logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Tilshunoslik
  4. Tillarning leksik sistemasi

Tillarning leksik sistemasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

73.5 KB
Ko'chirib olish
Tillarning leksik sistemasi Reja 1. Sinonimlar. 2. Antonimlar. 3. Omonimlar. Sinonimlar Tillarda so‘zlar bir-birlari bilan munosabatda bo‘lishlari bilan ajralib turadi. Bu munosabatlar sinonimik, antonimik va omonimik xususiyatlarga ega bo‘lishi mumkin Sinonimik qatorlar ma’lum so‘z turkumlarida namoyon bo‘lishi taqqoslanayotgan tillar uchun umumiy hodisadir: ingl. all, whole (olmosh), attempt, trial, endeavour, effort (ot); rus. путь , дорога ( о t), научить , наставить , вразумить (fe’l). Taqqoslanayotgan tillarda o‘xshash belgilariga ko‘ra asosan absolyut sinonimlar farqlanadi (ingl. motherland-fatherland, breathead – voiced; rus.языкознание – языковедение, естествознание-естествоведение; ingl. perfect – wonderful-divine-beautiful, rus. обычный – будничный – рядовой – заурядный ; ingl. to die-to pass, rus. смотреть , глазеть ). Ingliz va rus tillari sinonimik qatorlarida dominantaning mavjudligi bilan ajralib turadi: ingl. to ask – to beg, to request, to implore, to inquire, to claim, to demand, to question, to interrogate; rus. вид – панорама , картина , пейзаж , ландшафт . Taqqoslanayotgan tillar uchun umumiy belgilardan biri sinonimiyaning asosan kontekstda namoyon bo‘lishi hisoblanadi: ingl. Many a man has ability of managing a concert, but a few have capacity of conducting it (G.Grabb). Rus . Уж как нынешние люди догадливые, переводливые, накутят, намутят, с тобой, милый, разлучат (Народная песня). Bundan tashqari, bu ikki tilda ba’zi situativ sinonimlarning nutqda ishlatiladigan sinonimlarga aylanish holatlari kuzatiladi: ingl. a rubber neck (curious man). Sinonimiya tilda katta rol o‘ynaydi, chunki sinonimlar ma’noning nozik tomonlarini ochishga yordam beradi. Leksik sinonimlar esa aniqlik, ifodalilik va buyoqdorlik xarakteriga ega bo‘ladi. Rus tili sinonimlariga pleonazm xususiyati xos. Buni quyidagi misollarda ko‘rishimiz mimkin: rus. вор - разбойник , травушка - муравушка , разлучила – развела . Ingliz tilida bunday holatlarda frazeologik birliklar ishlatiladi, masalan: sick and tired, clean and neat, really and truly, well and good, weak and feeble, aim and object va hokazo. Sinonimlarning parallel ishlatilishi uslubiy sinonimikaning o‘ziga xos xususiyatlaridan biridir. Masalan, ingliz tilidagi cripple so‘zining shunday sinonimik parallellari mavjud: 1) to make a cripple of, to lame, to wound, to mutilate, to main; 2) to damage, to weaken. Gaplarni taqqoslaymiz: Smith was crippled in the war. Reactionaries cripple the national movement in the colonies. Rus tilida esa калечить fe’lining mos parallellari rivojlanmagan ( подрывать , ослаблять ). Ingliz tilida kuchlilik tushunchasi aniqlanmishning tabiatiga ko‘ra turli sinonimlar bilan ifodalanadi: powerful machine, fierce heart, keen appetite, intense feeling, violent anger, potent argument, hard frost, heavy rain, strong smell, violent passion, strong will, good at English va hokazo. Xuddi shu holat bo‘lak tushunchasiga ham tegishli bo‘lib, u ingliz tilida bir necha so‘zlar orqali berilishi mumkin: a piece of news, a lum of sugar, a cake of soap, a slice of cheese, a bar of chocolate, a morsel of bread, a chunk of wood: rus. кусок , ломоть , лоскут . Rus tili sinonimik qatorlarlarga kiradigan so‘zlarning ko‘pligi bilan ajralib turadi: сказал – брякнул , бухнул , выдавил , завопил , загвоздил , замямлил , пикнул , рявкнул , процедил ; научил – наставил , вразумил , образумил , направил , натолкнул , вывел ; ввойти – ввалиться , втащиться , втиснуться , влететь ; борьба – бой , битва , сражение , стычка , схватка , единоборство , поединок va hokazo. Rus tilida sinonimik shakllanish manbalari quyidagilar hisoblanadi: a ) so ‘ z yasash : rus . упрямый - волевой  воля, обычный - будничный  будни, рядовой  ряд, красивый - изумительный  изумить; b ) o ‘ zlashtiirma so ‘ zlar : rus . мечтать – фантазировать, прогресс – успехи, транспортировать – перевозить, лексический – словесный va horazo ; v) ma’nolarning semantik ko‘chishi: rus. умный – блестящий, яркий – живой, глупый – тупой, бояться – терпеть va hokazo. Ingliz tilida ham sinonimlar rus tilidagi singari, ya’ni so‘z yasash, o‘zlashtirish va ma’nolarning semantik ko‘chishi kabi yo‘llar bilan yasaladi. O‘z navbatida har bir modelning o‘rni va qo‘llanilishi konkret til sistamasiga bog‘liq bo‘ladi. So‘z yasash: to listen – to ear, to pass – to hand, to bear – to stomack, to glance – to look, to eye, to write – to pen, changeable – changeful, middle-midst, political-politic, bicycle-bike, vacation-vac va hokazo. So‘z o‘zlashtirish: to ask - to question, to interrogate; teaching - guidance, instruction, to gather- to assemble, to collect. Ma’nolarning semantik ko‘chishi: hand - worker, writer-pen, glasses- spectacles, dress - coat, tongue - language, men - soldiers, table - scheme va hokazo. Antonimlar Antonim so‘zlar ingliz va rus tillariga xos bo‘lib, konkret til asosida yaratiladi. Ular mazmunan qarama-qarshi xususiyatga ega bo‘lib, tilda va nutqda uchraydi. Antonimik munosabatlar bir xil so‘z turkumiga tegishli so‘zlar o‘rtasida vujudga keladi: ingl. abashed-unabashed, with-wthout, rise-sink, rough-smooth, poor-wealthy, right-wrong, private-public; rus. правда - ложь , говорить - молчать , близко - далеко , друг - враг va hokazo. Antonim so‘zlar ma’nolarining qarama- qarshiligi ularning semantik jihatdan uzoqlashganligini emas, aksincha, ma’lum darajada yaqinliklarini bildiradi. Chunki ular bir xil tushuncha asosida ish ko‘radi: ingl. long-short (day), black-white (people); rus. тёплый - холодный ( климат ), первый - последний ( вагон ) va hokazo. Antonimlar, asosan, kontekstda ochiq – ravshan namoyon bo‘ladi. Masalan, rus tilida глубокие знания – поверхностные знания , глубокое озеро – мелкое озеро ; ingliz tilida a high tree – a low tree, a tall man – a short man, hard times – good times, a good person – an ill person, a hard word – a soft word va hokazo. Taqqoslanayotgan tillarda o‘zak antonimlar mavjud bo‘lib, ularning qarama- qarshi ma’nolari semantik jihatdan namoyon bo‘ladi: ingl. clear-vague, even-odd, low-high; rus. большой - маленький , родной - чужой . Agar o‘zak (har xil o‘zaklar) antonimlar ma’noning qarama-qarshiligini implisit tarzda ifodalasa, bir o‘zakli (yasama) antonimlar esa eksplisit tarzda ifodalaydi. Rus tilida н e+ qarama-qarshi qo‘yilayotgan so‘zning asosi modeli bo‘yicha yasaladigan antonimlarning katta guruhi mavjud: rus. честный - нечестный , бедный - недный , глубокий – неглубокий , далёкий - недалёкий . Ushbu tipdagi modelga беспокойный , бесподобный , бесчисленный , бесчувственный , бестолковый tipidagi so‘zlarning derivatlari ham kiradi. Ingliz tilidagi un- inkor prefiksining ba’zi morfemalar orqali beriladigan bir necha variantlari bor: unpleasant, indefinite, irregular, illegible, impossible. Ma’nolarning qarama-qarshiligi dis-, a-, extra- prefikslari bilan ham ifodalanishi mumkin: organize-disorganize, honest-dishonest, ordinary- extraordinary, symmetrical-assymmetrical. Bundan