Milliy istiqlol g’oyasining inson ongi va qalbiga singishi yangicha uslublar, yondashuvlar va texnologiyalar - Tilshunoslik - Referatlar

Milliy istiqlol g’oyasining inson ongi va qalbiga singishi yangicha uslublar, yondashuvlar va texnologiyalar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

56 KB

Ko'chirib olish

Milliy istiqlol g’oyasining inson ongi va qalbiga singishi yangicha uslublar, yondashuvlar va texnologiyalar Reja: 1. Milliy istiqlol g’oyasini xalqimiz ongi va qalbiga singdirish zarurati va ustuvor yo`nalishlari. 2. Fuqaro tarbiyasini tashkil etish: dunyo tajribasi va muammolar. 3. Ommaviy axborot vositalari va g’oyaviy ta`sir ko`rsatish mexanizmlari.

1. Milliy istiqlol g’oyasini xalqimiz ongi va qalbiga singdirish zarurati va ustuvor yo`nalishlari. Nima uchun milliy istiqlol g’oyasini inson ongi va qalbiga singdirish zarur va muhim? Milliy istiqlol g’oyasining targ’iboti nimaga xizmat qiladi va bu jarayon qanday tashkil qilinishi kerak? Umuman milliy g’oyaning targ’iboti bilan kimlar va qanday tuzilmalar shug’ullanishi kerak? Mazkur mavzuni o`rganish shu kabi savollarga javob topish imkonini beradi. XXI asrni axborot asri, axborot texnologiyalari asri deb atash tobora rasm bo`lmoqda. Chunki asrimizda keng qamrovda va jadal sur`atlarda tarqalayotgan informaciyalar insonning istaklarini, didini o`zgartirishga, fikriga ta`sir qilishi mumkin. Tan olish kerak, tamoshaga qilinayotgan seriallardan tortib bolakaylarga aytib beriladigan ertakkacha, boringki, o`qitayotgan kitoblarimiz ham qandaydir mafkuraviy ta`sir samarasiga ega ularda muayyan g’oyalar targ’ib qilinadi. Bu holat “eng asosiy narsani ko`z bilan ilg’ab bo`lmaydi” degan fikrni yana bir karra tasdiqlaydi. Bunday ko`zga ko`rinmas qudratli targ’ibot kuchlari kishini hamma erda va har kuni qurshab turadi. Bu kuchlarning maqsadi – insonni nimagadir ishontirish, nimagadir undagi, nimagadir og’dirish. Tarbirlar mahsulotini reklama qilib, uni sotib olishga undaydi. Diniy arboblar o`z diniga e`tiqod qilishga chaqiradi. Xalqaro maydonda ba`zi davlatlar o`zining “katta og’a” ekanini uqtirishga harakat qiladi. Lekin tanganing orqa tomoni ham bo`ladi-ku. Agar o`sha molini maqtayotgan tadbirkor tamaki sotayotgan bo`lsa-chi? Uning zarari haqida odamlarni kim ogohlantiradi. Agar o`sha dindor, din chetda qolib, davlat tuzimini ag’darishga chaqirayotgan bo`lsa-chi? Bunday buzg’unchiliklardan xalqni kim qaytaradi yoki jahonda “katta og’a”larning qo`lidan tutib emas, mustaqil odim tashlash kerakligini kim tushuntiradi? Bu kabi targ’ibotni yoki aksi targ’ibotni kim tashkil qilishi kerak? Bugungi kunda rivojlangan davlatlar qudratli targ’ibot tizimiga ega bo`lishga intilayotganini alohida ta`kidlash lozim. Masalan, o`z faoliyatining targ’ibotga AQSh hukumati yiliga 2,5 millard dollar sarflashi bejiz bo`lmasa kerak. Franciya ham o`z siyosatini aholiga tushuntirish ishlariga yiliga 100 million frankni bekorga

