan teshiklar vtulkalar presslab o`rnatib yoki sintetik material qatlamini o`stirib, so`ng ishchi chizmasi o`lchamiga moslab ishlov berib tiklanadi. Gidrokuchaytirgich nasosi valiklarini tiklash. Valikning asosiy nuqsonlari: ignali podshipnik, shkiv vtulkasi va sharikli podshipnik o`tqaziladigan bo`yinlar yeyiladi, shlitslar qalinligi bo`yicha yeyiladi. Darzlar yoki siniqlar bo`lganda, shuningdek ignali podshipnik o`tqaziladigan bo`yinlar yeyilganda va shlitslar me`yoridan ortiq yeyilganda valik yaroqsizga chiqariladi. SHkiv vtulkasi va sharikli podshipnik ostidagi bo`yinlar xromlab yoki temirlab, so`ng ishchi chizmasi o`lchamiga muvofiq ishlov berib tiklanadi. Tormoz tizimiga texnik xinzmat koprsatish va ularni ta`mirlash Tormoz tizimining texnik holatini tekshirish . Yo`lda sinalayotganda har bir g`ildirak tormoznning ishiga va barcha tormozlarning bir vaqtda baravar ishlashiga ob`ektiv baho berish qiyin bo`lgani uchun tormoz tizimidagi nuqsonning xarakteri va joyini aniqlashda stendlardan foydalaniladi. Tormozlarga diagnoz qo`yishda quyidagi asosiy parametrlar o`lchanadi: belgilangan sharoitlarda avtomobilning tormoz yo`li (avtomobilning tormoz pedali bosilgan daqiqadan butunlay to`xtaguncha bosib o`tgan yo`li); tormozlanganda avtomobilning sekinlashishi; har bir g`ildirakdagi tormoz kuchi. Tormozlarni tekshirish uchun rolikli stend ikkita rolikli yoki ikki juft rolikli bo`lishi mumkin. Ikki juft rolikli stend qarash chuqurini bo`shatish va tormoz mexanizmlariga qulay yaqinlashish imkonini beradi. Tormoz yo`lini o`lchash uchun avtomobil qatnov tra’ida yurgiziladi va g`ildiraklari bilan roliklarga o`rnatiladi. g`ildiraklar stend yuritmasi yordamida roliklar orqali zarur chastotada aylantiriladi. Tormozlash boshlanishi paytida

yuritma to`xtatiladi va har bir g`ildirak roliklarda erkin aylanishda davom etadi. Tormozlash boshlanishi bilan bir vaqtda har bir g`ildirakning tormoz yo`li kattaligini va tormozlarning ishga tushish vaqtini koprsatuvchi schyotchiklar ishga tushiriladi. Iner-tsion datchiklar 7 har bir g`ildirakning maksimal sekinlashish qiymati bo`yicha tormozning holati haqida fikr yuritish imkonini beradi. Tormoz pedalidagi tormozlash kuchini o`lchash uchun avtomobil g`ildiragida tormozlovchi moment hosil qilinadi. Bu moment tufayli g`ildirakning rolikka tegish joyida tormoz kuchi paydo bo`ladi. Tormoz kuchi o`z navbatida rolikda burovchi moment hosil qiladi. Bu moment podshipnikli tayanchlarga o`rnatilgan motor-reduktor 1 korpusiga uzatiladi. Korpusning reaktiv momenti richag orqali kuch o`lchash datchigiga beriladi, datchik esa kuchni elektr signalga aylantirib indikatorga uzatadi. Tormoz yo`lining kattalashishiga (tormozlarning sust ishlashiga) gidravlik yoki pnevmatik yuritma birikmalaridagi nogermetiklik, gidrotizimga havo kirganligi yoki unda tormoz suyuqligining kamligi, yuritma va tormoz mexanizmlarining nosozligi, tormoz