Modal so'zlar tahlili tartibi - Tilshunoslik - Referatlar

Modal so'zlar tahlili tartibi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53 KB

Ko'chirib olish

Modal so'zlar tahlili tartibi Reja: 1. Ma'nosiga ko'ra turi. 2. Gapdagi vazifasi.

Balki-fikrning gumon, taxmin, noaniqligini ifodalash uchun xizmat qilgan. Hech qanday so'roqqa javob bo'lmaydi, gapda kirish so'z vazifasini bajaradi. 153-mashq. Gaplarni o'qing. Modal so'zlarni topib, ma'nosini izohlang. 1. –Balki, bu ajablanarli holni o'ylab ko'rgandirsiz, deyman. (T.Mal.) 2. Ehson, hech shubhasiz uning yozuvchilik ishidagi kamoloti va o'qishi qanday ekanini bilmoqchi. (A.Q.) 3. Albatta, bu sog'ingan qishlog'i manzaralariga to'yishdan, yor-birodarlari bilan diydor ko'rishishdan. (S.A.) 4. –Bilmadim, juda zarur shekilli, «oldingga solib kel» degan ekanlar. (Ch.) 5. Ehtimol, -dedi Otabek va nima uchundir g'ayri ixtiyoriy bir tebrandi. (A.Qod.) 6. … Xullas, paxtachiligimizda, xususan, uning seleksiyasida g'oyat muhim kashfiyot yuzaga kelayotganini, g'oyat muhim hikmat tug'ilayotganini his qilib turibman. (O'.U.) 7. –Demak, mening vazifam ariza ko'rish bilan daraxt o'tqazish ekan-da? (Sh.R.) 8. Domla anglayolmadi, shekilli, mirzaning so'nggi so'zini savol shaklida qaytardi. (Ch.) 9. – Menimcha, u sizni yomon ko'rmasa kerak. (A.Q.) 10. Haqiqatan ham, u g'alati ahvolga tushib qolgan edi. (M.I.) 11. Umuman, tog'liklarning o'z o'jar qonunlari bo'ladi. (S.A.) 12. – To'g'ri, birdan ikki taraf bilan yog'iylashish yaxshi emas. (P.Q.) 154-mashq. Gaplarni o'qing. Modal so'zlarni topib, to'liq morfologik tahlil qiling. 1. –Yo'q, domla, bunday emas. Albatta, bu harakat bor, ammo, nazarimda tarqoq. (A.Q.) 2. – Haqiqatan, mirza, dag'alligim bor, -kuladi boy. (O.) 3. Ehtimol, shu o'tirish bahonasi bilan fan haqida, uning kelajagi va xilma-xil muammolari haqida bahs yuritilar. (O'.U.) 4. Darhaqiqat, qo'riq va bo'z yerlar poyonsiz edi. (Sh.R.) 5. Ehtimol, juda qiziqdir, o'rganib olsam bir kun ish berib qolar, deb o'yladim… (X.T.) 6. Menimcha, bu yolg'on bo'lsa kerak. (X.T.) 7. Ehson, hech shubhasiz uning yozuvchilik ishidagi kamoloti va o'qishi qanday ekanini bilmoqchi. (A.Q.) 8. –Ayniqsa sizning menga saqlag'ak ishonchingiz tugalganga o'xshab, o'zimdan qandog' kamchilik o'tkaniga hayratdaman. (A.Qod.) 9. –Juda yaxshi. Demak, tezlatsin, shunday deb yozing direktorga.

