Kimyoviy va dori moddalar bilan zaharlanish - Tibbiyot - Referatlar

Kimyoviy va dori moddalar bilan zaharlanish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

69 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Kimyoviy va dori moddalar bilan zaharlanish Reja: 1. Kimyoviy va dori moddalar bilan zaharlanish sabablari. 2. Bolalarning dori moddalar bilan zaharlanishi. 3. Bolalarning ro`zg`orda ishlatiladigan kimyoviy moddalar bilan zaharlanishi. 4. Toksikomaniya kasalligida uchraydigan o`smirlarni kimyoviy moddalar va dori moddalar bilan zaharlanishi. 5. Dori va kimyoviy moddalar bilan zaharlanish belgilari. 6. Zaharlanishda tibbiy yordam. 7. Oilada-ro`zg`orda hashorotlarga qarshi ishlatiladigan kimyoviy moddalardan zaharlanish. 8. Birinchi tibbiy yordam ko`rsatish maqsadida ishlatiladigan nashatir spirt bilan zaharlanish. 9. Perekis vodorod, pergidral bilan zaharlanish. 10. Radiatsion moddalar bilan zaharlanish. 11. Kimyoviy va dori moddalar bilan zaharlanishda tibbiy yordam.

www.arxiv.uz 1. Kimyoviy va dori moddalar bilan zaharlanish sabablari. Jahon Sog`liqni Saqlash Tashkiloti (VOZ) ma`lumotiga ko`ra ekologik nuqtai nazardan tashqi muhitda barcha biologik ob`yektlar (odam, hayvon, parranda, o`simlik)ga zaharli ta`sir ko`rsatishi mumkin bo`lgan moddalar soni XX asr oxirida 6 mln.dan oshgan. Har yil 30-40 turdagi yangi dorilar va kimyoviy moddalar hayotga tadbiq etiladi. Kimyoviy moddalar bilan zaharlanish kattalarga nisbatan bolalarda ancha ko`p uchraydi. Shu bois, mazkur qo`llanmada asosiy e`tibor bolalarda ko`p uchraydigan zaharlanishlarga qaratilgan. Bolalarda ko`p uchraydigan shikastlanish, kuyishdan keyin, dori moddalar va boshqa kimyoviy moddalar bilan zaharlanish uchunchi o`rinda turadi. Ovropa mamlakatlarida har 1000 boladan har yil o`rtacha 10 tasi zaharlanadi. Moskvada bu ko`rsatgich uchtani tashkil etadi. Moskva shahri misolida, zaharlangan bolalar yoshi quyidagicha xarakterlanadi. Jami zaharlanganlardan foiz hisobida: - 1 yoshgacha – jami, zaharlanganlarni 3 foizini tashkil etadi; - 1-3 yoshgacha – 52,2 foizini tashkil etadi; - 4-7 yoshgacha – 22,6 foizini tashkil etadi; - kichik maktab yoshidagilar, ya`ni o`smirlar - 4,4 foizni tashkil etadi; - o`rta va katta maktab yoshidagilar – 17,8 foizni tashkil etadi. Dori moddalar va boshqa kimyoviy moddalar bilan tasodifan (bilmasdan) zaharlanish jami zaharlanishlarning – 79,2 foizini tashkil qiladi. - atayin, o`z-o`zini zaharlash – 20 foizini tashkil etadi; - boshqa odamlar tomonidan qasddan zaharlash – 0,8 foizni tashkil etadi. Qabul qilingan kimyoviy moddalarning turiga ko`ra zaharlanish turlari quyidagicha bo`ladi: 1.Bolalarning dori moddalari bilan zaharlanishi jami zaharlanishlarni 76,9 foizini taskil etadi;

