Ot yasovchi qo’shimchalar - Tilshunoslik - Referatlar

Ot yasovchi qo’shimchalar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53.5 KB

Ko'chirib olish

Ot yasovchi qo’shimchalar Otlar besh hil usul bilan yasaladi: 1. ot yasovchi qo’shimchalar bilan : ishchi , tuzdon 2. so’zlarni juftlash va qo’shish bilan : toshtemir , qorako’l , yer-suv. 3. so’zlarni qisqartirish bilan: B.M.T 4. turkumdam – turkumga so’z ko’chishi yordamida 5. so’zlarni takrorlash yordamida: pat-pat (motosiklning ovozi) 1. ot yasovchi qo’shimchalar bilan ot yasash (morfologik va affiksatsiya usuli) Ot yasovchi qo’shimchalar o’zak bilan birikkan holda quyidagi ma’noolarni bildiruvchi otlar yasaydi: a. shaxs otlari b. narsa-buyum otlari c. o’rin-joy otlari d. mavhum otlar a. shaxs oti yasovchi qo’shimchalar:

- chi : suvchi sportchi aldoqchi - dosh : sinfdosh, suhbatdosh - kor(-kar – gar – gor ) ohangar(temirchi) - kash : dardkash - dor: amaldor - bon : bog’bon - boz : morboz - paz : oshpaz - xon : kitobxon - shunos : tilshunos Narsa-buyum otlari yasovchi qo’shimchalar: gich (-kich –qich- g’ich): ko’rsatkich gi (-ki –qi – g’i – g’u): supurgi - k – ak : varrak - q –oq : tara + q = taroq - iq – ik : topshiriq - uq : yutuq - ma : to’qima - m - im: kiyim to’plam - um: unum uy + um = uyum - don: qalamdon - noma : muhabbatnoma - qin(-qun – g’in – g’un):to’lqin - in (-un -on): yig’in -(i)ndi: chiqindi O’rin-joy otlari yasovchi qo’shimchalar: -zor: gulzor paxtazor - iston: o’zbekiston - loq: toshloq - goh: saylgoh - xona: choyxona - obod: mehnatobod - do’z : gilamdo’z - soz : soatsoz - xo’r : tekinxo’r - parast : xayolparast - go’y : duogo’y haqgo’y - furush : mevafurush - vachcha : amakivachcha - (u) vchi : yozuvchi - (o)vchi : tinglovchi ham- : hamqishloq - machoq: bekinmachoq - (i)sh: qurilish - (u)v -(o)v: yozuv saylov

- ak (oq): qarsak dildiroq - ildoq : shaqildoq - a: sharshara - os: gulduros - chilik: qarichilik - poya: bedapoya - qoq(-kak - gak): eshkak - dak (-doq): yugurdak - chiq: yopinchiq - chak: burchak - iz: bo’g’iz Mavhum ot yasovchi qo’shimchalar: - lik: bolalik do’stlik - liq: borliq otaliq - ch: sevinch quvonch tayanch - garchilik: odamgarchilik - chilik: kamchilik dehqonchilik

Sifat yasovchi qo’shimchalar. Sifatlar quyidagicha yasaladi: a. sifat yasovchi qo’shimchalar b. so’zlarni qo’shish bilan c. so’zlarni takrorlash bilan a. sifat yasovchi qo’shimchalarquyidagilardir: 1) otdan sifat yasovchi qo’shimchalar:

-li: rasmli kitob , kuchli shamol - mand: kasalmand, dardmand - lik : toshkentli (bola) - don: gapdon bilimdon - siz: tuzsiz ovqat - kash: dilkash,hazilkash - iy – viy : tarbiyaviy soat - bop: palovbop , kitobbop - gi – ki -qi:bahorgi ishlar hush-: hushfe’l , hushhavo - aki –oqi: jizzaki amaki -in: erkin, otashin - yi: havoyi havaslar -vor: ulug’vor , dorivor - chan: ishchan yigit - parast: mansabparast,pulparast ser-: serhosil yer bar-: barhayot,barvaqt ba-: badavlat - chil: izchil,xalqchil be-: beg’ubor - lik(- liq) :bolalik(chog’lar) -simon: odamsimon maymun - i: jannati (kampir) - dor: aybdor , vafodor - loq: baqaloq , qo’shaloq (meva) - kor – gar: isyonkor qullar,ig’vogar - kor: fusnkor(husn) - i : qishloqi - kash: zahmatkash (odam) - cha: ohangaroncha - chi: vahimachi(ayol) -namo: darveshnamo - von: zo’ravon odam,pahlavon bola -parvar: xalqparvar - qa: loyqa suv - on: charog’on - omuz: hazilomuz gap ,zaharomuz hazil -aki: og’zaki , dahanaki jang - ho’r: g’amho’r odam,go’shtho’r hayvon bad-:badbaxt, badnafs - soz: soatsoz usta Ali aka -shumul: olamshumul ,jahonshumul - dek(-day): muzdek suv, jo’jabirday jon