sarflamayotgandir? Bu ma`lumotlar targ’ibot nafaqat dinda, biznesda muhimligini balki siyosatda ham, ma`naviy-ma`rifiy ishlarda ham muhim ahamiyat kasb etishni ko`rsatadi. Demak rivojlangan demokratik davlatlar ham mafkuraviy faoliyatdan sira voz kechmagan. Puxta ishlab chiqilgan strategik yo`nalish davlatning istiqbolini belgilaydi. O`zbekistonning strategik maqsadlari Islom Karimovning qator asarlarida, jumladan “O`zbekiston XXI asr bo`sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” hamda “O`zbekiston XXI asrga intilmoqda” asarlarida belgilab berilgan. Shu maqsadlar sari insonlarni safarbar qilish ularni g’oyalar shaklida singdirish zaruratini keltirib chiqaradi. O`zbekistonda mafkuraviy jarayonlarni tashkil etishning ustivor yo`nalishlari quyidagilardan iborat: - belgilangan tadbirlarning yuqori darajada uyushqoqlik bilan o`tkazilishini ta`minlash; - milliy istiqlol g’oyasini targ’iboti sifatini muntazam oshirib borish; - davr talablaridan kelib chiqqan holda mafkuraviy ishlarni tashkil etishning yangi samarali yo`llarini izlash; - bu sohada eski uslublarning mutloqlashtirishga andozolashtirishga yo`l qo`ymaslik; - mafkuraviy jarayonlarni tashkil etishda ijtimoiy muhitni hisobga olish; - mafkuraviy jarayonlarni tashkil etishdauchraydigan rasmiyatchilik va majlisbozlik ko`rinishlariga barham berish; - mafkuraviy faoliyatining qanchalik samarali olib borilayotganini bilish maqsadida uning manitoringini tashkil etish; 2. Fuqaro tarbiyasini tashkil etish: dunyo tajribasi va muammolar. Fuqaro tarbiyaga muhtojmi? Nahotki, tarbiya e`tiborsizlik kimlarnidir – halokatga uchratishi mumkin? Umuman, alloma bu fikri bilan farzand tarbiyasini nazarda tutdimi, avlod tarbiyasinimi yoxud millat tarbiyasi haqida gapiradimiG har

holda yosh vaqtidan bolaning “maslakini tuzatmoq” zarurligini ta`kidlaganida A.Avloniy fikr tarbiyasini nazarda tutgan ko`rinadilar. Va tabiiyki, bunday tarbiya markazida birgina bola emas, bir oilaning farzandlari emas balki butun millat, butun xalq turadi. Tarbiyani millat qismatini hal etuvchi darajaga ko`tarilishining boisi ham shunda. Avlodni kim tarbiyalaydi, millat qaysi sinflarda tarbiya topadi, fikr qaysi kitoblar yoojamida tarbiyalanadi? Bularning barchasi haqida kim qayg’urishi kerak? Bu savolga tayyor javob bor: ota-ona, muallim, maktab, ta`lim vazirligi va oxir-oqibat davlat, jamiyat. Darhaqiqat, har bir davlat o`z fuqarolari bilimi, haq- huquqni taniydigan, ma`naviy barkamol, bir so`z bilan aytganda komil inson bo`lib voyaga etishi haqida qayg’uradi. O`zbekiston Prezidenti Islom Karimov bu xususida shunday deydi: “Biz komil inson tarbiyasini davlat siyosatining ustuvor sohasi deb e`lon qilganmiz. Komil inson deganda biz avvalo, yangi yuksak mustaqil fikrlay oladigan, xulq atvori bilan o`zgalarga ibrat bo`ladigan bilimli, ma`rifatli kishilarni tushunamiz” 1 . Biroq ta`kidlash joizki, turli davlatlarda “barkamol inson” tushunchasiga turli sifatlar nisbat beriladi. Har bir davlat o`z fuqarolarida zamon talablariga mos sifatlar va jamiyat maqsadlariga mos qadritlarni qaror toptirishga harakat qiladi. Doimiy yuksalish haqida qayg’uradigan etakchi davlatlarning bu boradagi tajribas bilan topish foydadan xoli emas. Xo`sh, jahonning etakchi davlati sanalmish AQShDa fuqaro tarbiyasi qanday yo`lga qo`yilgan? Amerikaliklarga qanday g’oya va qadriyatlar singdirilmoqda? Bu savollarga javob topish uchun fuqaro tarbiyasi qanday g’oyaviy ustunlarga tayanishini aniqlash kifoya. AQSh fuqarolari Konstituciyani, Amerika davlatchiligining asoslari va demokratik tamoyillarini muqaddas deb biladilar va bu tuyg’uni yoshlar ongiga singdirish haqida tinimsiz qayg’uradilar. “Salohiyat insonlarda yashirin” 1 Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T.: “Sharq”, 1998, 81-b.