kolodkalari hamda barabanlar ustquymalarining yeyilganligi yoki moylanib qolishi sabab bo`lishi mumkin. Birikmalardagi nogermetiklik gidravlik yuritmadagi suyuqlikning tashqariga sizishiga yoki dvigatel ishlamayotganda pnevmatik yuritmadan havoning sizishiga qarab aniqlanadi. Havoning sizishi eshitib koprib yoki nkogermetik joyniga sovun ko’pigi surkab aniqlanadi. Agar pnevmotizimda havo bosimi faqat dvigatel ishlayotganda pasaysa, unda kompressor buzilga’ bo`ladi. Gidravlik yuritma tizimiga havo kirib qolganda tormoz pedalini bosishga qarshilik kuchi sezilarli darajada kamayadi. YUritma va tormoz mexanizmlarining rostlanishi buzilganda tormoz pedalining erkin yo`li kattalashadi, bunga mos ravishda uning ishchi yo`li qisqaradi va pedal to`liq tormozlanishni ta`minlamay kabina poliga tegishi mumkin. Tormozlarning barcha g`ildiraklarga bir vaqtda ta`sir etmasligiga friktsion ustquymalar va tormoz barabanlari orasidagi tirqishlarning bir xil emasligi, ustquymalarning moylanib qolishi, g`ildirak tormoz tsilindrlari yoki gidravlik

yuritma porshenlarining yeyilishi, trubo’rovodlar yoki shlanglarning ifloslanishi, shuningdek g`ildiraklardan birining tormoz yuritmasidan havo yoki tormoz suyuqligining sizishi sabab bo`lishi mumkin. Tormoz kolodkalarining tortish prujinalari singanda, friktsion ustquymalarning parchin mixlari uzilganda va ular kolodka bilan baraban orasiga tiqilib qolganda, ustquymalar barabanga yo’ishib qolganda, asosiy tormoz tsilindridagi kom’ensatsion teshik (gidravlik yuritma bo`lganda) yoki havo teshigi (pnevmatik yuritma bo`lganda) kirlanganda, g`ildiraklardagi tormoz tsilindrlarining porshenlari tiqilib qolganda tormozlar qadalib qoladi. Tormoz tizimiga texnik xizmat koprsatish. KTXK da avtomobil yurayotganda tormozlarning ishlashi va ular yuritmasi birikmalarining germetikligi tekshiriladi. 1-TXK da tormoz timzimi trubo’rovodlarining holati va germetikligi, tormozlar pnevmatik yuritmasi, tormoz kameralari shtoklari barmoqlariga sh’lintlar qo`yilganligi, gidravlnk yuritmali tormoz pedali erkin va ishchi yo`llarining kattaligi tekshiriladi. Zarur bo`lganda tormozlar rostlanadi. 1-TXK da tormoz jo`mragining yuritmasi (pnevmatik yuritmali tormozlarda), turish tormozining ishlashi ham tekshiriladi, havo ballonidagi kondensat to`kib tashlanadi. 2-TXK da 1-TXK dagi ishlarga qo`shimcha ravishda kompressorning ishlashi, uning dvigatelga mahkamlanishi va harakatlantirish tasmasining tarangligi, gidravlik yuritma asosan va g`ildirak tormoz tsilindrlarining ishlashi tekshiriladi, gupchak tormoz barabanlari bilan birga olinadi va tormoz barabanla ri, kolodkalar, ustquymalar hamda prujinalarning holati tek shiriladi. Tormoz tizimining buzuqliklarini bartaraf etish . Tormozlar gidravlik va pnevmatik yuritmalar birikmalaridagi n ogermetiklik birikmalarni mahkamlab yoki shikastlangan de tallarni almashtirib bartaraf etiladi. Havo gidravlik tizimdan ikki kishi ishtirokida quyida gi tartibda chiqarib yuboriladi: ketingi o`ng g`ildirak, old o`ng g`ildirak, old cha’ g`ildirak, ketingi cha’ g`ildirak. Klapan dan 9 qal’oqcha olinib, unga bir uchiga shtutser