tashqari ma’nolar o‘rtasidagi ziddiyat –ful va –less suffikslari orqali ham voqiylanadi. Taqqoslaymiz: fearful- fearless, useful-useless, hopeful-hopeless va hokazo. Qiyoslanayotgan tillar uchun umumiy bo‘lgan hodisa - bu ko‘p ma’noli antonim-so‘zlarning bir nechta qarama-qarshi ma’nolarni ifodalashidir: ingl. (to look) old – (to look) young, old (clothers) – new (clothers), old (times) – present (times), old (masters) – modern (masters), old (world) – new (world); rus. свежий ( хлеб ) – чёрствый ( хлеб ), свежиу ( новости ) – запоздалые ( новости ), свежая ( рыба ) – мороженая ( рыба ). Ingliz va rus tillarida nutqqa va tilga xos antonimlar farqlanadi. Nutqqa xos antonimlar kontekstdan tashqari o‘zining antonimlik xususiyatini yo‘qatadi: ingl. Youth is full of pleasure , age is full of care . Youth like summer morn , age like winter weather (W.Shakespear). Rus . Волна и камень, стихи и проза, лёд и пламень не столь различны меж собой ( A . Pushkin ). Taqqoslanayotgan tillar uchun umumiy bo‘lgan yana bir hodisa bu antonimlarning stilistik ifoda vositalarida (masalan, antiteza va kinoyada) ishlatilishi hisoblanadi: ingl. Give him an inch and he will take an ell . Rus. Мягко стелет , да жёстко спать . Ingliz tilida tarkibida antonimlar bo‘lgan ko‘pgina frazeologik birliklar mavjud. Masalan: the long and the short, to search high and low, now or never, to play fast and loose, to sink and swim. Ingliz tilida qarama-qarshilik ma’nosi bir o‘zakdan tuzilgan so‘zlar orqali ham ifodalanadi: to work hard – to work hard ly, to get on – to get off, to turn on – to turn off , to let in – to let out , to include in – to include out . Shunday qilib, ingliz va rus tillari antonimlar qatorida umumiylik xususiyatlari qarama-qarshi ma’nolarga ega bo‘lgan so‘zlarning hamda ularning o‘ziga xos qo‘llanilish va yasalish usullari mavjudligini ko‘rsatmoqda. Shuni aytib o‘tish joizki, taqqoslanayotgan tillarda ma’noning qarama-qarshiligi nafaqat turli so‘zlar bilan ifodalanmasdan, balki bitta so‘zning qarama-qarshi ma’nolari orqali ham berilishi mumkindir: ingl. priceless – beyond price, invaluable; rus. бесценный – очень дорогой , не имеющий цены . Omonimlar Ingliz va rus tillari uchun umumiy bo‘lgan xususiytlardan biri - bu omonimiya hodisasi bo‘lib, tilda til birliklarining ifoda planida to‘liq yoki qisman mos tushishi (to‘liq (sof) yoki funksional omonimlar) bilan izohlanadi. Sof (to‘liq) va to‘liq bo‘lmagan (funksional) omonimlar Sof (to‘liq) omonimlar Funksional omonimlar Omofonemalar Omograflar I n g l i z t i l i arms (human upper limbs) – arms (weapons), angle (fish-hook)-angle (corner) he likes-his likes, son- sun, pair-pear, bound (bound)–bound (to bind), found (to find)-found (to found), eye-to eye, look- to look, sea-to see. Bow (yoy)-bow (ta’zim), row (qator)-row(shovqin) saw (arra) - saw (to see) R u s t i l i Лук (оружие) тоскуя-(разгоню) тоску Замок (дворец)-замок Лук (растение) Ключ(от двери) Ключ (источник) я кос(коса)-кос (косой); лук-луг, паз-пасс, засаливать  засолить- засаливать-засалить (на двери), мука (продукт) – мука (мучение) Omonimlarning ma’nolari kontekstda aniq-ravshan namoyon bo‘ladi. Buni quyidagi misollarda ko‘rish mumkin: ingl. She brought me my coffee and a piece of bread (Ch.Bronte). To live at peace . He went to the dining –room to wait for dinner (J.Galsworthy). He lost seven pounds in weight ( Ch . Dickens ). Rus . Ем ли суп из манных круп , или конский вижу круп , Мне на ум приходит Крупп . А за ним большая масса , груда пушечного мяса . Taqqoslanayotgan ikki til leksik sistemalarida