Dvigatel mehanizmi va tizimlarini txk va ta’mirlash jihozlari - Transport - Referatlar

Dvigatel mehanizmi va tizimlarini txk va ta’mirlash jihozlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

684 KB

Ko'chirib olish

Dvigatel mehanizmi va tizimlarini txk va ta’mirlash jihozlari Reja: 1 . Dvigatelning yonilg’i ta’minlash tizimini tekshirish va sozlash stendlari. 2.Dvigatelni boshqarish modulini, Elektr j ihozlarni diagnostikalash jihozlari. Sk anerlar. 3.Dvigatel KSHM va GTM larni nazorat qiluvchi va ularni ta’mirlashda ishlatiladigan jihozlar. 4.Dvigatelni ta’mirlash qurilmalari.

1 . Dvigatelning yonilg’i ta’minlash tizimini tekshirish va sozlash stendlari. Karbyuratorli dvigatellar ta’minot tizimiga diagnoz qo’yish diagnostika jihozlari yordamida yoki ishlash sharoitida bajariladi, tizimning mexanizm va birikmalarini holati ular yechilgandan so’ng aniqlanadi. Karbyuratordagi jiklyor va purkagichlarning o’tkazuvchanlik qobiliyati suvning xarorati 19-21  S, bosimi 1 metrli suv ustuni balandligida dozalash teshigidan 1 daqiqa davomida oqib o’tgan suvning miqdorini o’lchash orqali aniqlanadi. Natija aniq bo’lishi uchun sinov 3-4 marotaba takrorolanadi. 4 .1-rasm. Jiklerlarning o’tkazish qobiliyatini aniqlaydigan NIIAТ- 285 asbobining shartli tasviri. 1,10-pastki va yuqorigi bakchalar; 2,18-kranlar; 3- jiklyorlar o’rnatiladigan uya; 4- termometr; 5-menzurka; 6— ko’z’galuvchan shtanga; 7, 8, 12, 13-naychalar; 9-suv o’lchaydigan shisha; 11-po’kakli kamera; 14-tekshiriladigan klapan o’rnatiladigan uya; 15- shkala; 16-dasta; 17- moslashtirgich; 19-to’kish vannasi. Harorati 20°S bo’lgan suv siqilgan havo bosimi ta’sirida naycha (7) orqali pastki bakchadan (1), po’kakli kameraga (11) tutashtirilgan yuqorigi bakchaga(10) oqib o’tadi. Po’kakli kameradan suv naycha (12) orqali o’tib, moslagichga (17) va 1 metrli naychaga(8) kirib keladi. Jiklyor, tekshirish uchun krandan(18) keyin, uyaga (3) o’rnatiladi, nazorat qilish uchun esa qo’z’galuvchan shtangadan (6) foydalaniladi.

Kranlar (2 va 18) ochiladi. Jiklyordan oqib chiqayotgan suv oqimi ostiga menzurka (5) qo’yiladi va sekundomer yordamida jiklyorning o’tkazish qobiliyati, ya’ni bir daqiqa ichida menzurkaga oqib tushgan suv miqdori aniqlanadi. Ushbu asbob po’kakli kameradagi berkituvchi ignasimon klapanning ham germetikligini tekshirishga imkon beradi. Buning uchun klapan uyaga (14) o’rnatiladi. Agar, 30 soniya ichida suv satxini shkala (15) bo’ylab pasayishi 40 mm. dan oshmasa, klapanning germetikligi qoniqarli deb hisoblanadi. Qalqovuchli kameradagi yonil’gi satxi rostlanib, jiklyorlarning o’tkazuvchanlik qobiliyati, so’ngra yi’gilgan karbyurator NIIAТ-489A moslamasida tekshiriladi. U karbyuratorning dvigatelda har qanday ishlashini aks ettira oladi. Yonil’gi nasosi avtomobilning o’zida yoki yechib olinib tekshirilishi mumkin. Yonil’gi nasosi avtomobilda tekshirilganda, u bilan karbyurator orasiga monometrli moslama o’rnatilib, dvigatel ishlayotgan holatda xosil bo’lgan bosim aniqlanadi. Yonil’gi nasosi xosil qiladigan bosim 0.02-0.030 MPa, ishlab chiqarish qobiliyati 0.7-2 l  minut va 30 sekund mobaynida bosimning pasayishi 0,008-0,010 MPa ni tashkil qilishi kerak. 4 .2-rasm. Yonil’gi taminoti tizimini tekshirish va yuvish jihozi 4 .3-rasm. Injektorlar tizimini tozalash majmuasi. Yonil’gi taminoti tizimi agregat va bo’laklarini 4.2-rasmda keltirilgan jihozda, injektorlar tizimini tozalash esa 4.3-rasmda keltirilgan pribor yordamida amalga oshiriladi. Injektorlarning texnik holatini ultratovushli NA4DFV stendida (4 .4-rasm) tekshiriladi.