o`rnatilgan uzunligi 350…400 mm li rezina shlang tu tashtiriladi. SHlangning ikkinchi uchi yarmigacha tormoz suyuqli gi quyilgan yarim litrli shisha bankaga tushiriladi. Klapan 9 0,5…0,75 aylanaga burab bo`shatiladi, shundan keyin pedalni bir necha marta tez-tez bosib, sekin qo`yib yuboriladi. Bunda banka ga tushirilgan shlangdan havo pufakchalari chiqa boshlaydi. pedal ni har besh-olti marta bosgandan keyin tizimga yana havo kirmasligi uchun asosiy tormoz tsilindriga kamiga suyuqlik qu yish zarur. Bankaga tushirilgan shlangdan havo pufakchalarini ng chiqishi to`xtagach, bosilgan pedalni bo`shatmay klapanni 9 burab kirgizish, shlangni olish va klapanga qal’oqchani kiygi zish zarur. Ifloslangan va moylanib q o l g a n tormoz ko lodkalar hamda barabanlarini k e r o s i n bilan yuvish, tormoz kolodkalarining ustquymalarini esa po`lat cho`tka yoki rash’il bilan tozalash kerak. Agar moy buzuq salnikdan kirsa, uni almashtirish kerak. Tormoz kolodkalarining yeyilgan ustquymalari almashtiri ladi. Ularni olib tashlash uchun parchin mixlar parmalab chiqa rib tashlanadi yoki zubil o bil an qirqil adi, so` ngr a zubil o bilan urib chiqariladi. yelimlab yo’ishtirilgan tormoz ustquyma lari kolodkadan stendda qirqib olinadi yoki kolodkalarni ‘echlarda 300…350°S gacha qizdirib olib tashlanadi. YAngi ustquymalarni qo`yishdan oldin kolodkalarning ishchi s irti tozalanadi va uning shakli andaza bo`yicha tekshiriladi. YAngi ustquyma kolodkaga strubtsina bilan siqiladi, kolodka to monidan teshiklar parchin mixga mo`ljallab parmalanadi va ular tashqi tomondan 3…4 mm chuqurlikda zenkovkalanadi. Ustquyma lar kolodkalarga mis yoki latun (havol) yoxud alyuminiy parchin mixlar bnlan parchinlanadi. parchin mixlar kallaklari 1,0…1,5 mm botib turishi lozim. Friktsion ustquymalarni yelimlab yo’ishtirishda yelimlab yo’ishtiriluvchi sirtlar tozalanadi, atseton yoki benzin bilan yog`sizlantiriladi, VS-10T yelimi uch qatlamda surkaladi va birin chi ikki katlam xona haroratida raturasida 15 min uchinchi q atlam min tutib turila di. yelimlab yo’ishtiriluvchi detallar

moslamalarga qisi b qo`yiladi va quritish shkafida haroratni mi nutiga 2… 3°S tezlik bilan oshirib borib 180 Q5°S q izdiriladi, qizishning oxirgi haroratida 1,5 soat tutib turiladi va xona haroratigacha sekin sovutiladi, keyin yelim g`ud dalari tozalab tashlanadi hamda yo’ishish sifati press ostida siljitib tekshirib kopriladi. Tormoz tizimi yuritmasi va mexanizmlarini r ostlash. T o r m o z t i z i m i d a k o m p r e s s o r y u r i t m a s i tasmasining tarangligi, tormoz pedalining erkin yo`li, tormoz kolodkalari bilan bara banlar orasidagi tirqishlar, turish tormozi rostlanadi. 