Fe’ldan sifat yasovchi qo’shimchalar: Boshqa turkumlardan sifat yasovchilar: -choq –chak – chiq: maqtanchoq qizg’anchiq ravishdan: -gi: kechagi ,dastlabki -gir -g’ir –kir – qir – qur : sezgir topqir o’tkir olg’ir sifatdan: no-: noma’lum, notog’ri - ma: qaynatma sho’rva -lom: sog’lom - k (-uk – ik - ak): chirik teshik tuzuk g’’ildirak - msiq: achimsiq,qarimsiq - q (-uq – iq – a/oq): iliq siniq bzuq qoloq taqlid so’zdan: - ildoq:bijildoq, likildoq Yasovchi qo’shimchalar yordamida (affiksatsiya yoki morfologik usul) fe’l yasash. Bu usul bilan fe’l bo’lmagan so’zlardangina fe’l yasaladi. Demak , qo’shimcha yordamida fe’ldan fe’l yasalmaydi. – la qo’shimchasi fe’ldan boshqa deyarli barcha so’z turkumlaridan fe’l yasaydi: Ishla oqla sekinlamoq shivirla senlamoq yarimlamoq uxlamoq -lan –lash: qo’shimchalari ot sifat va ravishlardan fe’l yasaydi: faxrlandi achchiqlandi ikkilandi ko’maklashdi suxbatlashdi yaqinlashdi -illa taqlidiy so’zlaradan fe’l yasaydi: chirqilla -ira qo’shimchasi qo’shimchasi taqlidiy so’zlardan fe’l yasaydi : yarqiradi yaltiradi -a qo’shimchasi ot sifat va taqlidiy so’zlardan fe’l yasaydi : tuna bo’sha guldura o’yin + a = o’yna -(a)y qo’shimchasi ot sifat va ravishlardan fe’l yasaydi : qoray kuchay ko’pay -(a)r qo’shimchasi ayrim sifatlardan fe’l yasaydi : qisqar ko’kar

-sira -sa qo’shimchalari ot vas en siz olmoshlaridan fe’l yasaydi: qonsira, suvsira ,sizsira, suvsa -(i)k –(i)q qo’shimchasi sanoqli so’zlardangina fe’l yasaydi : birikmoq , yo’liqmoq -i qo’shimchasi sanoqli so’zlardan fe’l yasaydi : boyi , tinchi -(i,o)t qo’shimchasi sanoqli so’zlardan fe’l yasaydi: yo’qot to’lat berkit -ir qo’shimchasi ot taqlidiy so’zlardan fe’l yasaydi : gapir tupir Ravishlarning ravish yasovchi qo’shimchalar bilan yasalishi: g’olibona , akalarcha -cha: qisqacha o’zicha boshqacha buguncha -larcha: qardoshlarcha o’rtoqlarcha -chasiga : yangichasiga qishloqchasiga dehqonchasiga - (s)iga: tikkasiga baravariga birdaniga - ligicha : xomligicha tirikligicha butunligicha - dek/-day: o’qdek qushday -lab: ertalab ko’plab - ona : do’stona fidokorona g’olibona - an: umuman taxminan majburan asosan - gacha: kechgacha tushgacha -simon; xazilsimon uyalgansimon - namo: uyalgannamo -lay(in): butunlay tiriklayin -incha –iqcha : ko’pincha aksincha yashiriqcha -siz , be-: to’xtovsiz beixtiyor -chang: kovushchang ko’ylakchang -in: oldin indin -omuz: shikoyatomuz kinoyaomuz -aki: og’zaki yuzaki qalbaki

Wednesday, May 17, 2006 TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI QOSHIDAGI AKADEMIK LITSEYNING 102 (1) – GURUH TALABASI ORALOV BEHRUZNING ONA TILI FANIDAN YOZGAN

TOSHKENT 2006

O'xshashlar

Morfemika va so’z yasalishini o’qitish metodikasi

Lug’at sathi taraqqiyotidagi ichki omillar. So’z yasalishi. Morfemika

Lug’at sathidagi o’z qatlam va o’zlashgan qatlam

Boshlang’ich sinflarda so’zning morfemik tarkibini o’rganish metodikasi

Grammatika