www.arxiv.uz 2.Ro`zg`orda ishlatiladigan kimyoviy moddalar (benzin, kerosin, kir yuvadigan poroshok, sirka (uksus) va boshqa kimyoviy moddalar bilan zaharlanish - 6,9 foizni tashkil etadi; 3.Qo`ziqorin va boshqa zaharli o`simlik va mevalardan (achchiq bodom, achchiq o`rik donagi kabilar) bilan zaharlanish - 3,7 foizni tashkil qiladi; 4.Spirtli ichimliklardan zaharlanish - 3,7 foiz; 5.Kislota va ishqordan zaharlanish -2,8 foiz; 6.Og`ir metal birikmalaridan zaharlanish – 1,6 foiz; 7.Tutun tarkibidagi karbonat angidridi gazidan, jumladan, tamaki tutuni to`plangan xonada ko`p vaqt bo`lish natijasida zaharlanish - 1,4 foizni tashkil etadi; 8.Aniq bo`lmagan kimyoviy moddalardan zaharlanish-1,2 foizni tashkil etadi. 2.Bolalarning dori moddalar bilan zaharlanishi. Birinchi o`rinda – yurak-qon tomir kasalliklarini davolashda qo`llanadigan dorilar bilan zaharlanish turadi: klofelin va uning guruhiga kiruvchi arterial qon bosimini pasaytirish uchun qo`llanadigan dorilar – gemiton, katapressan, rezerpin, raunatin, shuningdek, adelfan, atenalol, enalopril va hokazo. - yurak sanchganda qo`llanadigan dorilar: nitroglitserin, sustak, nitrong; - yurak yetishmovchiligida qo`llanadigan dorilar: digoksin, digitoksin, sustak kabilar. Ikkinchi o`rinda - asab-psixik kasalliklarida tinchlantirish uchun qo`llanadigan dorilar: aminazin, triftazin, frenalon, galoperidol, nazepam, fenozepam, sibazon, lyuminal, barbital, etaminal, barbamil, belloid, bellaspon, glyuferal, ayniqsa, amitriptilin, imizin, azofen kabi dorilar og`ir zaharlanishni vujudga keltiradilar. Uchinchi o`rinda - ota-onalar gripp, shamollash, angina, allergiya kasalliklarida bolalarga tibbiy yordam ko`rsatish maqsadida shifokor maslahatisiz ayrim dorilarni katta dozada berishlari natijasida bolada zaharlanish yuzaga keladi.

www.arxiv.uz Bu dorilarga quyidagilar kiradi: atsetilsalitsilat kislota, analgin, dimedrol, pipolfen, suprastin, efedrin kabilar. To`rtinchi o`rinda - spazmofiliya, epilepsiya, isteriya kabi tirishish bilan kechadigan kasalliklarda qo`llanadigan dorilar bilan zaharlanish turadi: finlepsin, tegretol, benzonal, difenin, siklodol, ramparkin, parkopan, trofatsin va hokazo. 3.Bolalarning ro`zg`orda ishlatiladigan kimyoviy moddalar bilan zaharlanishi. Bu moddalarga quyidagilar kiradi: - avtomashina moylari, poyafzal moylari; - idish va kir yuvadigan kimyoviy poroshoklar; - ovqatga ishlatiladigan osh sodasi, sirka kislotasi (uksus); - ayollar sochini bo`yash uchun ishlatiladigan kaliy permanganat, pergidrol, ammiak eritmasi; - kley, ayniqsa “kley moment”; - uy hashorotlariga qarshi ishlatiladigan: zookumarin, rotindan, insektitsidlar, boraks, fosfoorganik moddalar; - og`ir metall tuzlari: temir birikmalari, simop, mis, magniy kabilar. 4.Toksikomaniya kasalligiga uchragan o`smirlarning kimyoviy moddalar va dori moddalar bilan zaharlanishi. Toksikomaniya giyohvandlikning bir turi bo`lib, bu kasallikka uchragan o`smirlar quyidagi kimyoviy va dori moddalarga o`rganib qoladi.Ba`zan bu moddalarni ko`p miqdorda iste`mol qilishi tufayli zaharlanish ro`y beradi. Bu moddalar quyidagilar: - benzin, kerosin, benzol, atseton; - kiyimlarni tozalashga ishlatiladigan “Domal” nomli kimyoviy aralashma; - kley, ayniqsa “kley moment”; - dorilardan: dimedrol, pipolfen, nazepam, fenazepam, lyuminal, amitriptilin, imizin, azofen va hokazo. 5.Dori va kimyoviy moddalar bilan zaharlanish belgilari.