Yaponiya mamlakatining oltin qoidasiga ko`ra, insondan qimmatroq boylik yo`q. Xo`sh, davlat Yapon kishisida qanday qadriyat va sifatlarni qaror toptirishga harakat qiladi? Aslida, mehnatsevarlik, intizomlilik va javoaviylik Yapon milliy harakatlariga xos xususiyatlar sanaladi. Biroq, davlat bu bilan qanoatlanmay, o`z fuqarolarida ushbu sifatlarni mustahkamlash va kuchaytirish vazifasini maorifga yuklaydi. Natijada, maktablar guruhiy birdamlikni tarbiyalashga alohida e`tibor qaratiladi. Bunda kollektivning yutug’i ham, mag’lubiyati ham guruhning har bitta a`zosiga bog’liq ekanligi haqidagi g’oya singdiriladi. Muhimi, boladan umumiy shunda o`z rolini aniq bilish va shunga yarasha mas`uliyatni his qilish talab etiladi. Yoshlarda mehnatga ishtiyoq uyg’otish tirishqoq va serg’ayrat shaxsni tarbiyalash, shaxsni o`zi ustida qunt bilan ishlashga o`rgatish unda o`ziga ishonchni qaror toptirishdan ham manfaatdormiz. 3. Ommaviy axborot vositalari va g’oyaviy ta`sir ko`rsatish mexanizmlari. Ommaviy axborot vositalari eng asosiy qudratli va ta`sirchan mafkura vositasidir. Chunki ommaviy axborot vositalari ommaning o`ziga xos tarbiyachisi, muhim tadirlarning tashkilotchisi, dolzarb muammolarni hal qilishning ta`sirchan quroli bo`lib xizmat qiladi. Aynan ommaviy axborot vositalari orqali milliy qadriyatlarimiz va umuminsoniy qadriyatlar, milliy g’oya va demokratik tamoyillar targ’ib-tashviq qilinadi. Ommaviy axborot vositalari doimo demokratiya va so`z erkinligining o`ziga xos o`lchovi, ko`rsatkichi bo`lib kelgan. erkin va mustaqil ommaviy axborot vositalari demokratik taraqqiyotni rag’batlantiradi va mustahkamlaydi. Totolitar tuzumda ommaviy axborot vositalari axborot uzatish vositasi va yakka hukmron g’oyani singdirish quroli bo`lib xizmat qilganligini hammamiz yaxshi bilamiz. “Majburiy yakkafikrlash” davri deb atash mumkin bo`lgan bu pallada ommaviy axborot vositalarida hayot faqat yorqin buyoqlarda tasvirlanib, muammolar haqida gapirilmagan edi.