3IL-130 avtomobilida kompressorni yuritish t a s m a s i n i n g t a r a n g l i g i shkiv to`g`inlarini gupchagiga nisbatan siljitib rostlanadi. Tormoz pedalining erkin yo`li chizg`ich yordamida aniqlanadi. CHizg`ich torets tomoni bilan pedal yonida kabina poliga o`rnatiladi. Tormoz pedalining erkin yo`li pedalning yuqorigi holatiga va pedal bosilganda qarshilik seziladigan holatga mos keluvchi chizg`ich shkalasining bo`linmalari orasidagi masofaga qarab aniqlanadi. GAZ-53A avtomobili tormoz pedali erkin yo`lining kattali gini rostlash uchun kontrgayka burab chiqariladi va pedalning eng yuqori chetki holatida turtkichni ka lit bilan burab porshen va turtkich orasidagi tirqish 1,5… 2,5 mm atrofida o`rnatiladi. pedalning erkin yo`li katgaligini 8…14 mm qilib rostlab, kontrgayka burab mahkamlanadi. ZIL-130 avtomobili tormozi pedalining erkin yo`li katta ligini rostlash uchun tortqini oraliq richagdan ajratish, kontrgaykani burab bo`shatish va vil kani burib, tortqining uzunligini o`zgartirish kerak. Bir yoqlama tormoz jo`mragi uchun pedalning erkin yo`lini 15…25 mm va kombinatsiya qilingan tormoz jo`mragi uchun 40…60 mm atrofida o`rnatib tortqini oraliq richagiga ulash zarur. Tormoz kolodkalarining ustquymalari va barabanlar orasidagi tirqishlarni rostlash. Odatda ustquymaning yeyilish hisobiga tirqish kattalashgan bo`ladi. SHuning uchun tirqishlarni rostlashda ular kichraytiriladi. qisman va to`la rostlash turlari bo`ladi.

qisman rostlash har bir g`ildirakning tormoz mexanizmida g`ildirakni osib qo`yib alohida bajariladi. GAZ-53A avtomobilida tirqishlarni qisman rostlash tayanch halqalarni burab chiqarmay ekstsentrik shaybalar yordamida bajiriladi. g`ildirakni oldinga aylantirib, old kolodkaning ekstsentrik shaybasi g`ildirak tormozlanib to`xtaguncha buraladi. g`ildirakni aylantirishni davom ettirib shayba teskari tomonga g`ildirak erkin aylanguncha buraladi. Ketingi kolodka xuddi shu tartibda rostlansada, biroq g`ildirak ketinga aylantnriladi. ZIL-130 avtomobilida tormoz kolodkalarining ustquymala-rn b’lai barabanlar orasidagi zazorlar chervyakni, burab qisman rostlanadi. Avval chervyak g`ildirak tormozlanguncha kalit bnlan buraladi, so`ngra u g`ildirak erkin aylanguicha teskari tomonga buraladi. Rostlash sifati avtomobil yurayotganda yoki stendda barcha tormozlarning bir vaqtda ishlashi (avtomobilning yonga silji-mayotganligi)ni tekshirib baholanadi. SHuningdek, tormoz bara-banlarining qizimayotgani ham tekshiriladi. To`la rostlash tormoz mexanizmlari qismlarga ajratilganda sekin ustquymalar qayta parchinlangandan keyin bajariladi. GAZ-53A avtomobnlnda tayanch barmoqlarning kontrgaykalari bo`shatiladi va tayanch barmoqlar tormoz ko-lodkalarining ustquymalari barabanga tekkuncha bir-biriga qarama-qarshi tomonga kalitlar bilan buraladi. So`ngra tayanch barmoqlar kontrgaykalar bilan qotirib qo`yiladi va ekstsentrik shaybalarni burab g`ildirakning erkin