Tonnel obdelkalarining konstruksiyasi - Transport - Referatlar

Tonnel obdelkalarining konstruksiyasi

Yuklangan vaqt:

25.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1013.6162109375 KB

Ko'chirib olish

Tonnel obdelkalarining konstruksiyasi Reja: 1. Monolit betondan tayyorlangan obdelkalar konstruksiyasi 2. Tokchalar, kameralar va portallar 3. Tonnel obdelkalarining yig’ma konstruksiyalari 4. Obdelkalarning gidroizolyatsiyasi. Tonnellarda suv qochirish moslamalari

1. Monolit betondan tayyorlangan obdelkalar konstruksiyasi Monolit beton temir va avtomobil yo’llarida tog’ usulida qurilayotgan tonnellar obdelkalarining asosiy materiali bo’lib xizmat qiladi. Buning sababi- monolit betonni tayyorlash uchun mahalliy materiallardan foydalanish va uni tayyorlashni to’la mexanizatsiyalash imkoniyatining borligidir. Tonnel obdelkasi ungur devorlarini xosil qiluvchi gruntlarni mustahkamlaydi. Uning shakli, elementlarining o’lchamlari va materiali gruntning fizik-mexanik xossalariga bog’liq holda belgilanadi. Juda qattiq, nuramaydigan, suvda yerimaydigan, tog’ bosimini keltirib chiqarmaydigan, bir butun darzsiz massivdan iborat bo’lgan gruntlarda ungurni mustahkamlash kerak bo’lmaydi, tonnel obdelkasiz ekspluatatsiya qilinadi. Lekin bunday sharoitlar kam uchraydi. Odatda eng mustahkam gruntlarda ham ungur ko’tarib turuvchi bo’lmagan, faqat qoplama vazifasini bajaradigan doimiy obdelka bilan qoplanadi. Metrogiprotrans tomonidan ishlab chiqilgan, monolit betondan ishlangan, bir izli temir yo’l tonnellari uchun mo’ljallangan obdelkalar konstruksiyalarini ko’rib chiqamiz. Qattiqlik koeffitsienti f ¿ 10 bo’lgan mustahkam gruntlarda to’la bo’lmagan sirkulli gumbaz shakliga ega bo’lgan obdelka tavsiya qilinadi. Bunda ungur devorlari mustahkamlanmagan holda qoldiriladi (1, a -rasm). O’rtacha qattiqlikka ega bo’lgan gruntlarda ko’tarilgan gumbaz ko’rinishidagi taqasimon obdelka qo’llaniladi (1, b -rasm).

Rasm 1. Bir izli temir yo’l tonnellari obdelkalarining grunt qattiqligi a - f  10; b - f = 6; v - f = 3  4 va yon bosim mavjud bo’lgandagi konstruksiyasi Gumbaz qulfining o’lchami 40 sm (tepa qismida) va uning gumbaz devorlari bilan birlashgan joyining o’lchami 50sm bo’lgan o’xshash konstruksiya gruntning qattiqlik koeffitsienti f = 3 ¿ 5 bo’lganda tavsiya qilinadi. Bunday konstruksiyalar gruntning vertikal bosimi mavjud bo’lgan va yon bosim juda kam yoki yo’q bo’lgan sharoitlarda qo’llaniladi. Yon bosim mavjud bo’lganda, tonnelning lotok qismida teskari gumbazli yopiq obdelkalar qo’llanilishi mumkin (1, v -rasm). Qattiqlik koeffitsienti f = 1 ¿ 2,5 ga teng, yon bosimi katta va bundan tashqari ungur osti tarafidan ham bosimi bo’lgan kuchsiz gruntlarda obdelkaning yuqorida ko’rsatilgan konstruksiyasiga o’xshash, obdelka qulfidagi o’lchami 50 sm va devorlari qalinligi 80 sm bo’lgan konstruksiyalar qo’llaniladi. Xuddi shunday sharoitlarda (qattiqlik koeffitsienti f = 5) ikki izli tonnel qurilganda oraliq katta bo’lganligi sababli katta miqdordagi tog’ bosimi ta’sir qiladi va obdelka konstruksiyasi o’lchamlarini orttirilishini talab qiladi (2-rasm). Rasm 2. Ikki izli temir yo’l tonnellari obdelkalarining grunt qattiqligi f = 5 bo’lgandagi konstruksiyasi Qattiqligi kamroq bo’lgan gruntlarda obdelkalar yopiq shaklli, teskari gumbazli qilib quriladi. Obdelka elementlarining qalinligi orttiriladi. Gruntning qattiqlik koeffitsienti f = 3; 2 va 1,5 bo’lganda obdelkaning qulfidagi qalinligi 60, 70 va 80sm, devorlarining qalinligi esa 90, 100 va 140sm kattaligida

