Son. Sonning semantik tasnifi - Tilshunoslik - Referatlar

Son. Sonning semantik tasnifi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

77.5 KB

Ko'chirib olish

Son. Sonning semantik tasnifi Reja : 1. Son va uningUGM si 2. Sonning LGM lari. 3. Sintaktik kategoriyalarning sonda voqelanishi.

Son va uning UGMsi. «Predmetlarning sanog'i va aniq tniqdori uchun ishlatiladigan so'z» sonning so'z turkumi sifatidagi UGMsidir. Sanaladigan predmetlar uchun ishlatilganda ularning sanoq va miqdorini anglatadi. Son so'z turkumi sifatida predmet lfodalovchilan bilan munosabatga kirishib, shu jihati bilan sifat va ravish turkumiga yaqin turadi. Biroq aniq miqdor bildiruvchi bu so'zlar predmetlaming noaniq miqdorini bildiruvchi oz, ko p, mo'l kabi sifatlardan ajralib turadi. Sifatlar raqam bilan ifodalanmaydi. Son esa noaniq miqdorni bildirganda ham raqam bilan beriladi: uch-to 'rt kun (3-4 kun). Bu esa ular anglatgan miqdor noaniqligi ham nisbiy ekanligidan dalolat beradi. Songa oid so'z matematik son ma'nosida esa faqat sonlarning nomini bildiradi. Demak, predmet nomini anglatuvchi so'z bilan munosabatda namoyon bo'ladigan ma'nosi bilan son so'z turkumini tashkil etadi. Sonning grammatik xususiyatlari. Son morfologik va sintaktik xususiyatlarining o'ziga xosligi bilan boshqa so'z turkumlaridan ajralib turadi. Sonlarda o'ziga xos morfologik ifodasiga ega bo'lgan quyidagi grammatik xususiyatlar mavjud: - sanoq sonlarga -(i)nchi affiksining qo'shilishidanpredmetlaming tartibiga ko'ra munosabatini ifodalovchi grammatik ma'no hosil bo'ladi: birinchi, o 'ninchi. - sanoq sonlarga -ov, - ala affikslarining qo'shilishidan predmetlaming guruhini, to'dasini ifodalovchi grammatik ma'no hosil bo'ladi: ikkovi, uchalasi. - sanoq sonlarga -ta+cha, -lab affikslarining

qo'shilishidan predmetlaming taxminiy hisobim ifodalovchi grammatik ma'no hosil bo'ladi: o 'ntacha, yuzlab. - sanoq sonlarga -ta+dan affiksining qo'shilishidan Predmetlaming taqsimini ifodalovchi grammatik ma'no hosil bo'ladi: ikkitadan, o'ntadan. 2. Hisob so'zlari (juft, gramm, dona, metr) bilan qo'llanilishi uning o'ziga xosligini belgilovchi muhim omillardan biridir. 3. Sintaktik kategonyalar cheklangan voqelanishga ega. 4. Sonlar yasalish xususiyatiga ega emas. Biroq sondan boshqa so'z turkumlari yasaladi: birlashmoq, ikkilanmoq, beshlik kabi. Sonlar quyidagi sintaktik xususiyatlarga ega. Sonlar otlardan oldin kelib, asosan aniqlovchi vazifasini bajaradi. Sonlar cheklangan darajada bo'lsa-da gapning barcha bo'laklari vazifasida kela oladi. Son ot oldida aniqlovchi vazifasida kelganda u bilan birga ajralmas birikmani vujudga keltiradi: ikki talaba kelmadi birikuvida ikki talaba ajralmas birikma bo'lib, bitta bo'lak, ikki so'zi esa bo'lakning bo'lagi vazifasida kelgan. Son va sifatni aniqlovchi sifatida qo'llashga to'g'ri kelganda awal son, keyin sifat joylashadi: uchta a'lochi talaba, beshta ilg 'or terimchi. Sonning LMT va LMGlari hatnda ularga xos lug'aviy shakl hosil qiluvchi vositalar. Sonlar ma'no va grammatik xususiyatlariga ko'ra dastlab ikki LMT ga bo'linadi: «miqdor son» LMTsi va «tartib