4 .4-rasm. Avtomobil dvigatellarining 4 ta injektorini bir yo’la tekshiradigan ultratovushli NA4DFV stendi. Stendda zamonaviy dvigatellarining barcha ish fazalarini immitatsiya qilish va bir yo’la 4 ta injektorni quyidagi parametrlar bo’yicha tekshirish mumkin: cho’l’gamning qarshiligi; namlanmaslik; injeksiyada purkalish formasi; ifloslanish darajasi; oqimning barqarorligi; prujinaning ishga tushish vaqti. NA4DFV stendi injektorlarni tekshirish bilan bir qatorda maxsus suyuqliklar bilan ultratovush yordamida tozalanadi. Тa’minot tizimga diagnoz qo’yilganda yonil’gi nasosi xosil qilayotgan bosim, injektorning texnik xol ati va yonil’gi filtrining holati nazoratdan o’tkaziladi. Bunda yonil’gi nasosining texnik holati, ya’ni xosil qilayotgan bosimini tekshirish uchun, injektor blokiga kelgan yonil’gi shlangasi yechilib, o’rniga monometrli o’lchov asbobi o’rnatiladi va yonil’gi nasosining maxsus "k" klemmasi kuchlanish tarmo’giga ulanadi. 4.5-rasm. SDТA jihozining asosiy shakli 1-yuqori bosimli yonil’gi nasosi; 2-etalon forsunka; 3-menzurka; 4-yonil’gi

sahining ko’rsatkichi; 5-termometr; 6, 10-yonil’gi bakchalari; 7-jihozning yonil’gi haydash nasosi; 8-filtr; 9-manometr; 11-kranlar; 12-yonil’gini to’plovchi vanna Dizel dvigatellarining yonil’gi xaydovchi va yuqori bosimli nasos SDТA-1 va SDТA-2 jihozlarida tekshiriladi (4.5-rasm). Yonil’gi haydash nasosining berilgan qarshilikdagi ish unumdorligi va yonil’gi kanali to’la yopiq bo’lganda, u sodir etadigan bosim tekshiriladi. Yonil’gi haydash nasosini tekshirish uchun undan filtrga ketgan naycha o’lchov bakchasiga tushiriladi, yonil’gining nasosdan chiqishi esa, chiqishdagi bosim 60  80 KPa gacha ko’tarilishi uchun, kran vositasida biroz yopiladi. 1300 min -1 aylanishlar chastotasida yonil’gi haydash nasosi sodir etadigan bosim, manometrning (9) ko’rsatishiga qarab, nasosdan yonil’gi chiqishi kran bilan asta berkitgan holda aniqlanadi. Agar nasos 0,4 MPa dan oz bosim sodir etsa, u holda klapanlarning germetikligi, porshenlarning yeyilganligi va turtkichning erkin harakatlanishini tekshirish zarur. Yuqori bosim yonil’gi nasosi har bir forsunkaga beriladigan yonil’gining boshlan’gich paytiga, bir tekisliligiga va miqdoriga tekshiriladi. Yonil’gi berishning boshlangich paytini aniqlash va rostlash uchun SТDA jihozlarida, har bir seksiyaning chikish shtutseriga o’rnatilgan momentoskoplar - ichki diametri 1,5  2,0 mm bo’lgan shisha trubkalar ishlatiladi. Nasosning mushtchali vali aylantirilib, shisha trubkalar hajmining yarmi yonil’gi bilan to’ldiriladi, so’ng val yuritmasi soat strelkasi bo’yicha asta aylantirilib, trubkalardagi yonil’gi satxi kuzatiladi. Nasos seksiyalaridan yonil’gi berishning boshlanishi momentoskoplarning shisha trubkalaridagi yonil’gi harakatlanishining boshlanishiga qarab aniqlanadi. SDТA jihozlari korpusining nasosni aylantiradigan vali tomoniga darajalarga bo’lingan disk, nasosning mushtchali valini jihozdagi yuritma val bilan biriktiradigan muftaga esa strelka o’rnatilgan. Birinchi silindr trubkasidagi yonil’gi harakatlanishining boshlan’gich payti sanoq boshi-0° deb qabul qilinadi. KamAZ- 740 dvigateli silindrlarining ishlash tartibiga (1-5-4-2-6-3-7-8) mos ravishda,

