Lo’gatlar o’quv qullanmalar - Tilshunoslik - Referatlar

Lo’gatlar o’quv qullanmalar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

36.5 KB

Ko'chirib olish

Lo’gatlar o’quv qullanmalar Reja: 1. Lugatlarning asosiy belgilari. 2. Amarsingx yaratgan «Namalinganucasana» lugatining axamiyati. 3. Ukuv kullanmalarining asosiy bulimlari.

Tayanch iboralar: «Oliy katlam», sutralar, atokli otlar, turdosh otlar, arxaizm, ravish, kumakchi suz, sinonimlar, omonimlar, kup ma’noli suzlar, tilning jinsi Lugatlar vaznga solingan xolda tuzilgan. Ular xam grammatikalar kabi yod olish uchun yaratilgan. Ularning tarkibida 7 mingdan 14 minggacha suz bulgan. Suzlar 2 guruxga oid: a) otlar – atokli otlar. Bular xudolarning, epos kaxramonlari, toponimlarning nomlari. Turdosh otlar – predmet nomini bildirgan otlar, mavxum otlar, sifatlar. Bular bir bulib otlarning asosiy lugaviy boyligini tashkil etadi. Suzlarning kuchma ma’nolari, arxaizmlar, ba’zi kasb-xunar bilan boglik suzlar lugatdan urin olmagan. b) ravish va kumakchi suzlarning tulik ruyxati sharx bilan berilgan. Amarasingxning Namalinganucasana («Otlar va ularning grammatik jinsini urgatishlar») lugati (5-asr) 3 ta kitobga bulinadi: 1- kitobda sinonimlar tuplangan. Uning «Samolar» va «Duzax» boblarida «oliy» katlam xudolar, koinot, borlik, zamon, makon, ilm, san’at bilan boglik suzlar, shuningdek, «yerosti» va «suv» bilan boglik suzlar joy olgan. 2 – kitob yerdagi xayotga bagishlangan. Uning «Yer», «Shaxar», «Toglar», «Usimliklar», «Xayvonlar», «Odam» kabi bulimlari bor. 4 bulim xind jamiyatining tabakalari. 3 – kitob «Majmua» deb atalib, 6 bobdan iborat. Boblarning nomlari «Sifatlar» (Ular jonli predmetlarning nomlarini aniklab keladi – 1bob), 2 – bobda jonsiz predmetlarning belgilarini bildiruvchi sifatlar, 3 – bobda umumiy tushunchalar, 4 – bobda oxirida kelgan undoshlarning alifbo tartibida joylashgan kup ma’noli suzlar va omonimlar, 5 – bobda uzgarmas suzlar, 6-bobda yasama otlarning jinsini aniklash koidalari berilgan. Xalayudxa va Xemachandr lugatlari xudi shu tartibda tuzilgan. (12 -asr) Ukuv kullanmalari. Ukuv kullanmalari asosan Paninining asariga tayanib yaratilgan. Ularning eng yaxshisi – «Bxatto jidiksitning Siddhanta kaumudi» - «Tamoyillar

taralayotgan oy yogdusi» (17-asr) deb ataladi. Vopadevaning grammatikasi xam shular sirasiga kiradi (14-asr). U Paninining «Sakkiz kitobi»dan kura soddarok yaratilgan. Sanskritga doir asarlarga prakritlar xakidagi asarlar kiradi. Chunki prakritlar usha davr olimlari tomonidan sanskritning uslubiy kurinishlaridan biri deb karalgan. Prakritlar barcha til satxlarida sanskritcha etalondan chekinishlar majmui deb tavsiflanadi. Prakritga doir grammatikalardagi sutralarida (avtor) Vararuchi, Xemchandrlar sanskritga fonema, suffikslar, kushimchalar, negizlar, uzaklar va kumakchi suzlarning sanskritdagi xuddi shu til birliklari bilan urin olishi ketma-ket yozilgan. Tavsiflashdan yaxshi kurinadiki, prakrit bir til tizimi deb kursatilmagan. Prakrit grammatikasi sanskrit grammatikasidagi 4000 tadan farkli ularok 400 ta sutrani uz ichiga olgan. Prakrit glossariylari (decinamamala) tarkibiga fakat koidaga kura yasalgan suzlar kiritilgan. 6-7 asrlardan fonetika, sanskrit grammatikasining ayrim masalalariga doir ishlar, mumtoz adiblarning tildagi aloxida xususiyatlariga bagishlangan asarlar, arxaizm lugatlari yaratila boshlandi. Pali tili sanskritga uxshash xolda tavsiflanadi, ammo Kachchayana (asrimizning boshi), Monana (12-asr), Aggavans (12-asr) lar yaratgan grammatikalar ancha past saviyaga ega. Abhidhanappadipika lugati (11-asr) esa Amarsingx lugatiga juda uxshaydi. Asrimizning boshlaridan vayyakaran, nyaya va mimansa falsafiy maktablarida semantika masalalari – signifikat belgilari, ba’zi suzlarning ma’nosi Bilan xudi shu suzlardan tuzilgan gap bildirgan ma’no urtasidagi mutanosiblik, psixolingvistikaning ba’zi masalalari ketma-ket ishlanib chikildi. Xind tilshunoslik an’analari Osiyoning juda kup tilshunoslik an’analarining shakllanishi va rivojiga samarali ta’sir kursatdi va albatta, xind- evropashunosligining tugilishiga zamin yaratdi.

O'xshashlar

Ona tili – boshlang’ich sinflarda o’quv fani

Ona tili boshlang’ich sinflarda o’quv prеdmеti

Оnа tilidаn o’quv ishlаrini tаshkil etish va o’tkаzish shаkllаri

Oliy o’quv yurtlarida grammatikaning og’zaki nutq, o’qish va yozuvni o’rgatishdagi ahamiyati

Ona tili ta’limi vositalari