son» LMTsi. «Miqdor son» LMTsi predmetning miqdorini, «tartib son» LMT si esa tartibi, sirasiga ko'ra xususiyatlarini bildiradi. Bu LMTlar o'zaro quyidagi munosabatlarga ega: - miqdor son ichki LMGlarga ega. Tartib son LMTsi bir vaqtning o'zida LMG hamdir; - miqdor sonlar hisob so'zlari bilan qo'llana oladi, tartib sonlar esa bunday xususiyatga ega emas; - miqdor sonlar juftlasha oladi, tartib sonlarda esa bunday xususiyat yo'q; - miqdor sonlarga beshdan bir, uchga bir kabi birikmali qo'llanishlar xos, tartib sonlarga esa xos emas; - miqdor sonlar ko'plik shaklini olganda taxminiy miqdor bildiradi (nchlarda keldi), tartib sonlar esa bunday holda otlashib ketadi: birinchilar- birinchi odatnlar. «Tartib son» LMGsi. Tartib son predmetning aniq tartibini, ketma-ketlikdagi o'rnini bildirish, shuningdek, boshqa- ] a ridan farqini ko'rsatish uchun ishlatiladi. T artib son sanoq sonlarga -(i)nchi affiksimng qo'shilishidan hosil bo'ldi. -(i)nchi affiksi o'mida ba'zan -lamchi shakli ham ishlatiladi. Masalan: Birlamchi, g'alamis odamlarning gapiga quloq solmanglar, ikkilamchi, o 'zlaring bilasizlar, mardikorlikka ketganlar ko 'pi bilan olti-etti oylarda qaytishadi...(A.Qah.) Tartib sonlar fe'llar bilan bog'langanda miqdorni ham anglatadi: Bu gapni birinchi eshitishim. (S.Ahm.)

Tartib sonlar oy kunlarning tartibini bildirganda vaqt bildiruvchi otlardan oldin keladi: ikkinchi aprel, yigirma uchinchi aprel, o'n sakkizinchi mart, yigirmanchi noyabr kabi. Bu rus tilining ta'siri, albatta. Sof o'zbekcha oy kuni hisobi aprelning ikkinchi kuni, noyabrningyigirmanchi kuni tarzida bo'ladi. Tartib sonlarnmg otlashgan va otlashmagan holatlarini farqlash lozim. Odamlarning birinchisi, o 'quvchilarning beshin- chisi birikuviarida sonlardagi egalik qo.'shimchasidan oldin tushirilgan otni qo'yib bo'lmaydi. Demak, bu son otlashmagan. Birinchi kitobni sen olasan, ikkinchisini men gapida ikkinchi tartib soni otlashgan. «Miqdor son» LMTsi va uning LMGlari. Miqdor sonlar predmetlarni sanash, donalash, taqsimlab yoki taxminlab ko'rsatish uchun ishlatiladi. Uning quyidagi LMGlari ajratiladi: «sanoq sonlar» LMG, «dona sonlar» LMG, «chama sonlar» LMG, «jamlovchi sonlar» LMG, «taqsim sonlar» LMG. «Sanoq sonlar» LMG. Sanoq sonlar predmetlarni sanash, donalab ko'rsatish uchun ishlatiladi: Xatni o'qiyotganimda, kampir l kki qo 'lini tizzasiga tirab, jimgina quloq solib o 'tirdi. (S.Ahm.) Ikki do 'styarim tunga qadar suhbatlashib o 'tirishdi.(YO.Shuk.) Sanoq sonlar morfologik ko'rsatkichga ega emas. Sanoq son ot bilan sintaktik munosabatga kinshganda m ustaqil va nomustaqil sintaktik mavqelarda bo'la oladi. Mustaqil niavqeda aniqlanmishdan ayricha so'roqqa javob bo'lib, alohida bo 'lak maqomiga ega bo'ladi: Besh (aniql.) kishi (ega) so'zladi (kesim). Nomustaqil mavqeda tarqibiy qism sifatida yuzaga c hiqadi: Besh kishi (ega) kelishdi (kesim). Sanoq son qo'shma sifat hosil qilishi mumkin: besh yashar bola,