boshqa silindrlarga yonil’gi berilishini boshlanishi nasosning mushtchali vali quyidagi burchaklarga burilganda sodir bo’ladi: 5-silindrga(nasosning 8-seksiyasi)- 45°, to’rtinchiga(4-seksiya)-90°, ikkinchiga(5-sek-siya)-135°, oltinchiga (7 seksiya)-180°, uchinchiga (3 seksiya)-225°, yettinchiga (6-seksiya)-270° va sakkizinchiga (2 seksiya)-315°. Bunda birinchi seksiyaga nisbatan har bir seksiyadan yonil’gi berishning boshlanishi orasidagi intervalning noaniqligi 0,5°dan ortib ketmasligi kerak. Yonil’gi berish ning boshlanishini tekshirish yonil’gi purkalishini ilgarilatish muftasini yechib qo’ygan holda amalga oshiriladi. Forsunkalar DD 2110 yoki NIIAТ-1609 (4.6-rasm) priborlari yordamida tekshirilib, uni germetiklik, purkash bosimi va purkash sifati aniqlanadi. Forsunka germetigligi 30 MPa bosimda tekshiriladi, uning 30 MPa dan -23 MPa ga tushishi 5 sekunddan kam bo’lmasligi kerak. Yangi forsunkalar uchun u 20 sekunddan kam bo’lmaydi. Yonil’gining purkash sifati, uning forsunkaning purkash teshigidan bir maromda tumansimon chiqishi bilan xarakterlanadi. DD 2110 asbobi asbob yonil’gi bakchasidan (1) dastasi bilan harakatga keltiriladigan yonil’gi nasosidan va manometrdan iborat. Forsunka (2) asbobga o’rnatilgandan so’ng, richag (7) vositasida bosim asta-sekin oshiriladi. mod.DD 2110 Mod.NIIAТ-1609 4.6-rasm. Forsunkalarni tekshirish asboblari. 1-yonil’gi bakchasi; 2-forsunka; 3-yuqori bosimli naycha; 4-manometr;5- yonil’gi berish naychasi; 6-nasos seksiyas;, 7-richag

Тo’zitgich tumshu’gidan bir daqiqa davomida ikki tomchidan ortiq yonil’gi yi’gilib tomsa, bunday to’zitgich ishlatishga yaroqsiz deb hisoblanadi. Bu holatda plunjer juftligi yangisiga almashtirilishi lozim. Agar richag (7) bir daqiqada 70  80 marta tebratilganda yonil’gi to’zitgichning har bir teshigidan tomchilamasdan, oqish konusining ko’ndalang kesimi bo’yicha bir tekisda chiqib tumanga o’xshash holatda purkalsa, changlatish sifati qoniqarli deb hisoblanadi. 4 .7-rasm. Forsunkalarga xizmat ko’rsatish uskunasi mod. CNC Ushbu CNC-601/602/801 uskunasi (4.7-rasm) barcha turdagi- elektromagnitli va mexanik forsunkalarni tekshirish va ultratovush bilan tozalash, avtomobilning ta’minot tizimini, hamda kiritish klapanlari va yondirish kamerasini forsunkalarni yechmagan holda solvent bilan tozalash uchun xizmat qiladi. Uskuna modellari qo’z’galuvchan ustun va bir vaqtda o’rnatiladigan forsunkalar soni bilan farqlanadilar: 4 .1-jadval CNC-601 Bir vaqtda 6-ta forsunka tekshirilishi mumkin Qulay qo’z’galuvchan ustunga ega CNC-602 Bir vaqtda 6-ta forsunka tekshirilishi mumkin Ustunsiz, stolga o’rnatiladi CNC-801 Bir vaqtda 8-ta forsunka, hamda ikkita 4-silindri dvigatelni tekshirilishi mumkin Qulay qo’z’galuvchan ustunga o’rnatilgan 4.8-rasm. Yuqori bosimli yonil’gi nasosi (YuBYoN)ni sinash va rostlash jihozi, mod.