(Sh.) 10. Chamasi, barvaqt bo'lishiga qaramasdan, nevaralari uxlab qolishgan. (O.Y.) 11. – Mehmon ertaga ketadi shekilli, kuzatmaymizmi? (T.Mal.) 12. – Mayli, bo'lar ish bo'pti. Endi uni kuzatib bo'lmaydi. (S.A.) 13. –Vatan, albatta. Ammo men… balki qaytib kelolmasman. Kulbamda kitoblarim, loyihalarim qolgan, Tohir jiyan! (P.Q.) 14. To'g'ri, G'ulomjon shu dam kecha ashula aytgan yerida, saman ustida xomush bo'lib turardi (M.I.) Undov so'zlar tahlili tartibi 1. Ma'nosiga ko'ra turi. 2. Tuzilishiga ko'ra turi. 3. Gapdagi vazifasi. Hay-hay his-hayajon undovi, tuzilishiga ko'ra tarkibli-takroriy undov. Gapda biror so'roqqa javob bo'lmaydi, gap bo'lagi vazifasini bajarmaydi. 155-mashq. Gaplarni o'qing. Undov so'zlarni topib, ma'no va grammatik xususiyatlarini izohlang. 1. –Hay-hay, tavba degin, qizim!-ko'zlarini alaytirdi otasi. (O.) 2. –Voy, nega unaqa deysiz! Tavba deng! Sizga nima bo'ldi? Sizga nima bo'ldi. (S.A.) 3. «Vodarig'! Boshimda tag'in ne savdolar bor?...» (O.Y.) 4. «Ey qo'ying, boshimni og'ritmang sizsiz ham dardim oshib-toshib yotibdi», dedim-a?! (O'.U.) 5. –Voy-bo', ariqda suv yo'qmi, qizim,-deb Shermat o'rnidan irg'ib turdi. (O.) 6. O, yo'q, bunday qalbni ko'ra bilish uchun bunday qalbga ega bo'lish kerak. (M.I.) 7. –Ofarin! juda to'g'ri o'xshatdingiz. Qalay, eksponatlarga boymi… boyitishibdimi? (Sh.) 8. –Eh, attang, attang, qanday beg'amlik!-dedi u jahli chiqib. (Sh.R.) 9. Ajabo, o'shanda umrning eng qorong'i damlariday tuyulgan, endi bilsa hayotining eng betakror, eng ma'sud onlari bo'lgan o'sha kunlar qachon o'tib ketdi? (O.Y.) 10. –Ha, balli! Siz hamma ishlaringizni o'sha ilgarigi sur'atda davom ettiraverasiz. (O'.U.)

156-mashq. Gaplarni o'qing. Undovlarni topib, ma'nosiga va tuzilishiga ko'ra turlarga ajrating. 1. –Voy-voy-ey judayam charchadim… dedi kerishib Ra'no va ishpechina yig'a boshladi. (O.) 2. Aravakashlar «hay-hay», «chup-chup» deya shovqin bilan ko'chani boshga ko'tarar edilar. (O.) 3. –E, tejalmay o'lsin. Dunyoga odam ikki marta keladimi? (S.A.) 4. O, yulduzlar, sehrli yulduzlar! U qirq yil senlarning sirlaringni bilmoq niyatida yashadi, sanoqsiz tunlarni bedor o'tkazdi. (O.Y.) 5. Hozir uyida. Kecha boruvdim, belini ushlab, sal-pal yuryapti… Voy-vo'-o'y… (O'.U.) 6. –Ajabo!-dedi endi yo'g'onlasha boshlagan o'smir ovozi bilan. –Tog' cho'qqisiga ham zinapoya bilan chiqurlarmi? (P.Q.) 7. –Bay-bay-bay, tishni sindiradi degani rost ekan, lekin mazasi yomon emas. (O.) 8. –Assalomu alaykum! O'zingizga ham muborak bo'lsin, Hayotxon. (M.I.) 9. Oh, mening buvijonim o'zi boshqacha-da. (X.T.) 10. … Ana u qurumsoqlar-chi, bay, bay, bay… biram ko'ngli egri– yey-y… baloga uchrasin. (A.Q.) 11. –Ey, la'nati, qachon senga aql bitadi, bu ahillik emas, g'aribu benavolik. (Sh.) 12. –Oho,- dedi, bola o'zini tutolmay. Uning yuzlari yorishib, yuragi g'urur bilan to'ldi. (Sh.R.) 13. Vo darig'! Bu ne sinoat? Shaharga borib, o'g'lidan xabar olish o'rniga nega yana uyiga qaytib keldi? (O.Y.) 14. Zindongami? Eh , u bizning o'z xonamizku…? Yo'lin o'zim xo'p bilaman, ovora bo'lmang! Ulug'bek yo'q, demak butun shahar zindon-da! Emish-demish, emish-demish! Bay-bay-bay- bay… (M.Sh.) 157-mashq. Gaplarni o'qing. Undovlarni topib turlarga ajrating. His-hayajon undovlarining ma'nolarini izohlang. 1. –Voy…-dedi Munisxon, so'rashgani qo'l uzatib,-shoirlik qulluq bo'lsin, kecha majlisga borgan ekansiz. (A.Q.) 2. – Obbo, nafsi buzuq sira bu qilig'ingni qo'ymading!-dedi ranjib shogirdlardan biri. (O.) 3. –Iya, siz ketmaysizmi, aya? (S. A.) 4. – Shu bo'y-basting bilan gadolik qilib yuribsanmi?-dedi, qo'rs ovozda. -Barakallo senday bahodirga! (O.Y.) 5. –Eh, jon qizim, ko'nglim notinchligini bilsang edi… (Sh.R.) 6.–Assalom, xush kelibdilar, marhabo!-dedi otasiga bukilib salom berib. (O.) 7. –Hoy, birodar, turing, shaharga keldik, deb

