Ginekologik kasalligi bo‘lgan mijozlarga ko‘rsatiladigan hamshiralik parvarishining o‘ziga xos xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

19.044921875 KB

Ko'chirib olish

Ginekologik kasalligi bo‘lgan mijozlarga ko‘rsatiladigan hamshiralik parvarishining o‘ziga xos xususiyatlari Reja: Ayol jinsiy a’zolari kasalliklarining hozirdagi holati  Ginekologik bemorlarga tashqi omillarning ta’siri  Jinsiy a’zolar kasalliklarida mijozlarning xususiyatlari  Hamshiralik parvarishining o‘rni va maqsadi

$Ginekologiya ( gyne – ayol, logos – ta’limot) ayollar jinsiy a’zolarin ing fiziologiyasi va patologiyasini o‘rganuvchi fandir. Ginekologiya terapiya, xirurgiya va boshqa tibbiy fanlar bilan birgalikda klinik meditsinaning asosini tashkil etuvchi ixtisoslar jumlasiga kiradi. Ginekologiya bo‘limi ixtisoslashtirilgan turli statsionarlar tarkibiga (ko‘p tarmoqli shifoxonalar, tug‘ruq komplekslari, onkologik, silga qarshi kurash, endokrinologik dispanserlar) kirishi mumkin. Umumiy ixtisosdagi ginekologiya bo‘limi xirurgik yo‘l bilan davolanishga va konservativ yo‘l bilan davolanishga muhtoj kasallarga mo‘ljallangan bo‘limlardan iborat: qabul bo‘limi, palatalar, tekshirib ko‘rish, bog‘lash, muolaja xonalar, oshxona, xodimlar xonasi, meditsina hamshirasi postlari, katta va kichik operatsiya xonalari, operatsiyadan keyingi xona, endoskopik xona, tuvak va kleyonkalar yuviladigan va quritadigan xonalar. Asosiy hujjatlar: Registratsiya qilish jurnali. Kasallik tarixi F №003/U. Homiladorlikni to‘xtatish (abort) tibbiy kartasi F №027\U. Statsionardan chiqish varaqasi F № 027/u. Perinatal o‘lim to‘g‘risida guvohnoma F № 106 – 2/u. O‘lim to‘g‘risida guvohnoma F – 106 /U AYOL JINSIY A’ZOLARI KASALLIKLARINING HOZIRDAGI HOLATI Ayol jinsiy a’zolar kasalliklari orasida tuzaladigan va tuzalmaydigan kasalliklar mavjud. Tibbiyot rivojlanishi bilan ba’zi tuzatib bo‘lmaydigan kasalliklarning ham, hozirgi kunda davosi topilmoqda. Hozirgi kunda tibbiyotda yaratilayotgan dori vositalardan kasalliklarni davolashda samarali foydalanilmoqda. Jarrohlik amaliyoti zarur bo‘lganda yangi tibbiy texnologiyalardan laparoskopiya yordamida a’zolarni davolash va jarohatni olib tashlashda qo‘llanilmoqda. Shu bois a’zolar amputatsiyasi kamaydi. Bunday jarrohlik usulidan so‘ng, bemorni shu kuni uyga qaytarish imkoniyati bo‘lib, tez muddatda sog‘ayish kuzatilmoqda. Ammo ba’zi xavfli o‘smalar va surunkali kasalliklarni hali-hanuz davolash mikoniyati mavjud emas.$