uch chaqirimli yo 7. Sanoq sonlar sirasida bir so'zi qo'llanish va vazifalari jihatidan qator o'ziga xosliklarga ega. «miqdor» ma'nosi: YAna bir gapni ayting. (S.Nur.) «noaniqlik» ma'nosi: Bir o 'zbek yigiti so 'zlay boshladi. (Oyb.) «harakat belgisi» ma'nosi: Mashina bir lapanglab, ilgariladi. (S.Ahm.) «mo'ljal» ma'nosi.ertaga bir dam oling. «bir xil» ma'nosi: Tiling bilan ko 'nglingni bir tut. «kuchaytirish» ma'nosi: YOmg 'ir bir yog 'di. «navbatma-navbat» ma'nosi: Bola bir bizga qaraydi, bir otasiga qaraydi. «o'xshashlik» ma'nosi: Umening birim. JK da «birgalik» ma'noli ravishga o'tadi: birga ishlamoq. CHK da «to'satdan» ma'noli ravishga o'tadi: birdan qichqirib yubordi. -day shakli bilan ravish bo'lib keladi: birday. ~ov af'fiksini olib «gumon» ma'noli olmosh: Birov keldi. -or/-on affiksini olib keladi: birorta, bironta. -gina yuklamasi bilan «chegaralash» ma'nosi: birgina. fonetik o'zgargan ham yuklamasi bilan «kuchaytirish» ma'nosi: biram. -oq elementi bilan bog'lovchi vazifasida: biroq. Shuningdek, bir so'zi rov, pas, nafas, zum, payt, yil, vaqt, oy, kun (birrov, bir pas, bir nafas), necha, muncha, sidirg 'a, oz, muncha, qadar {bir necha, bir oz, bir muncha), nima, narsa (bir nima, bir narsa), qator, talay (bir qator, bir talay), xil (bir xil), ba'zi. liar, qaysi (ba'zi bir, har qaysi) so'zlari bilan birga kela oladi,

Bir so'zi takrorlanib kela oladi: bir-bir («tartib bilan» ma'nosida), birma-bir («batafsil» ma'nosida), birdan-bir («yagona» ma'nosida), bir-biridan («o'zaro» ma'nosida), bir- biriga («biri ikkinchisiga» ma'nosida). O'zbek tilida bir so'zi ilk, yakka, yolg'iz, yagona so'zlari bilan ma'nodoshlik kasb etadi. Sanoq sonlarning hisob so'zlari bilan qo'IIanlishi. Sanoq sonlar o'lchov birliklarini lfodalovchi so'zlar bilan birga qo'llanilishi ham mumkin: gektar, tanob, tosh, bosh, tup kabi. Bunday so'zlar hisob so'zlari (numerativlar) deyiladi. Hisob so'zlari odatda ot turkumidan bo'ladi va alohida LMG m tashkil etadi. Hisob so'zlari o'zi birikkan son bilan birga ajralmas sintaktik birlikni tashkil etib, gapda bir sintaktik pozitsiyadan o'rin oladi. Hisob so'zlari qadimdan o'zbek adabiy tilida faol qo'llangan. Bugungi kunda ularning ayrimlari butunlay iste'moldan chiqib ketgan yoki juda kam ishlatiladi. Ularga qadoq, jon, tanob, gaz, sarjin, paysa, taxta, enlik, so 'Ikavoy, tosh, pud, mahal, yumaloq (choy), mehnat kuni (uch mehnat kuni). Gektar, gradus, kilovatt-soat, kubometr, metr (santimetr, millimetr), minut, par, pachka, sotix, sentner, mehnat kuni kabi hisob so'zlari o'zbek tiliga XX asrda kirib kelgan. Hisob so'zlari tizimi ochiq sistemadir. Hisob so'zlari LMG si quyidagi mikrosistemalardan tashkil topadi: Predmetlarni yakkalab hisoblash uchun ishlatiladigan hisob so'zlari: bosh, nafar, dona, nusxa, tup, jon. Predmetni butun yoki to'daning qismi sifatida hisoblash uchun

