Узбекистонда демократик жамият куриш назарияси ва амалиёти фанининг предмети, мақсади ва вазифалари - Tilshunoslik - Referatlar

Узбекистонда демократик жамият куриш назарияси ва амалиёти фанининг предмети, мақсади ва вазифалари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

80 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиёти фанининг предмети, мақсади ва вазифалари Режа: 1. Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиётини ўрганиш зарурлиги. 2. Демократик жамият қуриш назарияси ва амалиёти фанининг: предмети, объекти ва тушунчалари. 3. Миллий давлатчилик ва демократик жамият

www.arxiv.uz Ўзбекистонда демократик жамият қуриш каби олий мақсаднинг танланиши мустақиллик билан боғлиқ. Мустақиллик қўлга киритилмаганида, Ўзбекистон ўз тараққиёт йўлини ўзи танлай олмас эди. Мустақилликнинг қўлга киритилиши Ўзбекистон олдида маъсулиятли вазифани қўйди. Ўзбекистон қандай давлат қуради? Дунё жамоатчилиги ҳам бунга алоҳида эътибор билан қаради. Ўзбекистоннинг истиқлоли ва инсонларнинг тақдири ҳам, уларнинг қандай ҳаёт тарзига эга бўлиши, Миллий-маънавий мерос билан умумбашарий тамойилларнинг уйғунлигини таъминлаш ҳам, унинг олдида кўндаланг бўлиб турган давлатчилик қурилишининг қандай асосда амалга оширилиши билан бевосита боғлиқ эди. Ўзбекистон исломий давлат қуришни эмас дунёвий давлат қуриш йўлини танлади. Бунинг ҳам ўзига хос сабаблари мавжуд. Бунинг учун дунёвий давлатнинг исломий давлатдан фарқли жиҳатларини, унинг афзалликларини билиш муҳим аҳамият касб этади. Маълумки, Ўзбекистон Ўрта Осиёда исломга эътиқод қилувчи энг қадимий заминлардан бири бўлиш билан бирга, мусулмончилик илмининг ислом оламида ҳамма тан олган анъаналарига ҳам эга. Ислом маданияти бир неча асрлар давомида ўзбек халқи маънавиятининг ассои бўлиб кетган, ҳозир ҳам шундай. Шу билан бирга, Президент И.А.Каримов, Ўзбекистон учун мамлакатни дунёвий асосда ривожлантириш, дунёвий давлат қуриш йўлидан боришига алоҳида аҳамият бериб келмоқда. Бу демократик давлат қурилишида муҳим. Бу масалада И.Каримов шундай дейди: «Биз дин бундан буён ҳам аҳолини энг олий руҳий, ахлоқий ва маънавий қадриятлардан тарихий ва маданий меросдан баҳраманд қилиш тарафдоримиз. Лекин биз ҳеч қачон курашга, сиёсат, иқтисодиёт ва қонуншуносликка аралишиш учун байроқ бўлишига йўл қўймаймиз. Чунки бу ҳолни давлатимиз хафвсизлиги, барқарорлиги учун жиддий хавф-хатар деб хисоблаймиз». Ўзбекистон Конститутциясида «дунёвий давлат» деган атама йўқ бўлсада, унинг моҳияти бир қанча моддаларда берилган деб айтиш мумкин. Масалан; «диний ташкилотлар ва бирлашмалар давлатдан ажратилган… Давлат диний

www.arxiv.uz бирлашмаларнинг фаолиятига аралашмайди» (61-модда) «…Диний руҳдаги сиёсий партияларнинг ҳамда жамоат бирлашмаларининг тузилиши ва фаолияти тақиқланади» (57-модда), «…. Ҳеч қайси мафкура давлат мафкураси сифатида ўрнатилиши мумкин эмас» (12-модда) Дунёвий давлат қандай тамойилга таянади.  Инсон ҳуқуқлари ва давлат суверенитети ғояларига асосланади;  Демократия ва ижтимоий адолатни эътироф этади;  Халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган қоидалари устунлиги тан олинади;  Фуқороларнинг муносиб хаёт кечиришларини таъминлаш мақсади;  Инсонпарвар демократик ҳуқуқий давлат барпо этишни кўзлайди;  Ўзбек давлатчилигининг тарихий тажрибасига таянади;  Ўзбекистонда давлат ва жамият қурилишининг ҳуқуқий асослари унинг Конститутциясида белгилаб қўйилади ва унга таяниб иш олиб боришни англатади. « Мустақиллик, Ўзбекистон халқи хаётида янги тарихий даврни бошлаб берди. Ўз мустақиллигини, эркини қўлга киритган ҳар бир халқ ўз тараққиёт йўлини излайди, янги жамият бунёд этишда ўз андозасини ишлаб чиқишга ҳаракат қилади». Ўзбекистон хам ўзининг миллий давлатига хос бўлган сиёсий, ижтимоий иқтисодий, маънавий камолот ва тараққиёт йўлини белгилаб олди. Бу: «… бозор иқтисодиётига, очиқ ташқи сиёсатга асосланган демократик ҳуқуқий давлатни, фуқаролик жамиятини барпо этиш» деган ғояда ўз ифодасини топди. Ҳамда бу жамиятнинг олдида турган мақсадни таъкидлар экан И.А.Каримов шундай дейди: Биз қурадиган жамият Ўзбекистон халқининг муносиб турмушини, ҳуқуқлари ва эркинликларини кафолатлаши, миллий қадриятимиз ва мадниятимиз қайта тикланишини; инсоннинг маънавий ахлоқий баркамоллигини таъминлаши керак». Бу ерда гап «умуман

www.arxiv.uz демокартик жамият қурилиши тўғрисида кетмаётганлигини» аниқ ҳисобга олиш муҳим. Асосий мақсад «Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиёти» тўғрисида бормоқда. Шунинг учун ҳам Ўзбекистон қураётган демократик жамиятнинг бошқа жамиятлардан фарқли жиҳатлари, ҳамда умумий томонларини ҳам аниқлаш муҳим. Масалан, Ўзбекистон демократик жамият қуриш йўлини танлар экан, унинг собиқ тоталитар тузумидан қайси жиҳатлари билан фарқ қилади? Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси:  Коммунистик мафкурага таянилмаганлиги билан;  Синфийлик, партиявий тамойилларидан мутлақо бегоналиги билан:  Инсон-энг улуғ неъмат деган фикрга асосланилганлиги билан;  «давлат-жамият-фуқаро» муносабатидан тубдан фарқ қиладиган «фуқаро-жамият-давлат» ўртасидаги ўзаро муносабатнинг оқилона ҳуқуқий асосига қўйилганлиги билан ажралиб туради. Демократия Ўзбекистон ижтимоий-сиёсий ҳаёти тарихида тушуниш қийин бўлган концепциялардан биридир. Ўзбекистон миллий давлатчилиги тарихида демократия тушунчаси учрамайди. Лекин, 3000 йиллик тарихга эга бўлган бугунги Ўзбекистон учун, унинг кўринишлари, «Демократик тамойилларнинг негизлари бўлмаган деган хулоса келиб чиқмайди». «Авесто» (э.о. VII - VI ), Беруний, Хоразмий, Сиёсатнома ( XI аср), «Қобуснома», «Ҳидоя», «Қутатғу билиг», А.Тумур тузуклари, «Шайбонийнома», «Хоразм шажараси», В.Навоий асарлари, М.Улуғбек «Тўрт улус тарихи»да ва ҳ.к.  Чор Россиясининг истилоси (1860-1917) давридаги ижтимоий ҳаёт;  Мустабид Совет даври. Сохта демократия даври бўлди. (1918 йилдан 1991 йилгача );  Муста қ иллик - янги Ўзбекистон давлатининг ташкил топиши (1991 йилдан … ҳозиргача ).  «Демократия» халқ ҳокимияти деган Луғавий маънони билдиради;

www.arxiv.uz  Демократиянинг вазифаси- фуқароларнинг ҳу-у-лари тан олинадиган ва ҳимоя қилинадиган уларнинг бурчларига ривоя этиладиган ва бажариладиган жамиятни қуришдан иборат бўлган ва ушандай бўлиб қолади. Лекин ҳозиргача ҳеч ким бунга мукаммал эришмаган фақат унга максимум ҳаракат қилган;.  Демократик бошқарувда сиёсий ҳаётда иштирок этиш нафақат фуқароларнинг ҳуқуқи. балки уларнинг бурчлари ҳамдир. Демак, демократик жамият – фуқароларнинг ҳуқуқлари тан олинадиган ва ҳимоя қилинадиган, уларнинг бурчларига риоя этиладиган ва бажариладиган, бошқарувда фуқаролар фаол иштирок этадиган жамиятдир. Демократик жамият қўллайдиган тушунчаларни ўрганишда қўйидаги учта жиҳат ҳисобга олиш керак: 1) Ижтимойи гуманитар фанларга тегишли бўлган умумий тушунчаларни: Масалан: жамият, цивилизация, эркинлик, ҳуқуқ, қонун, маданият, тараққиёт, демократия. 2) Ижтимоий сиёсий фанлар билан яқин бўлган тушунчалар ҳуқуқий давлат, хусусий мулк, фуқаролик жамияти, сиёсат, сиёсий ҳокимият, сиёсий ташкилотлар, сиёсий тизим, сиёсий режим, сиёсий плюрализм, сиёсий онг, сиёсий маданият в.б. 3) Кўпроқ Ўзбекистон билан боғлиқ ҳолда ишлатиладиган тушунчалар: Ўзбекистонда демократик жамият қурилиши назарияси ва амалиёти фани ўрганадиган таянч тушунчалар: «Ўзбекистоннинг ўзига хос ва мос тараққиёт йўли», эркинлик, мустақиллик, демократия, қонун устуворлиги, «демократик давлатчилик», «демократик жамият», «демократик», «демократик жамият тўғрисидаги қарашлар», «демократик жамиятнинг миллий маънавий негизлари», «миллий-маънавий қадриятлар». Ўзбекистон иқтисодий ҳаётининг демократиялашуви, ижтимоий ҳаёт ва демократия, сиёсий ҳаётнинг демократик тамойиллари,

www.arxiv.uz «демократик қадриятлар», «Ўзбекистонда фуқаролик жамияти қурилиши», «Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт», «Ўзбекистон ва жаҳон ҳамжамияти». Предмети: Ўзбекистонда демократик фуқаролик жамиятнинг шаклланиши, қарор топиши ва амал қилиши қонуниятлари; Объекти: Ўзбекистон жамияти ҳаёти соҳалари. Услублари: Тажриба, қиёсий таҳлил, эмперик-социологик ва илм-фанининг бошқа замонавий услублари. Вазифаси: Билиш, назарий, дунёқараш, тарбия, аксиологик, сафарбар этиш. Масалан: Онг муаммосини; Фалсафа: Онгнинг инсонга хос хусусият жамият ривожининг муҳим омили сифатида; Социология: Гуруҳ онги муаммоси сифатида; Политология: Сиёсий онг; Ҳуқуқшунослик: Ҳуқуқий онг; Демократик жамият : Демократик онг кўринишида ўрганади. Қонуниятлари: Умумий қонуниятларга таянади ва хусусий алоҳидаликни ҳисобга олади. Масалан; Ўзбекистонда демократик қуришининг ўзига хос ва мос бўлиши қонуни.  «Демократик жамият қурилишида миллий хусусиятлари хисобга олиш қонуни»;  «Демократик жамият қурилишининг миллий-маънавий қадриятлар билан боғлиқлиги»;  «Ўзига хос ҳусусиятларни Ўзбекистон иқтисоди, ижтимоий-сиёсий хаёти билан алоқадорлиги қонуни»;  Ўзбекистонда демократик жамият қурилишининг умумбашарий қонуниятлари.