uyg'otib, qoldi. (M.I.) 8. –Ey, muhtaram domla! … -dedi va chetlanib yo'l berdi. (A.Q.) 9. – «Oy kabi yuzlar, kulib boqishlar, cho'chib qochishlar… Uff» (A.Qod.) 10. Rahmat! So'zimizni yerda qoldirmabsiz. Keling qani? Ey, attang! Shu bahona bilan tanishib olardik. (Sh.) 11. –E, qandingni ur, azamat, o'zimizda bor ediku, ovora bo'psan-da. (Sh.R.) 12. Marhabo, ey samovotning oltin elchisi! Necha beling shuncha bukik, charchab qoldingmi? Oh azizim, ming-ming yillar yiroq yo'llardan yurgan yo'lchi tolib qolsa, taajub emas! (M.Sh.) 13. –Voy-bo'- o', yonib ketibsiz-ku, a, cho'milib chiqa qoling, dedi mehribonlik bilan. (O'.U.) 14. –Balli, mana endi o'zingizga keldingiz. Mana bu yigit kishining ishi! (O.) 15. –Ofarin!, yo'limiz bir, to'g'ri gap!-qichqirdi orqadan rus tilini tuzukkina tushunadigan bir usta. (O.) Ta q lid so'zlar tahlili tartibi 1. Ma'nosiga ko'ra turi. 2. Tuzilishiga ko'ra turi. 3. Gapdagi vazifasi. Qirt-qirt-tovushga tahlid, tuzilishiga ko'ra juft, gapda hol vazif a sini bajargan. 152-mashq. Gaplarni o'qing. Ta q lid so'zlarni topib, ma'nosiga ko'ra alohida ustunlarda yozing. 1. Ona uning qirt-qirt qilib saqol qirishiga qarab ich-etini yeb o'tirardi. (S.A.) 2. Tanga yo qadigan erta bahor shabadasi g'ir-g'ir esib, odam ko'ngliga allaqanday tuyg'ular soladi. (S.A.) 3. Javob o'rniga eshik zulfinlarining sharaq-shurug'i eshitildi. (O. Y .) 4. Darhaqiqat, o'rik bu yil misli ko'rilmagan darajada sergul bo'ldi, katta-kichik novdalar shig'il-shig'il gulga ko'milib, endigina kurtakdan chiqqan nimjon yaproqlarni ham yashirgan edi. (Sh.R.) 5. Suruvlar g'uj-g'uj bo'lib kelayotganiga qaraganda yoyilib yurgan qo'ylar emas. (P.Q.) 6. Otin bibi darang- during qilib sandiqni ochdi. (O.) 7. Qizlar sekin shivirlashib piq-piq kulib qo'yardilar. (O.) 8. –Kishanning kalitini ber!-dedi erkaklardan biri qo'rqanidan dag'-dag' titray boshlagan saqolli soldatga. (M.I.) 9. Uyiga qaytsa, maktabda duv- duv gap. (Sh.) 10. Saroy qop-qorong'i tinch uyquda ammo, bu tinchlikni saroy