ishlatiladigan hisob so'zlari: burda, varaq, luqma, parcha, poy, siqim, tilim, tomchi, to g 'ram, chaqmoq, chimdim, shingil, qultum. Predmetlarni to'dalab, guruhlab hisoblash uchun ishlatila digan hisob so'zlari: bog', gala, guruh, dasta, to'da, to'p, shoda, quchoq, hovuch. Predmetlarni juftlab hisoblash uchun ishlatiladigan hisob so'zlari:yM/?, (par). Predmetlarning og'irlik o'lchovini hisoblash uchun ishlatiladigan hisob so'zlari: gramm, kilogramm, litr, pud, tonna, sentner, misqol, qadoq, botmon, kosa, piyola, qop, qoshiq, quti. Predmetlarning uzunlik va masofa o'lchovini hisoblash Uchun ishlatiladigan hisob so'zlari: qadam, qarich, quloch, metr, tosh, chaqirim, kilometr. Yosh hisobini bildirish uchun ishlatiladigan hisob so'zlari: yashar, yoshdagi, yoshli. Vaqt o'lchovini hisobiash uchun ishlatiladigan hisob so'zlari: asr, yil.kun, kecha-kunduz, oy, hafta, daqiqa, soniya. Qiymat o'lchovini hisobiash uchun ishlatiladigan hisob so'zlari: so'm, tiyin, miri,paqir, dinor, dollar, rubl. Harakat miqdorini hisobiash uchun ishlatiladigan hisob so'zlari: mart a, karra, qatla, daf'a, sidra. «Dona sonlar» LMG. Dona sonlar ~ta qo'shimchasi va dona, nafar, bosh kabi hisob so'zlari bilan hosil qilinadi. -ta qo'shimchali dona son predmetlarning miqdorini donalab ko'rsa- tish uchun ishlatiladi: Bitta bargni uzib Zokir otaga uzatdi. (A.Qah.) Bu affiks har qanday son o'zaklariga qo'shilib kela oladi:

to'qqizta, o'n to'rtta, uch yuzta, etti yuzta. Undan keyin ko'plik shakli qo'shilmaydi. Egalik affiksining dona sonlar qo'shilishidagi o'ziga xoslik shundaki, bunda ko'plik Sh shaxs birlik (bittasi, oltmish-oltitasi) va bosh shaxslarning ko'plik (sizning beshtangiz, bizning o'ntamiz) shakllari faol. Dona son fe'l oldida kelganda tarz ma'nosini ifodalab, gapda hoi bo'lib keladi: Men bitta gapiraman. Dona son yuklama olib, chegaralab, ayirib, donalab, kamaytirib ko'rsatish ma'nosini ham ifodalaydi: to'rttagina, uchtagina. Dona son ko'rsatkichi nafar, bosh, jon, dona so'zlari bilan ma'nodoshlik munosabatida bo'ladi: bitta - bir dona, o'nta - o'n nafar, beshta- besh -jon kabi. «CHama sonlar» LMG. Chama sonlar -tacha, -lab, - larcha qo'shimchalari, sonlarmng juft shakli, taxminan, qariyb, taqriban, chamasi, yaqin, kamida, ortiq/mo'l(roq) kabi ravish va boshqa turkum so'zlari orqali hosil qilinadi: o'nta ishchi, millionlab yurtdoshlar, o 'nlarcha mashina, soat o 'n birlar, uch- to 'rt kun, taxminan o 'nta, yuzga yaqin, kamida besh mingta, sakson besh mingdan ortiqroq. Hisob so'zlari bilan kelgan sonlar -cha qo'shimchasi bilan chama ma'nosini beradi: uchyilcha burun, besh kilometrcha. «Jamlovchi sonlar» LMG. Jamlovchi sonlar bir turdagi predmetlarning miqdoriy yig'indisini ifodalaydi. Ular o 'n sonidan quyi turuvchi sonlarga qo'shiladi. Ular quyidagicha hosil qilinadi: ikki, uch,