aylannshiga erishiladi. ZIL-130 avtomobilida tormoz kolodkalarining ustquymala-ri bilan barabanlar orasidagi zazorlar avval shtok vilkasini ajratib qo`yib, so`ng ekstsentrik barmoqlarni burab to`la rostlanadi, shundan keyin shtok vilkasini qayta ulab, chervyakni burab qisman rostlanadi, To`xtatib turish tormozi ketingi g`ildiraklardan biri osib qo`yilganda, uzatmalar qutisining richagi neytral holatdaligida va tormoz richagi oldingi chekka holatdaligida rostlanadi. Rostlash vintini shu darajada burash kerakki, bunda tormoz barabanini qo`l kuchi bilan burash mumkin bo`lmasin, keyin vintni baraban erkin aylatuncha burab bo`shatish lozim. Agar shundan keyin to`liq tormozlash

uchun zarur bo`lgan tormoz richagining yo`li talab qilingan darajadan katta bo`lsa, u holda rostlash vintini yana burab barabanni tormozlash, so`ngra yuritish richagi kerish sterjeniga tegib turadngan qilib rostlash gaykasini yana burab kirgi-zish, rostlash gaykasini ikki-uch aylanishga burab chiqarish va rostlash vintini tormoz barabani erkin aylanguncha bo`shatish lozim. Rostlash tugagach, rostlash vintining koshtrgaykasini burab mahkamlash zarur. GAZ-53A avtomobili asosiy tormoz tsilindrini qismlarga ajratish va yig`ish. TSilindrni stendga yoki tiskiga mahkamlab himoya g`ilofni va turtkichni mahkamlaydigan halqalar otvyortka yordamida chiqarib olinadi. Keyin karterdan qulfli halqa , tayanch shayba , porshen , klapan plastinasi , manjeta , prujina , yig`ilgan holdagi o`tkazib yuborish va teskari klapanlar chiqarib oliiadn. Mahkamlash boltlarini burab olib, karter qo’qog`i va qistirma olinadi. Yig`ish qismlarga ajratishga teskari ketma-ketlikda bajariladi. GAZ-53A avtomobili g`ildiragining tormoz mexanizmini qismlarga ajratish va yig`ish. Tormoz barabani uni g`ildirak gupchagiga mahkamlaydigan uchta vintni otvyortka bilan burab chiqarib olinadi. g`nldirak tsilindrining porshenlari ni . tushib ketmasligi uchun mahkamlab, prujinalar kolodkalarning teshiklaridan s`yomnnk yordamida chiqarkb olinadi. Tayanch barmoqlarning gaykalarini burab chiqarib, tayanch barmoqlar, ekstsentrik shaybalar , tayanch barmoqlarning plastnnalari va tormoz kolodkalari yechib olinadi. So`ngra g`ildirak tsilindridan himoya qal’oqlari turtkichlar bilan birga chiqarib olinadi, porshenlar , manjetalar va prujina chiqarib olinadi, keyin tsnlnndr korpusidan klapan burab chiqariladi. Boltlarni tayanch diskdan burab olib issiqlikni izolyatsiyalovchi ekran va g`ildirak tsilindri olinadi. Yig`ish qismlarga ajratishga teskari ketma-ketlikda bajari-ladi. ZIL-130 avtomobili tormoz kamerasini qismlarga ajratish va yig`ish . qo’qoqni mahkamlovchi boltlardan gaykalarni burab olib, qo’qoq va diafragma olinadi. Kontrgaykani bo`shatib, shtok vilkasi richagdan ajratiladi, shundan keyin korpusdan shtok prujinalar va tayanch disk bilan birga chiqarib olinadi. Yig`ish qismlarga ajratishga teskari ketma-ketlikda bajariladi.