otxonasidagi otlarning kurt-kurt xashak chaynashlari va atrofdagi xo'rozlarning qichqirishlarigina buzar edilar. (A.Qod.) 153-mashq. Gaplarni o'qing. Taqlid so'zlarni topib ma'nosini izohlang. Gapdagi vazifasini tushuntiring. 1. Atrofda piqir-piqir kulgi boshlandi. (A.Q.) 2. Ular to'rtta edi; undan bundan gangur-gungur gaplashib, birovi tepalik birovi jiyak, birovi gardish tikish bilan mashg'ul. (O.) 3. Unga jovdirab boqqan Dildorning ko'zlaridan duv-duv yosh oqardi. (S. A.) 4. Urgut tog'laridan g'ir-g'ir shabada esib turgan, iliq bahor oqshomi edi. (O.Y.) 5. Yo'lakning oxirida, milt-milt yongan shu'la ko'rindi. (O.Y.) 6. Dukur-dukur oyoq tovushlari yaqinlashib, qulf-kalitlarning sharaq-shurug'i eshitildi. (O.Y.) 7. Robiya yuzini qo'llari bilan to'sib yum-yum yig'lay boshladi. (P.Q.) 8. Dehqonlar ho'ng-ho'ng yig'lab, ixlos bilan eshitar edilar. (O.) 9. Charx yonida ertadan qora kechgacha o'tirib ip yigirishga charx g'uv-g'uvidan quloqlarini bitirishga majbur qilgan kuch, balki bolalariga bo'lgan o'sha mehru muhabbatidir. (M.I.) 10. Onasi qizini ko'ksiga bosib piq-piq yig'ladi. (M.I.) 11. Kun botishga yaqin sal dim bo'lib turadi-da, keyin g'ir-g'ir shamol esib qoladi, kunduzining butun xordig'ini chiqarib yuboradi. (Sh.) 12. U hamon dag'-dag' titrar, nazarida mudhish bir chohga qulab tushayotganday tuyular, lekin endi to'xtab, orqaga qaytishning iloji yo'qligini ham sezardi. (O.Y.) 13. -Qoyil qildingiz!-dedi ko'zi jiq-jiq yoshlanib. (O'.U.) 14. Qizning yuragi duk-duk urardi. (O.) 154-mashq. Gaplarni o'qing. Mustaqil va yordamchi so'zlarni aniqlab, to'liq marfologik tahlil qiling. 1. Osmon ko'm-ko'k. Unda-bunda suzib yurgan oq bulut parchalari go'yo qishdan qolgan xiralik g'uborni artib yuborganday. (A.Q.) 2. Madrasa talabalari orasida hatto yigirma-yigirma besh yil mobaynida matonat va ijtihod bilan tahsil qiluvchilar borligini aytdi. (O.) 3. -Qanaqa beg'am bolasan? Ertaga to'y bo'lsa-yu, bu tentak allaqayoqlarda daydib yursa. (S. A.) 4. –Gapiring tezroq nima demoqchisiz? –dedi u hansirash bilan. (Ch.) 5. Kishining boshiga tushgan kulfat nechog'lik og'ir bo'lmasin, uni sabru, toqat va iroda bilan yengish mumkin. (O.Y.) 6. Biror kasbni chin yurakdan sevib qolsang, uning mashaqqatlari jonga huzur

bag'ishlarkan. (X.T.) 7. Avvalo qishning sovuq nafasi seziladi. So'ng tog'larning, uning etagidagi qishloqlarning aybini berkitmoqchi bo'lganday qor yog'a boshladi. (T.Mal.) 8. E, peshonam buncha sho'r bo'lmasa? Qaysi gunohlarim uchun menga bunchalik jazo! (M.) 9. … orqa tarafdagi tut barglari shitir-shitir qimirlab, yer ostidan chiqqandek kutilmaganda Muxammad aka paydo bo'ldi. U ariqdan gup etib sakrab o'tdi-da, bosvoldini avaylab yerga qo'ydi. (O'.U.) 10. Mashina keng yo'lga chiqdi-yu, yo'lda tuyaday ko'ndalang cho'kib yotgan qumlarga duch kelib, yurishi sekinlashdi. (Sh.R.) 11. Rangli bo'yoqlar bilan ishlangan mo'jazgina suratdagi go'zal qiz shu payt unga tirik bir odam bo'lib ko'rinadi. (P.Q.) Modal, undov va taqlidiy so'zlarga oid tayanch so'z va tushunchalar: modal so'zlar, kirish so'z, undov, his-hayajon undovlar, buyruq-xitob undovlari, taqlidiy so'z, tovushga taqlid, shu'la-harakatga taqlid.

O'xshashlar

Modal so’zlar

Tillarda modal shakllarning yasalishi

O'rin-joy ma'nosini ifodalovchi so'zlar tasnifi

Fe’lning modal ma’no ifodalovchi shakllari

Modal so‘zlar, Undov so’zlar, Taqlid so‘zlar