to 'rt, besh, olti, etti sonlariga -ov/-ovlon affiksi qo'shiladi: ikkov(lon), uchov(lon), to'rtov(lon), beshov(lon), oltov(lon), etovflon). Jamlovchi son EK da kelishi mumkin: beshovimiz, ikkovi. Bu hodisa otlashuv sanalmaydi. ikki, uch, to'rt so'zlari -ala qo'shimchasini olib jamlash ma'nosini ifodalaydi: ikkala, uchala, to'rtala, beshala. «Taqsim sonlar» LMG. Taqsim son LMG -tadan lug'aviy shakli orqali hosil qilinadi: bittadan, o 'ntadan. Taqsim sonlar gapda ot yoki fe'llar oldidan kelishi mumkin: o 'ntadan olma, beshtadan oldi. Sonning butun yoki qismni ifodalashiga ko'ra turlari. Sonlar butun yoki qismni ifodalashiga ko'ra uch turga bo'linadi: butun sonlar; kasr sonlar; aralash sonlar. Butun sonlar narsa-miqdori yoki sanog'ini uning butun holatida ifodalaydi: bir, yuz, ikki ming. Kasr sonlar butunning bo'lagini, ulushini ifodalaydi: ikkidan bir, chorak, yarim. Aralash sonlar butun va kasr sonlarning birligidan tashkil topadi: bir butun uchdan ikki. Sonlarning butun yoki qismni ifodalashiga ko'ra turlarga bo'linishini LMGlarga ajratishdan farqlash lozim. Sintaktik kategoriyalarning son turkumida voqelanishi. Son cheklanmagan muchalanuvchanlikka ega, ya'ni u istalgan gap bo'lagi vazifasida kela oladi: Kesim: Bu xotinningjoni bitta emas, balki mingta. A.Qah.) Ega: Dushmanning yuz birinchisi qoldi. (A.Qah.) Hoi: Samarqandni bir necha marta ko'rganman. U marraga birinchi etib keldi.

Aniqlovchi: Bir chetda gulzor oralab ikkita chiroyli qiz gul teribyuribdi. (Oyb.) To'ldiruvchi: Jurnalning birinchisini topdim. Shunga muvofiq, son turkumi KK, EK va kesimlik kategoriyasini o'z doirasida voqelantiradi. Egalik kategoriyasi. Son turkumi EK UGMsini «keyingi sonni oldingi so'zga bog'lash va mansublik, xoslik ma'nosmi ifodalash» tarzida xususiylashtiradi. Matn va birikuvchi so'zlarning semantikasiga bog'liq ravishda turli-tuman grammatik ma'nolar lfodalanishi mumkin. Lekin «keyingi sonni oldingi so'zga bog'lash» kategorial ma'no xususiylashmasi sifatida o'zgarmay qolaveradi. Quyida son turkumining EK UGMsini xususiylashti- rishidagi o'ziga xosliklarni ko'rib o'tamiz. Egalik affiksi o'zi birikkan so'zning boshqa so'z bilan bog'lanishida ishlatiladi. Bu vaqtda EK dagi so'z QK dagi so'z bilan keladi: olmaning beshtasi, odamlarning o'ntasi. EK dagi so'z ba'zan CHK dagi so'z bilan ham birga qo'llanilishi mumkin: odamlardan uchtasi. EK ning birlik va ko'plik shakllari qo'llanilishda farq bor. Ko'pincha miqdor bildiruvchi o'zaklarga birlik son shakli qo'shilmaydi: beshtangiz, ikkovimiz. Bu jihatdan Sh shaxs egalik affiksi farqlanadi: biri, oltovi. Kelishik kategoriyasi. KK sonda EK bilan birga qo'llanadi. BK dagi son ega vazifasida keladi: 1. Daftar ning uchtasi inenda. 2. Darvoza tepasiga shoxning ikkitasi qo 'yilgandi. QK dagi sonda KK UGMsi «sonni qaratqich aniqlovchi vazifasida keyingi so'zga bog'lash» tarzida xususiylashadi: Sigirning