www.arxiv.uz 1.Kimyoviy moddalar (benzin, kerosin, mashina-poyafzal moylari, dori moddalar va hokazolar)ni og`iz orqali qabul qilish tufayli yuzaga kelgan zaharlanishlarda oradan yarim-bir soat o`tgach qorinning yuqori, o`rta sohasida (me`da joylashgan sohada) og`riq, ko`ngil aynish, qusish, bosh aylanish kabi belgilar seziladi. 2.Bundan tashqari qabul qilingan har bir kimyoviy modda yoki dori moddaning o`ziga xos ta`siri bo`lib, shunga xos maxsus belgilar paydo bo`ladi. Masalan: - tinchlantiruvchi va uxlatuvchi dorilar: elenium, seduksen, lyuminal, barbital, barbamil, galoperidol, nazepam, fenazepam, sibazon, dimedrol, pipolfen, suprastin kabilarni qabul qilgan bo`lsa 30-60 minutdan keyin ko`zi qisila boshlaydi, yurganda gandiraklaydi, boshi aylanadi, yotadi va chuqur uyquga ketadi. Uyqu paytida og`ir koma holati yuzaga kelishi, ya`ni nafasi, yuragi to`xtab qolishi mumkin; - Gipertoniya kasalligida qon bosimini pasaytirish uchun qo`llanadigan, klofellin, adelfan, raunatin kabi dorilarni qabul qilish natijasida zaharlanganda arterial qon bosimi normadan pastga tushadi, rangi oqaradi, boshi aylanadi, yurak urishi kuchsizlanadi, yurak to`xtab-to`xtab uradi, ya`ni yurakning ekstratsistolik aritmiyasi yuzaga kelishi mumkin; - Yurak sanchganda qo`llanadigan nitroglitserin, sustak, nitrong dorilari bilan zaharlanganda arterial qon bosimi normadan pastga tushadi, bosh aylanadi, yurak to`xtab-to`xtab uradi (aritmiya yuzaga keladi). 6. Dori moddalardan zaharlanishda tibbiy yordam. - tez yordam chaqirib, yoki boshqa, to`g`ri kelgan mashinada bemorni shifoxonaning reanimatsiya bo`limiga jo`natish kerak; - tezlik bilan bemorni shifoxonaga jo`natishning iloji bo`lmasa, ya`ni masofa uzoq bo`lsa yoki mashina bo`lmasa, quyidagicha birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi: - me`da yuviladi; - me`dani yuvish zondsiz va zond yordamida bajariladi;

www.arxiv.uz - zondsiz usul, asosan katta yoshli bolalar, o`smirlar, katta odamlarda, va bemorning ahvoli og`ir bo`lmagan hollarda qo`llanadi.Bemorga iliq, qaynagan suv yoki gazsiz mineral suv ichirilib, tilining orqasini barmoq yoki temir qoshiq dastasi bilan bosilib qustiriladi, so`ngra, yana suv ichiriladi. Bu bir necha marta, ya`ni me`dadan toza suv qaytib chiqquncha takrorlanadi; - me`dani zond yordamida yuvish.Bu usul yosh bolalarda va ahvoli og`ir katta yoshli bemorlarda asosan shifoxonada bajariladi (bemor parvarishi bo`limida bayon qilingan); - bemorning ahvoli og`ir bo`lsa me`dani yuvishdan oldin yurak-qon tomir ishini yaxshilovchi kofein, kordiamin, kamfora (shularni bittasi) 1-2 ml teri ostiga in`yeksiya qilinadi; - me`da yuvilgach bemor issiq tushakka yotqiziladi.Shirin choy, yoki shirin kofe ichiriladi.Qo`l-oyoqlariga issiq grelka qo`yiladi; - me`dadan ichaklarga o`tgan zaharli moddani najas bilan tushirib yuborish uchun bemorga surgi dori ichiriladi: - magneziy sulfat – yoshga qarab 5-10-20 gramm 100 ml iliq, qaynagan suvga eritib ichiriladi; - furosemid yoki gipotiazid -0,5-1 tab. ichiriladi; - tozalovchi klizma qo`yiladi; - agar nafas to`xtab qolsa, sun`iy nafas beriladi (og`izdan-og`izga, og`izdan- burunga); - agar yurak to`xtab qolsa, yurak sohasi massaj qilinadi.Massaj paytida adrenalin-0,5-1ml teri ostiga yoki to`g`ridan-to`g`ri yurak muskuliga yuboriladi (ko`krak qafasini chap tomoni, ko`krak bezidan yarim sm ichkarida, 4-5- qovurg`a orasiga igna tik sanchiladi ). 7.Oilada-ro`zg`orda hashorotlarga qarshi ishlatiladigan kimyoviy moddalardan zaharlanish. Keyingi yillarda oilada turmush jarayonida qo`llanadigan kimyoviy moddalarning turi ko`payib bormoqda. Ularni xatarsiz joylarda saqlash,