Chunki o`sha paytda muammolar va illatlar haqida gapirish – kommunizm singari “benuqson va mukammal” tuzumga xalqning ishonchini pasaytirib yuborishi mumkin edi. Yakkayu yagona partiya, yakkayu-yagona mafkura va yakkafikrlash siyosati har qanday plyuralizmni, fikrlar xilma-xilligini va ayniqsa g’oyalar xilma-xilligini mutlaqo inkor qilar edi. Barcha jurnalistlar sobiq markazdagi “mutassadi rahbarlar”ning og’zini poylab, bo`yrug’ini kutib, ularning ko`rsatmasiga qat`iy amal qilgan holda faoliyat yuritar edi. Hayotiylik – bugungi kunda ommaviy axborot vositalarining faoliyatiga qo`yilayotgan asosiy talab, berilayotgan axborotlarning asosan yutuqlarini ko`rsatish maqtovlardan iborat bo`lishi targ’ibotga qanchalik foydali yoki zararli ekanini chamalab ko`rish lozim. Hayot bor ekan, muammolar, kamchiliklar, nuqsonlar bo`laverishi tabiiy. Bu isbot – talab qilmaydigan aksioma. Shunday ekan, muammolarning mavjdligi fojea sifatida emas, odatdag narsa debyu qarashga o`rganish kerak. Ularning borligini ko`rib, o`zini ko`rmaganlikka olish bilan faqat zarar keltirishi mumkin. Demak, muammolarni o`z vaqtida tan olish, ularni hal qilishga kirishish lozim. Bugungi kunda O`zbekistonda ommaviy axborot vositalarini haqiqiy “to`rtinchi hokimiyat”ga aylantirish muammosi o`sha dolzarb bo`lib turmoqda. Ularni mustaqil ijtimoiy kuchga, siyosiy tizimning to`laqonli bug’iniga va jamoatchilik fikrini shakllantiruvchi ta`sirchan vositaga aylantirish vazifasi shuni talab etmoqda. Ommaviy axborot vositalarining erkin va mustaqil faoliyat yuritishlari uchun mustahkam huquqiy asos yaratilgan jurnalistlarni tayyorlash masalasiga davlat darajasida e`tibor berilmoqda. Jurnalist kadrlarni o`zimizda tayyorlash bilan qanoatlanmay, bu soha mutaxassilarining xorijda ta`lim olishlaridan mablag’ ayamayotir. Ko`rinib turibdiki, ommaviy axborot vositalarining rivojlanishi uchun qulay muhit yaratilgan. Zamon, davr va avlodlar o`zgaradi, lekin milliy g’oyaga zaruratning qolishi muqarrar. Milliy g’oya boyib, rivojlanib borishi tabiiy. Dunyodagi

o`zgarishlar milliy g’oya oldida ham yangi-yangi vazifalarni usul va vositalardan foydalanishni talab qiladi. Uni hisobga olish, “mafkura maydonida” ezgu va bunyodkor g’oyalarning doimo ustuvorlik qilib qolishini, ma`rifiy taraqqiyotning istiqbolini belgilaydi.

Adabiyotlar : 1. O`zbekiston Respublikasining Konstitu ts iyasi. T.: “O`zbekiston”, 2003. 2. Karimov I.A. O`Zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1-jild. T.: “O`zbekiston”, 1996. 3. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. 2-jild, T.: “O`zbekiston”, 1996. 4. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. 3-jild. T.: “O`zbekiston”, 1996. 5. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo`lidan. 4-jild. T.: “O`zbekiston”, 1996. 6. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash – davr talabi. 5-jild. T.: “O`zbekiston”, 1997. 7. Karimov I.A. Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo`lida. 6-jild. T.: “O`zbekiston”, 1998. 8. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o`z qo`limiz bilan quramiz. 7-jild. T.: “O`zbekiston”, 1998. 9. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot – pirovard maqsadimiz. 8-jild. T.: “O`zbekiston”, 2000. 10. Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas`ulmiz. 9-jild. T.: “O`zbekiston”, 2001. 11. Karimov I.A. Xavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak. 10-jild. T.: “O`zbekiston”, 2002. 12. Karimov I.A. BIz tanlagan yo`l – demokratik taraqqiyot va ma`rifiy dunyo bilan hamkorlik yo`li. 11-jild. T.: “O`Zbekiston”, 2003.

O'xshashlar

Milliy istiqlol g’oyasining bosh maqsadi – ozod va obod vatan, erkin va farovon hayot qurish

Milliy istiqlol g`oyasi va ma’naviy barkamollik

Uslubiyot va uslublar sistemasi

Milliylik-milliy istiqlol g‘oyasining asosi

Bolalar publitsistikasida milliy istiqlol g‘oyalarining ifodasi