O‘zbekistonda ayollar sog‘ligi holati 100000 aholi soniga ko‘rib chiqilganda ko‘rsatkichlar quyidagicha: xavfli o‘smalar 75,5 bo‘lib, boshqa davlatlarga nisbatan pastroq ko‘rsatkich, ammo ko‘krak bezi xavfli o‘smalari nisbatan yuqori ko‘rsatkichni beradi. Bachadon tanasi va bo‘yni xavfli o‘smalari 12,4, tuxumdon o‘smalari 4,2 % ni tashkil etadi. O‘zbekistonda bepushtlik 8,2, yuqumli va parazitar kasalliklar 1000 ta aholi soniga olinganda 377,4 ni tashkil etadi (2003 yil Goskomstatning salomatlik statistikasi ma’lumotidan). GINEKOLOGIK BEMORLARGA TASHQI OMILLARNING TA’SIRI ovqatlanish. Ovqatlanish sog‘lom turmush tarzini shakllan- tirishda katta ahamiyatga ega bo‘lib, uni sifatini yaxshilaydi. To‘g‘ri ovqatlanish nafaqat qabul qilayotgan ovqatning turiga, balki uning hajmi, qabul qilingan vaqti va boshqa ovqatlar bilan mosligiga ham bog‘liq. To‘g‘ri ovqatlanishdagi 10 ta qadam: 1. O‘simlik bilan boy bo‘lgan mahsulotlar. 2. Kraxmal bilan boy bo‘lgan mahsulotlar ovqat miqdoridagi sarf bo‘ladigan ozuqani yarmini tashkil qilishi lozim. 3. Sabzavotlar va ho‘l mevalar har xil turda bo‘lishi. 4. Go‘sht mahsulotlari iste’mol qilinadigan ozuqaning 10 % ni tashkil etishi. 5. Sut va sutli mahsulotlar yog‘siz bo‘lishi kerak 6. Yog‘ mahsulotlari iste’mol qilinadigan ozuqalarni 15–30 % ni tashkil etishi lozim. 7. Osh tuzi bir kunda 6 g dan oshmasligi kerak. 8. Tana vazni me’yordan oshmasligi. 9. Jismoniy faol bo‘lish. 10. Bir xil mahsulotlardan ko‘p egandan ko‘ra, turli xil mahsulotlardan kam-kam iste’mol qilish kerak. Tashqi omillarning salbiy ta’siri. Tashqi omillarning salbiy ta’siri somatik kasalliklar va jinsiy a’zolar kasalliklarini yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi. Bu omillar xavfli omillar deyiladi. Bir nechta xavfli omillar yig‘indisi kasallik kelib chiqishi hollarini ko‘paytiradi. Kasallik belgilari bo‘lmagan insonlar sog‘lom hisoblanadilar, lekin xavfli omillari aniqlanganligi sababli bu insonlarda kasallik rivojlanish xavfi yuqori bo‘ladi. Kasallik keltirib chiqarishi xavfi bo‘lgan bir necha guruh omillar aniqlangan:

Klimatik (iqlimiy) – atmosfera bosimi noturg‘unligi, quyosh nurlari ta’siri, quruq havo, shamol, chang, issiq iqlim kiradi. Iqlimning nojuya ta’sirida quyidagi kasalliklar rivojlanish xavfi kuzatiladi: gipo va gipertenziya kasalliklar revmatizm, buyrak kasalliklari endokrin tizim kasalliklari. Ekologik – atmosfera, yerning, suvning, oziq-ovqatning ifloslanishi, yo‘l va transportning yomon holati. Bunday hollarda quyidagi kasal liklar rivojlanish xavfi kuzatiladi: xavfli o‘smalar, qon aylanish tizimi kasalliklari, ovqat hazm qilish a’zolari kasalliklari, travmatizm (shikastlanishlar). Mehnat sharoiti – kimyoviy va fizik omillar, tayanch va harakat tizimi, sezgi a’zolarining ta’sirlanishi, zo‘riqish va gipodinamiya. Bunday hollarda quyidagi kasalliklar rivojlanish xavfi kuchayadi: nafas olish a’zolari, ovqat hazm qilish a’zolari, siydik-tanosil a’zolari o‘sma kasalliklari, endokrin va qon aylanish tizimi kasalliklari. Ijtimoiy-iqtisodiy – stresslar, genetik omillar, irsiy moyillik. Bunda quyidagi kasalliklar rivojlanish xavfi kuchayadi: asab tizimi kasalliklari, qon aylanish sistemasi kasalliklari, nafas olish a’zolari, ovqat hazm qilish a’zolari va xavfli o‘smalar. Zararli odatlar – chekish, noto‘g‘ri ovqatlanish, mehnat sharoitining nojo‘ya ta’siri, moddiy-maishiy sharoitning yomonligi, narkotiklar, alko gol va dori moddalarni suiste’mol qilish. Oiladagi notinchlik, yolg‘izlik, madaniy turmush tarzining pastligi, urbanizatsiyaning yuqori darajasi. Bunda barcha a’zolar va tizimlarda kasalliklar kuzatilishi mumkin. Tibbiy omillar – profilaktik tadbirlarning samarasizligi, tibbiy yordamning vaqtida ko‘rsatilmasligi va malakali emasligi. Yuqorida ko‘rsatilgan omillar ayol jinsiy a’zolarida kasalliklar rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. JINsIY a’Zolar KasallIKlarIDa MIJoZlarNING XususIYaTlarI Jinsiy kasalliklarni bir tizim kasalliklar deb qaramasdan balki ayol hayoti davrlarida har bir kasallik xususiyatlarini ko‘rib chiqish lozim. Mijozni tushunish uchun uning vaziyatiga kirib ko‘rish kerak, ya’ni hozirgi kundagi o‘rni