Tormoz jo`mragini qismlarga ajratish va yig`ish . Jo`mrakni tiskiga mahkamlab, stop-signal vklyuchatelining korpusi yig`iq holda burab chiqariladi. Richag qo’qog`ini korpusga mahkamlovchi boltlarni burab olib, richag qo’qog`i va qistirma olinadi. Tormoz jo`mragining qo’qog`idan ‘robkani burab olib, kiritish klapanining egari , kiritish va chiqarish klapanlari qaytarish prujinasi bilan birga chiqarib olinadi. Keyin tormoz jo`mragining qo’qog`ini korpusga mahkamlovchi boltlar burab olinib, tormoz jo`mragiiing qo’qog`i olinadi va uning bo`shlig`idan chiqarish klapanining egari diafragma bilan birga chiqarib olinadi. Korpusdan stakan muvozanatlovchn prujina bilan birga chiqarib olinadi. Yig`ish qismlarga ajratishga teskari ketma-ketlikda bajariladi. Asosiy va ish tormozlari tsilindrlarining karterlarini tiklash. Karterlarda quyidagi nuqsonlar bo`lishi mumkin: karterni mahkamlash boltlari va shtutser buraladigan teshik rez balari eziladi, uziladi yoki yeyiladi, tsilindr sirti tirnaladi. Ezilgan rez ba ‘rogonka qilib, rez basi uzilgan yoki yeyil-gan teshiklar payvandlab, so`ng parmalab va yangi rez ba ochib yoki rez bali prujinasimon qo`ymalar o`rnatib bartaraf etiladi. TSilindrning sirtidagi mayda chiziqchalar xoninglab bartaraf etiladi. Ish sirtlari chuqur chizilgan yoki ko’p yeyilgan tsilindrlar yo`nib kengaytiriladi, so`ng remont o`lchamiga muvofiq xoninglanadi. Bu holda yig`ish vaqtida tegishli remont o`lchamiga ega bo`lgan porshenlar va manjetalar o`rnatiladi. Tormoz barabanlarini tiklash . Ish sirtlari 0,5 mm dan ortiq yeyilgan barabanlar gupchaklar va konussimon rolikli podshipniklarning tashqi halqalari bilan yig`ilgan holda remont o`lchamiga muvofiq opravkada yo`niladi. Avtomobillarni yig`ishda cha’ va o`ng g`ildiraklariga o`lchamlari bir xil bo`lgan tormoz barabanlari o`rnatiladi, aks holda tormoz berilganda g`ildiraklardagi tormozlash kuchlari bir xil bo`lmay, avtomobil o`z turg`unligini yo`qotadi. Tormoz kolodkalarini tiklash . Kolodkalarda kolodkaning o`qi yoki tayanch barmoq kirgiziladigan teshiklar yeyilishi mumkin. Bu nuqsonlar teshiklarni remont o`lchamlaridan biriga moslab yo`nib kengaytirib bartaraf etiladi, teshik diametri oxirgi remont o`lchamidan katta bo`lganda teshikka vtulka presslab

o`rnatiladi, so`ng ish chizmasi o`lchamiga muvofiq yo`nib kengay tiriladi. Avtomobil ka’ital remont qilinayotganda tormoz ustqo`ymalari almashtirilishi shart.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Texnicheskaya Ekspluatatsiya avtomobiley.-Uchebnik dlya VUZov g`’od.red ye.S.Kuznetsova.-M.:Transport, 2004 2. Texnicheskaya Ekspluatatsiya avtomobiley.-Uchebnik dlya VUZov g`’od.red G.V.Kramarenko.-M.:Transport, 1985 3. SHestopalov S.K. Ustroystva, texniseskoe obslujivanie i remont legkovo`x avtomobiley.-M.: IR’O; «Akademiya», 2000 4. Na’olskiy G.M. texnologicheskoe ‘roektirovanie avtotransportno`x pred’riyatiy i stantsiy texobslujivaniya avtomobiley.- M.: Transport, 1994 5. Usmanov D.I. O`zbekiston Respublikasi avtomobil transporti harakatlanuvchi tarkibiga TXK va T to`g`risidagi Nizom.-Toshkent, 1999 6. S a rb ae v V.I. i dr. M exa niz ats iya ‘r o izv o dstv e nni x ‘r ots ess o v T O i R a vt o m o bil e y.-M o s k v a , 2003 7. F a st o v ts ev G.F. O rg a niz ats iya te x niches ko g o o bslujiv a niya i r e m o nt leg ko vi x a vt o m o biley.-M.: Transport, 1989

O'xshashlar

Transport vositalarini transmissiya agregat va mexanizmlariga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Avtomobillarning yurish qismiga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Avtomobil dvigatelining sovutish va moylash tizimiga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Avtomobil dvigateliga texnik xizmat korsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Kabina va kuzovlarga texnik xizmat ko’rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi