Qurishni va ishlab chiqarish ishlarini tashkil etishning asoslari - Transport - Referatlar

Qurishni va ishlab chiqarish ishlarini tashkil etishning asoslari

Yuklangan vaqt:

29.10.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

160.6328125 KB

Ko'chirib olish

Qurishni va ishlab chiqarish ishlarini tashkil etishning asoslari Reja: 1 Ko’prik qurishning zamonaviy tashkil etish asoslari. 2 Qurilishni tashkil va ishlarni bajarish loyihalari xaqida umumiy ma’lumotlar. 3 Qurilishni rejalashtirish va boshqarish asoslari. 4 Qurilish maydonini, atrof muxit muxofazasini, va xavfsizlik texnikasini tashkil etish.

1 Ko’prik qurishning zamonaviy tashkil etish asoslari. Zamonaviy ko’prik qurilishi, qurilish xajmini to’xtovsiz o’sishi va ilg’or texnologiyalar asosida yangi texnikalarni qo’llab uni sanoatlashtirib yuqori darajada mexanizatsiyalashtirish va sermexnat jarayonlarni avtomatlashtirishni ta’minlash bilan qurilish maydonini yig’ish maydoniga aylantirish bilan tavsiflanadi. Ish hajmining katta qismi yuqori mexanizatsiyalashgan yig’ma inshootlar elementlarini tayyorlab uni yig’ish uchun qurilish maydoniga yetkazib beradigan sanoat korkonalari zimmasiga o’tkaziladi. Qurilish mavsumining ta’siri deyarli to’la inkor etiladi, ish hajini yil davomiga bir xil taqsimlanadi. Metall ko’priklar allaqachon sanoatlashgan usul bilan qurilmoqda. Ularni konstrutsiyalari yaxshi jixozlangan ixtisoslashtirilgan zavodlarda tayyorlanadi va qurilish maydoniga bo’lak-bo’lak yig’ma qism va elementlarni yetkazib beradi. Sanoatlashgan usul yig’ma temirbeton sun’iy inshootlarni qurishda ham keng tarqalgan. Korxonalarda ish sifatini oshirish va tayyorlanadigan ko’prik konstrutsiyalari elementlarini tan narxini kamaytirish maqsadida, bir xildagi mahsulotlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashtiriladi. Ixtisoslashtirishning zaruriy shartlari- bir xillashtirish, ya’ni ko’prik qurilishida ishlatiladigan elementlar shakli va o’lchamlari muvofiqlashtirishni ko’zda tutiladi. Har xil elementlarning shakli tayyorlashga qulay, ular eng katta o’lchamlari va og’irligi, transport vositalarining yuk ko’tarish qobilyatiga va yig’ish asbob uskunalariga mos bo’lishi kerak. Konsruktsiyalarni yig’ma elementlarini tayyorlashni markazlashgan korxonalarga o’tkazishda qurilish ishlarini bajarish joydagi ishlarni va tayyorlashdagi, transport va qurilishyig’ishdagi ishlab chiqarishning turini aniq taqsimlash imkoniyati paydo bo’ladi. Yig’ma konstruktsiyalarning xajmini oshishi va mexanizatsiyalashtirishni o’sishi, qurilish jarayonlarini takomillashtirish, ketma-ketlik usullarini qo’llashda kuzatiladi, ya’ni jamiyki qurilish yig’ish ishlarini texnologik ketma-ketlikda olib boriladi.

Shu bilan birga zavodda tayyorlangan qismlardan yig’iladigan inshootlarni yig’ishda asosiy sanoat usullarida qurish, qurilish-yig’ish ishlarini kompleks mexanizatsiyalashtirishda yuzaga keladi. Kompleks mexanizatsiya deganda hamma texnologik jarayonlar operatsiyalarini bajarish, ishlash unumdorligi bir biri bilan bog’liq bo’lgan kompleks mashinalar va mexanizatsiyalashgan asboblar tushiuniladi. Mashinalar tuzilmali va ularni to’plamda joylashtirish, mexanik operatsiyalarning ketmaketligini taminlash, ishlarni qisqa muddatlarda kam mehnat sarfi va arzon bajarilishini taminlash kerak. Tizimdagi mashinalar turi va sonini asosiy ishlarning xajmidan kelib chiqib konstruktsiya elementlarini va qurilish materiallarini ombordan olib, inshootni ekspluatatsiyaga topshirish davrigacha bo’lgan vaqtdagi ishlab chiqarish oqimini to’liq tashkil qilish ko’zda tutiladi. Mexanizmlar to’plami tuzilmasiga odatda Yuklash-tushiirish ishlarini bajaruvchi kranlar, qoziq qoquvchi uskunalar, yig’ma konstruktsiya va qurilish materiallarini tashib keluvchi transport vositalari, konstruktsiyalarni loyihada ko’rsatilgan joyiga qo’yish uchun kranlar va boshqalar kiradi. Mashinalarni to’plamga yig’ishning asosiy sharti, ulardan qurilishda yuqori darajada ishlatish. Asosiy qurilish mashina va mexanizmlaridan tashqari ixtisoslashtirilgan qismlar tarkibiga, ko’chma mexanizatsiyalashgan ustaxona va extiyoj bo’lsa elektrostantsiya kiradi. Ko’prikli inshootlarni ko’prik qurishga ixtisoslashtirilgan korxonalar quradi. Ularga ko’prik trestlari, ko’prik otryadlari, ko’prik poezlari, bundan tashqari, keyingi yillarda yangi har xil mulkchilik shaklidagi korxonalar va aktsiyadorlik jamiyatlari (AJ) korporatsiyalar paydo bo’ladi. Ko’prik qurishga ixtisoslashtirilgan korxonalar o’zining mexanizmi va uskunalari bilan yaxshi jixozlangan bo’lib, katta va noyob inshootlar, avtomobil yo’lidagi, temir yo’li va shahar ko’priklarini qurishga qodir bo’ladi. Transport inshootlarini qurishda 2ta usul qo’llaniladi: xo’jalikka oid va kudrat usuli.