www.arxiv.uz ehtiyotkorlik bilan ishlatish tartib-qoidalariga e`tibor bermaslik tufayli zaharlanish, ayniqsa yosh bolalarni zaharlanish holatlari uchrab turadi. Jumladan, hovlidagi, uydagi hashorotlarni yo`qotish uchun xlorofos, dixlofos, karbofos kabi kimyoviy zaharli moddalar ishlatiladi.Ularni ehtiyotsizlik bilan hashorotlarga purkaganda nafas orqali organizmga kirib zaharlanish holatini yuzaga keltiradi. Belgilari: bosh aylanadi, ko`ngil ayniydi, ko`rish xiralashadi, ter ajralishi ko`payadi, asab-psixik qo`zg`alish yuzaga keladi. Bu moddalarning hidi, tomchilari og`iz orqali me`da-ichaklarga o`tsa og`izdan, burundan shilimshiq suv oqadi, qusadi, ichi ketadi, bosh og`riydi.To`sh suyagining orqasida, qorinning yuqori sohasida og`riq kuzatiladi. Zaharlanishning og`ir turida ko`z qorachig`lari kengayadi, yurak urishi sekinlashadi va kuchsizlanadi, muskullar bo`shashadi, arterial qon bosimi normaga nisbatan pasayadi, bemor hushini yo`qotishi, tirishishi, nafas to`xtab qolishi mumkin. Tibbiy yordam: 1.Tez yordam chaqiriladi. 2.Tez yordam kelguncha quyidagi birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi: - bemor yotqizilgan xonaning derazasi ochib qo`yiladi; - yuzlari, og`iz-burni, ko`zlari 2% li soda eritmasi bilan yuviladi (1 osh qoshiq soda 1 litr suvda eritiladi); - agar kimyoviy moddani bemor yutib yuborgan bo`lsa, me`da 2 % li soda eritmasi bilan yuviladi (bola me`dasi rezina zond yordamida yuviladi. Bu shifoxonada bajariladi); - agar bemor hushsiz bo`lsa, me`dani shifokor yuvishi kerak; - me`da yuvilgach, karbolen 4-5 tabletka ichiriladi (bolaga 1-2 tabletka); - so`ngra, bemor yonbosh qilib yotqiziladi. Qusuq moddasi nafas yo`liga ketmasligi uchun bemor yonida yaqinlari nazorat qilishlari kerak; - nafas olishi qiyinlashsa yoki sekinlashib to`xtay boshlasa og`iz-burnidagi so`lagi rezina balloncha yordamida so`rib olingach, sun`iy nafas beriladi (og`izdan-og`izga, og`izdan-burunga);

www.arxiv.uz Hashorotlarga qarshi ishlatiladigan kimyoviy moddalar bilan zaharlanishning oldini olish: 1.Yuqorida ko`rsatilgan kimyoviy zaharli moddalar o`zining qutisida germetik yopilgan holda, etiketkasi yopishtirilgan holda maxsus joyda (bolalarni qo`li yetmaydigan joyda) saqlanishi kerak. 2.Bu zaharli moddalarni o`zini idishidan boshqa idishga, shishaga quyish man etiladi. 3.Bu moddalarni boshqa idishlarda eritib, suv qo`shib ishlatish mumkin emas. 4.Bu moddalar bilan xonani dezinfeksiya qilishdan avval hamma buyumlarni, idishlarni, ovqat moddalarni, sabzavotlarni tashqariga chiqarish kerak. 5.Zaharli moddani purkatuvchi odam og`iz-burniga 4 qavatli dokali niqob tutishi, ko`ziga ko`zoynak taqishi kerak. 6.Xonaga dori sepib bo`lingach deraza-eshiklarni ochib, xonaning havosi yangilanishi kerak. 7.Dezinfeksiya tugatilgach kimyoviy modda o`zini qutisida germetik yopilib bolalarning bo`yi yetmaydigan joyga joylashtirilishi kerak. 8.Bu moddani ishlatgan odam ish tugagach kiyimlarini almashtirishi, yuz- qo`lini sovunlab yuvishi lozim. Quyidagilarni esda saqlash lozim: 1.Kechqurun uyqu oldidan yuqoridagi kimyoviy moddalarni ishlatish mumkin emas. 2.Oilada epilepsiya (tirishish), bronxial astma, yurak-qon tomir, nafas a`zolari kasalliklari, nerv-psixik kasalliklar bilan xastalanganlar bo`lsa, xlorofos va boshqalari qo`llanishi man etiladi. Oilada ishlatiladigan sirka bilan zaharlanish. Bu modda oilada ishlatib turiladi. Ammo, ehtiyotsizlik bilan ichib qo`yilsa lablar, og`iz shilliq qavati, til, tomoq, qizilo`ngach, hatto me`da va ichakda kimyoviy kuyish holati yuzaga kelishi mumkin. Kuyish ko`p joyni egallasa shok holati yuzaga keladi.

www.arxiv.uz Belgilari. Bemor qo`zg`aladi, notinchlanadi, arterial qon bosimi ko`tariladi, bir oz o`tgach bemor tinchlanib, tormozlanish holati yuzaga keladi, arterial bosim normadan pasayadi, sovuq ter bosadi, qon qusadi. Ayrim hollarda bemor qusgan paytda qusuq moddasiga aralashgan sirka tomoqdan nafas yo`liga o`tib ketishi mumkin.Bunday holatda bemorni ovozi bitib qoladi, yo`taladi, nafasi qiyinlashadi, bo`g`iladi, lablari, yuzlari, bo`yni, barmoqlari, qo`llari ko`karadi, chunki nafas yo`li qisilib qolgani uchun bemor nafas ololmaydi. Sirka bilan zaharlanishning og`ir turida sirka qonga so`rilib, eritrotsitlarni parchalaydi (gemoliz). Buyraklar zararlanib, siydikda qon paydo bo`lishi, siydikning rangi qizaradi. Bemorning ahvoli juda og`ir bo`ladi.Bunday bemorlar tirik qolgan taqdirda ham kuygan qizilo`ngach va me`da chandiqlar natijasida torayib ovqat hazm qilish jarayoni juda og`ir kechadi, nogironga aylanadi, operatsiya qilishga to`g`ri keladi. 8.Birinchi tibbiy yordam ko`rsatish maqsadida ishlatiladigan nashatir spirti bilan zaharlanish. Odatda odamni noxosdan qo`rqqanida, hayajonlanganida, biror hashorot chaqqanida hushidan ketish holati ro`y berishi mumkin. Bunday hollarda burniga paxtaga namlangan nashatir spirti hidlatiladi. Ammo, paxtaga nashatir spirti ko`proq qo`yilgan bo`lsa, uning tomchisi bemorning burniga, labiga, og`ziga kirishi mumkin, hatto tomog`iga, qizilo`ngachiga, me`daga tushishi ham mumkin.Bunday holatda nashatir spirti tekkan joylarning shilliq pardasi kuyadi, ya`ni qizaradi, shishadi, og`riydi, yutinish va nafas olish qiyinlashadi. 9.Perekis vodorod, pergidrol bilan zaharlanish. Odatda bular dezinfeksiyalovchi moddalar bo`lib, yiringli yaralarga sepiladi. Ayrim hollarda ehtiyotsizlik tufayli (ko`pincha bolalar) bu moddalarni ho`plab yoki ichib qo`ysa og`iz, tomoq, qizilo`ngach, me`da shilliq pardalarida kuyish va yaralanish yuzaga keladi.Qonga so`rilsa organizmning umumiy zaharlanishi sodir bo`ladi.

www.arxiv.uz Tibbiy yordam: 1.Zudlik bilan tez yordam chaqirish kerak. 2.Tez yordam kelgunicha quyidagi birinchi tibbiy yordam ko`rsatiladi: - 2-3 stakan sovuq sut ichiriladi, yoki 2 ta xom tuxum suyultirib ichiriladi; - agar ovozi xirillab nafas olishi qiyinlashsa issiq sodali ingalyatsiya qilinadi (bir choy qoshiq soda 1 stakan qaynoq suvga eritib, unga ozroq zaytun yog`i yoki shaftoli yog`i qo`shib, ingalyatorga quyib burun-tomoqqa purkaladi).So`ngra, bemor boshini baland qilib yo`tqiziladi. Izoh: 1.Shifokor kelgunicha me`dani yuvish mumkin emas. 2.Yuqorida aytilgan nashatir spirti bilan zaharlanganda ham perekis vodoroddan zaharlanishga o`xhshash yordam ko`rsatilishi mumkin. 10.Radiatsion moddalar bilan zaharlanish va nurlanish kasalligi. Radiatsion moddalar atom bombasi portlashidan hosil bo`ladi. Shuning uchun radiatsion moddalar bilan zaharlanish kombinatsiyalashgan shikastlanishlarni tarkibiy qismiga kiradi, chunki atom bombasi portlaganda ham travmatik jarohatlanish va atom ionlaridan zararlanish bir vaqtda yuzaga keladi. Radiatsion moddalar ko`zga ko`rinmaydigan nurlar bo`lib, ular havoga tarqalib, havo tarkibida odamning nafas a`zolariga kiradi, teriga o`rnashadi, suv va ovqat moddalari tarkibida me`da-ichaklarga tushadi. Radiatsion moddalar odamda nurlanish kasalligini vujudga keltiradi. Nurlanish kasalligida odam tanasining hamma to`qima-a`zolari zararlanadi. Buning natijasida odamda quyidagi kasallik holatlari yuzaga keladi: 1.Terining ochiq joylarida va shilliq pardalarning nurlangan sohalarida, ya`ni terining yuz, qo`l, bo`yin sohalarida shilliq pardalarning lab, milk, til, burun, ko`z sohalarida qizarish va uzoq tuzalmaydigan yaralar paydo bo`ladi. Ovqat va suv tarkibida me`da-ichaklarga kirgan radiatsion nurlar bu a`zolarning shilliq pardalarida yallig`lanish va yaralarni hosil qiladi. 2.Radiatsion nurlar qonga so`rilib suyaklarning ko`mik qismida qonning shaklli elementlarini ishlab chiqarilish jarayonini buzilishiga olib keladi.Natijada qon tarkibida eritrotsitlar, leykotsitlar, trombotsitlar soni kamayadi.

www.arxiv.uz Bu esa kamqonlik, gemorragik diatez (qon ketish) kasalliklarini vujudga keltiradi. 3.Radiatsion moddalarning zaharlovchi ta`sirida odam organizmining immun qobiliyati, ya`ni yuqumli kasalliklardan o`zini-o`zi himoya qilish qobiliyati kuchsizlanadi.Buning natigasida odam turli xil yuqumli kasalliklarga beriluvchan bo`lib qoladi, ya`ni gripp, angina, ich terlama, yuqumli gepatit, dizenteriya, pnevmoniya (zotiljam) va boshqa kasalliklar mikrob va viruslari yuqishi bilanoq kasallik yuzaga kelaveradi, chunki bu mikroblarga qarshi organizmning immunitet kuchi past bo`ladi. Birinchi tibbiy yordam: 1.Atom bombasi portlab, radiatsion nurlanish xavfi tug`ilganda shu zonadagi zararlangan odamlarga protivogaz kiydirib, ular zararlanmagan joylarga olib o`tiladi. 2.Ularning kiyimlari almashtiriladi.Buning iloji bo`lmasa, kiyim cho`tkalanadi, qoqib tozalanadi. Qo`l - yuzlari toza suv bilan yuviladi. 3.Ochiq shikastlangan jarohatlari bo`lsa, og`riq qoldiruvchi dorilardan in`yeksiya qilinadi. Umumiy qoida bo`yicha qon to`xtatiladi, jarohat yod, spirt bilan tozalanib, bog`lam qo`yiladi. 4.Shifoxonaga yuboriladi.Shifoxonada nurlanishni davolash bo`yicha qon, qon zardobi quyiladi va boshqa davolash tadbirlari o`tkaziladi. 11.Kimyoviy va dori moddalar bilan zaharlanishda tibbiy yordam tartibi. 1.Tez yordam chaqiriladi.Telefonda iloji bo`lsa, qanday modda bilan zaharlanganini aytish kerak, chunki shifokor shu bo`yicha tayyorgarlik ko`rib keladi. 2.Tez yordam yetib kelgunicha, har bir minutni bekor ketgizmasdan, ya`ni zaharni qancha so`rilishini oldini olish uchun oila sharoitida quyidagi tartibda birinchi tibbiy yordam ko`rsatilishi maqsadga muvofiqdir. 2.1.Kuydiruvchi kimyoviy moddalar bilan zaharlanishda (sirka, nashatir spirti, hashorotlarga qarshi moddalar):