(jamiyatdagi va oiladagi o‘rni), o‘tmishdagi kechinmalarni tushunish, uning ruhiyatidagi jarohatlarni (kasalliklar, ularni davolash usullari, keyingi asoratlar) va moddiy yetishmovchiligini e’tiboriga olishi kerak. Ayol jinsiy a’zolari kasalliklarida inson huquqlarini hisobga olgan holda xususiyligini muhofaza qilish lozim. Tibbiy muassasalarda, ayniqsa homiladorlik vaqtida, yuqumli kasalliklar bilan kasallanganda, OITS va boshqa kasalliklar bilan kasallanish holatlarida xususiylikni muhofaza qilish kerak. Yuqorida ko‘rsatilgan kasalliklar jinsiy a’zolarga ta’luqli bo‘lganligi sababli tekshirish va yordam ko‘rsatish vaqtida mijozning uyalishi, o‘zini noqulay his qilishi, qo‘rquvini tushinib yetgan holda hamshira ortiqcha gap so‘zsiz uni tushunishi va og‘rig‘ini qoldirishi uchun mijozga sharoit yaratishi kerak. HAMSHIRALIK PARVARISHINING O‘RNI VA MAQSADI Hamshiralik parvarishi bu ko‘rikdan o‘tayotgan mijozning ruhiy holatini tushunib, unga to‘g‘ri yordam ko‘rsatishdan iborat. Kerak bo‘lganda statsionarga yotqizish, to‘g‘ri parvarish ko‘rsatish, shifoxonadan chiqqach uyida va ishxonasida xotirjam ishlashi uchun g‘amxo‘rlik qilish va qulay sharoit yaratish lozim. Jinsiy a’zolardagi kasalliklar og‘riq va qon ketish kabi belgilar bilan o‘tadi. Qo‘shimcha belgilardan, ko‘ngil aynishi, qusish, isitma ko‘tarilshishi mumkin. Bunday hollarda hamshiralik parvarishida sababni topish va belgilarni yumshatishdan iboratdir. Kechiktirib bo‘l maydigan hollarda qattiq og‘riq, ichki va tashqi qon ketish kabi belgilar inson hayotiga xavf soladi va gospitalizatsiya qilishni talab etadi. Statsionar da mijozning holatini aniqlash uchun unga hamshiralik parvarishi ko‘rsatiladi. Mijoz kuzatiladi va hayoti uchun muhim bo‘lgan ko‘rsatkichlar tek shi riladi. Parvarish ko‘rsatilayotganda og‘riqni qoldirgan holda tekshirish va muolajalarni bexatar o‘tkazish kerak. Shoshilinch yordam ko‘rsatilganda mijoz tomonidan tushunmovchilik kuzatilishi mum kin. Bunday hollarda mijozga bu muolajalarning ahamiyatini hamda ularni jismoniy og‘riq qoldirish uchun zarurligini tushuntirib berish lozim. Jismoniy yordam nafaqat kechiktirib bo‘lmaydigan hollarda, balki hayz vaqtidagi og‘riqlarda, qorin pastidagi bel va bel sohasidagi og‘riqlarda va boshqa