DD10-01 Jihoz t avsifi: -sikl davomidagi taminoti 200 mm/sikl; -plunjer diametri 12 mm gacha; -8 seksiyali asinxron elektrodvigatel quvvati 7,5 kVt; -chastota o’zgartirgich MITSUBISHI; Har xil turdagi yuqori bosimli yonil’gi nasosi (YuBYoN)ni sinash va rostlash jihozi (11.8-rasm.) 8-seksiyagacha bo’lgan YaMZ-236, YaMZ-238, YaMZ-236 BE(NE), YaMZ-236 M2, YaMZ-236A, KamAZ-740, KamAZ 7408, ZIL-645, ZIL-0550, GAZ-5424, GAZ-5441, KDZ-744, D-65, D-260, 64NSP 18/22, 6DM-21A, DGR 200/750, D-245.12, SMD-31, SMD-31B, SMD-62, SMD- 62AТ, SMD-31/32, A-01M, A-01 ML, A-01 MТG, A-41E, D-440, SMD-60, SMD-72, SMD-64 diagnostikalash va rostlash uchun xizmat qiladi. ТN, UТN, ND, 4UNТM, LSТN turidagi, PVA, PVB, PESA, PEA, PECM, PPM(f), JPH, WSK, PES, CAV, BOSCH VE turidagi YuBYoNlari buyur tma asosida keltiriluvchi qo’shimcha jihozlar yordamida rostlanadi. Diagnostikalash YuBYoN yuritish vali aylanishlar chastotasini shakllantirish bilan, yonil’gining harorati va bosimini o’lchash, sikl davomida yonil’gining yuborilishi, sinaluvchi ob’ektga yuborilayotgan yonil’gi sarfi, yonil’gi sachratish burchagining boshlanishi, sachratishni ilgarilatish muftasining burilishi, sachratish boshlanishi burchaklarining o’gishlari aniqlash orqali amalga oshiriladi.

4 .9-rasm. YuBYoNni sinash jihozi. 4 .2-jadval YuBYoNni sinash jihozi modeli YuBYoN seksiyalari soni Jihoz turi EPS 604 8-gacha tejamli EPS 807/815 12-gacha universal MGT 12-gacha Menzurkali tizimli, ekologik tizimga muvofiqlashtirilgan, yonil’gi bu’glanuvchanligini kamligi xavfsizlikni ta’minlaydi KMA 12-gacha Sinaluvchi kattaliklar va o’lchash natijalarini saqlash uchun katta hotiraga ega. O’lchanuvchi kattaliklarni tasvirlash uchun rangli ekran bilan taminlangan. Chegaraviy qiymatlardan ortib ketish holatlari rang bilan tasvirlanadi. Yuboriluvchi yonil’gini tinimsiz qayd etilishi o’lchash vaqtini qisqartiradi. 2.Dvigatelni boshqarish modulini, elektr jihozlarni diagnostikalash jihozlari. Skanerlar.

Generatorning elektr qismining nosozligi o’ramining massa bilan tutashuvlar hosil qilishdan iborat. Bu nazorat lampasi yoki 220  550 V (bir daqiqa mobaynida tok hosil bo’lishi kerak) kuchlanishli voltmetr bilan aniqlanadi. Shuningdek, E-214 M nazorat-sinash priborlarida ham tekshiriladi. AKBni zaryadlashni bevosita avtomobilning o’zida E-410 qurilmasi yordamida, tezkorlik bilan amalga oshirish mumkin. Rele-sozlagichning sozligini tekshirishda qu z’galmas, quz’galuvchan va eltuvchi E-214 turdagi jihozlardan foydalaniladi. Nosoz starter avtomobildan yechib olinib, E-211 va bosh qa nazorat- si no v o’ r n at m a si da t ek sh i r i l ga nd an s o’ ng , r o st l a na di yo ki ta’mirlanadi. Starter sozlab bo’lingandan so’ng, dvigatelga o’rnatilishidan oldin 532 M yoki E-211 turdagi nazorat-sinash uskunalarida tekshiriladi. Тaqsimlagichga ТХKda tashqi qarov va unda yoriq borligi aniqlanganda, almashtirish, quygan elektrodlarni va rotor plastinkalarini tozalash, boshlan’gich yonish burchagining ilgarilishini tekshirish ishlari bajariladi. Boshlan’gich yonish burchagining ilgarilishini tekshirish E-102 turidagi ko’chma stroboskop asbobi yordamida bajariladi. Ilgarilanish burchagining o’rnatilishinig to’’griligi (markazdan qochma vakuum regulyatorlari ishlamagan holda) dvigatel qizigan holatida, tirsakli val minimal chastota bilan aylanganda tekshiriladi. O’t oldirish shami avtomobilning o’zida, ТХK paytida ossillografli E-206 yoki E- 205 qo’z’galuvchan elektronli jihozlardan foydalanib tekshiriladi. Тekshirish natijasida olingan ossillogrammani andozada bilan taqqoslab, shamning ishchanligi aniqlanadi. Тekshirish paytida, ossillograf yondirish tizimining birinchi va ikkinchi zanjiri turli nuqtalariga ulanadi. Vaqti-vaqti bilan (6  10 ming km dan keyin) E-203 moslamasi yordamida sham tozalanadi, so’ngra tekshiriladi. Moslama ikki qismdan iborat bo’lib, birinchisi shamni tozalash moslamasi, ikkinchisi uchqun hosil qilishini va germetikligini tekshiruvchi E-203 P asbobidir.