ikkitasining suti ko 'p. TK dagi son gapda ish-harakatni qabul qilgan predmetga obuekt tusini beradi va tushum kelishigi affiksini qabul qilgan son vositasiz to'ldiruvchi vazifasida keladi. «Songa obuekt tusini berish va uni fe'lga vositasiz to'ldiruvchi sifatida bog'lash)) TK UGM sining son turkumidagi xususiylashuvidir: Gulning uchtasini ajratdi. CHK KK UGMsini umuman «oldingi so'zni keyingi fe'lga o'rin- payt holi va vositasiz to'ldiruvchi vazifasida bog'lash)) tarzida, son turkumida esa «oldingi sonni keyingi fe'lga o'rin-payt holi va vositasiz to'ldiruvchi vazifasida bog'lash)) ko'rinishida xususiylashtiradi. CHK dagi sonning vazifalari: a) vositali to'ldiruvchi: Qarzni odamning ikkinchisidan so 'rang. b) o'rin holi: Eshigi ochiq narigi xonaning birinchisidan pianino ovozi eshitilmoqda edi. JK dagi son ish-harakat yo'nalgan predmetni belgisi bilan anglatadi: birinchisiga, uchoviga. JK dagi son gapda to'ldiruvchi, hoi kabi bo'laklar vazifasida keladi: 1. Qo'zilarining uchoviga havaslanib boqdi. 2. Bola mashinaning birinchisiga yugurdi. Ko'rinadiki, JK son turkumida KK UGMsini «oldingi sonni keyingi fe'lga vositali to'ldiruvchi va hoi vazifasida bog'lash» tarzida xususiylashtiradi. O'PK son turkumida KK UGMsini «oldingi sonni keyingi so'zga vositali to'ldiruvchi va hoi vazifasida bog'lash» tarzida xususiylashtirib, ish-harakatning bajarilish o'rni, vaqti, sharoiti, holati, sababi, maqsadi

kabi tajalli ma'nolarni ifodalaydi: Bizning beshovimizda chorayo 'q. Kesimlik kategoriyasi. Bog'Iama. Kesimlik kategoriyasi son turkumida ham o'z mohiyatini cheklangan darajada namoyon qilib, ikki ko'rinishga ega bo'ladi: a) hozirgi zamon ko'rinishi; b) o'tgan va kelasi zamon ko'rinishi. Ko'p hollarda son turkumida kesimlik kategoriyasi bog'lama vositasida yuzaga chiqadi. Bog'Iama kesimlik kategoriyasini son va boshqa kesimlik vazifasiga unchalik moslashmagan so'zlarda yuzaga chiqaruvchi vositadir. To'liqsiz fe'llar, bo'l, hisoblanmoq, sanalmoq, deyilmoq kabi mustaqil fe'llar sonlarda ham bog'lama vazifasini bajaradi. Kesimlik kategoriyasining son turkumidagi hozirgi zamon ko'rinishida quyidagi tusga ega bo'ladi: Birinchisi +man Birinchisi+miz Birinchisi +san Birinchisi+siz Birinchisi +0 Birinchisi+(lar) -man, -san, -miz, -0, -lar kesimlikning barcha ma'nolanni yig'iq holda bir affiksda ifodalaydi. Bo'lishsiz shakli analitik usulda yuzaga chiqadi: Birinchisi emasman, Birinchisi emassan. Egaga urg'u berilganda, kesimlikning barcha ma'nolari nol shakl orqali ifodalanadi: Men birinchisi(O) kabi. O'tgan zamonda kesimlik ma'nosi bog'lama vazifasida keluvchi to'liqsiz fe'llar va bog'lamalashgan so'zlar bilan kesimlikning analitik ifodasini tashkil etadi. Birinchisi +edim Birinchisi +edik Birinchisi +eding Birinchisi +edingiz Birinchisi +edi Birinchisi +edi(lar)