www.arxiv.uz Ҳозирги замон миллий демократик давлатга хос жиҳатлар:  Демократик нормалларга таянадиган ҳуқуқий давлат;  Демократияга зид бўлмаган ҳолда тарихий анъаналар ва жамият ҳаётининг муҳим соҳаларидаги миллий хусусиятлари сақланади;  Барча фуқароларнинг тенглигига асосланган миллий сиёсат олиб боради;  Унинг геосиёсий мавқеи иқтисодий, маънавий ва ҳарбий техник имкониятига, салоҳиятига мос бўлади;  Фуқоролар ижтимоий онгида демократик тафаккурга амал қилади;  Мустақил ички ва ташқи сиёсат олиб боради;  Ўз тараққиёт йўлини мустақил танлайди ва амалга оширади;  Ўз қобуғида яшаш мумкин эмаслиги қоидасига таянади. Очи қ демократик давлат ҳисобланади . Сиёсатшунослик Сиёсат тўғрисидаги унинг субъектлари, институтларининг вазифалари ифодаланиши, сиёсий жараёнлар «технологиялари» тўғрисидаги фандир. Сиёсатшунослик фанининг асосий тузулмавий элементлари ________________________________________ Предме ти Объек ти Мазму ни Тушунчал ари Вазифалари Услубла Тамойиллар Қонунла

www.arxiv.uz ри и ри Сиёсатшунослик ва Ўзбекистонда демократик жамият қурилиши назарияси ва амалиёти Сиёсатшуносл ик Объек ти Сиёсат, жамиятнинг сиёсий соҳаси Ўзбекистонда демократик жамият қуриш назарияси ва амалиёти Объе кти Ўзбекистон жамияти ҳаётини ташкил этиш соҳалари Сиёсатшуносл ик Предме ти Сиёсий ҳокимиятни қарор топиши, амал қилиш ва ўзгариш қонуниятла ри Ўзбекистонд а Демократик жамият Предме ти Ўзбекистонда демократик жамиятнинг шаклланиши ва

www.arxiv.uz қуриш назарияси ва амалиёти ривожланиши. Унинг негизлари тамойиллари ва қонуниятлари

www.arxiv.uz Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, - Т.: «Ўзбекистон», 2003. 2. Каримов И.А. Ўзбекистон келажаги буюк давлат. Т.1.-Т.: «Ўзбекистон»,1996. 104-108, 123-130-б. 3. Каримов И.А. Ҳозирги даврда демократик ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг долзарб вазифалари. Т.5.-Т.: «Ўзбекистон», 1997. 104-114, 116-131-б. 4. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсақасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т.6.-Т.: «Ўзбекистон», 1997. 31-40, 125-135, 149-162-б 5. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда.-Т.: «Ўзбекистон», 2000. 6,8-12, 14-15, 16-20, 21-26, 28-38, 47-48-б. 6. Каримов И.А. Ўзбекистонда демократик ўзгаришларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамияти асосларини шакллантиришнинг асосий йўналишлари.-Т.: «Ўзбекистон», 2002. 7. Каримов И.А. Эл-юртга ҳалол, виждонан хизмат қилиш ҳар бир раҳбарнинг муқаддас бурчи. Андижон вилоят халқ депутатлари Кенгашининг навбатдан ташқари сессиясида сўзлаган нутқ. «Ишонч», 2004 йил 26 май. 8. Каримов И.А. Қонун ва адолат устуворлиги фаолиятимиз мезони бўлсин. Сурхондарё вилоят халқ депутатлари Кенгашининг навбатдан ташқари сессиясида сўзланган нутқ. «Халқ сўзи», 2004 йил 2 июн. 9. Азизхўжаев А.А. Давлатчилик ва маънавият. –Т.: «Академия», 1997. 10. Азизхўжаев А.А. Демократия-халқ ҳокимияти демакдир.-Т.: 1996. 11. Азизхўжаев А.А. Мустақиллик: курашлар, изтироблар, қувончлар.-Т.: «Шарқ», «Академия», 2001. 12. Азизхўжаев А.А. Чин ўзбек иши.- Т.: «Академия», 2003. 13.Ислом Каримов «Юксак маънавият енгилмас куч». Т. 2008.

O'xshashlar

Узбекистонда архив иши назарияси ва амалиёти

Мустакиллик ва демократик жамият курилишининг «Узбек модели»

Таржима назарияси объекти ва предмети

Узбекистонда демократик жамият барпо этишда утиш даврининг зарурлиги. Унинг хусусиятлари

Социолингвистиканинг предмети, мақсад ва вазифалари