Yuz-jag’ sohasida uchraydigan anomaliya va deformatsiyalar - Tibbiyot - Referatlar

Yuz-jag’ sohasida uchraydigan anomaliya va deformatsiyalar

Yuklangan vaqt:

26.12.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

289.40234375 KB

Ko'chirib olish

Yuz-jag’ sohasida uchraydigan anomaliya va deformatsiyalar Reja: 1. Yumshoq va qattiq tanglay hamda yuqori labning tug’ma nuqsonlari. 2. Tish-jag’ anomaliyalari va deformatsiyalari. 3. Yuz-jag’ sohasi travmatik jarayonlari . 1

Yumshoq va qattiq tanglay hamda yuqori labning tug’ma nuqsonlari. Odam organizimining yuz va jag’ sistemasi embrional rivojlanishining buzilishi natijasida yuzaga keluvchi nuqsonlardan biri lab va tanglayning to’liq rivojlanmay qolishidir. “Hozirda rivojlangan davlatlardagi tug’ilayotgan har 500-600 inchi chaqaloqda yuqori lab, yoki tanglay yorig’ini kuzatishimiz mumkin. Ushbu patologiyaning tarqalganlik darajasi turli xududlarda turlichadir, yer yuzidagi eng rivojlangan mamlakat hisoblangan Yaponiyada ushbu ko’rsatkich eng yuqori bo’lsa, Afrikaning tropik o’lkalarida yashovchi qara tanli aholi orasida eng past darajada ekanligini ko’rsatmoqda. Tanglay va labning tug’ma nuqsonlari yuz skeleti va yumshoq to’qimasining to’liq rivojlanmay qolishi natijasida yuzaga keladi. Maʼlumki, lablar embrional davrining 5 chi xaftasida chap va o’ng burmalar birlashuvi hisobidan shakllana boshlaydi. 8-chi xaftada esa, tanglay o’simtalari birlashib bo’ladi. Og’iz bo’shlig’i shakllanib bo’lgach, burun bo’shlig’i shakllana boshlaydi. Binobarin, homiladorlikning birinchi ikki oyligida embrion to’qmalarida namoyon bo’luvchi noxush o’zgarishlarni harakteriga qarab, patologiyalar lablarning qisman nuqsonidan tortib, hattoki butun yuz skeletining to’liq yoriqli (birlashmay qolish) nuqsonigacha olib kelishi mumkin” 36 . 12-rasm. Tanglay va yuqori labning kesishgan tugma nuqsoni. 36 2

13-rasm. Labning tugma nuqsoni. “Nuqson qanchalik katta bo’lsa, funksional o’zgarishlar shunchalik darajada chuqurlashib boraveradi (ovqatni og’iz orqali qabul qilish, suyuqliklarni simirish, so’rish, puflash, og’izga havo dimlash, nafas olish, so’zlashuv nutqi va eshitish qobiliyati). Hozirgi statistik maʼlumotlar, bolalardagi har uch nuqsonning bittasi burun bo’shlig’i germetizmining buzilishi bilan kechishini ko’rsatmoqda. Bunday buzilish yevstaxiyev havo yo’lining o’tkazuvchanlik darajasini buzilishi va eshitish qobiliyatining o’zgarishi bilan davom etadi. Bunday nuqsonli bolalar nutq so’zlash, ayrim iboralarni bayon etish borasida katta qiyinchiliklarga duch keladilar” 37 . Hozirda bunday bolalarni samarali davolash va ulardagi psixo- emotsional rivojlanishni to’g’ri yo’lga solish borasida rivojlangan davlatlarning yirik shaharlarida maxsus markazlar tashkil etilmoqda. Shu shumladan, Toshkent shahrida ham Toshkent Tibbiyot Akademiyasi qoshida ana shunday tibbiy-pedagogik kompleks faoliyat ko’rsatmoqda. Bu yerda xirurg - stomatologlardan tashqari pediatrlar, logopedlar, ortodontlar, jismoniy tarbiyachilar, pedagoglar faoliyat ko’rsatishmoqda. “Olimlarimizning kuzatuvlariga ko’ra, bunday nuqsonlarning 5%i irsiy yo’nalishda avloddanavlodga o’tib borar ekan. Homilaga tashqi sharoitning noo’rin taʼsiri bu yerda asosiy o’rin tutadi. Ushbu noxush taʼsirotlarni aynan sanab o’tish borasida turli tadqiqotlar olib borilmoqda. Eksperemental tadqiqotlar A vitaminining ko’p istemol qilinishi, kislorod yetishmovchiligi, rentgen nurining taʼsiri, to’yib ovqat 37 3

yemaslik, kartizonning taʼsiri kabi omillarni asosiy sababchi ekanligini ko’rsatmoqda” 38 . Kundalik kuzatuvlar esa, aksariyat shunday nuqsonlar bilan tug’ilayotgan bolalarning onalari homiladorlik davrida shaytonlashga (epilepsiyaga) qarshi dori vositalaridan foydalan-ganliklarini ko’rsatmoqda. Tug’ruq uylari (kompleksi)da ishlovchi vrachlar, shu jum-ladan, mikropediatr yoki neonotologlar shunday nuqson bilan tug’ilgan bolalarni darhol vrachxirurg- stomatolog ko’rigidan o’tishini taʼminlab berishlari lozim. Tish-jag’ anomaliyalari va deformatsiyalari. O’sib rivojlanayotgan, morfofunksional qiymati hozircha tiklanmagan tish, jag’ suyagi yoki yuz suyaklarining biror taʼsirot ostida noto’g’ri shaklga kirib qolishi anomaliya deyiladi. “O’zining morfofunksional qiymatini tiklab olgan (shakllangan) tish, jag’ yoki yuz suyaklarida yuz beruvchi shakl o’zgarishlari deformatsiya , yaʼni shaklsizlanish deyiladi. Bunday anomaliya va deformatsiyalarga duchor bo’lgan bolalarni aksariyatida umumiy gavdaning qiyshiq holatga kelib qolishi (qiyshiq qomat) va yuz qiyofasining beo’xshov tusga kirishi kabi kompensator morfologik o’zgarishlar kuzatiladi. Bunday bolalar ko’pincha tengqurlari orasida o’zlarini go’yoki tahqirlangan kimsadek his qiladilar. Bunday bolalar yaqqol ko’zga tashlanuvchi nomaqbul yoki hush ko’rilmaydigan obʼekt sifatida ko’zga tashlanadilar. Atrofdagi bolalarning bunday noraso qiyofali bolalarga bo’lgan salbiy munosabatlari, ushbu bolalardagi xissiyot tuyg’ularini ancha qiyin ahvolga olib keladi va buning oqibati ularning keyingi hayot kechirish tarziga va yashash sharoitlarini rejalashtirishlariga salbiy taʼsir qiladi. Bunday bolalarda yosh ulg’aygan sari o’zlaridagi nuqsonga bo’lgan eʼtiborlari tobora kuchaya boradi va ularda psixoharakterologik hamda intellektual harakterga ega bo’lgan ikkilamchi 38 4

nevrologik reaksiyalarning shakllanishi vujudga keladi. Bu esa o’z navbatida o’sha shaxsning sotsial holatiga taʼsir ko’rsatishi mumkin” 1 . Tish-jag’ anomaliyalari kelib chiqish sababiga ko’ra endogen va ekzogen yo’nalishda yuzaga kelishi mumkin. Endogen omillar ichida genetik (irsiy) faktor asosiy o’rin tutadi, yaʼni ko’pgina anomaliyalar nasldan-naslga o’tib boradi. “Masalan, pastki jag’ suyagining yuqori jag’ga nisbatan oldinroq joylashuvi (irsiy progeniya), iyak qismining bo’rtib turishi, yuqori jag’dagi markaziy kurak tish hajmining kattaligi (makrodentiya), ularning zichligi yoki diastemasi (yoriq hosil qilib joylashuvi) yuqorigi prognatiya (yuqori jag’ni bo’rtib chiqishi) va hokazo. Endogen omillarga bolaning o’sib rivojlanishi uchun zarur bo’lgan oziq-ovqat mahsulotlarining yetishmovchiligi, modda almashinuv jarayonlarining buzilishi, surunkali ichki kasalliklar, infeksion kasalliklar misol bo’lishi mumkin” 40 . Ko’pgina tish-jag’ anomaliyalari bolalarda ovqat luqmasini noto’g’ri chaynash, yaʼni faqat bir tomonlama chaynash, surunkli tarzda faqat yumshoq ovqat mahsulotlarini istemol qilish (yaʼni chaynalishi shart bo’lmagan ovqat luqmalari), burun-halqum xavo yo’lidagi obstruktiv jarayonlar oqibatida og’iz orqali nafas olish kabi holatlar natijasida yuzaga keladi. Yangi tug’ilgan chaqaloqni emizishda ko’krakka doimo bir tomonlama qo’yish bolaning jag’ini chap yoki o’ng tomonlama qiyshayib o’sishiga majbur qiladi. Bolaning tug’ruq davridagi shikastlanishlari ham yuz-jag’ sistemasini noto’g’ri shakllanishiga sababchi bo’lishi mumkin. Ayniqsa chakka-yuqori jag’ bo’g’imining noto’g’ri shakllanishi katta deformativ talofatlarni yuzaga keltirishi mumkin. Tish-jag’ anomaliyalariga ko’pincha tilini, lablarini va barmoqlarini yoki har xil predmetlarni (yostiq burchagi, qo’g’irchoqlarni yoki boshqa o’yinchoqlarni) so’rish kabi zararli odatlar sababchi bo’lishi mumkin. Ayniqsa, 40 1 S.N.M а xsud о v, G.R.Shukur о v а , B о l а l а r st о m а t о l о giy а si о 'quv q о 'll а nm а . Tоshkent. Yаngiyul pоligrаph service. 2008. . 5

vaqtincha foydalanishi mumkin bo’lgan so’rg’ichlardan bolalarni muntazam ravishda foydalanish ularning tishlarini va jag’ suyaklarini noto’g’ri shakllanishiga sababchi bo’ladi. Uyqu vaqtida boshning, qolaversa butun tananing noto’g’ri holatda bo’lishi ham, muhim o’rin tutadi. Odatda yangi tug’ilgan chaqaloqning pastki jag’i yuqori jag’iga nisbatan ancha orqada joylashgan bo’ladi. Pastki jag’ning keyingi jadal rivojlanishida chaqaloqning ko’krak sutini shahdam emishi uchun zarur bo’lgan muskullar kuchi muhim rol o’ynaydi, bunda pastki jag’ damba-dam oldinga siljiydi va tez rivojlana boradi. Natijada 10-12 oy o’tgach yuqori va pastki jag’larning o’zaro meʼyoriy munosabati tiklanadi, aynan shu holat yosh bolani ovqat luqmasini chaynashi uchun xizmat qila boshlaydi. “Tish-jag’ anomaliyalari alohida tishlarni o’zida, tishlardan hosil bo’lgan tish qatorlarida, jag’ suyaklarida yoki aralash tarzda yuzaga kelishi mumkin. Aloxida tishlarga oid anomaliyalarga tishlar rangining ular yorib chiqqunga qadar o’zgarib qolishi, tishlar shaklining buzilishi, ular hajmining buzilishi, son jixatdan ortiqcha tishlarning yorib chiqishi yoki ular sonining yetishmovchiligi, tishlarning barvaqt yoki kech yorib chiqishi juft-juft (chap va o’ng tarafdan) bo’lib yorib chiqish qonuniyatlarining buzilishi, tishning tishlar qatorini buzgan holda (lab, lunj, til, tanglay tomonidan) yorib chiqishi yoki o’z o’rnida buralgan holda joylashishi misol bo’la oladi. Tish yoylariga oid anomaliyalarga yoyning bir yoki ikki tomonlama torayishi yoki kengayib ketishi, tish yoyining uzayib yoki qisqarib ketishi, vertikal yo’nalishda tishni okkllyuzion chiziqdan yuqori yoki past joylashishi mumkin bo’lgan holatlar misol bo’lishi mumkin” 41 . Tish-jag’ anomaliyalarini oldini olishda sut tishlarini o’z vaqtida davolatish, hamda og’iz bo’shlig’ining shaxsiy gigiyena qoidalariga to’g’ri rioya qilish qabi amallar muhim o’rin tutadi. Bunday anomaliyalarni davolash uchun maxsus mutaxassis - vrach-ortodontga murojaat qilish zarur. 41 6

Yuz-jag’ sohasi travmatik jarayonlari. Yuz jag suyaklarini shikastlanishlari va yumshok tukima jaroxatlarida, chaynov xamda mimik mushaklar kata axamiyatga ega, chunki ushbu mushaklarni kiskarishi natijasida suyaklarni sinik bulaklari siljib ketadi. Natijada prikusni buzilishi ogiz ochishni chegaralanishi chaynashni buzilishi kabilar vujudga keldi. Yuzni yumshok tukimalarini jaroxatlarida mimika mushaklarini axamiyatli ketadi bunday xolatda kasallikni klinik kurinishi bemorni umumiy axvolini yomonlashishini Bilan mos kelmaydi chunki mimik mushaklari kiskarganda kichik jaroxat xam katta bulib kurinadi. Ulug vatan urushi yillarida jang maydonlarida bemorlarni umumiy axvolini tugri baxolay olmaslik natijasida kup jzangchilar jang maydonida kolib ketishgan chunki bemorlar urta ogirlik xolatda bulib yotganligi uchun evakuatsiya paytida ularga yordam kursatilmagan, natijada ular jang maydonida kolib ketgan vaxolanki ushbu jangchilarni yuvintirib karaganda yuzida arzimagan kichik jaroxat bulgan. Shuning uchun ushbu mushaklar katta axamiyatga ega. Yuz jag soxasini jaroxatlarida suyaklarni va yumshok tukimalarini jaroxatlanishaga uchrashi ularni anatomik xolatiga boglik. Yuz soxasini jaroxatlarida kupincha yumshok tukima jaroxatlanadi, xamda suyaklardan pastki jag suyagi jaroxatga uchraydi, chunki pastki jag suyagi jaroxatga uchraydi, xamda tayanch punktlari yuk, shuning uchun jaroxatga kup uchraydi. Bundan tashkari pastki jagni sinishi uni anatomik tuzilishiga xam boglik ya’ni pastki jagda anatomik jixatdan zaiv joylari bulib sinik chiziklari ushbu nuktalardan utadi. Pastki jagni zaif joylariga kuyidagilar kiradi: pastki jagni burchagi daxan soxasi bugim usigining buyin kismi daxanni urta kismi. Shu joilardan sinik chizigi utadi. Pastki jagdan sung yuz suyaklari ichida burun va yonok suyagi xam oldinga chikib turganligi uchun kup jaroxatga uchraydi. Ulardan farkli ularok 7

yukori jag suyagi tayanch nuktalar ya’ni kontrforslarga ega shuning uchun kamrok jaroxatga uchraydi kupincha jaroxatga yuzni va kalla suyagini boshka 8

suyaklar Bilan birgalikda zaralanadi, shuning uchun xam Ushbu jaroxat ogir kechadi. Yuz soxasidagi jaroxatlar kuyidagi guruxlarga bulinadi: Yuzni yumshok tukimalarini jaroxati. Yuz suyaklarini jaroxati. Yuzni yumshok tukimalarini jaroxati keltirib chikaruvchi ya’ni ta’sir kiluvchi omillarga karab kuyidagi turlarga bulinadi: Ezilib yirtilgan jaroxat. Kesilgan Chopilgan sanchilgan tishlangan jaroxatlar Ushbu jaroxatlar teri va shillik kavatini butunligini buzilishi Bilan buladi. teri va shillik kavatini butunligini buzilmagan xolatidlagi jaroxatlar xam bor bu gruxga kuyidagilar kiradi: tenrini lat yeyishi, ezilishi, payni chuzilishi, kontalash. Suyak jaroxatlariga ku4yilar kiradi: pastki jag suyagini yukori jag suyagini sinishi, burun suyagini sinishi, yonok suyagini sinishi. Pastki jag suyagini sinishi, tana soxasidan xamda shox kismidan sinishi, bugim usigidan sinishi kuzatiladi. Sinik chizigini utishiga karab chizikli kundalang zigzaksimon bulishi mumkin. Bir tomonlama ikki tomonlama kup sonli sinishi mumkin. Sinik bulaklari siljigan va siljimagan buladi. Yukori jagni suyagi sinik chizigini utishiga karab 3 turga bulinadi: pastki tip buyicha sinish (Le For) urta tip buyicha sinish (Le For) yukori tip buyicha sinish (Le For) bundan tashkari yukori jagni urta kismidan tanglay chizigi buyicha sinishi mumkin buni Vassmund buyicha sinish deyiladi. Jaroxatni kaysi paytda olganligiga karab ikkiga bulinadi. Bularga tinchlik vaktida olgan jaroxatlar va uru щ paytida olgan jaroxatlar. Tinchlik paytida olgan jaroxatlar ikkiga bo’linadi. Birinchisi ishlab chikarishga boglik bulgan xamda ishlab chikarishga boglik bo’lmagan jaroxatlardir. 9

Ishlab chikarishda boglik bulgan jaroxatlar 2-5% ni tashkil kilib ularga kuyilar kiradi. kishlok xujaligida sodir bulgan jaroxatlar. sanoatda sodir bulgan jaroxatlar. Ishlab chikarishga boglik bulmagan jaroxatga kuyilar kiradi. yul xarakati paytida olgan jaroxatlar ya’ni transport yordamida olgan jaroxatlar. turmush sharoitlari paytida olgan jaroxatlar. sport musobakalari patida olgan jaroxatlar. Inson skeleti shikastlanishlari orasida yuz suyuklarining sinishi 3,2-8% ni tashkil etadi. Yuz suyaklaridan pastki jag’ sinishi 1-o’rinda bo’lib 61,2-79% holda uchraydi. Jarohatlanganlarning 70% 20-40 yoshni tashkil etadi. Klassifikatsiyasi: I. Yuzning yuqori, o’rta pastki va yon sohalarini mexanik shikastlanishlari 1. Joylashuviga ko’ra: A. Yumshoq to’qimalarning boshqa organlar bilan birga shikastlanishi: a) til bilan b) so’lak bezi bilan v) yirik asab tomiri bilan g) yirik qon asab tomiri bilan B. Suyak shikastlanishlari: a) pastki jag’ b) yuqori jag’ v) yonoq suyagi g) burun suyagi 2. Shikastlanish harakteriga ko’ra: yopiq, ochiq, tegib o’tuvchi, og’iz bo’shlig’iga o’tuvchi shikastlanishlar, yuqori jag’ va burun bo’shlig’iga o’tuvchi (pronikayuщiye) shikastlanishlar 3. Shikastlanish mexanizmiga ko’ra: o’q otar, yaralar; II. Aralash shikastlanishlar III. Kuyish IV. Muzlash 10

Yuz shikastlanishlari bo’ladi: alohida – maʼlum bir anatomik sohaning shikastlanishi aralash – ikki yoki undan ko’p sohaning shikastlanishi kombinatsiyalangan – turi xil shikastlovchi omillar (mexanik, o’t otar, kuyish, muzlash) bilan birgalikda Shikastlanish harakteriga ko’ra: to’g’ri (bevosita taʼsir qiluvchi omil sohasida), bevosita va aralash. Yuz sinishlari yumshoq to’qimalarni zararlasa (terini, shilliq qavatli) ochiq sinish hisoblanadi, zararlamaydigan sinishlar yopiq sinish deb ataladi. Agar jaroxat og’iz bo’shlig’i, burun bo’shlig’i, pazuxalar bilan, trexeya, hiqildoq bo’shliqlari bilan biriksa bunday jaroxat yorib kiruvchi (pronikayu щ iye) shikastlanishlar deyiladi. Yuz jag suyak tuzilmalarini shikastlanishlari. Tishlarni va alveolyar usimtani shikastlanishlari kuyidagilarni kiritish mumkin. Tishlarni chikishi tishlarni sinishi alveolyar usimtani sinishi kiradi. Tish va alveolyar usimtani jaroxati asosan muntazam ravishda mexanik ta’sir natijasida shikastlanadi. Ya’ni Tish va alveola usimta doimiy ishlab turadi. Alveolyar usig singanda bir nechta tishlar soxasida yoki 2-3 ta Tish soxasida xam sinishi mumkin. sinik chizigiga karab chizikli zigzagsimon kundalang kabi sinish turlari buladi. tishlarni chikishi xam uz navbatida 3 bulinadi: tishlarni yarim chikishi tishlarni tulik chikishi xamda tishlarni kadalgan, kokilgan chikishidir. Tishlarni chikishida uziga xos klinik belgilar xosil buladi. tishlarni tulik chikishida tish katakchasidan tulik chikib ketadi tishlarni chala ya’ni yarim chikishida esa tish katakchasidan biroz chikib turadi ya’ni atrofidagi tishlarga nisbatan biroz usib kolganday xolat vujudga keladi. Tishlarni kokilgan chikishida esa tish katakchasidan chikib milk ostiga kadalib xolatini uzgartiradi. Tishlarni xar uchala chikishida xam tishni boglami bilan tish urtasida uzilish vujudga keladi. Rentgen suratida yarim chikishi va kokilgan chikishida priodontal yorigni kengaygani vujudga keladi chunki permodont yorigida kon kuyiladi. 11