Bunda ikki shakl {edi va shaxs/son) kesimlikning to'rt tip ma'nosini lfodalaydi. To'liqsiz fe'l zamon, tasdiq, mayl ma'nolanni yaxlit yuzaga chiqaradi. Bo 7 fe'li bog'lama vazifasida kelib uch zamonni ham ko'rsatishi mumkin: Birinchisi +bo 'laman (bo 'Mini). Misollar: Men shu zavodga ishga kirganlarning eng birinchisi bo 'Idim (o'tgan zamon). Men shu zavod ishchilarining birinchisi bo 'laman (hozirgi zamon). Sen shu zavod ishchilarning eng birinchisi bo'lasan (kelasi zamon). sanaladi, hisoblanadi so'zlari ham bog'lama vazifasini bajanb, songa kesimlik kategoriyasini moslaydi. Sonning tuzilishiga ko'ra turlari. Sonlar tuzilishiga ko'ra sodda va murakkab bo'ladi. Sodda sonlar bir o'zakli bo'ladi: bir, besh, ming, yarim. Murakkab sonlar o'z o'rnida uchga bo'linadi: a) juft sonlar, b) takroriy sonlar, v) qo 'shma sonlar. Juft sonlar ikki sonnmg juftlashishidan tashkil topadi: uch to'rt, besh-olti. Takroriy sonlarda bir o'zak takrorlanadi: bitta-bitta, uchtauchta. beshta-beshta. Qo'shma sonlar birdan ortiq mustaqil so'zning qo'shilishi dan hosil bo'ladi: o'n besh, bir ming olti yuz, uch butun beshdan bir, bir yarim. Foydalanilgan adabiyotlar .

1.I.Karivov. Yuksak ma’naviyat – engilmas kuch. T., 2008. 2. NigmatovX.G., Funktsionalnaya morfologiya tyurkoyazichnix pamyatnikov, X-XP v.v.,T.,1989. 3. Nurmonov A va boshqalar. O’zbek tilining mazmuniy sintaksisi. T.,1992. 4. Nurmonov A., Shahobiddinova Sh. Grammatik kategoriya muammosiga doir ayrim mulohazalar. // O’TA, 1998, 6-son. 5. Rahmatullayev Sh. "O’zbek tilida tobe boglanishning turlari. T.,1993. 6. Sayfullayeva R., Abduzalova M. Gapning eng kichik kurilish qoliplari haqida.//O’TA, 1991, 5-son. 7. Solntsev V.M Yazik kak sistemno-strukturnoe obrazovanie M., 1977. 8. Sossyur F. De. Trudi po yazikoznaniyu. M., 1977. 9. Shoabdurahmonov Sh., Asqarova M., Hojiyev A., Rasulov I., Doniyorov X.. Hozirgi o’zbek adabiy tili. T., 1980. 10. Hojiyev A. Fe'l.T.,1973. 11. Hojiyev A. Mahmudov N., Semantika va sintaktik pozitsiya. // O’TA, 1983, 2-son. 12. O’zbek tili grammatikasi. I tom T., 1975. 13. O’zbek tili grammatikasi. II tom T.,1975. 14. Nurmonov A. va boshq. O’zbek tili nazariy morfologiyasining asosiy tamoyillari. O’TA, 1998, 2-son. 15. Nurmonov A. Til tizimi va o’zek tilshunosligining dolzarb masalalari O’TA, 1993, 1-son.

O'xshashlar

Olmosh. Olmoshning semantik tasnifi

Son. Uning UGMsi, lug’aviy shakllari. Sonning lugaviy ma’no guruhlari. Numerativ (o’lchov) so’zlar. Sonning sintaktik vazifalari

Son. Uning UGMsi, lug’aviy shakllari. Sonning lugaviy ma’no guruhlari. Numerativ (o’lchov) so’zlar. Sonning sintaktik vazifalari

Son

Leksemaning semantik tarkibi