So’zlarda hissiy-ta’siriy munosabatlarning ifodalanishi - Tilshunoslik - Referatlar

So’zlarda hissiy-ta’siriy munosabatlarning ifodalanishi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

24 KB

Ko'chirib olish

So’zlarda hissiy-ta’siriy munosabatlarning ifodalanishi So’zning lug’aviy ma’nosiga qo’shimcha tarzda kishining his-tuyg’u,kayfiyati, turli munosabati va so’zning turli xil uslubda qo’llana olishini ifodalovchi ma’no so’zning qo’shimcha ma’nosi deyiladi.M: yuz, bet, aft, chehra sinonimik qatorida atash ma’nosi bitta, qo’shimcha ma’no har xil. Yuz so’zidagi “betaraf”, aft so’zidagi “salbiy”, chehra so’zidagi “ijobiy” ma’no qirrasi – qo’shimcha ma’no. Qo’shimcha ma’no asosan ikki xil: 1) hissiy ma’no (emotsional – ekspressiv) 2) uslubiy ma’no (stilistik) Hissiy ma’no ham o’z navbatida so’zlovchining qanday munosabatini ko’rsatishiga ko’ra ikki xil: ijobiy, salbiy. M: chehra so’zi yuzni ijobiy ma’no bilan ifodalaydi, turq esa salbiy. Ma’no qirrasining yuqori, ortiqcha ekanligini bildiruvchi ma’no ham mavjud. M: kerak, lozim, shart, darkor sinonimik qarorida kerakka nisbatan lozimning, lozimdan ko’ra shartning ma’nosi kuchli. Bu uslubiy ma’no. Uslubiy ma’no so’zning nutq uslubidan biriga mansubligini ko’rsatuvchi, uni nutq uslubiga ko’ra tavsiflovchi xususiyati. M: bashar, hur so’zi faqat badiiy uslubga xos, lozim so’zi ilmiy, darkor so’zi badiiy uslubga xos, kerak, shart so’zi uslubiy betaraf. Uslubiy betaraf so’zni har qanday nutq vaziyatida ishlatish mumkin. Uslubiy xoslangan so’z ma’lum bir uslubda qo’llanadi. Barcha so’z qo’shimcha ma’noga ega bo’lavermaydi.Qo’shimcha ma’no so’zning ma’no tarkibibida bo’lishi ham ,bo’lmasligi ham mumkin.M:novcha so’zining atash ma’nosi –baland bo’yli ,qo’shimcha ma’nosi esa yo’q.Naynov so’zida leksik ma’no bilan birga salbiy munosabat ham mavjud.Demak,faqat atash ma’nosiga ega va uslubiy xoslanmagan so’z xolis (neytral) so’z deyiladi.

Qo’shimcha ma’no so’zdagi kabi leksemada bo’lishi ham, bo’lmasligi ham mumkin. Yuqoridagi fikrdan bir so’zda qanday ma’no bo’lishi mumkinligini quyidagicha ko’rsatish mumkin: 1. Lug’viy ma’no+grammatik ma’no+qo’shimcha ma’no: bashara,chehra,hur sevgi, naynov 2. Lug’aviy ma’no+grammatik ma’no: kitob, stull, odam, ozod 3. Grammatik ma’no +qo’shimcha ma’no: darkor,-chun, -la, lek, yoxud; 4. Faqat grammatik ma’no:va, bilan, ammo,uchun,kabi Demak,leksik (atash)va qo’shimcha ma’no har qanday so’zda bo’lmasligi ham mumkin,lekin grammatik ma’no har bir so’zda mavjud.

O'xshashlar

Kesim va uning ifodalanishi

Sintaktik munosabatlar va ularning ifodalanishi

Urg‘u

Sintaktik bo‘lakning uyushiq qator bilan ifodalanishi

Kesimning nutqiy voqelanishi kesimning leksemashakl bilan ifodalanishi