qabul qilinadi. Avtomobil yo’llaridagi va ikki izli temir yo’llaridagi tonnellar obdelkalarining ko’ndalang kesimlari o’lchamlari bir-biriga yaqindir. 2. Tokchalar, kameralar va portallar Poyezdlar o’tayotgan paytda tonnelda bo’lgan odamlarning saqlanishi uchun tonnel obdelkalarida ichkariga kirgan tokchalar quriladi (3-rasm). O’lchamlari katta bo’lgan tokchalar kameralar deb ataladi va ular ish asbob-uskunalarini, materiallarni va kerakli jihozlarni saqlash uchun xizmat qiladi. Tokchalar tonnelning ikki tarafiga shaxmat tartibida har 60 metrda, kameralar esa har 300 metrda joylashtiriladi (4-rasm). Rasm 3. Tokchaning konstruksiyasi (kameraning o’lchamlari qavs ichida ko’rsatilgan) Rasm 4. Tokcha va kameralarning rejada joylashish sxemasi: 1 - tokchalar; 2 - kamera Tonnelning uzunligi 300...400 metr bo’lganda, tonnelning o’rta qismiga bitta kamera quriladi. Uzunligi 3 km dan ko’p bo’lgan tonnellarda odatdagi bir-biriga o’xshash bo’lgan kameralardan tashqari bir yoki ikkita uzunligi katta (6 metrgacha) bo’lgan kameralar quriladi. Bu kameralar materiallar, asbob-uskuna va jihozlarni saqlash uchun xizmat qiladi. Portal tonnel konstruksiyasining yaqinlashuv qazilmasi bilan birlashishini ta’minlash maqsadida quriladi. Portal old va yon tomonlardagi qiyaliklar

turg’unligini ta’minlaydi, old tomondagi qiyalikdan oqib kelgan suvni tonneldan tashqariga yo’naltirishga xizmat qiladi (5-rasm). Portallar tonnelning ko’zga ko’rinib turadigan yagona elementidir, shuning uchun ular tegishli arxitektura elementlari bilan bezaladi. Portalning eng oddiy konstruktiv yechimi tonnel bosh qismining o’qiuning old qismidagi eng katta qiyalikning gorizontal proyeksiyasi yo’nalishi bilan mos tushganda tanlanadi. Bu holda portal devorining tekisligi tonnel o’qiga perpendikulyar qilinadi. Bunday portalni to’g’ri portal deb atash qabul qilingan. Tonnel o’qi yo’nalishi uning old qismidagi eng katta qiyalikning gorizontal proyeksiyasi yo’nalishi bilan qandaydir  burchak xosil qilganda yechimi qiyinroq bo’lgan portal qabul qilish kerak bo’ladi. Amalda bunday yechim  burchakning qiymati 30°) joylashishini dan oshganda qabul qilinadi. Bunda portal devorining tekisligi tonnel o’qi bilan  burchakka yaqin va 90 0 dan kam bo’lgan burchak xosil qiladi. Rasm 9.5. To‘g‘ri portalning konstruksiyasi

Qiyshiq portal qurilishi arxitekturaviy bezashni va uning tonnel bilan birlashishini qiyinlashtiradi. Shuning uchun bunday murakkab sharoitlarda portalni to’g’ri qilib qurib portal devorlarini tonnel o’qiga perpendikulyar qilib joylashtiriladi. Bu holda portal tekisligida uning old tomonidagi qiyaliklar sathlari sezilarli darajada o’zgaradi va konstruksiyaning qiyalik bilan birlashishini ta’minlash uchun portal devorining old qismiga pog’ona shaklini berish kerak bo’ladi (6-rasm). Rasm 6. Pog’onali portalning konstruksiyasi 3. Tonnel obdelkalarining yig’ma konstruksiyalari Yig’ma obdelkalarning materiali sifatida cho’yan, po’lat va temirbeton qo’llaniladi. Metall obdelkalar tayyorlanish aniqligi, suv o’tkazmasligi va yig’ish soddaligi bilan ajralib turadi. Metropoliten tonnellari qurishda oxirgi paytlargacha cho’yan obdelkalar eng ko’p tarqalgan edi. Po’lat yig’ma obdelkalar juda ham oz, uni korroziyadan saqlab turadigan monolit beton bilan birgalikda, qo’llaniladi. Oxirgi yillarda temirbeton yig’ma obdelkalar qalqon usulida quriladigan tonnellarda asosiy obdelkalar bo’lib qolayapti. Ular cho’yan obdelkalarga qaraganda anchagina arzon va ko’pgina ko’rsatkichlar bo’yicha (suv o’tkazmaslikdan tashqari) ulardan qolishmaydi. Cho’yan tyubingli yig’ma obdelka (7, a -rasm) xalqa shakliga ega. Bunday obdelka bir-biriga boltlar bilan bog’langan ayri-ayri tyubinglardan yig’iladi.

Obdelkaning katta qismini o’lchamlari bir xil bo’lgan (normal) tyubinglar tashkil qiladi. Xalqada normal tyubinglar bir-biriga radial yo’nalishga ega bo’lgan bortlari tekisliklari bilan yondoshadi. Bunday tyubinglarni iloji boricha yirik qilib loyihalashga harakat qilinadi. Ularning o’lchamlarini chegaralovchi shartlar xalqani yig’ish qulayligidan va tyubinglarni shaxta stvollari, tor yer osti ungurlari bo’ylab transportirovka qilishdan kelib chiqadi. Rasm 7. Cho’yan tyubingli obdelka konstruksiyasi: a - xalqa sxemasi; b - normal tyubing; 1 - normal tyubing; 2 - qo’shni tyubing; 3 - qulflovchi tyubing; 4 - boltlar uchun teshiklar; 5 - tyubing orqasi; 6 - diafragmalar; 7 - radial bort; 8 - rastvor purkash uchun teshik; 9 - xalqali bort Obdelkaning tepa qismida joylashgan tyubinglarning biri ( 3 ) odatda ancha kichik o’lchamlarga ega bo’ladi. Uning bort tekisliklari radial bo’lmaydi, shakli trapetsiyaga yaqin bo’ladi, qisqa tarafi tashqariga qaragan bo’ladi. Obdelkaning bu elementi har bir xalqani birlashtirib eng so’ng o’rnatiladi va shuning uchun uni qulflovchi yoki kalitli deb atashadi. Kalitli tyubing bortlarining yo’nalishi uni ichkari tomondan oddiy radial siljitib loyihaviy o’rniga qo’yishga imkon beradi. Qulf tyubingiga tutashgan ( 2 ) tyubinglar normal tyubinglardan faqat bort tekisliklari yo’nalishi bilan farq qiladi. Ular yondosh yoki qo’shni tyubinglar deb ataladi. Normal tyubing ( 1 ) qutili shaklga ega bo’ladi. Uning orqa tomoni ( 5 ) (7, b - rasm) gruntga tomonga yo’nalgan va silindrik tekislikda bukilgan. Radial ( 7 ) (tonnel o’qiga nisbatan bo’ylama) va xalqali ( 9 ) tyubinglarning bortlarida ularni qotiradigan boltlar ( 4 ) uchun teshiklar bo’ladi. Bortlarning tashqi tekisliklari yo’nilgan bo’ladi. Tyubingning orqa tomonida rezbali teshik

( 8 ) bor, bu teshikdan obdelka orqa tomoniga qorishma purkaladi. Tyubingning bikirligini oshirish, uning orqa tarafining oralig’ini kamaytirish va qalqonli domkrat bosimlarini yaxshi taqsimlash uchun bo’ylama va ko’ndalang diafragmalari ( 6 ) bo’ladi. Cho’yan tyubingli obdelkalar bikir, suv o’tkazmaydigan konstruksiyalardir, lekin ularning materiali qimmat va tanqisdir. Shu sababdan hozirgi paytda yig’ma cho’yanli obdelkalar faqat juda ham mas’uliyatli yer osti inshootlarini kuchsiz, suvga to’yingan gruntlar sharoitida qurishda qo’llashga ruxsat etiladi. Tonnellarning yig’ma temirbetonli obdelkalari materiallarining xossalari turlicha bo’lganligi va tegishli ratsional shakllarga ega bo’lishi lozimligi uchun cho’yanli obdelkalardan anchagina farq qiladi. Xususan, cho’yanli obdelkalarni boltlar yordamida yig’ish usulini temirbeton obdelkalarda qo’llash mumkin bo’lmaydi, chunki agar ular boltlar yordamida mahkamlansa, boltli birikmalar atrofida ko’p miqdorda darzlar xosil bo’ladi, material uqalanadi va armatura korroziyalanadi. Obdelkaning bir-biriga qo’shni elementlarni yetarlicha bikir biriktirish usulini izlash natijalari temir yo’l tonnellarida Perederiy obdelkalarini qo’llashga olib keldi (8-rasm). Bunday konstruksiya yuqori bikirlikka ega, uni tonnel kuchsiz gruntlarda joylashganida va unga har taraflama bosim ta’sir qilganida qo’llasa bo’ladi. Shu bilan birga, obdelkaning statik ishini o’rganish bo’yicha o’tkazilgan tadqiqotlar ko’rsatdiki, yer osti konstruksiyalarining doira shaklidagi elementlari agar ta’sir etayotgan aktiv va reaktiv bosimlar konstruksiyaga uning yuzasi bo’ylab bir tekis uzatilayotgan bo’lsa, ular hatto qumli va loyli plastik gruntlarda ham o’zining loyihaviy vaziyatini saqlab qoladi. Shuning uchun yig’ma temirbeton obdelkalarning yaxlit va qovurg’ali kesimga ega bo’lgan zamonaviy konstruksiyalarida (9-rasm) xech qanday bog’lovchisiz, cho’zilishga ishlamaydigan silindrik sharnirli birikma qo’llaniladi. Bloklarning ko’ndalang kesimidagi teshiklarga o’rnatilgan po’lat sterjenlar (10, a -rasm) bog’lovchi

vazifasini bajarmaydi, faqat montaj paytida ikki qo’shni bloklar ko’ndalang kesimlarining loyihaviy vaziyatini tutib turish uchun xizmat qiladi. Rasm 8. Cho’zilishga ishlaydigan, bog’lovchilari bo’lgan bloklardan tashkil topgan obdelka konstruksiyasi: a - xalqa sxemasi; b - yuqorigi tugun konstruksiyasi Rasm 9. Bloklardan tashkil topgan obdelkalar konstruksiyasi: a - to’g’ri burchakli yaxlit kesimli; b - qovurg’ali kesimli Rasm 10. Yig’ma temirbeton obdelka elementlari: a - normal blok ko’ndalang kesimi; b - qulflash bloki

Yig’ma temirbeton konstruksiyalar cho’yan obdelkalar qulflash tyubingidan farqli o’laroq qazilma tekisligi va yig’ilayotgan xalqa orasidagi bo’shliq orqali ko’ndalang kesimlari yuzalari bilan biriktiriladi, shuning uchun ularning qulflari alohida konstruksiyaga ega (10, b -rasm). Biriktirish jarayonini yengillashtirish uchun qulflash elementi o’lchamlari uncha katta bo’lmagan uch vkladishdan yig’iladi. Bu vkladishlarni birinketin bo’shliqqa surish qo’lda bajariladi. Qulflovchi vkladishlarning tashqarisida ilgari qoldirilgan detallarga payvandlangan sterjenlar mahkamlangan. Bu sterjenlar qulf elementlarini obdelkani montaj qilish jarayonida tushib ketishidan saqlaydi. Yig’ma temirbeton obdelkalarning turli konstruksiyalari ishlab chiqilgan va amaliyotda qo’llangan. Ularning ba’zilari obdelkalar materialining o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olmasdan shakllarining va elementlarini birlashtirish usullarining juda ham murakkabligi bilan ajralib turadi. Turli konstruksiyalarni qo’llash va ekspluatatsiya qilish amaliyoti shuni ko’rsatdiki, sodda konstruksiyaga, bog’lovchilarsiz, silindrik birikmalarga ega bo’lgan obdelkalar eng perspektivali obdelkalar hisoblanadi (10, a -rasm). Yig’ma obdelkalarning gruntga oldindan siqib kirgiziladigan turlari alohida perspektivaga egadir. Obdelkaning bu turini qo’llash sharti - tonnel ungurining qat’iy silindrik shaklga ega bo’lishidir. Bunga esa tonnel qazish ishlarini mexanizatsiyalashgan qalqon usulida olib borish bilan erishiladi. Gruntga siqib kirgizilgan konstruksiyalarni qo’llash obdelkaning orqa tomoniga qorishma purkash zarurligini istisno qiladi, tonnel tepasidagi yer yuzini cho’kishini yo’q qiladi yoki juda ham kamaytiradi va konstruksiyaning statik ishlash sharoitlarini yaxshilaydi. Obdelkani grunt ichiga siqishning eng sodda va ishonchli usuli uning pona bloklarini gruntning ichiga bosib kirgizishdir. Turli konstruksiyaga ega bo’lgan domkratlar yordamida obdelkani gruntning ichiga bosib kirgizish keng tarqalgandir. Obdelkalarning oralig’i katta bo’lganda, Freysine domkratlarini qo’llash maqsadga muvofiqdir. Yig’ma temirbeton obdelkalarning taqasimon shakldagi loyihalari ham mavjuddir. Ularning har bir xalqasida turli tipdagi bloklari ko’p sonli bo’lganligi

uchun ular doira shaklidagi obdelkalarga qaraganda ancha qimmat va kopmehnat hisoblanadilar. 4. Obdelkalarning gidroizolyatsiyasi. Tonnellarda suv qochirish moslamalari Gidroizolyatsiyaning vazifasi - yer osti suvlarini tonnelning ichki bo’shlig’iga kirishidan saqlashdir. Gidroizolyatsiya birinchi navbatda konstruksiya materialining suv o’tkazmasligi bilan ta’minlanadi. Konstruksiyaning va uni o’rab turgan massivning suv o’tkazmasligini oshirish uchun, qo’shimcha tadbir sifatida, obdelka orqa tarafiga qumsementli qorishma purkaladi. Qorishma obdelkadagi va grunt massividagi yoriqlar va bo’shliqlarni to’ldiradi va yer osti suvlari yo’llarini berkitadi. Obdelkaning butunlay suv o’tkazmasligini ta’minlaydigan radikal chora sifatida uning konstruksiyasiga hamma tomondan berk suv o’tkazmas membranalarni qo’shishni ko’rsatish mumkin. Monolit betondan yasalgan obdelka tegishli beton tarkibini tanlash va quyilayotgan paytda uni sifatli zichlashtirish yo’li bilan amaliy jihatdan suv o’tkazmaydigan qilib tayyorlanishi mumkin. Suv o’tishi, odatda, betonlash paytida xosil bo’lgan ishchi choklar orqali ro’y berishi mumkin. Suv o’tishi obdelka orqasiga betonni quyish paytida maxsus qoldirilgan trubkalar orqali qum-sementli qorishmani purkash bilan bartaraf qilinadi. Beton obdelkaning suv o’tkazmasligini oshirishning eng sodda usuli uning ichki yuzasini ikki-uch qatlamli qum-sement qorishmasi bilan torkretlashdir. Torkret betondagi kirishishdan xosil bo’lishi mumkin bo’lgan darzlarni oldini olish uchun bu betonni suv o’tkazmas, kirishmaydigan sementdan tayyorlashdir. Torkret betonni obdelkaga anker sterjenlar bilan qotirilgan po’lat setkaga surtish bu izolyatsiyaning samaradorligini oshiradi. Armaturalangan torkret qoplama gidrostatik bosim 10 Pa gacha bo’lganda ham suv o’tkazmaslikni ta’minlaydi. Kuchli suvlangan, katta gidrostatik bosim ta’siridagi gruntlar sharoitida beton obdelkalarni qurishda konstruksiya obdelkaning ichki tomoniga yopishtirilgan, egiluvchan rulonli materiallardan tashkil topgan yaxlit, suv o’tkazmaydigan

membrana bilan izolyatsiya qilinadi (11-rasm). Egiluvchi yoki yopishtiriluvchi deb ataladigan bunday izolyatsiya obdelkaga ichki temirbeton konstruksiya (ko’ylak) bilan siqiladi. Egiluvchi izolyatsiya materiallari sifatida gidroizol, neftli oksidlangan bitum shimdirilgan asbestli karton va gidroizolga nisbatan katta mexanik mustahkamlikka ega bo’lgan shisharuberoid va steklobit ishlatiladi. Rulonli izolyatsiya materiali uch-besh qatlam qilib yopishtiriladi. Uch qatlamli izolyatsiya gidrostatik bosim 30Pa gacha bo’lganda qo’llaniladi. Monolit betonli yer osti konstruksiyalarining katta bo’lmagan, yer osti inshootining muhim elementlarini birlashtiradigan, boshqa materialdan (masalan, cho’yandan) tayyorlangan qismlarining suv o’tkazmasligini ta’minlash uchun qalinligi 8...12 mm bo’lgan, o’zaro payvandlangan po’lat listdan iborat gidroizolyatsiya qo’llaniladi. Listlar tonnel obdelkasining ichki tomonidan qo’yiladi, qurilish paytida ular opalubka vazifasini ham o’taydi. Listlarga payvandlangan va beton massiviga joylashtirilgan ankerlar hisobiga po’lat izolyatsiyaning obdelka betoni bilan birgalikda ishlashi ta’minlanadi. Rasm 11. Obdelkasining betoni yopishtiriluvchi gidroizolyatsiyali tonnelning ko’ndalang qirqimi: 1 - izolyatsiya; 2 - temirbeton ko’ylak Cho’yan tyubinglardan tashkil topgan obdelka eng suv o’tkazmaydigan hisoblanadi. Lekin, ularning ham tonnelga suv kirishi mumkin bo’lgan joylari bor. Bular tyubinglar orasidagi choklar, boltlarning va obdelka orqasiga qorishma purkash uchun qoldirilgan teshiklardir. Tyubinglar orasidagi choklar (12-rasm) ichki tomondan ariqcha xosil qilib kengayadi. Bu choklar suv o’tkazmas kengayuvchi sement yoki tez qotadigan tarkibli sement bilan to’ldirib suvaladi. Muhim inshootlarda katta gidrostatik bosim va ekspluatatsiya qilinayotgan konstruksiya haroratining o’zgarishi katta chegaralarda bo’lganida, tyubing choklarini berkitish uchun qimmatroq material -

qo’rg’oshinli shnur (bitum shimdirilgan va buralgan asbest tolalari bilan to’ldirilgan qo’rg’oshin trubka) qo’llashga ruxsat etiladi. Chokni berkitishda qo’rg’oshin shnurni ezib kichik ariqcha chetlari zich berkitiladi va chokning germetikligi ta’minlanadi. Rasm 12. Cho’yan tyubinglarning gidroizolyatsiya elementlari bilan birikish tuguni: 1 - to’ldirish uchun ariqcha; 2 asbestbitum to’ldirilgan sferik shayba; 3 asbest shayba Tyubinglardagi bolt teshiklari izolyatsiyasi uchun (12-rasm) gaykani tortish paytida bolt va teshik orasidagi bo’shliqqa bosib kirgiziladigan asbestbitum to’ldirgichli sferali po’lat shaybalar qo’yiladi. Hozirgi paytda asbestbitum izolyatsiyasi o’rniga plastmassali konussimon elastik shaybalar qo’llaniladi. Purkash uchun qoldirilgan teshiklar narezkali cho’yan probka bilan berkitiladi. Bu probka flanetsining ostiga bitum shimdirilgan asbestli shayba qo’yiladi. Temirbeton bloklardan tashkil topgan yig’ma obdelkalarning gidroizolyatsiyasi ham cho’yan obdelkalarniki kabi qilinadi, lekin ularning samaradorligi pastroq bo’ladi. Buning sababi - temirbeton xalqalarni yig’ib grunt ichiga joylashtirilgandan so’ng markazdan tashqari siquvda katta ekssentrisitetlar bilan ishlayotgan bloklar jismida darzlar xosil bo’lishidir. Darzlar, shuningdek, ariqchalarni to’ldirish paytida bolg’alar zarbidan va ariqchalarga to’ldirilgan zamazkaning kengayishidan ham xosil bo’ladi. Bu darzlar orqali tonnelga suv kiradi, bloklarning armaturasi korroziyalanadi va bu darzlarning yanada ko’payishiga olib keladi. Blokli konstruksiyalar gidroizolyatsiyasida obdelkaning orqasiga qorishma purkash katta ahamiyatga egadir. Purkash uchun bentonit loyi qorishmasi va boshqa turli qorishmalar qo’llaniladi. Obdelka gidroizolyatsiyasining samaradorligi bu qorishmalarni eng bopini tanlashga bog’liqdir.

Bloklarning suv o’tkazmasligini oshirish uchun ularning tashqari tomonlari va ko’ndalang kesimlari bitum bilan qoplanadi. Suvga to’yingan gruntlarga joylashtirilgan yig’ma temirbeton obdelkalarni monolit betonli obdelkalardagiga o’xshash temirbeton ko’ylak bilan birgalikdagi yopishtiriluvchi gidroizolyatsiya bilan qoplash talab qilinadi. Gidroizolyatsiyaning bunday konstruksiyasi konstruksiyani ancha murakkablashtiradi va uni qurilish muddatlarini uzaytiradi. Hozirgi paytda temirbeton obdelkalarni suv o’tkazmasligi muammolari ikki yo’nalishda yechiladi: bloklar jismlarini suv o’tkazmaydigan qilish va bloklar orasidagi choklar gidroizolyatsiyasini ishonchli qilish. Obdelkalarining suv o’tkazmasligini ta’minlashning muqarrar tadbirlariga qaramasdan tonnelning turli ekspluatatsiya davrlarida uning ichiga suv to’planadi va bu suvni chiqarib tashlash kerak bo’ladi. Suvni tonneldan chiqarib uni portaldan tashqariga oqizib yuborish suv chiqaruvchi lotoklar orqali amalga oshiriladi (13, a -rasm). Suv chiqaruvchi lotoklarning nishabligi odatda tonnel nishabligi bilan bir xil bo’ladi, lekin bu nishablik 0,003 dan kichik bo’lishi mumkin emas. Tekislovchi beton qatlamning lotok tomonga ko’ndalang nishabligi 0,02 dan kichik emas. Lotoklarning ichki o’lchamlari gidravlik hisoblarga asosan suvning maksimal miqdorda oqib kelishiga mo’ljallanadi, lekin bu o’lcham 30x30 sm dan kam bo’lishi kerak emas. Suvning lotok ichida muzlab qolishini oldini olish uchun lotok bilan uning tashqi qopqog’i orasiga sovuqdan saqlash to’ldirgichi solinadi (13, b -rasm). Keskin iqlim sharoitlarida lotok konstruksiyasi har tarafdan kichik miqdorda issiqlik o’tkazuvchi materialli bloklar bilan yoki teploizolyatsiya listlari bilan qoplanadi (13, v -rasm).

Rasm 13. Suv chiqaruvchi lotoklar: a - sovuqdan saqlanmagan; b - sovuqdan saqlash uchun to’ldirgichli; v - sovuqdan saqlash uchun teploizolyatsiyali; 1 - lotok; 2 - yengil betondan blok; 3 - suv chiqaruvchi trubka; 4 - sovuqdan saqlovchi to’ldirma; 5 - devorning teploizolyatsiya bloki; 6 - tom teploizolyatsiya bloki Foydalanilgan adabiyotlar 1. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Fundamentals. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. ISBN-13: 978-1-4398-5234-7. - 574 pp. 2. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Superstructure Design. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-43985229-3 (eBook - PDF). – 734 pp. 3. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Construction and Maintenance. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-4398-5233-0 (eBook - PDF). – 646 pp. 4. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Seismic Design. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-4398-5232-3 (eBook - PDF). Visit the Taylor & Francis 722 pp. 5. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 3-qism. Temir yollardagi metall ko’priklar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, TashIIT, 2016. – 168 b.

6. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 1-qism. Temir yollardagi tonnellar va quvurlar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, TashIIT, 2014. – 137 b. 7. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 2-qism. Temir yollardagi temirbeton ko’priklar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, ToshTYMI, 2015. – 160 b.

O'xshashlar

Tonnel unguri elementlarini qazish

Tonnel obdelkalari hisobining asosiy qoidalari

To’sinli fermalardan tashkil topgan oraliq qurilmalarning konstruksiyasi

Tonnellar haqida umumiy ma’lumotlar va ularni loyihalash

Gruntni kavlash va uni olib chiqish