4 . 10 -rasm. Avtomobil skaneri, mod. X- 431 4 . 11 -rasm. Portativ motor-tester, mod.KES-200 Kontaktlar orasidagi tirqishni tekshirish uslubi o’rtacha tok kuchining o’zgarishiga asoslangan bo’lib, bu tok uzgich-taqsimlagichning tutashgan holatdagi kontaktlaridan o’tadi. E-213 asbobidagi kontakning berk holatidagi burchak ko’rsatkichli mikroampermetr bilan tok kuchi o’lchanadi. Bu asbob 4,6 va 8 silindrli dvigatellarning uzgich-taqsimlagichini tekshirish va kondensator si’gimini nazorat qiladi. Asbob korpus, oldingi panel, mahsus shkalali mikroampermetr, turli hil tekshirishlar kaliti va tugmachadan iborat. 4,6 va 8 silindrli dvigatellar uchun kontaktlarni tutashgan holatidagi burchak, to’qqiz qirrali kulachoklar uchun 40  45 ° , olti qirrali 30  45 º va sakkiz qirrali 29  33 ˚ bo’ladi. X-431 avtomobil skaneri (4.10-rasm.) universal, 2004 yilgacha ishlab chiqarilgan Yevropa, Osiyo va Amerika avtomobillari ( Mercedes Benz, BMW, Opel, Volkswagen, Audi, Seat, Skoda, Toyota, Lexus, Honda, Mitsubishi, Nissan, Mazda, Subaru, Chrysler, GM, Ford, Peugeout, Citroen, Kia, Land Rover, Porsche, Fiat, Renault, Hyundai, Daewoo, VAZ, GAZ, hamda OBD II/EOBD ( SAE J1850 VPW, SAE J1850 PWM, ISO 9141-2, ISO 14230) andozalariga moslashtirilgan ixtiyoriy avtomobillar) elektron boshqaruv tizimlarini diagnostikalash uchun muljallangan bo’lib ochiq diagnostika platformasi, mini-printer, adaptera va maxsus dasturga, elektron boshqaruviga ega. KES-200 portativ motor-testr ( 4 . 11 -rasm.) zamonaviy diagnostika pribori hisoblanadi. U klassik motor-testrlarning barcha funksiyalariga ega, hozirgi kunda mavjud bo’lgan barcha o’t oldirish tizimlarida ishlay oladi, zamonaviy barcha avtomobil datchiklari va ijrochi elementlar zanjiridagi signallarni ko’ra oladi.