www.arxiv.uz - bemorga tezlik bilan sut, xom tuxum, bular bo`lmasa sovuq suv ichiriladi. Kattalarga 400-600 ml, bolaga yoshiga qarab -50-100-200-300 ml. O`simlik moyi -10-20-30-50 ml ichirish ham mumkin. Bular kimyoviy moddaga aralashib, uning kuydiruvchi ta`sirini kamaytiradi. 2.2.Kuydiruvchi kislota, ishqor bilan zaharlanganda bemorni qusdirish, me`dani yuvish mumkin emas. Chunki, qusuq modda nafas yo`liga o`tishi tufayli, uni kuydiradi va nafas olishni qiyinlashtiradi. - kofein, kordiamin, kamfora (bittasi)- katta odamga 1 ml, bolaga 0,2-0,3-0,5 ml teri ostiga; - iloji bo`lsa sut, tuxum, suv ichirishdan ham oldin og`riq qoldiruvchi dorilar: analgin (baralgin) 1-2ml, 0,5 % novokain -2-3 ml birgalikda muskul orasiga. 2.3.Kuydirmaydigan kimyoviy moddalar va dorilar bilan zaharlanishda. Agar bemor hushini yo`qotmagan bo`lsa: - bemorga tezlik bilan vodoprovod suvi (yoki mineral suv) ichiriladi. Katta odamga 500 ml, bolaga yoshiga qarab 50-100-200-300 ml suv bilan sut, xom tuxum ichirish mumkin; - so`ngra, bemorni stulga o`tqazib, orqasini stul suyanchig`iga tirab, tilini orqasini temir qoshiq dastasi bilan bosiladi (katta bola, katta odam o`zining ikki barmog`i bilan tilini orqasini bosishi mumkin); - bemor qustiriladi. Bir-ikki minut dam oldirib, yana suv ichirib, qusdiriladi. Me`dani yuvish 3-4 marta takrorlanadi (me`dadan toza suv chiqqunicha); - so`ngra, to`shakka yonbosh qilib yotqiziladi; - oyoqlariga issiq grelka qo`yiladi, yoki ko`rpa (odeyal) bilan o`raladi; - issiq shirin choy, issiq shirin sut ichiriladi; - tomir urishi kuchsiz, ranggi oqargan bo`lsa, kofein, kordiamin, kamfora (bittasi) 1 ml teri ostiga (bolaga 0,2-0,3-0,5 ml); 2.4.Agar bemor hushini yo`qotgan bo`lsa, unga suv, sut, tuxum, yog` ichirishning iloji bo`lmaydi:

www.arxiv.uz - bemor boshini baland qilib, yonbosh yotqiziladi.Yonbosh vaziyatda yotqizilsa, bemor qusgan paytda qusiq moddalarning nafas yo`liga kirishini oldi olingan bo`ladi; - yurak-qon tomir ishini yaxshilash uchun kofein, kordiamin, kamfora (bittasi) - katta odamga 1-2 ml, bolaga yoshiga qarab teri ostiga yuboriladi. Izoh: 1.Hushini yo`qotgan bemorning me`dasi rezina zondni burni orqali yuborib yuviladi.Buni tez yordam mashinasining shifokori bajaradi. 2.Yosh bolaning me`dasini shifokor burnidan rezina zond yuborib, yuvadi. 2.5.Me`da suv (sut, xom tuxum) ichirib yoki burun orqali rezina zond yordamida toza suv yuborib yuvilgach, me`da tozalanadi: - ammo, me`dadan 12-barmoq ichakka va ingichka ichakka o`tib ulgurgan kimyoviy va dori moddani organizmdan najas bilan tezroq chiqarib yuborish uchun bemorga surgi ichirish kerak; - buning uchun magneziy sulfat 3 %-eritmasi (1 choy qoshiq poroshok 200 ml iliq suvga eritiladi) - katta odamga 200-400 ml, bolaga 50-100 ml ichiriladi; - kuydiruvchi kimyoviy moddalar bilan zaharlanganda magneziy o`rniga almagel yoki vazelin moyi-katta odamga 70-80 ml, bolaga 20-30 ml.Bular bo`lmasa o`simlik moyi shu miqdorda ichiriladi; - shu jarayonda karbolen 2-4 tabletka ichiriladi.Bu me`da-ichakdagi zaharli kimyoviy moddani o`ziga biriktirib, uni zararsizlantiradi va najas bilan chiqib ketadi. 2.6.Agar kuydiruvchi kimyoviy modda teriga tushsa (to`kilsa) tezgina suv bilan yuvish kerak. 2.7.Agar kimyoviy zaharli modda gaz sifatida nafas a`zolariga kirsa, bemorni tezda toza havoli joyga o`tkazish kerak.Uni qutqazuvchi odam protivogaz kiyishi, bu bo`lmasa og`iz-burniga 4 qavatli doka bo`glashi kerak. 2.8.Agar zaharli modda bilib-bilmasdan in`yeksiya qilingan bo`lsa, yoki kuchli ta`sir qiluvchi dori katta dozada in`yeksiya qilingan bo`lsa, bu modda ta`sirini kuchsizlantirish uchun:

www.arxiv.uz - in`yeksiya qilingan joyga 6-8 soat davomida muz xaltacha yoki ro`molni sovuq suvga namlab qo`yiladi.Ro`molni har 30-40 minutda sovuq suvga qaytadan namlab turish kerak; - zaharli modda yoki kuchli ta`sir qiluvchi dori katta dozada in`yeksiya qilingan joyga zudlik bilan adrenalin (noradrenalin) 0,1%-0,5-1 ml (bolaga 0,1-0,2- 0,3 ml) zaharli yoki dori modda in`yeksiya qilingan joyga teri ostiga yoki muskul orasiga yuboriladi; - zaharli dori in`yeksiya qilingan joyning yuqori sohasi novokain bilan blokada qilinadi.Novokain 0,5 %-5-10 ml teri ostiga yoki muskul orasiga bir necha joyga yuboriladi (in`yeksiya oralig`i 1-2 sm); - og`riqni kamaytirish uchun analgin (baralgin)-2 ml muskul orasiga yuboriladi; - qonga so`rilgan zaharli moddani organizmdan siydik bilan chiqib ketishini tezlashtirish uchun siydik haydovchi dorilar qo`llanadi: Laziks-kattalarga 2 ml muskul orasiga (bolalarga 0,2-0,3-0,5 ml) yoki furosemid – kattalarga 1 tabletka (bolalarga ¼-1/3-1/2 tabletka). Bu dorilar berilganda tez-tez mineral suv ichirish kerak. Iloji bo`lsa natriy xlor 0,9 %, glyukoza 5 %, reopoliglyukin kabilar navbat bilan 100-200 ml vena tomiriga tomchi usulida yuboriladi; - yurak faoliyati zaiflashgan va keksa bemorga siydik haydovchi dorilar qo`llanmagani ma`qul, chunki siydikni ko`p miqdorda chiqarish uchun qon aylanish kuchayib, yurakni zo`riqtirishi mumkin. Kislota xususiyatiga ega bo`lgan dorilar, ya`ni aspirin, barbituratlar (barbamil, bromural va boshqalar) bilan zaharlanganda ishqorli suyuqlik yuboriladi, ya`ni 4 %-natriy bikarbonat kattalarga 300-500-700 ml (bolalarga 50- 100-200 ml) vena tomiriga tomchi usulida. Ilon, chayon, qoraqurt va boshqa zaharli hashorotlar chaqqanida birinchi tibbiy yordam: 1.Adrenalin (noradrenalin) -0,1 %-0,5-1 ml (bolaga 0,2-0,3-0,4 ml) ilon chaqqan joyga muskul orasiga in`yeksiya qilinadi.Muskul orasiga in`yeksiya qilinishiga sabab ilonning tishi chuqurlikka, ya`ni muskulga yetib boradi.

www.arxiv.uz 2.Boshqa hashorotlar chaqqanida adrenalin (noradrenalin) teri ustiga yuborilishi mumkin. 3.Og`riqni kamaytirish uchun analgin (baralgin)-2 ml muskul orasiga yuboriladi. 4.Shuningdek, hashorot yoki ilon chaqqan joyning yuqoriroq sohasi novokain bilan blokada qilinadi (0,5 %-5-10 ml novokain har 1 sm oralig`ida ilon chaqqanida muskul orasiga, hashorot chaqqanida teri ostiga yuboriladi). 5.Kofein, kordiamin (bittasi) 1-2 ml teri ostiga yuboriladi.

O'xshashlar

KIMYOVIY VA DORI MODDALAR BILAN ZAHARLANISHDA TIBBIY YORDAM

Terpenoidlar va adamantanlar guruhiga kirgan dori moddalar tahlili

Utkir zaharlanishlarda tez yordam. Zaharlanishning umumiy tavsifi

Energiya va moddalar almashinuvi

Dori vositalari xaqida tushuncha dorilarning boshqa omillar bilan uzaro munosabati