hollarda ham ko‘rsatiladi. Bunday hollarda mijozg a o‘z-o‘zini parvarishlashi kerakligini tushuntirib o‘rgatilishi lozim. Agar mijozga jarrohlik amaliyoti o‘tkaziladigan bo‘lsa, hamshiralik parvarishi jarrohlikdan oldin va keyin yuzaga keladigan og‘riqlarda ham ko‘rsatilishi kerak. Bunda jarrohlik muolajasi va anesteziya turiga bog‘liq parvarish ko‘rsatiladi. Jarrohlikdan so‘ng og‘riqlar kuzatilishi mumkin, asoratlarni oldini olish va tez kunlarda mijoz sog‘ayib ketishi uchun hamshiralik parvarishini to‘g‘ri olib borish zarur, buning uchun mijoz holatini o‘zgartirib turishi kerak, chunki bu ilmiy isbotlangan hamshiralik parvarishining asosi hisoblanadi. Muolajalarni bexatar o‘tkazish maqsadida bemorni tekshirishda hamda tashxislash o‘tkazganda hamshiralik parvarishi katta ahamiyatga ega. Ginekologik kasalliklarda hamda somatik kasalliklarda tekshirish asosiy usul hisoblanadi. Bunday hollarda bemorga tekshirish usuli haqida tushuntirish va uning ruxsatini olish kerak. Mijoz bunday vaziyatda o‘zini noqulay sezib, uyalishi mumkin. Shuning uchun mijozni tekshirayotganda u bilan gaplashib, uyatli joylarni berkitib turish kerak. ruhiy ijtimoiy yordam. Og‘riqni jismoniy qoldirish tez yordamni talab etadi. Buni esa ruhiy ijtimoiy yordamsiz to‘liq amalga oshirib bo‘lmaydi. Ko‘p hollarda yordam ko‘rsatishda jismoniy, ruhiy va ijtimoiy yordam barobar ko‘rsatiladi. Bu og‘riqlarni ba’zan bir og‘iz so‘z bilan ham qoldirish mumkin. To‘g‘ri aytilgan so‘z mijozning bezovtaligini hamda qo‘rquvini qoldirishda katta ahamiyatga ega. Mijozning oilasi uchun qo‘llanma. Hamshira o‘rni – bu nafaqat yordam ko‘rsatish, balki mijoz holatini tushunish hamda tez fursatda sog‘ayishi uchun pedagogik qobiliyatga ega bo‘lishi lozim. Pedagogik pozitsiya bu mijozning o‘z sog‘lig‘ini nazorat qilishini o‘rgatishdir. Bu usul yordamida mijoz jinsiy yo‘l bilan yuqadigan yuqumli kasalliklardan va turli xil yallig‘lanish kasalliklardan saqlanishi mumkin. Jinsiy a’zolarning nuqsonlarini aniqlash maqsadida maktab, oila va ish joylarida sanitar-oqartuv ishlari olib borishga ega bo‘lish ham pedagogik pozitsiya hisoblanadi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Ya.N. Allayorov. Reproduktiv salomatlik va kontratseptiv texnologiya.– T.: «Istiqlol» nashriyoti, 2005. 2. Я.Н. Аллаёров, М.И. Расулова, Д.У. Юсупова. Патологик акушерлик.– Самарқанд, 2007. 3. Ya.N. Allayorov. Akusherlik.– T.: «O‘zbekiston Milliy entsiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti, 2008. 4. Ya.N. Allayorov, N. I. Zokirova, A. T. Safarov, F. Q. Asqarova. Akusherlikda shoshilinch yordam.– Samarqand, 2009. 5. Р.У. Арзиқулов. Репродуктив саломатлик асослари. – T.: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2010. 6. Ю.А. Гуркин, В.И. Грицюк. Гинекология. Справочник семейного врача. Москва – Санкт-Петербург, 2005. 7. В.И. Дуда, В.И. Дуда, И.В. Дуда. Акушерство.– Минск: «Вышэйшая школа», 2004. 8. M.F. Ziyayeva, G.X. Mavlyanova. Ginekologiya. – T.: «O‘qituvchi» nashriyot matbaa ijodiy uyi, 2007. 9. Н.Е. Кретова, Л.М. Смирнова. Акушерлик ва гинекология. – T.: «Ибн Сино» номидаги нашриёт, 1991.

O'xshashlar

Onalikda hamshiralik parvarishining o‘rni va ahamiyati

Onalik va bolalikni himoya qilish tuzilmasida (strukturasi) parvarish faoliyati

Hozirda va kelajakda onalikda hamshiralik parvarishining takomillashuvi sog‘liqni saqlash statistikasi haqida tushuncha

Onalik haqida tushuncha

Klinik farmakologiyaning pediatriyadagi o‘ziga xos tomonlari