Ишлатилиш кўлами чегараланган лексиканинг лингвопрагматик моҳияти - Tilshunoslik - Referatlar

Ишлатилиш кўлами чегараланган лексиканинг лингвопрагматик моҳияти

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

29 KB

Ko'chirib olish

Ишлатилиш кўлами чегараланган лексиканинг лингвопрагматик моҳияти Бадиий асар тилини мукаммал, таъсирчан қилиш турли образ ва воқеа – ҳодисалар ифодасидаги сержилолик ва ўзига хос бўёқдорликни оширишда тасвирий воситаларнинг аҳамияти беқиёсдир. Ўқувчига таъсир этиб, унинг нафратини қўзғаб таъсирчанликни, тасвирийликни оширувчи ишлатилиш кўлами чегараланган лексиканинг бир кўриниши вульгаризм ҳисобланиб, бу атама қўпол иборалар маъносида ишлатилади. Вульгаризмлар ҳақорат ҳамда беадаб хусусиятлиги билан ажралиб туради. Ҳозирги кунда ишлатилиш кўлами чегараланган лексика яъни вульгар сўзлар олимлар эътиборидан четда қолмоқда, бироқ бизга маълумки, вульгар сўзлар ҳам умумистеъмолдаги лексиканинг бир бўлаги ҳисобланади. Демак, бу мавзу изланишга муҳтож мавзулардан биридир. Вульгаризмлардан бадиий асарлар тилининг ҳамда персонажлар нутқининг таъсирчанглигини ошириш хусусиятларини ифодалаш мақсадларида фойдаланилади. Бунда ҳам қаҳрамон хусусияти очилади. Воқеа – ҳодиса қандай содир бўлган бўлса, шундайлигича ўз аксини топади. Вульгаризмлар барча тилларда кенг миқиёсда ишлатилади. Вульгаризмлардан нафақат ҳозирги даврда, балки ўтмишда ҳам автор ва шоирлар томонидан фойдаланилган. Мисол учун Ғ.Ғулом ўзининг “Сен етим эмассан” шеърида салбий образларнинг ички характерини очиб бериш, унга хос салбий хусусиятларни ёвузлик, манфурлик кабиларни бўрттириб кўрсатиш учун вульгар сўзлардан ҳам фойдаланган: Ота – онасининг Тайини ҳам йўқ Сут кўр қилгур, ҳароми Гитлер оқпадар Фарзанднинг қадрини Қаердан билсин?

Таъкидлаганимиздек, вульгаризмларнинг инглиз тилида ҳам учратамиз: bloody, goddam, damn, curse you, a nigger, and a smeller. Бу турдаги сўзлар одатда икки гуруҳга ажратиб ўрганилади: 1) қарғиш сўзлар: оқ падар, ер юткур, яшшамагур, бадарға бўлгур ва бошқалар; 2) ҳақорат сўзлар: тирранча, хумпар, муттаҳам, итвачча, жиннивачча, ҳароми, баччагар ва бошқалар. Шу ўринда биз вульгар сўзларни инсон яшаш жараёнидаги поғоналарда қўлланилиши ҳам эътибор берган ҳолда жамиятнинг ижтимоий табақаларда ишлтилишини даврларга бўлиб чиқдик: 1) болалар орасида ишлатиладиган вульгар сўзлар; 2) талаба ва ўсмирлар орасида ишлатилувчи вульгар сўзлар; 3) аёлллар орасида ишлатилувчи вульгар сўзлар; 4) эркаклар орасида фойдаланувчи вульгар сўзлар 5) ёши улуғ момолар ва боболар томонидан ишлатилувчи вульгар сўзлар. Аввало, бу қарғиш билан сўкишнинг фарқини билишимиз лозим. Агар қарғишда кишига бахтсизлик, ёмонлик тиланиш устун келса, сўкишда киши шахсияти ҳақоратланади ва раво кўрилаётган ёмонлик кескин ҳукм тарзида ифодаланади. Демак, юқорида таъкидлаганимиздек, бу мавзу келажакда илмий изланишга муҳтож, серқирра, кенг қамровли мавзулардан биридир.

O'xshashlar

Лексемаларнинг ишлатилиш доираси

Қулланилиши чегараланмаган ва чегараланган лексика

Бадиий асар тилининг ижтимоий моҳияти

Лексикология ҳаkида умумий маълумот. Сўз ва унинг моҳияти

Диалектал қатлам ва унинг социал моҳияти