Yuz jag’ sohasi suyaklarining har-xil strukturaga ega bo’lishi suyakning qarshiligi kam bo’lgan sohalarni hosil bo’lishiga sharoit yaratadi. Bu esa o’z navbatida siniq chiziq shu sohalardan o’tishiga omil bo’ladi. Yuqori jag’ sinishi yuz skeleti sinishidan 7% tashkil etadi. Sinish bo’laklari shikastlovchi kuch yo’nalishiga, siniq bo’laklarining og’irligiga va kam hollarda siniq bo’lagiga birikkan chaynov va mimik mushaklar kuchiga bog’liq bo’ladi. Yuqori jag’ sinishi Lefor bo’yicha 3 ta sinfga bo’linadi: Lefor I – yuqori jag’ning pastki ko’ndalang sinishi bo’lib, siniq chizig’i noksimon teshikdan asosiy suyakning qanotsimon o’simtasi tomon yo’nalgan. Lefor – II – suborbital zonadagi sinish bo’lib, yuqori jag’ burun suyaklari bilan birga to’liq asosiy suyakdan ajraladi. Lefor - III - subbazal sinish: yuqori jag’ yonoq suyagi bilan birga miya asosining boshqa suyaklarga birikkan joydan sinadi Lefor II va III ko’p hollarda bosh miya shikastlanishi bilan birga kechadi (miya asosining sinishi, bosh miya lat yeyishi va chayqalishi va hakozo). Yuqori jag’ sinishlari asosan ochiq turda bo’lib, og’iz bo’shlig’i, yuqori jag’, burun bo’shlig’i shilliq qavatlarining yirtilishi bilan kuzatiladi. 12

Klinikasi: jag’larni biriktirganda og’riq, ochiq prikus, siniq bo’laklarining pastga surilishi natijasida yuzning uzayishi, siniq bo’laklarning harakatchangligi, ko’z kosasi atrofida shish, qizarish («ko’zoynak” simptomi), uchlamchi nerv II shoxi innervatsiya qilinuvchi sohalar seziluvchanligining pasayishi, burun, quloqdan qon ketishi hollari, diplopiya, yuqori jag’ tishlarining sinishi kuzatiladi. Palpatsiyada krepitatsiya, teri osti emfizemasi, alveolyar o’simtannig harakatchanligi aniqlanadi. Yuqori jag’ orbita, yonoq suyagining sinishida «ko’z oynak simptomi» tezda paydo bo’ladi, miya asosining sinishi bilan birgalikda kuzatilsa, ushbu simptom qon quyilishi ko’z aylanma mushagi sohasidan tarqalmasligi hisobiga shikastlanishdan 24-28 soat o’tib paydo bo’ladi. Bundan tashqari burundan, tashqi eshituv yo’lidan likvoreyani kuzatish mumkin. Suborbital sinishda burun suyagining qimirlashi Malevich simptomi (yuqori jag’bo’shlig’i devori shikastlangani hisobiga, jaroxat tarafdagi tishlar tukullatib urilganda «sopol idish sinishi» tovushi) aniqlaniladi. Subbazal sinishlarda ko’z, yuqori jag’, ko’z harakatlantiruvchi, sezgi nervlar faoliyatining buzilishi holatlarini ko’rish mumkin. Tashxisni R + tekshirish usuli yordamida qo’yiladi. Davolash: Yordam berish hajmi bemorning umumiy holatiga bog’liq bo’ladi. Qon ketishni to’xtatgandan so’ng, shokka qarshi chora ko’rilgandan, asfiksiya profilaktikasi ko’rilgandan so’ng, birinchi yordam siniq bo’laklarini vaqtinchalik fiksatsiyalashdan iboratdir; Agar pastki jag’ shikastlanmagan bo’lsa uni taxtakach sifatida foydalanish mumkin. Agar har ikkala jag’ singan bo’lsa engak osti boylami qo’yiladi va jarrohlik stomatologiya bo’limiga yo’llanma beriladi. Pastki jag’ sinishi. Siniq chizig’i ko’pincha pastki jag’ning qarshilig’i past joylaridan (slaboye linii) o’tadi: pastki jag’ shoxi o’simtasi bo’ynidan, jag’ burchagi, aql tish katakchasi, qoziq tish sohasi, for. mentalis sohasi, o’rta chiziq sohasi; 13

Klinik manzarasi. Chaynash va gaplashish vaqtidagi keskin og’riqlar. Sinish joyida to’qimalarning shishi; Og’iz ochish chegaralangan. Tishlov buzilgan, siniq bo’laklari turlicha yo’nalganligi hisobiga, zinasimon tish qatori aniqlanadi. To’liq tishsiz jag’larda tishlov holati yuqori, pastki jag’ yuganchalariga qarab aniqlaniladi. Pastki jag’ asab-qon tomir boylami shikastlansa engak nervi innervatsiya qilinuvchi sohalar sezgirligi buzilgan bo’ladi. Sinishda, pastki jag’ palpatsiya qilinganda siniq bo’laklarning harakatchanligi, mahalliy og’riq aniqlaniladi. Pastki jag’ shoxi sohasida quloq kozerog oldi sohasida og’riq kuzatiladi. Barmoqni tashqi eshituv yo’liga kirgizilganda bo’g’im chuqurchasining bo’shligi sezilsa, bu pastki jag’ boshchasining sinishidan darak beradi. To’g’ri tashxis qo’yishga R + rentgen tekshirish usuli yordam beradi. Davosi: Birinchi yordam qon to’xtatish, asfiksiya va shokka qarshi choratadbirlardan iborat. Vaqtinchalik immobilizatsiya va jarrohlik stomatologiya bo’limiga jo’natish. Doimiy davolash immobilizatsiyasi konservativ (ortopedik) va jarrohlik – osteosintez, taxtakachlash usulidan iborat. Siniq bo’laklarining yaxshi bitishi uchun immobilizatsiyadan keyingi 1214 kunga kalsiy elektroforez tavsiya etish mumkin (2-5% SaSl 2 eritmasi yordamida) 14

Asoratlar profilaktikasi: ko’rsatma bo’yicha sinish chizig’idagi tishlarni va tezda sug’urish, o’z vaqtida immobilizatsiya, umumiy terapiya. Burun suyagining sinishi yuz skeleti ichida 10% ni tashkil etadi. 40% hollarda bosh miya asoratlari bilan birga kechadi. Klinikasi: burun deformatsiyasi yumshoq to’qimalar shishi, burundan qon oqishi, nafas olish qiyinlashuvi kuzatiladi. Palpatsiyada suyak bo’laklarining harakatchanligi aniqlaniladi. Davosi: Mahalliy infiltratsion anesteziya ostida bo’laklarni repoziyasiyalash. Bo’laklarni to’g’rilashdan oldin, burun yo’llari qon laxtalardan tozalanadi, to’g’irlangandan so’ng pastki burun yo’liga vazelinga botirilgan rezinali trubkalar kirgiziladi. Bu sinexiyaning oldini oladi va nafas olishni taʼminlaydi. Yonoq suyagi va yonoq yoyining sinishi – 10% tashkil etib, bevosita jaroxat natijasida yuzaga keladi. Bo’laklarning siljishi tushayotgan kuch yo’nalishiga va kamroq birikkan mushaklar qisqarishiga bog’liq. Yonoq suyagi ko’p hollarda yuqori jag’ suyagi, ko’z, burun suyaklarini sinishi bilan birga kechadi. 25% hollarda kala suyagi jaroxati, bosh miya lat yeyishi bilan kuzatiladi. Klinikasi: ko’zosti va quloqoldi – chaynov sohalaridagi yumshoq to’qimalarning shishi yuzaga kelib, u pastki va yuqori qovoqlarga tarqaladi. Shish qaytgandan so’ng yonoq sohasining ichga botishi kuzatiladi (yonoq suyagining pastga, ichkariga, orqaga siljishi hisobga), burun va quloqdan qon oqishi, og’iz ochish va chaynash vaqtidagi og’riq, bosh aylanishi, quloqlarda tovushlar eshitish va ko’rish qobiliyatining pasayishi, ko’z kosasining pastga siljishi, teri osti emfizemasi, pastki ko’z kosasi nervi innervatsiyalanuvchi sohaning sezgirligi pasayishi. To’g’ri tashxis qo’yishda qo’shimcha rentgen usulidan foydaliniladi. 15

