Nutq tovushlarining bioasoslari. Akustika. Transkripsiya - Tilshunoslik - Referatlar

Nutq tovushlarining bioasoslari. Akustika. Transkripsiya

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

37 KB

Ko'chirib olish

Nutq tovushlarining bioasoslari. Akustika. Transkripsiya Reja: 1. Akustika 2. Nutq organlari va ularning vazifalari 3. Transkripsiya

Mavzu bo’yicha tayanch tushunchalar : faol va passiv nutq organlari, njvushlarning sifat belgilari, tovush kuchi, tovush tembri, tovushlarning miqdor belgisi, akustika, transkripsiya. Akustika tovushning eshitilishi haqidagi ta‘limot bo’lib, toushning fizik tomoni bilan bog’liq bo’ladi. Bunda ikki jihat – tovushlarning sifat belgisi va miqdor belgisi ahamiyatlidir. Tovushning sifat belgilari uchta bo’lib, ular tovush kuchi, balandligi va tembri bilan bog’liq bo’ladi. Tovush to’lqinining balandligi va kengligiga tovush kuchi deyiladi. To’lqinning paydo bo’lgan o’rni bilan pastga tushgan o’rni o’rtasidagi kenglik tuvush kuchini ko’rsatuvchi asosdir. Akustikada tovush to’lqinining balandlik va kenglik ko’lamiga amplituda deyiladi. Amplitudaning ko’lami qancha keng va katta bo’lsa, tovush kuchi ham shuncha ko’p bo’ladi. Tovush kuchi, odatda urg’u bilan bog’liq bo’ladi. Tovushning balandligi tebranishning vaqtga nisbatan bo’lgan miqdori bilan o’lchanadi. Uning o’lchov birligi gers deb ataladi. Gers tebranishning sekundga nisbatan o’lchovini belgilaydi. Tebranish qancha ko’p bo’lsa, tovush shuncha baland bo’ladi. Tovushning balandligi tebranishning zichligiga bog’liq bo’ladi. Tovushning o’igi xos ohangi, rangi yoki bo’yoqdorligi tovush tembri (fr. bo’yog’i) deyiladi. Tovush tembri asosiy tonlar bilan obertonlar (nem. qo’shimcha ohang) ning murakkab qo’shilmasidan iborat. Nutq tovushlarining tembri unli tovushlarga xos bo’lib, unlilar tembriga ko’ra bir-biridan farqlanadi. Tovushning miqdor belgisi deyilganda tovush cho’ziqligi nazarda tutiladi. Tovush cho’io’ligi ikkiga: birlamchi cho’ziqlik (fonologik ) va ikkilamchi cho’ziqlik(fonetik) ka bo’linadi. Birlamchi cho’ziqlik ma‘no ajratish uchun xizmat qiladi: at- hayvon, a:d – ism, yoz – fe‘l, yo:z – fasl. Ikkilamchi cho’ziqlik ma‘no ajratmaydi, urg’u bilan bog’liq bo’ladi. Nutq organlari va ularning vazifalari . Nutq hosil qilishda ishtirok etadigan organlar, nutq organlari deyilib, nutq tovushlarining bioasoslarini tashkil qiladi.

Nutq organlari holati va harakatiga qarab faol va passiv nutq organlariga bo’linadi. Tovush paychalari, kichik til, til, lab, pastki jag’lar faol nutq organlaridir. Ko’krak qafasi, kekirdak, yuqori jag’, qattiq tanglay, burun, tish passiv nutq organlari hisoblanadi. Transkripsiya. Transkripsiya keng ma‘noda geografik, tarixiy va boshqa nomlarning ma‘lum bir qoida asosida berilishini, tor ma‘noda ma‘lum til va uning shevalariga oid so’zlarini yoki chet tiliga oid so’zlarni talaffuziga ko’ra aynan yozib olishni anglatadi. Nutq tovushlarini aniq ifodalash uchun ishlatiladigan yozuvga transkripsiya deyiladi. Transkripsiyada transkripsion belgilar qo’llanib, ular bilan birga diakritik (asosiy belgiga qo’shimcha belgi) lar ham ishlatiladi. O’zbek tilida quyidagi transkripsion belgilar ajratilgan: а – til orqa, lablashmagan, keng unli, qipchoq lahjasida o ga teng keladi: ata, bala, bash а о - til orqa, lablashmagan, keng unli, ad tildagi o tovushiga teng keladi: bar, lala. ө - til oldi, lablashgan keng unli – ad. o’ өрдак , көл

A dabiyotlar 1. Abduazizov A.A. O’zbek tilinbing fonologiyasi va morfonologiyasi. – T.:O’qituvchi, 1992. 2. Mengliyev B.R. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Fonetika-fonologiya. Grafika. Imlo. Leksikologiya-semasiologiya. Leksikografiya. I qism Qarshi. 2004. 3. Hamreva Y . va b . Hozirgi o’zbek adabiy tilidan mashqlar t o’plami. I qism (Fonetika. Grafika. Imlo ), Qarshi , Nasaf n. 2005, 85 bet 4. SH.SHoabdurahmonov va b. Hozirgi o’zbek adabiy tili. I qism . 1980. 5. E. Qilichev. H ozirgi o ’zbek adabiy tili. Buxoro . 19 99 .

O'xshashlar

Nutq tovushlarining tasnifi

Nutq tovushlarining umumiy tavsifi. Unli va undosh tovushlar

Transkripsiya. Fonetik va fonologik transkripsiya. Transliteratsiya

Fonetika va fonologiya fonetikaning o'rganish sohasi va vazifasi

Tovush ifodasi. Transkripsiya