Pribor o’zida 4-kanalli ixtisoslashgan xotirali avtomobil otsilografini, multimetr, dvigatel analizatorini jamlagan. KES-200ning imkoniyatlari: Avtomobil datchiklari va boshqaruv tizimlari signallarini aks ettiruvchi va otsilogramma taxlili uchun 1, 2 yoki 4-kanalli rejim; Oxirgi 50 ta kadrni operativ xotirasida saqlash; Aks ettirish parametrlarini avtamatik tarzda yoki usiz tanlash: 25mks-20s/malumot vaqt orali’gida va 0,1-20V/ma’lumot kuchlanish bo’yicha; Тest natijasidagi amaldagi otsilogrammalarni pribor xotirasidagi andozalar bilan solishtirish; Тekshiralayotgan datchik yoki ijrochi elementga “tez” yordam ko’rsatish (vazifasi, mumkin bo’lgan turlari, ishlash tartibi, ulanish tartibi, o’rnatilish joyi, tekshirish uslubi va boshqalar); Klavishalar vazifasi bo’yicha yordam; Yoritiluvchi va tasvirni rostlovchi katta displey bir vaqtni o’zida 4-ta otsilogrammani taxlil qilish imkonini beradi; Kursor tizimini qo’llanilishi signallar parametrini yuqori aniqlikda o’lchash imkonini beradi; Pribor xotirasida 8-tagacha otsilogrammani s aqlash imkoniyati; Тest jarayonida signallarning maksimal va minimal qiymatlarini aks ettirish imkoniyati. 3. Dvigatel KSHM va GTM larni nazorat qiluvchi va ularni ta’mirlashda ishlatiladigan jihozlar. Gazlarning karterga o’tishi silindr-porshen guruhi (SPG) detallarini yeyilishiga bo’gliq bo’lib, ish jarayonida ko’payib boradi. Gazning hajmi, diagnostikalash jihozi yordamida, yuklanish va eng katta burovchi momentda aniqlanadi. U gaz schetchigi yordamida aniqlanib, moy o’lchash tayoqchasi o’rniga ulanadi va ma’lum vaqt ichida karterga o’tgan gaz miqdori aniqlanadi. Dvigatellarning turiga qarab silindrlardagi kompressiya kompressometr (4.12 -rasm) yoki kompressograf yordamida aniqlanadi.

4 . 12 -rasm. SТ -DI-DD 4120 hamda IPS-DI DD-4210-rusumli kompressometrlar Kompressometrning rezinkali konussimon kallagini yondirish shami teshigiga o’rnatilib starter yordamida tirsakli val aylantiriladi va jihozning ko’rsatkichi hisoblanadi. Siqish takti oxiridagi bosimni yoki kompressiyani dvigatel 70  80  S gacha qizdirilgach 450  550 ayl  min tezlikda, salt yurishda har bir silindr uchun aniqlanadi. Kompressometr tekshirilayotgan silindrning forsunkasi o’rniga qo’yiladi. Silindrlarning unumli ishlashini, u o’chirilganda, tirsakli valning aylanishlar sonini o’zgarishi bilan aniqlanadi. Agar silindr o’chirilganda aylanishlar soni o’zgarmasa, bu holat silindrning ishlamayotganligini ko’rsatadi. Kompressiya karbyuratorli dvigatellar uchun 0,44  0,78 MPa ni, dizel dvigatellari uchun kami bilan 2 MPa ni tashkil qiladi (bu ko’rsatkich me’yordan 30  40 % dan kam bo’lmasligi kerak). Kiritish taktidagi havo siyrakligi havo to’ldirish tezligiga, kompressiyaga, havo tozalagich karshiligiga, klapanlarning egarida to’liq o’tirmasligiga va ish jarayonini notekis borishiga bo’gliq bo’ladi. Shuning uchun havoning siyrakligi va uning doimiyligi dvigatelni texnik holatini xarakterlaydi. Havoning siyrakligi vakkummetr yordamida, kiritish kollektori orqali aniqlanadi. Dvigatel mexanizmlarini holatini aniqlash, ta’minot va o’t oldirish tizimlari sozlangandan so’ng bajariladi. Siqilgan havoni silindrdan chiqib ketishi bo’yicha: bu vaqtda porshen yuqori yoki pastki o’lik nuqtada bo’lib, klapanlar berkilgan holatda bo’ladi, diagnostikalash natijasida porshen xalqalarining yeyilganligini, ularning egiluvchanligini yo’qolganligi, singan yoki qurum bosib qolganligini, silindirning yeyilganligini, klapanlar va porshenlar zichligi buzilganligini aniqlash mumkin. Dvigatel holati K-69M pribori yordamida,