Davolash. Siniq bo’laklarining qay darajada siljiganligiga, sinish harakteriga, travmadan keyin 1-yordam ko’rsatish vaqtiga bog’liq. Siljishsiz kuzatilgan yonoq suyagi sinishi konservativ davolaniladi. Bo’laklarni repozitsiyasi mahalliy og’riqsizlantirish ostida o’tkaziladi. Yuqori jag’ bo’shlig’i bilan birgalikdagi sinishda bo’shliq reviziyasi o’tkaziladi. Bemorga repozitsiyadan so’ng 12-14 kun atrofida suyuq taom tavsiya etiladi, og’iz ochish chegaralanadi. Asoratlari: Yuz jag’ sohasidagi shikastlanishlar turli xil asoratlar bilan kechishi mumkin. Bu asoratlar erta va kechki bo’lishi mumkin. Erta asoratlar: - asfiksiya - qon ketishi - shok - kollaps Asfiksiya – shikastlangan bemor hayotiga bevosita xavf soluvchi asoratdir. Bo’ladi: - dislokasion - obturatsion - stenotonik - klapanli - aspiratsion 16

O’tkir nafas yetishmovchiligi – nafas olish buzilishi natijasida kelib chiqib, ko’p hollarda kalla suyagi jaroxatlarida yuzaga keladi. Qon ketishi – birlamchi va ikkilamchi kuzatiladi. Kechki asoratlari: - ikkilamchi qon ketish - bronxopulmonal asoratlar - kontraktura - bo’laklarning noto’g’ri holatda bitishi - bo’laklarning noto’g’ri sekin bitishi 17

Foydalaniladigan adabiyotlar : 1. M . N . Muminova , M . A . Maksumova « Kasbiy etika va etiket », uslubiy qo ’ llanma , T .,2006. 2. I. A. Karimov «Istiqlol va ma’naviyat» T.,1994. 3. I. A. Karimov «O’zbekiston buyuk kelajak sari» T.,1998. 4. N. E. Muhammadiyev «Kasb etikasi va estetik madaniyati»- Toshkent,1998 y. 5. M. Abdullayev, E. Xakimov «Vvedeniye v etiku»-Namangan, 1998. 6. Abdulla SHer «Axloqshunoslik» Ma’ruzalar matni, Toshkent, 2000 7. V.G. Fedsov «Kultura servisa» Uchebno-prakticheskoye posobiye - M., «PRIOR», 2001. 8. A.A. Avloniy «Turkiy guliston yohud ahloq», T. 1992. 9. Y. Y. Petrunin, V.K. Borisov «Etika biznesa» M., «Delo»,2000. 10. S. S. Gulomov «Tadbirkorlik va kichik biznes» - T., «Shark», 2002. 18

O'xshashlar

Yuz–jag’ sohasida qo’llaniluvchi og’riqsizlantirish

Yuz-jag’ sohasidagi o’smalar va o’smasimon hosilalar

Yuz terisi, bosh va bo’yin sohalarining xavfsiz

Jinsiy yetilish davrida ko‘p uchraydigan muammolar

Bolalarda uchraydigan o’tkir gerpetik stomatit (O’GS)