Xo’jalikka oid usulda qurishni buyurtmachi o’zi bajaradi. Buning uchun uning tarkibida katta quvvatga ega bo’lmagan ixtisoslashgan qism bo’lishi kerak. Shuning uchun xo’jalik usuli katta bo’lmagan xajmdagi ishlarni bajarishda, asosan tuzatish ishlarini bajarishda qo’llaniladi. Yangi inshoot qurishda va rekanstruktsiya qilishda pudrat usuli qo’llaniladi. Pudratchi bu- o’rnatilgan tartibda yoki tender asosida qurilish ob ь ektida inshoot qurish huquqiga ega bo’lgan korxona yoki firma. Inshootlarni qurishda yana bir nechta pudratchilar qatnashishi mumkin. Bu xolatda buyurtmachi qoidaga asosan ularning asosiysi -bosh pudratchi bilan bilan muomala qiladi, qolgan ishlarga o’z navbatida o’ziga kerakli Qo’shpudratchilarni jalb qiladi. Pudrat ishlarini tendir asosida berish pudratchilar o’rtasidagi bozor raqobatlarini xosil bo’lishiga olib kelishi kerak. Buyurtmachi yo’llar boshqarmasiga qarashli kurilayotgan ob ь ektlarning direktsiyasi hisoblanib, uning tarkibiga nazorat qiluvchi va tugatilgan ishlarni qabul qiluvchi texnik inspektsiya kiradi. Bajarilgan ishlarni loyihaga mosligini nazorat qilish, mualliflik nazorati korxonalari tomonidan amalga oshiriladi. Katta va axamiyatli ob ь ektlarda muhandislik va ilmiy kuzatishlar amalga oshiriladi. Shuning uchun sifatni doimiy va muntazam nazorat qilish pudratchining texnik xodimlari, bevosita qurilish raxbarlari brigadirlar va ustalar, ish yurituvchi va texnik muhandislar bo’limi tomonidan nazorat qilinadi. Agar ko’prikni barpo etishda energetik komunikatsiyalar aloqa tarmoqlari, har-xil quvur tarmoqlari va boshqalarni ko’chirishlar to’g’ri kelsa, unda bu ishlarni bajarish uchun ixtisoslashgan korxona va bosh pudratchilarning Qo’sh pudrat korxonalari bilan tuzgan shartnomasiga asosan bajariladi. Ixtisoslashgan ko’prik qurilish tashkilotiga qarashli zavod va omborlardan tashqari ko’prik konstruktsiyalarini tayyorlash uchun xar qanday idoraga qarashli qurilish atrofidagi zavodlardan foydalaniladi. Bunda konstruktsiyalarni yo’lda tashib kelishining iqtisodiy samaradorligi, konstruktsiyalarning tayyorlanadigan joyida qurilish maydoniga tashib kelishga ketadigan transport chiqimlari narxini pasaytiriladi.

Agar doimiy ishlab turgan zavodlardan foydalanish imkoniyati bo’lmasa yoki ularni maxsulotlarini yetkazib berish xarajatlarini qoplamasa, unda maxsus bazalar tashkil etiladi. Ularni hom ashyo manbai yaqinida, katta ko’prik qurilish ishlari tarqalgan xududda joylashtiriladi. Bunday korxonalarni ekspluatatsiya qilinish vaqti 3-5 yildan oshmaydi, quvvati yiliga 5ming m³ mahsulot chiqaradi, xarakat radiusi 150km. Ularning maxsulotlari ishlab turgan yoki yangi yo’llar orqali tashib beriladi. Konstruktsiyalarning o’lchami va og’irligiga qarab mos ravishda transport turi tanlanadi. Katta oraliqli metall yoki yaxlit temirbeton ko’priklarini qurishda osma betonlash usulini qo’llash maqsadga muvofiq bo’ladi. Osma betonlash usuli katta oraliqlarni barpo etishda, boshqa katta oraliq qurish usullari bilan raqobatda muvofaqqiyatli, ayniqsa daryo oqimida xavozalar yoki yordamchi tayanchlar barpo etish talab etilganda. 2 Qurilishni tashkil va ishlarni bajarish loyihalari xaqida umumiy ma’lumotlar. Transport inshoootlarini tasdiqlangan texnik loyixalar asosida quriladi. Qurilishni tashkil etish (QTE) loyixa tarkibiga kiradi, ishlarni bajarish loyixasi (IBL) esa tasdiqlangan QTE loyixasining ishchi xujjatlari asosida ishlab chiqiladi. Yangi qurilayotgan avtomobil ь yo’lidagi kichik ko’priklar va quvurlarni barpo etishda QTEL va IBL inshootlarning namunaviy loyixa tuzilmasiga kiradigan majburiy texnologik qoidalar va xaritalar asosida ishlab chiqiladi. Katta va o’rtacha inshootlarni qurishda QTEL va IBL xar-bir inshoot uchun aloxida ishlab chiqiladi. QTEL texnik iqtisodiy asoslashning (TIA) majburiy bo’limi va muhandislik loyihasining tasdiqlangan qismi sifatida loyiha korxonalari tomonidan ishlab chiqariladi. Bosh loyihachi QTEL ishlab chiqish uchun iqtisoslashgan texnologik- loyiha tuzuvchi korxonalarni jalb qilishi mumkin. QTEL qurilishni texnik qarorini qabul qilingan turi bo’yicha ishlab chiqiladi.

QTEL ishlab chiqish uchun boshlang’ich ma ь lumotlar: muhandislik qidiruv ma ь lumotlari; qabul qilingan texnik qarorlar; ko’zda tutilgan mexanizatsiya vositalari; qurilishni asosiy man ь ba turlari bilan ta ь minlash shartlari; qurilish materiallari va konstruktsiyalarni yetkazib berish shartlari; mexnatga oid resurslarni ta ь minlash shartlari; yotoqlarni mavjudligi va boshqalar. QTEL tuzilmasiga ; qurilishning kalendar rejasi; unda asosiy va yordamchi bino va inshootlarning qurilish ketma-ketligi va muddati aniqlanadi, kiritilgan mablag’lar va qurilish – yig’ish ish xajmlarining inshoot qismlaridan va vaqt bo’yicha taqsimlanishi; tashkil qilish texnologik sxemalari; asosiy va Qo’shimcha ishlar vedomosti; qurilish materiallari va konstruktsiyalarini qurilish davriga taqsimlangan xoldagi extiyoj vedomosti; mexnat resurslari va asosiy qurilish mashinalariga bo’lgan extiyoj vedomosti; inshoot o’qini bo’lish bo’yicha belgilar maxkamlanadigan joylar; tushiuntiruv yozuvi. Tushiuntiruv yozuvi quyidagilarni o’z ichiga oladi: qurilish shartining tavsifi; qabul qilingan ishlarni boshqarish usullarini asoslash, ishlarni bajarilish sifatini geodezik nazorat qilish usullari haqida ma ь lumot, xavfsizlik texnikasi va mexnat muxofazasi tadbirlari, asosiy qurilish resurslariga bo’lgan extiyojni asoslash, maxsus yordamchi inshoot va qurilmaldarni ro’yxati. Tushiuntiruvchi yozuvning oxirgi qismida, tayyorgarlik davrini hisobga olgan xoldagi qurilishning umumiy muddati, ishchilarning eng ko’p soni, qurish – yig’ish ishlarini bajarishga ketadigan mexnat sarfi va boshqalar. Ishlarni bajarish loyihasi tasdiqlangan ITE ning ishchi xujjatlari asosida ishlab chiqiladi. Shu bilan bir vaqtda IBL ishchi chizmalarni ishlab chiqadi. Ishlarni bajarish loyixasi IBL quruvchilar uchun asosiy xujjat hisoblanadi, u ishlarni samarali va yuqori sifatli bajarishda qo’llanma bo’lib xizmat qiladi, qurilish ishlarini hisob-kitob va nazorat qilishni tezda rejalash uchun ham qo’llaniladi. Ishlarni bajarish loyihasi IBL pudratchi korxonalar tomonidan yoki ularni buyurtmasiga asosan texnologik- loyiha korxonalarida ishlab chiqiladi. Inshoot yoki uning qismini barpo etish uchun bajariladigan ishlar IBL tarkibiga: tarmoq grafik to’plami yoki qurilish ishlarini bajarishning kalendar

rejasi; qurilishning bosh rejasi; material va konstruksiyalarning qurilish maydoniga yetkazib berish grafigi, qurilish mashinalari va ishchi kuchlarning xarakatlanish grafigi;aloxida ishlarni bajarish uchun texnologik xarita; Geodezik ishlarning bajarish yechimlari; xavfsizlik texnikasi yechimlari; vaqtinchalik muxandistlik tarmoqlarini tashkil etish yechimlari; texnologig uskunalar ro’yxati; yuklarni ko’tarishdagi ishchi sxemalar; tushiuntiruv yozuvi kiradi. Tushiuntiruv yozuvi ishlarni bajarish uchun kerakli yechimlarni o’z ichiga oladi, shu bililan birga material-texnik va energetik manbaalarga extiyoj va ularni taminlash yechimlari bayon etiladi. Katta bo’lmagan ko’priklar va quvurlarni qurishda IBL ishni bajarish grafigidan iborat bo’lib, qurilish bosh rejasi va qisqa tushiuntiruv yozuvini o’z ichiga oladi. QTEL ning ITE dan farqi shundaki, unda inshoot qurilishini tashkil etishni umumiy savollari ko’rib chiqiladi. Ishlarni tashkil etish loyixasida esa ishlarni bajarish texnologiyasi qismlarga bulib aniq ishlab chiqiladi. QTEL va IBL ning tuzilmasi, ishlab chiqish tartibi, muofiqlashtirish tasdiqlash va undan foydalanish QMQ 3.01.01-85 ga asosan amalga oshiriladi. QTEL va IBL ishlab chiqarishdagi asosiy topshiriq-inshootning eng kam narxini taminlash, ish unimdorligi va mexnatni mexanizatsiyalashtirish satxini ko’tarish, qurilishni qisqa mudadda sifatli bajarishni taminlash. Loyixada maqbul qarorni tanlash uchun, birnecha bulmshi mumkin bo’lgan variantlar taqqoslanib ularning maq’buli qabul qilinadi. 3 Qurilishni rejalashtirish va boshqarish asoslari. Qurilishdagi ish xajmini shunday taninlash kerakki, bunda qurilish tashkiloti butun qurilish davomida ish bilan taminlanishi kerak. Ko’priklar uchun birinchi navbatda daryo rejimini qurilish davridagi suv gorizontining tebranishi, toshqinlarning boshlanishi va oxiri, muz rejimi, daryodagi suvning oqish tezligi, ayrim qurilish ishlarining bajarish usullari va qurilish davrini belgilab beradi.

Xavo xaroratining tebranishi xaqidagi ma’lumotlarda issiq xaroratlar davrining uzunligi, xukmron shamollarning kuchi va yo’nalishi muxim ro’l o’ynaydi. Iqlim sharoiti ayrim ishlarning rejalash davriga, yordamchi inshootlar va moslamalar konstruktsiyalarini tavsifiga tasir etadi. Baxorda daryolarda muz tarqalish davrida, suvlar eng baland satxga chiqganda toshqinga qarshi tadbirlar o’tkaziladi. Toshqinlar davrida suv yetib chiqmaydigan joylarda ishni davom ettirish mumkin. Qish davrida muz qatlami yetarli qalinlashganda, qoziq qoqish ishlarini daryo oqimida, daryoda joylashgan tayanchlarni asosini qurish va yig’ish ishlarini bajarish, oraliq qurilmalarni yig’ish va boshqa ishlarni bajarish, qaysiki sovuq xarorat kam tasir etadigan ishlarni davom ettirish maqsadga muo’fiq. Ish frontini belgilashda ko’rsatilgan davrda kerakli jixozlar mavjudligi va qurilish ixtiyoridagi kerakli yo’nalishdagi ishchilar sonini xisobga olish kerak. Rejalashda tayorgarlik va asosiy ishlar davrini to’g’ri belgilash muxim. Asosiy ishlaning boshlanish vaqti, shu ishlarga mos bo’lgan tayyorgarlik ishlarining tugashiga bog’langan bulishi kerak, bunda ulardan keyin bajariladigan asosiy ishlarni bajarish imkoniyati bo’lishi kerak. CHegaradosh bajariladigan ishlar xam bir-biriga bog’liq bo’ladi. Masalan, chekka tayanchlarni barpo etmasdan turib, konusni tuproq bilan to’ldirib bo’lmaydi ayniqsa qisqa muddatli va katta xajmdagi qurilishlarda paralel olib borish maqsadga muvofiq. Metall ko’priklarni qurish yig’ish orqali bajariladi va oraliq qurilmalarni shunday yig’iladiki bunda tayanchlar barpo etish yakunlanishi bilanoq oxirgisi suriladi yoki o’rniga qo’yiladi Yo’l qurilishida inshootni bir qismini yoki to’la qurilishini tugatish ma ь lum bir texnologik ketma-ketlikda uzluksiz bajarish ko’zda tutiladi. Bitta qurilish korxonasining xarakat radiusida bir-qancha bir turdagi ko’priklar joylashgan bo’lsa ularni ketma-ketlik usulda barpo etiladi. Bunday xolatlarda ishlar, aniq ixtisoslashtirilgan birigadalar tomonidan bajariladi, Misol uchun qoziq qoqish va shpuntli to’siqlar qurish, asoslarni qurish va tayanchlarni yig’ma elementlari yig’ish, oraliq qurilmani yig’ish, ximoya qatlami va namto’sqichni qurish, piyodalar yo’lkasini va panjaralarni yig’ish va xokazolar.

Ishni tashkil qilishning boshqa usulida inshootni yoki uning katta qismini komleks birgadalar bilan barpo yetiladi, qaysiki xar-xil kasb va mutaxassislikga yega bo’lgan ishchilardan tashkil topgan birigada bilan. Kompleks brigadalarni quvurlarni, kichik va o’rta ko’priklarni yo’l o’tkazgichlarni, katta ko’priklarni qurishda esa aloxida qismlari: estakada qismi, katta xajmga ega xar-xil ishlardan tashkil topgan tayanchlarni qurish uchun tashkil qilinadi va xokazo. Kompleks brigada keng qurilish fronti uchun o’rinli, kichik qurilish frontlarida esa ixtisoslashgan brigadani qo’llash maqbul bo’ladi. Qurish jarayonini tez boshqarish uchun chiziqli kalendar va turli ish grafiklari tuziladi, grafiklar tuzish quyidagi savollar yechimini topadi: ishlarni yil fasillariga taqsimlash; muayyan ish turlarining bajarish ketma ketligi; yig’ma materiallar, asbob-uskunalar konstruktsiyalar elementlarini qurilishga tashish ketma-ketligi; xar bir vaqt oralig’ida kerak bo’ladigan mexanizmlar va ishchi kuchlarning extiyoji xisobga olinadi. Bu savollorni yechish chiziqli kalendar grafiklarda ifodalaniladi. To’rli kalendar grafiklarda bundan tashqari, birinchi navbatda qurilish mudatiga bog’liq bo’lgan ishlarning turi va ularning texnologik ketma-ketligini aks ettiradi. Ko’priklar guruxi va boshqa sun’y inshootlar qurilishidagi chiziqli grafik avtomobil yo’li qurilishi chiziqli grafigi, bilan birgalikda tuziladi, bunda inshoot qurilishining boshlanish va tugallanish davrlari yo’l qurilish davriga bog’lab ko’rsatiladi, xamda yo’l ko’tarmasini barpo etish, yo’lning yurish qismi, asos qismini qo’rish, yo’l to’shamasini qurish va xokazolar ko’rsatiladi. Qurilishning kalendar grafigi QTEL ning asosiy xujjati xisoblanib. qurilish uchun ajratilgan mablag’larni va konstruktsya qismlari buyicha asosiy ishlar xajmini qurilish davrlari buyicha taqsimlaydi (tayanch va oraliq qurulmalarni yig’ish, suvni yo’naltiruvchi inshootlarni qurish va xokazo), bundan tashqari, ishchilar xarakati grafigini ko’rsatadi, qurilishning bo’lingan joylari bo’ylab qurilish mashinalari va transportlarining joydfan -joyga ko’chishini ko’rsatadi To’g’ri tuzilgan grafikda qurilishning butun ko’lami buyicha ishlarning bir xildagi soni ko’zda tutilgan bo’lishi yoki qurilishning boshlanishida ishchilarni

ko’paytirish, oxirida esa kamaytirish ko’zda tutiladi. Qurilish davomida qisqa mudad ichida ishchilar sonini sezilarli darajada ko’paytirish yoki qisqartirishga ruxsat etilmaydi Inshootni qurishning ishchi grafigi ni qurilish korxonasi tuzadi, unda xaqiqiy xolatga mos aniqlangan qurilish-yig’ish ishlarining xar bir turi uchun mexnat davri va sarfi ko’rsatiladi. Ishchi grafik xamma ishlarninig batafsil ro’yxatni o’z ichiga oladi. Ishchi grafik qurilish ish xajmining batafsil vedomosti asosida tuziladi. U xaftalik ish grafiklarini tuzish uchun boshlang’ich xujjat xisoblanadi, bu qoida bo’yicha smenali va soatli grafiklar, ularda ishlarning oylar va soatlar buyicha bajarilishi ko’rsatiladi. Smenali va soatli grafiklar odatda texnologik kartaning tuzilmasiga kiradi. Ishlarning bajarish loyxasi IBL ni ishlab chiqishda, qurilishni odatdagi va tezkor rejalash doirasida ko’rsatib o’tilgan xamma turdagi kalendar grafiklar qo’llanilishi mumkin. To’rli grafiklar (TG), QTEL va IBL da tuzilgan to’r sistemali rejalash va boshqarish qurilish davomida foydalaniladigan TG ning ajralmas qismi sifatida ishlatiladi. Ular xar qanday darajadagi ish turlarini bo’laklarga bo’lishni nomoyyon etadi, ularga nisbatan diqqatni jamlash, tanqidiy operatsiyalarni nomoyyon etish va ko’p varianli taxlil asosida qurilish rejasini maqbul strategiyasini tanlab olinadi. Xozirgi vaqtda to’rli modellarning ko’pgina xar xil ko’rinishlari mavjud va to’rli rejalashning nazariyasi juda rivojlangan. Quyida TG ning oddiyroq tarqalgan turini tuzish metodikasini ko’rib chiqamiz. Bu ko’prik qurish jarayonining moduli bo’lib, aylana ko’rinishiga ega bo’lgan bir-biri bilan ko’rsatgichlar orqali bog’langan chizma ( 1 rasm) To’rli grafik quyidagi qismlardan tuzilgan: vaziyat, ish, kutish, bog’liqlik. Vaziyat - bu bir yoki birnecha ishlarning aniq tugallanganligi, bir yoki birnecha ishlarni boshlash uchun kerak bo’lgan yetarli vaziyat (Misol uchun: qoziq qoqish yakunlangandan keyin, yaxlit rostverk tayorlash mumkin) vaziyat bir turdagi ishlarning tugashi va boshqa ishning boshlanishini xisobga oladi, lekin davomliligini xisobga olmaydi. Vaziyat aylana shaklida chizilgan, uning ichida o’zining tartib raqami yozilgan.

Ish -bu ishlab chiqarish jarayoni bo’lib, vaqt va man’ba talab qiladi (misol uchun konstrruktsyalarni keltirish, qoziq qoqish, yaxlit rostverk qurish) ishni grafikda uzun strelka bilan ko’rsatiladi, 2ta aylanani birlashtiradigan (2ta jarayon: boshlang’ich va oxirgi); uni ustida ishning nomi strelkaning tagida ish davom etishini kunlarda ko’satiladi. Strelkaning uzunligi va yo’nalishi ishning davomiyligiga bog’liq emas. Kutish -bu jarayon, faqat vaqtni sarflash uchun talab, boshqa manbalar sarfisiz. Kutish texnologik va tashkil etilgan bajarilayotgan ishlar oralig’idagi vaqt xisoblanadi (misol uchun: betonning qotishi, yilning issiq kunlarini kutish) kutishni xam grafikda uzun chiziqli strelka bilan ifodalaniladi. Bog’liqliq (qalbaki ish) –texnologik yoki tashkil etilgan ishlar o’rtasidagi bog’lanish, u manba va mexnat sarfini talab qilmaydi (misol uchun bitta qoziq qoqadigan mexanizm (koper) bitta tayanchga qoziq qoqayotganda boshqasi uning tugallanishiga bog’liq bo’ladi.) Bog’liqli uzun chtziqli strelka bilan chiziladi ikkita aylanani birldashtiradi (ikkita bog’langan jarayon) 1-rasm. Ko’prik qurilishining to’rli grafigi

I-tayyorgarlik ishlari; II-kotlovan qazish; III-qoziq qoqish; IV-yaxlit roztverk qurish; Vtayanch barpo etish; VI-oraliq qurilmalarni yig’ish; №1...4-tayanch raqami; 1...28-ish turi. Jarayon qaysiki qurilish jarayonini boshlanishi to’rli grafikda boshlang’ich deb nomlanadi (misol uchun tayorgarlik ishlari 1,2 va 1...20( 1 rasmga qarang). Jarayon berilgan qurilish jarayonidagi oxirgi maqsadni ifodalovchi, tugatiladigan deb ataladi (misol uchun 3,4 oraliqlar oraliq qurilmalarni yig’ish 1 rasda ko’rsatilgan 27,28 ish kabi) To’xtovsiz ishning ketmaketligi TG da yo’l deb ataladi. Yo’lning davom etishi undagi bajariladijigan ishlarning yig’indisi bilan aniqlanadi. Uzoqroq davom etgan yo’l, boshlang’ich va oxirgi jarayonlar o’rtasida tugatilgani kritik deb ataladi. Kritik yo’lning uzunligi qurilish obektining umumiy davom etishini aniqlaydi. Kritik yo’lining strelkalari qalinroq chizqlar yoki boshqa rangdagi chiziqlar bilan belgilanadi, to’rli grafikda keyigi ishdan oldin qaysi ish bajarilishi aniq ko’rsatiladi va ishlarning texnologik ketma-ketligini yaqqol ko’rsatish taminlanadi. TG da qurilish davomiyligiga bog’liq bo’lgan ishlar ko’rsatiladi (kritik yo’lning uzunligi); uning yo’lini taxmin qilish xolati yuzaga keladi, chunki uni oldindan ko’rish mumkunligi, qanday xolatda grafikdan chiqish, texnologik jarayonni bajarishda ko’rinadi. Bunda bazi bir ishlarning bir biri bilan bog’liqligi grafikda aniqlanadi. Qurilish davrini qisqartirishni faqat kritik yo’lni qisqartirish orqali amalga oshirish mumkin, buning uchin bu yo’lda bajariladigan ishlar vaqtini kamaytirish kerak. Bunga mablag’larni o’z vaqtida oldindan taqsimlash, qurilish texnologiyasini takomillashtirish, ish unumdorligi yuqoriroq bo’lgan mexanizmlarni qo’llash orqali erishiladi. Kritik yo’lni qisqartirish usullarini qidirish jarayoni grafikni vaqt buyicha optimallashtirish deb ataladi. Shuni xisobga olish kerakki TG ni ortimallashtirish juda sermkxnat jarayon xisoblanib, kompyuter dasturlarisiz amala oshirish mushkul xisoblanadi

TG ni tuzishda chiziqli grafikda tuzilganidek, ish damomiyligi, ish xajmi, ishchilar soni va boshqa boshlang’ich ma’lumotlar IBL ga asosan aniqlanadi, meyoriy manbalar va to’plangan tajribalar asosida bajariladi. Qurilish sharti o’zgargan xolatdagi TGning, chiziqli grafikdan farqi shundaki uni yangidan tuzish talab qilinmaydi, ulardagi ishlar davomiyligini ko’rsatuvchi raqamlarni o’zgartirish kifoya qiladi. To’rli grafikda qurilish maydonida bajariladigan ishlardan tashqari, yig’ma konstrukktsiya elementlarini tayyorlash va yetkazib berish, ularni tayorlash joyidan qurilish maydoniga tashish ko’rsatiladi. Komunikatsiya inshootlarini qayta qurish va boshqa inshootlarni qurilishi bilan bog’liq bo’lgan ishlar xam ko’rsatiladi. To’rli rejalash trasport inshootlarini qurilishini boshqarishni ko’proq takomillashgan shakli xisoblanadi. 4 Qurilish maydonini, atrof muxit muxofazasini, va xavfsizlik texnikasini tashkil etish. Qurilish maydonini tashkil etish QTEL va IBLda ishlab chiqilgan qurilishboshrejasiga binoan amalga oshiriladi. Qurilish maydonini loyixalashda qo’yiladigan asosiy talab-inshootni qurishni tashkiliy texnik yechimi va qurilishda ishlab chiqarishni boshqarish bazasini me’yoriy ishlash yechimini birgalikda taminlashdan iborat. Transport inshootlarini barpo etishda ishlarning xajmi, turi, o’lchami va bir qator maxalliy sharoitlarni xisobga olib qurilish maydoninig tavsifi va o’lchami aniqlanadi. Kichik ko’priklar va quvurlarni qurishda qurilish maydoni( 2 rasm) quyidagilarni: shaxobcha yo’llar, ishchi ko’priklar, olib kelingan konstruktsiya taxlash uchun joy, yig’uvchi mashina va mexanizmlarni o’rnatish ishlarini o’z ichiga oladi. Qoida bo’yicha vaqtinchalik ishlab chiqarish xonalari va yashash binolari qurilmaydi, bu xolatda kerak bo’lganda yig’ma maishiy xonalar yoki ko’chma vagonlardan foydalaniladi. O’rtacha va o’ta katta transport inshootlarini barpo etishda qurilish maydoniga quyidagilar quriladi: ishlab chiqarish bino va inshootlari, xar xil vaqtinchalik

mamuriy-boshqaruv bino va ishootlari, Qo’shimcha yo’llar, energetik uskunalar, suv taminoti va kompressorlar shaxobchasi, qurilish ichidagi yo’llar, nasos uskunalari, beton qorish shaxobchasi, poligonlar, ishlab chiqarish tsexlari va xokazolar. Qurilish muddati uzoq bo’lsa yashash va madaniy-maishiy binolar, umumiy yotoqxona, oshxona, klub, sport maydonchalari va xokazolar barpo etiladi. Qurilish maydoning rejasi ishlab chiqilgan IBLga asosan xududning shartlari bilan tanishgandan so’ng ko’prik qurilishi belgilangan muxlatni xisobga olib tuziladi. Qurilish maydonini joyi tanlanayotganda shaxobcha yo’llarini qurish imkoniyati(avtomobil va temir yo’li yoki suv yo’lidan foydalanish) va shunga o’xshash maydonni daryo qirg’og’ida, qurilish davrida suv bosmaydigan joyda bo’lishini xisobga olinadi. 2-rasm. Kichik ko’prikning qurilish maydoni rejasi; 1-amaldagi yo’l; 2-shaxobcha yo’li; 3-vaqtinchalik uylar; 4-g’ildarikli vagoncha; 5yig’ma konstruktsiyalar ombori; 6-suv oqimidagi ishchi ko’prik; 7-yangi qurilayotgan yo’l o’qi; №1...3 qurilayotgan ko’prik tayanchlari.

Qurilishda tashqaridan keltiriladigan yig’ish konstruktsiyalari asos, tayanch, oraliq qurilmalar ko’p qo’llanilsa ular uchun omborlarni qurish va ularni joylashishini to’g’ri tanlash muxim. Omborlarda konstruktsiyalarni kattalashtirish uchun yig’ish ishlari, pardozlash va elementlarni yig’ishga tayorlash ishlarini amalga oshirilsa, buning uchun konstruktsiya elementlari va moslamalar turgan joylarda tayyorgarlik ishlarini bajarish uchun tor sharoit bo’lmasligini xisobga olish kerak. Qurilish maydonida vaqtinchalik yig’iluvchi konstruktsiyalarni ishlab chiqarish uchun poligon qurish xolati yuz berganda yoki yaxlit qismlardagi beton ishlarining xajmi, yaxlit betondan quriladigan inshoot qismlari uchun beton xo’jaligi inshootlari tuzulmasiga va joylashishiga etibor qaratiladi. Beton qoruvchi uskunalarning joylashishi, beton to’ldiruchilar ombori, mexanizmlar va tsement ombori, materiallarni qayta ishlash va qorish joyidan ishlatish joyiga olib borishda oqimli jarayonni taminlash kerak. 3-rasm. Katta ko’prikning qurilish maydoni rejasi;

1-yig’ma konstruktsiyalar ombori; 2.3-ustaxonalar binosi; 4-ombor; 5- elektrostantsiya; 6oshxona; 7-boshqaruv binosi; 8-yonilg’i moylash materiallari ombori; 9-garaj; 10-avtomillar to’xtash joyi; 11-geodezik tayanch shaxobchasi; 12- mineral materiallar ombori; 13-beton qoruvchi mexanizm; 14-tsement ombori; 15- bosimli suv minorasi; 16-suv qabul qilgich; 17betonlash maydoni; 18-texnologik yamalar;19-duratgorlik ustaxonasi; 20-kran xarakatlanadigan yo’l; 21-armatura ombori va sexi; 22-yog’och ombori; 23-temir yo’l shaxobchasi; 24-prichal; 25parom qatnovi; 26-chap qirg’oqdagi ombor; 27-chap qirg’oqdagi ish yurituvchilar xonasi; 28ko’prik o’qi o’rnatilgan shaxobchalar. Barcha vaqtinchalik bino va uskunalar qoida bo’yicha oddiy bo’lishi kerak. Konstruktsiyalarini yig’ish va ajratish, qurilish maydoniga joylashtirilganda ularning turi va yo’nalishi xisobga olinishi kerak. Misol uchun: mexanik ustaxonalar binosi, kompressor va elektr stansiyalari, garajlarni bitta joyga guruxlanadi; boshqaruv xonalarini markazga yaqin joylarda quriladi; ishchilar isinadigan va ovqatlanadigan joylar, mededtsina punkti va xojatxonalarni odamlar to’planadigan sanitariya shartlariga mos keladigan joylarga; vaqtinchalik yashash joylarini ishlab chiqarishdan uzoqroqga va suv bosmaydigan joyga joylashtiriladi. Vaqtinchalik binolar orasidagi masofa 15...20 m, oraliqda, kengligi transport vositasi kirishi uchun va yong’inga qarshi choralar uchun yetarli bo’lishi kerak. Katta inshootlar qurilishini loyixalashda vaqtinchalik suv taminoti va elektr taminoti ko’zda tutiladi. Qurilish maydonini telefon va radio aloqasi bilan taminlaash muxim o’rin tutadi. Daryo uncha chuqur bo’lmaganda kema qatnovi kam bo’lsa va yig’ish konstruktsiyalari ko’p miqdorda qo’llanilganda qurilish maydoni bitta qirg’oqqa joylashtiriladi. Yig’ma konstruktsiyalar, materiallar va uskunalarni tashib keltirish uchun vaqtinchalik ishchi ko’prik quriladi.Yig’ma konstruktsiyalari omborini ko’prik inshooti o’qi bo’yicha daryo qayirida yoki ko’prikga bardosh yo’li ko’tarmasida joylashtiriladi. Kema qatnovi jonliroq katta daryolarda qurilish maydoni odatda daryoning ikki qirg’og’ida joylashtiriladi, bazida orolchada, agar ko’prikli o’tish joyida

shunday joy mavjud bo’lsa. Ulardan bittasi asosiy xisoblanadi, unga omborlar va ustaxonalarning ko’proq soni, paligon, boshqaruv binolari, yashash shaxarchasi va xokazolar joylashtiriladi. Birnecha qurilish maydonchalarining unumli ishlashi uchun ular orasida transport aloqasi, kema qatnovi, paromli qatnov, osma yo’l, telefon aloqasi va radio aloqasi bo’lishi kerak. Trasport inshootlarini shaxarda qurilganda, shaxarning tor sharoitida qurilish maydonini tashkil qilish bir qator qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Bunday xolatda omborlar paligonlar va boshqa inshootlar qurilishga eng yaqin bo’sh maydonlarda barpo etiladi. Bazida maydonlar temir yo’l stansiyasi yaqinida, materiallarni keltiriladigan va tushiuriladigan joyda joylashtiriladi, konstruktsiyalar va moslamalarni qurilish maydoniga avtomobil ь transportida yetkazib beriladi. SHaxar sharoitida maxalliy qurilish sanoatidan foydalanish:korxonalardan tayyor beton, qayta ishlangan yog’och maxsulotlari, apalubka, armatura va boshqa maxsulotlar olish evaziga Qo’shimcha binolarni qisqartiriladi. SHaxarlarda elektr energiyasi, suv, ishchilarni va muxandis- texnik xodimlarni yotoqxona va shunga o’xshash sharotlar bilan taminlash oson kechadi. Qurilish maydonini tashkil etishning barcha xolatlarida xavfsizlik texnikasi va mexnat muxofazasi taminlangan bulishi kerek. Qurilish maydonini to’silgan bo’lishi kerak; temir yo’lni xavfsiz kesib o’tish chorasi; daryoning kechuv joylarida qutqaruv postlari o’rnatilgan bo’lishi, kiymlarni quritish uchun xona, Yuklash tushiurish va yig’ish ishlarini bajariladigan maydonlar, to’silgan bo’lishi va boshqa xavfli mintaqalar to’silgan bolishi kerak. Atrof muxit muxofazasi. Xozirgi zamon qurilish sharotida atrof muxit muxofazasi birinchi darajaga ko’tarilgan, shuning uchun mos xolda kompleks tadbirlar ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi. Xavo muxitini tozalash uchun gaz va chang tutgich qurilmalardan foydalaniladi, ayniqsa tsementni Yuklash tushiurish ishlarini amalga oshirilayotganda. Qurilish mashinalari va transport vositalarining ichki yonuv

dvegatellaridan chiqadigan toksik aralashmalarni o’rnatilgan meyorda bo’lishini davriy nazoratga olish muxim. Qurilish maydonida oqava suvlarni tozalash sistemasini, ayniqsa ko’p suv talab qiluvchi ishlab chiqarish jarayonlarini aylantirib turiladigan suvlar sistemasini yaratish bilan ta’minlash, misol uchun beton to’ldirgichlarni yuvish uchun o’rnatilgan uskuna. Shovqindan ximoyalanish, shaxar qurilishi sharoitlarida, qurilish usullariga to’g’ri keladigan usullarni qo’llash orqali (misol uchun burg’ulab to’ldiriladigan qoziqlarni almashtirish, shupuntli to’siqlarni”zamindagi devor”ga almashtirish) shunga o’xshash qurilish-yig’ish ishlardagi uskunalardagi shovqinni kamaytiruvchi asboblar kiradi. Qurilish maydonini barpo etishda, ayniqsa suniiy inshootlarni chiziqli qurish sharoitida, ko’pincha lanshaftga va qishloq xo’jalik ekinlariga zarar yetkaziladi. Qurilish maydonini qayta tiklash o’ta muxim:bunda transheya va katlavanlarni ko’mish maydonni tekislash, o’simlik qatlamini qayta qurish, ko’kalamzorlashtirish ishlarini amalga oshiriladi. Qurilishda xavfsizlik texnikasi. Ko’prik konstruktsiyalarini yig’ish og’ir yuklarni ko’chirish bilan bog’liq ularni aniq o’rnatmaslik, shunga o’xshash elementlarni joyiga qo’yishda ishlatiladigan yig’ish mexanizmlarini ishlatishda qoidalarni buzish baxtsiz xodisalarni keltirib chiqarishi mumkin. Shuning uchun yig’ish ishlarini faqat qurilish korxonasi bosh muxandisi tomonidan tasdiqlangan IBL mavjud bo’lgandagina amalga oshirish kerak. Yig’ishni bajaruvchi ishchilar, ularni ushbu ishlarni xavfsiz bajarish usullari xaqidagi bilimlarini tasdiqlovchi xujjatga ega bo’lishi kerak. Suvda va suvning ustida ishlar bajarilayotganda, kerakli qutqaruv anjomlari bilan jixozlangan qutqarish stansiyalarini (qutqarish shaxobchasi) tashkil qilish kerak. Suzuvchi jixozlar xam qutqaruv anjomlari bilan jixozlangan bo’lishi, suvda yoki suv ustida ishlaydigan ishchilar, qutqaruv tasmalari va avtomatik damlanadigan qutqaruv jiletlari bilan taminlangan bo’lishi kerak.

Yo’l o’tkazgichlarni qurishda xavozalar, osma kajavalar, ko’tarish lebedkalarini transport xarakkatini berkitmasligi uchun yo’llar gabariti tashqarisiga joylash lozim. Qoziqlar va qobiqlar mustaxkamligi, ularni cho’ktirishni boshlash davrida yo’naltiruvchi metall kallaklar bilan taminlanadi. Vibrocho’ktirgichlarni vibrocho’ktirgichning bosh qismiga osib qo’yiladigan kengligi 0.8m bo’lgan ishchilar uchun to’shamalar bilan taminlanadi. Cho’ktirilayotgan qobiq ishchi to’shamadan 1m dan kam bo’lmagan balandlikda bo’lsa faqat burg’ulovchi asbob, erlift va beton tushiuruvchi quvurni tushiurilgan vaqtda olib qo’yiladigan shitlar bilan yopilgan bo’lishi. Katlavanlarda blok terishda ichki devorni maxkamlash uchun blok terish ishlariga xalal beruvchi blok chiqarish usulini qo’llash taqiqlanadi. Qorishma uzatish sistemsasini ishlatishdan oldin, uning quvurlarini ishchi bosimdan 20% ga ko’p bosimda tozalash ishlarini amalga oshirish kerak. Xamma ishchilar (yuqorida ishlaydigan, prorab va ustani ruxsatini olgan ishchilardan tashqari) yig’ilayotgan konstruktsiya elementlarida va vaqtinchalik qurilmalarda ko’tarilishi va tushiishi taqiqlanadi. Yig’ish ishlarini yuqorida bajaradigan ishchilarda saqlovchi tasmalar bo’lishi kerak. Qurilish mayjdoniga notanish odamlarni kirishi taqiqlanadi, kran xarakatlanayotgan xudud to’siq bilan o’ralgan bo’lishi kerak. Yig’ish kranini ish xolatiga keltirilgandan keyin javobgar shaxslar tomonidan qaydnoma tuzulib guvoxnoma rasmiylashtirishi kerak. Konstruktsiya elementlarini sekin asta, aylanish va chayqalishsiz, zarbalarsiz ko’tarish kerak. Ko’taruvchi ilmoqni yig’ilayotgan elementdan, undan oldingi o’rnatilgan elementga to’la maxkamlamasdan turib uzish taqiqlanadi. Rel ь sda xarakatlanuvchi yig’uvchi kranlarni o’z o’zidan xarakatlanishini oldini olish uchun ularni maxkamlab qo’yish kerak. Yig’ilayotgan konstruktsiyalarni ortiqcha vaznini (kran strelasiga nisbatan) oldini olish uchun kran joylashgan joyda oldindan aniqlangan yuk ko’tarish qobilyatini ifodalovchilarni yuvilmaydigan fanolar yorqin bo’yoq bilan yozilgan bo’lishi kerak.

Xar qanday vaqtda konstruktsiyani gidravlik domkrat bilan ko’tarilayotganda yoki tushiirilayotganda domkrat porsheninig erkin chiqishi 2sm dan ko’p bo’lmasligi kerak. Ko’priklar, quvurlar va boshqa sun’iy inshootlarni barpo etish jarayoni ko’pgina qurilish operatsiyalari va ish usullarini o’z ichiga oladi, bu ishlarni bajarishda qurilishda texnika xavfsizligi QMQ III-4-80 ko’rsatmalari va “avtomobil yo’llarini qurish va tuzatishdagi xavfsizlik texnikasi qoidalari” talablariga amal qilish talab etiladi.

Nazorat savollari: 1.Ko’prik qurilishini kompleks mexanizatsiyalashtirish deganda nima tushiuniladi? 2.Ko’prik qurilish korxonalarining qanday turlari mavjud? 3.Kurilishni tashkil etish loyixasi tarkibiga nimalar kiradi va uni kim ishlab chiqadi? 4. Ishlarni bajarish loyixasi tarkibiga nimalar kiradi va uni kim ishlab chiqadi? 5.Kalendar grafiklarni qanday turlari ishlab chiqiladi? 6.Qurilish maydonida inshootlarning qanday guruxlari joylashtiriladi?

Adabiyotlar 1. Г.И.Клинковштейн, М.Б.Афанасев. Организация дорожного движения. Москва, Транспорт 2001 г. 2. I . Ilyosov . Avtomobil yo ‘ llarini loyixalash . Toshkent, 2001 yil 3. Руне Элвик и др. Справочник по безопасности дорожного движения: Институт экономики транспорта, Осло, Норвегия, 1996-664 с. 4. В.Ф.Бабков. Дорожные условия и безопасность движения: Учебник для вузов – М.: Транспорт, 1993-271 с. 5. Руне Элвик и др. Справочник по безопасности дорожного движения. Пер. с Норв. Под редакции проф. В.В.Сильянова. М.: МАДИ (ТУ). 2001-754 с. 6. М.В.Василев, С.М.Дубровский. Автомобильнўе дороги, Москва, Транспорт, 1988-136 ст. 7. Безопастность дорожного движения. Амбарцумян В.В. и др. под редакции чл.-корр РАН, проф. В.Н.Луканина-М.: Машиностроение. 1997-288 с. 8. В.Ф.Бершадский, Н.И.Дудко. Безопасность движения автомобиля. Минс «Ураджай» 2001-96 с. 9. В.И.Коноплянко и др. Организация и безопасность дорожного движения. Кемерово: Кузбассвузиздат, 1998-236 с.

O'xshashlar

ATXKSda avtomobillarning diagnostikasini va rеmont qilish ishlarini tashkil etish asoslari

Passajirlar tashishni tashkil etishning asosiy elementlari

Harakat havfsizligini tashkil etish asoslari

Avtosеrvis xizmati korxonalarining ishlab chiqarish tеxnik bazasi

Favqulodda holatlarda xalq xo‘jaligi tarmoqlarida qutqaruv va birlamchi tiklav ishlarini tashkil etish