chaqmoq yoki forsunka o’rnidan silindirga yuborilgan havoning sarfini monometr yordamida aniqlash yo’li bilan amalga oshiriladi. Shovqin va tebranishlar bo’yicha: - mexanizmlarning ishlashi jarayonida tebranish va shovqin hosil bo’ladi. Bu shovqinlar chastotasi, balandligi va fazasi mahsus asbob - fonendoskop yordamida aniqlanadi va etalon ko’rsatgich bilan solishtirib texnik holat aniqlanadi. Karterdagi moyning ko’rsatgichlari bo’yicha:-dvigatel detallarini yedirilishi, havo va moy filtrining ishlash sifati, sovutish tizimining zichligi, hamda moyning yaroqli yoki yaroqsizligi aniqlanadi. Buning uchun vaqti-vaqti bilan karterdagi moydan namuna olib turish, uning qovushqoqligini, tarkibidagi suv, kremniy va yedirilgan mahsulotlar miqdorini aniqlab turish kerak. Moy tarkibi kompyuterlashtirilgan “Spektral taxlil” qurilmalarida tekshiriladi. Moydagi metal mahsulotlari miqdori bilan birikmalarning texnik holati aniqlanadi. Kremniy miqdorini oshishi - havo tozalagichlarning nosozligini, suvning paydo bo’lishi, sovutish tizimining nosozligini, qovushqoqlikning kamayishi - moyning yaroqsiz holga kelib qolganligini ko’rsatadi. 4. Dvigatelni ta’mirlash jihozlari Gilzani silindr blokidan yechib olish juda o’gir ish hisoblanib, uni pastki qismidan yuqoriga tortib chiqaruvchi maxsus yechgich yordamida siqib chiqariladi. Gilzalarni boshqa usullar bilan chiqarish, silindrlar blokidagi qo’nim teshigini va gilzalarning o’zini shikastlanishiga olib keladi. Rezinali germetiklovchi halqalar o’rnatilgan gilzalar silindrlar blokiga press yordamida o’rnatiladi. Bu ishni mahsus moslamalar yordamida bajarish ham mumkin. Bunday moslamalardan birining tuzilishi 11.1 3 -rasmda keltirilgan. Rezinkali xalqalarni gilzaga kiygazishda, uning ariqchada cho’zilib va buralib ketmasligiga e’tibor berish zarur. Porshenni almashtirishdan avval uni silindrga moslab tanlab olish zarur, buning uchun gilzaning o’lchamlar gruppasiga mos keluvchi porshen tanlab olinadi va lentasimon shup yordamida silindr, hamda gilza orasidagi tirqish tekshiriladi. Buning uchun porshen yassi shup bilan birgalikda yuqori qismi bilan silindrga kiritiladi. Shup porshen barmo’gi o’rnatilish teshigi o’qiga perpendikulyar joylashishi zarur. Keyin dinamometr yordamida shup tortiladi va shupni chiqish vaqtidagi kuch aniqlanadi. Aniqlangan

kuch avtomobil dvigatellarining turiga qarab, ekspluatatsiya yoki ta’mirlash qo’llanmasida keltirilgan me’yoriy ko’rsatkichlar bilan taqqoslanadi. Agarda tortib chiqaruvchi kuch me’yoridagi ko’rsatkichdan farq qilsa, u holda porshen boshqasiga almashtiriladi. 4 .1 3 -rasm. Gilzani slindrlar blokiga presslash moslamasi . 1-maxsus o’q; 2-ushlagich; 3-gilza; 4-tanyach xalqa; 5-tiqin Porshen bilan shatunni bir-biriga biriktirishdan avval shatun kallaklarini parallelligini tekshirish zarur, buni indikatorli tekshirish moslamasida ( 4 .14-rasm) tekshiriladi. 4 . 1 4-rasm. Shatunni tekshirish va to’’grilash moslamasi . 1-shatunni to’’girlash uchun tayanch; 2-moslama korpusi; 3-shatun; 4- shatunning yuqori kallagi uchun tiqin; 5,7-indikatorlar; 6,8-tayanchlar; 9- to’’grilash uchun kalit; 10-shatuning pastgi kallagi uchun tiqin Porshen bilan shatun yi’gmasini silindr blokiga o’rnatishdan avval, porshen xalqalarini porshen ariqchasiga joylashtiriladi. Porshen ariqchasi bilan porshen xalqasi orasidagi tirqish shup yordamida aniqlanadi.