omonimik qatorlar lingvistik va ekstralingvistik omillar ta’siri natijasida vujudga keladi. Ularning qatori tasodifiy fonetik mos tushishlar orqali ham kengayishi mumkin: ingl. sun-son, knight-night, two-too, hair-hare, hear-here, write-right; rus. своя-свая, мой (глагол) – мой (местоимение), три (числительное)-три (глагол). V.Arnoldning (1959, 289 b.) ta’kidlashicha omonimlar tasodifiy xarakterga ega bo‘lib, har bir tilga xosdir. Omonimlarning kelib chiqishi usullari har ikki til uchun umumiy bo‘lgan xususiyatlardan biridir. Taqqoslanayotgan tillarda omonimlar quyidagilar natijasida vujudga keladi: a) so‘z yasash orqali: ingl. back (n) – back (v), run (n) – run (v)  advertisement; rus. копа ( мера ) – копа ( о человеке )  копошиться, моль (насекомое)-моль  малёк, моня (молоко) - Моня  Митрофан. b) o‘zlashtirish orqali: ingl. peace-piece, ball-ball, match-match, rain-reign; rus. бос – бос ( босой ), брак - брак , клуб - клуб . v) so‘z ma’nosining semantik ko‘chishi orqali: ingl. capital (poytaxt)- capital (bosh harf) – capital (kapital), air (havo)-air (tashqi ko‘rinish); rus. молое ( инструмент ) – молот ( рыба ), союз ( объединение )- союз ( лингв .) va hokazo. Rus tilida sodda omonimlar kam uchraydi. Ingliz tilida esa ular keng tarqalgan. Ingliz tilida konversiya hisobiga omonimlar soni oshib boryapti. Konversiya yordamida turli vazifalarni bajaruvchi so‘zlar, asosan, fe’llar yasalyapti: to elbow, to head, to tail, to paper, to ear, to foot, to lip, to knee, to skin, to stomach. Rus tilida konversiya so‘z yasashda mahsuldor vosita hisoblanmaydi. Bu, albatta, omonim so‘zlar soniga o‘z ta’sirini o‘tkazmay qolmaydi. So‘z turkumlarining biridan ikkinchisiga o‘tish holatini quyidagi misollarda kuzatish mumkin: rus. относительно ( нареч )- относительно ( предлог ), благодаря ( деепричатие )- благодаря ( предлог ). Tilda so‘z o‘yini tasvirlanganda omonimlardan foydalanilgan holatlar ham uchraydi: rus. Нёс медведь, шагая к рынку, На продажу мёду к рынку, Вдруг на Мишку, вот напасть, осы вздумали напасть. Это кто стрелой из лука, Прострелил головку лука? Я ни слова, как немой, Словно выстрел был не мой (Я.Козловский). Ingliz tilida ham omonimlar so‘z o‘yinida (kalambur) ishlatiladi: “Now”, asked the teacher, “if I take three for seven what difference does it make?”. ”That’s what I say”, said the child. “Who cares?”. Wife: I am afraid the mountain climate disagrees with me. Husband: It would not dare. Feminine voice over the telephone: ”Hello, are you Harry?”. Masculine voice: “Not especially, lady, but I am far from bald”. Shunday qilib, ingliz va rus tillarida sinonimlar, antonimlar va omonimlarni qiyoslash natijasi taqqoslanayotgan sistamalardagi farqlar lisoniy xarakterga ega ekanligini ko‘rsatdi. Chunki ushbu mikrostrukturalarda aynan ingliz va rus tillariga xos xususiyatlar namoyon bo‘lyapti . Miqdorning semantik maydoni B.Yu.Gorodetskoyning (1969, 10 b.) ta’kidlashicha, semantik-tipologik tadqiqot til bilan tafakkur o‘rtasidagi munosabatni aniqlashda, tarjima nazariyasi va amaliyoti uchun, chet tillarini o‘rgatishda, ikki tilli lug‘atlarni tuzishda umumiy mezonlarni ishlab chiqishda, semantik maydonlarni tadqiq etish metodikasi uchun katta ahamiyat kasb etadi. Har bir til faqat formal farq qiluvchi o‘ziga xos sistemaga ega bo‘lmasdan, individual ma’no sistemasiga ham egadir. Bu universal xususiyat ingliz va rus tillariga ham xosdir. Mazku tillar ko‘pgina semantik maydonlarga egaligi bilan ham ajralib turadi. Semantik maydon deganda inson tajribasining ma’lum sohasi bilan aloqador bo‘lgan ma’no birliklarinig yig‘indisi nazarda tutiladi. Ingliz va rus tillarida semantik maydonning umumiylik xususiyatlar bo‘lganidek, farqli tomonlari ham mavjud. U yoki bu tilda semantik maydonning mavjud yoki mavjud emasligi ob’ektiv omillarning ta’siri, tasvirlanayotgan predmetlarning hamda voqea- hodisalarning sodir bo‘lsh yoki bo‘lmasligi bilan izohlanadi. Semantik maydonlar ichida ingliz va rus tillari uchun umumiy bo‘lgan miqdor semantik maydon farqlanadi. Insonni mavjud ob’ektiv moddiy dunyo o‘rab turadi. Buni moddy dunyoda makon va zamonning cheksizligi, undagi harakatning tuganmas va abadiy ekanligini tan olmasdan tushunib bo‘lmaydi. Har qanday moddiy ob’ekt o‘z o‘lchamiga ega bo‘ladi, ya’ni u uzun yoki qisqa, keng yoki tor, baland yoki past bo‘ladi. Ushbu o‘lchamlarning birortasiga ega bo‘lmagan hech qanday ob’ekt mavjud emas. Har bir narsa, hodisa, predmet vaqt bilan bog‘liq xususiyatga ega: kelib chiqish payti, qancha vaqtdan beri mavjudligi, jarayonlarning qancha davom etganligi va hokazo. Miqdor semantik maydon taqqoslanayotgan tillarda umumiy til vositalari – morfemalar, grammatik kategoriyalar, leksik va frazeologik birliklar yordamida namoyon bo‘ladi. Ingliz va rus tillarida miqdor tushunchasi morfema darajasida affikslar va o‘zaklar orqali ifodaladi: unilateral трилогия binocular двусложный decimal макросфера centigrade пятикратный polyglot столик hillock облачко cloudlet книжка streamlet девушка birdie пятачок fiver единомышленник Yuqorida keltirilgan misollarga ko‘ra miqdoriy xususiyatlar morfemalar yordamida aniq va taxminiy ifodalanishi mumkin. Taqqoslanayotgan tillarda morfemalar yordamida aniqlik son bilan miqdorni bildiruvchi affikslarning qo‘shilishi orqali ifodalanadi: ingl. tripartite, bilateral, unilateral; rus. трилогия , двусложный , монолог . Taxminiy miqdorni bildiruvchi so‘zlar miqdorni bildirmaydigan affikslar yordamida ifodalandi: ingl. polysemy, Pan-American; rus. всесильный , микротекст va hokazo. Ingliz va rus tillarida birlik (yakkalik) va ko‘plik ma’nolari son kategoriyasi shakllari orqali beriladi. Rus tilida otlarning kelishik qo‘shimchalari boy sistamsi ingliz tilidagi ko‘plikni ko‘rsatuvchi –(e)s suffikslariga qarama-qarshi qo‘yiladi. Rus tilida miqdorni ifodalovchi grammatik vosita sifatida son kategoriyasi ot, olmosh, fe’l va sifat kabi so‘z turkumlarida mavjuddir: rus. красный - красные , пишу - пишем , пишешь - пишите , книга - книги , мой - мои , твой - твои . Ingliz tilida son kategoriyasi, asosan, otlarda (book-books, pen-pens), ba’zi olmoshlarda (one-ones, other-others, myself-ourselves, himself, herself- themselves) va fe’llarda (he studies-we study, he plays-they play, he has written- we have written, I am playing-you are playing) kuzatiladi. Sifat darajalari ham miqdorni, gradatsiyani ifodalashning grammatik vositasi hisoblanadi (I.V.Arnold, 1959, 53 b.). Taqqoslaymiz: ingl. red-redder-the reddesr, important-more important-the most important; rus. выгодный - более выгодный - самый выгодный , плохо - хуже - худший . Miqdor ma’nosi turli so‘z turkumlarida leksik vositakar orqali ham berilishi mumkin: ingl. twice,rus. дважды ; ingl. ten, rus. десять ; ingl. ton, rus. тонна . Sonlar va o‘lchov birliklarini bildiruvchi so‘zlar miqdor ma’nosini ifodalovchi universal vosita hisoblanadi. O‘lchov birliklarini bildiruvchi so‘zlar amorf, diskrit bo‘lmagan, ya’ni ajralmas predmetlarning miqdoriy xususiyatlarini ifodalash uchun ishlatilsa, sonlar esa alohida mavjud bo‘la oladigan, diskrit predmetlarning miqdoriy xususiyatlarini ifodalash uchun qo‘llaniladi. Ingliz va rus tillari uchun umumiy bo‘lgan hodisa bu o‘lchov birliklarini bildiruvchi so‘zlarning aniq sonni ifodalash uchun ishlatilishidir. Twenty yards of silk ; rus . десять пудов картофеля, семь мешков зерна. Lekin ushbu so‘zlar ba’zi birikmalarda taxminiy miqdor ma’nosini ifodab keladi: ingl. three or five of inches; rus. пять – шесть пудов яблок, несколько километров, добрых два гектара, тысячи миль. O‘lchov birliklarini bildiruvchi so‘zlar son bilan, ba’zi olmoshlar bilan, aniqlik ma’nosini yo‘qotgan otlashgan sonlar bilan birikib kelganda taxminiy miqdor ma’nosini anglatadi. Bu yerda har ikkala til uchun umumiy hodisa - bu so‘zlarning ko‘p yoki kam ma’nolarini ifodalashidir: ingl. tons (of history), acres (of lace), ounce (of love), loads (of friends), a dram (of learning); rus. бочка мёду (а ложка дёгтя), (сам) с ноготок, (а борода) с локоток. Yuqorida aytub o‘tilganidek, ingliz va rus tillarida o‘lchov birliklarini bildiruvchi so‘zlar amorf, diskrit bo‘lmagan, ya’ni ajralmas predmetlarning miqdoriy xususiyatlarini ifodalash uchun ishlatilsa, sonlar esa alohida mavjud bo‘la oladigan, diskrit predmetlarning miqdoriy xususiyatlarini ifodalash uchun ishlatilishi bu ikkala xususiyatning biri ikkinchisidan keskin farq qilishini ko‘rsatadi. Boshqa tomondan esa, o‘lchov birliklarini bildiruvchi so‘zlar kabi sonlar ham aniq va taxminiy ma’nolarni ifodalash uchun ishlatiladi. Ingliz va rus tillari uchun izomorf bo‘lgan xususiyatlardan biri - bu sonlarning, asosan, aniqlik ma’nosini ifodalash uchun qo‘llanilishidir: ingl. two girls, three books, fourteen pencils; rus. триста лет, два города, три тополя. Lekin ba’zi hollarda bu so‘zlar taxminiy ma’no ham kasb etishi mumkin: ingl. a pound or two, two or three people, perhaps sixty thousand acres; rus. часа два, градусов пятадцать- двадцать, свыше двух тысяч чтудентов, лет под тридцать. Ko‘p yoki kam ma’nolari maqol va matallarda ham ifodalanishi mumkin: ingl. a sitch in time saves nine; four eyes see better (more) than two; rus. двум смертям не бывать, а одной не миновать; за двумя зайцами погонишься, ни одного не поймаешь. Один sonidan tashqari hamma miqdor sonlarining ko‘plikni ifodalashi taqqoslanayotgan tillar uchun universal bo‘lgan hodisadir: ingl. ten apples, two books, three girls; rus. два карандаша, четыре филма, семь деревьев. Ushbu birikmalar har bir tilga xosdir. Ingliz tili birikmalarida ot grammatik va semantik markaz tashkil qilsa, rus tilida esa ot faqat semantik mustaqillikni saqlab qoladi. Grammatik juhatdan mustaqillik songa tegishlidir, chunki u otdan kerakli shaklni talab qiladi: rus. два студента , пять студентов . Agar son birdan ortiq predmetni ifodalab kelsa, ingliz tilida otning shakli sonning shakliga bog‘liq bo‘lmaydi: ingl. three pens, four girls, ten tables. Bu iboralardagi sonlar many leksemasi bilan almashtirilishi mumkin. Rus tilida son bilan aniqlanayotgan ot o‘rtasida boshqaruv va moslashuv aloqalari uchraydi. Rus tilida sonlar o‘zining tanlov xususiyatiga egaligi bilan ajralib turadi: rus. дв е книги – шесть книг. Shunday qilib, ingliz ba rus tillariga har bir tilga xos bo‘lgan vositalar orqali ifodalanadigan ma’nolar sistemasi xosdir. Moddiy dunyoning yagonaligi, fikrlash jarayonining mosligi, emotsional idrok etish bir xilligi, tillar tuzilish mezonlarining universalligi konkret tillarning leksik-semantik sistemalarini qiyoslash uchun asos bo‘ladi.

O'xshashlar

Tillarning tasniflari
Leksik paradigmalar. Leksik ziddiyatlar va ularning turlari
Turkiy tillarning o'rganish tarixi
Tillarning morfologik (tipologik) tasnifi
Turkiy tillarning tovush tizimi