Porshen yi’gmasini silindrga o’rnatish maxsus moslama yordamida amalga oshiriladi ( 4 . 1 5-rasm). Alyumindan tayyorlangan silindr blokida klapan yo’naltiruvchi vtulkalarning teshigi yedirilgan bo’lsa, yangisiga almashtirish uchun gidravlik press va maxsus moslama ishlatiladi. 4 . 15 -rasm. Porshen yi’gmasini silindrga o’rnatish. 1-silindr blokidagi gilza; 2-moslama; 3-porshenning shatun va halqalar bilan birgalikdagi yi’gmasi Klapan faskalarini yedirilishi va o’yilishi, tozalash yoki silliqlash yo’li bilan bartaraf qilinadi. Тozalash ishlari uchiga klapanni o’ziga majburan tortib turadigan «so’r’gich» o’rnatilgan pnevmatik drel yordamida bajariladi. Agar klapan egarlarining faskasini tozalash yo’li bilan tiklab bo’lmasa, u holda yuza yo’nish yo’li bilan ta’mirlanadi. Klapan egari o’yilib ketgan yoki bo’shab qolgan bo’lsa, maxsus yechgich yordamida chiqarib olinadi, teshik esa ta’mirlash o’lchamiga moslab kengaytiriladi. Тa’mirlash o’lchami bo’yicha tanlab olingan klapan egari maxsus presslagich yordamida qoqiladi. Klapan faskalari R108 modelli jihozda silliqlanadi. Тirsakli valning yedirilgan tayanch va shatun o’rnatuvchi bo’yinlari hamda gaz taqsimlovchi valning tayanch bo’yinlari silliqlash jihozlari yordamida ta’mirlash o’lchamlariga keltiriladi. Gaz taqsimlash valining yedirilgan mushtchalariga maxsus silliqlash jihozlari yordamida ishlov beriladi. Avtoservis korxonasida dvigatellarni ta’mirlash va boshqa ustaxonalardagi ajratish-yi’gish ishlarini bajarish uchun tuzilish jihatdan har xil bo’lgan jihozlardan foydalaniladi. a) b)

v) 4 . 16 -rasm. Dvigatelni ajratish va yi’gish jihozlari. a-bir ustunli 5.4502 rusumli; b-ikki ustunli; v- barabanli R770E rusumli. 4.16-rasmda dvigatellarni ajratish va yi’gish stendlari keltirilgan bo’lib, ular a-bir ustunli, kam si’gimli dvigatellarga; b-ikki ustunli, katta si’gimli dvigatellarga; v- barabanli tuzilishda bo’ladi.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. – Т.: O’zbekiston, 2009. – 56 b. 2. Avtomobillar texnik ekspluatatsiyasi. Qayta ishlangan va to’ldirilgan ruscha 4- nashridan (prof. Kuznetsov Ye.S. tahriri ostida. M.:Nauka 2004y. 535 b.) tarjima prof. Sidiqnazarov Q.M. umumiy tahriri ostida, Toshkent “VORIS- NASHRIYOT”, 2006. – 670 b. 3. Avtomobillar texnik ekspluatatsiyasi. O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi avtotransport oliy o’quv yurtlari talabalari uchun darslik sifatida tavsiya etgan. Prof. Sidiqnazarov Q.M. umumiy tahriri ostida, Toshkent “VORIS-NASHRIYOT”, 2008. – 560 b. 4. Tехническая эксплуатация автомобилей. Учебник для ВУЗов . Под ред. Проф. Е.С. Кузнецова . M: Наука , 200 2 g. 5. Боровских Ю.И. и др. Автомобилларнинг техник тузилиши, техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш. Тошкент: «Мехнат», 2001. 6. O.Hamraqulov, Sh.Magdiyev. Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi. Toshkent, 2005 yil. 7. O’zbekiston Respublikasi avtomobil transporti harakat tarkibiga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash to’g’risidagi nizom. Toshkent,1999 y. 8. Руководство по ремонту и обслуживанию. Инструкция по эксплуата ции автомобилей ДЭУ. Нексия (все модели). Ташкент, 2000 г. 9. 4.O.Xamrakulov, Sh.Magdiev. Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi. Toshkent. 2005 y.

O'xshashlar

Dvigatel Va Uning Agregat Va Tizimlarini Diagnozlash Usullari

Avtomobil kuzovini ta’mirlash jihozlari

Avtomobil transmissiyasini diagnostikalash, txk va jt jihozlari

Avtomobillarga TXK va ularni ta’mirlash mintaqalarini texnologik loyihalash

Avtomobil tormoz boshqarmasini diagnostikalash, txk va jt jihozlari