Этиологрия ва патогенези - Tibbiyot - Referatlar

Этиологрия ва патогенези

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

113 KB

Ko'chirib olish

Этиологрия ва патогенези Режа: 1. Яра касаллигининг клиник турлари 2. Этиология 3. Патогенез

ТАРИФИ . Қайталаниб турувчи ва жадаллашишга мойил касаллик бўлиб, меъда ва ўн икки бармоқ ичакда яра иллати содир бўлиши билан ифодаланади. ТАРҚАЛИШИ. Балоғатга етган аҳолининг 2-5% яра касаллигига чалинган, кўпинча 25-30 ёшлардаги эркакларда учрайди. Дуоденум яраси меъдага нисбатан 3 марта кўп. Яра касаллиги кўпайишини урбанизация, тартибсиз овқатланиш, ташқи муҳитнинг ифлосланиши ва тўқима гипоксиясининг ривожланиши билан боғлайдилар. ЭТИОЛОГИЯСИ.  Алиментар омил - одатдаги овқатланиш ритмини ўзгариши, ўткир таъсирловчи (қовурилган, аччик, шўр, дудланган) таомларни истеъмол қилиш натижасида шиллик парданинг шикастланиши гастри н ни кўп ми к дорда ажралишини вужудга келтиради, бу ҳолат меъда гиперсекрецияси билан кузатилади. Овқат ҳажми ҳам аҳамиятли: кўп микдорда овқатни қабул қилиш натижасида меъданинг механик чўзилиши шира ажралишини кучайтиради.  Табак чекишлик яра ривожланишига шароит туғдиради. Никотин меъда қон томирларини торайтиради, шира ажралишини ва меъда моторикасини кучайтиради; меъда ости бези бикарбонат секрециясини камайтириши мумкин, бу ҳолат ўн икки бармок ичакда РН ни пасайтиради, меъда пепсиноген ажралишини кучайтиради.  Алкогол - шиллик пардани бевосита таъсирлайди ва меъда шираси ажралишини кучайтиради.  Дори-дармонлар. Кўп микдорда аспирин ва бошқа яллигланишга қарши носпецифик моддалар (ЯҚНМ) қабул қилган артритли беморларнинг тахминан 30 фоизида яра вужудга келиши аниқланган.  Давомли ёки тез-тез қайталанувчи асаб-руҳий тарангланиш, бош миянинг механик шикастланиши (чайқали ши), нерв системасининг дистрофик ўзгаришлари, бошқа аъзолардан рефлектор таъсир натижасида мия ости ва гипоталамус фаолиятига мия пўстлоғи таъсирининг бузилиши, адашган нерв марказининг барқарор қўзгалиши яра касалликлари ривожланиши сабабларидан бўлиши мумкин.  Буйрак усти, мия ортиги (гипофиз) ва жинсий безлар гормонлари бошқаруви механизмларининг бузилиши хасталикнинг вужудга келишида алоҳида ўрин эгаллайди. Глюкокортикоидлар меъда шираси таркибидаги хлорид кислотаси микдорининг кўпайишини ва унинг хазм таъсири кучайишини вужудга келтиради. Баъзи беморларда стероидли гормонларни қўллаш меъда ва ўн икки бармоқда яра ривожланиши натижасида кон кетишни чақиради. Аёлларда, эркакларга нисбатан, яра касалликни кам учраши ту-

хумдон гормонининг таъсири билан боглиқ. Эҳтимол, эстерогенлар яра касаллиги ривожланишини тўхтатади. Маълумки, хомиладорлик яра битишига ижобий таъсир кўрса- тади, менопауза эса, яра касаллиги ривожланишига сабабчи бўлади. Хайз кўриш даврида хасталикнинг зўрайиши қонда эстерогенлар миқдорининг камайиши билан боғлик .  Ирсий омиллар: 1. якин кариндршларда хасталикка чалиниш хавф-хатари 10 мартадан ортиқ. 2. О ( I ) гуруҳ қонли одамларда яра касаллигига дучор бўлиш эҳтимоли 30-40 % дан юқори .  Инфекция - хеликобактер пилорининг яра чақирувчи (улцероген) штамлари аниқланган. Антрал бўлимнинг шиллиқ пардасида Неlikobасtег руlоri (НР) мавжудлиги меъда яра касаллигида 68-90%, ўн икки бармоқ яра касаллигида 63-100% беморларда аниқланган. ПАТОГЕНЕЗИ. Яра касаллиги ривожланиши механизми асосида «тажовузкор» ва «ҳимоячи» омиллар ўртасидаги физиологик мувозанатнинг бузилиши ётади. Тажовузкор омиллар:  меъда ширасининг хлорид кислотаси ва пепсин;  ўн икки бармоқ ичакдан ўтнинг (дуоденал-гастралгик рефлюкс) ошқозонга тушиши;  меъда ва ўн икки бармоқ ичак дисмоторикаси;  Неlikobасtег руlоri  Гистамин ва серотонин кислотали пептик омил фаоллигини оширади ва мембрана ўтказувчанлигини кучайтиради. «Ҳимоячи» омиллар:  таркибида нейтрал мукополисахаридлар бўлган меъда ва ўн икки бармок; шиллиги;  сиало- ва сулфомуцинлар;  тўқима регенерацияси;  нормал маҳаллий қон айланиши;  баъзи бир хазм гормонлари - секретин, гастрон, энтерогастрин меъда яраси ривожланишида «ҳимоячи» омилнинг заифланиши, ўн икки бармок; ярасида эса «тажовузкор» омилнинг кучаймши аҳамиятга эга. ТАСНИФИ.  Клиник-морфологик белгиларига қараб: меъда яра касаллиги ва ўн икки бармоқ яра касаллиги тафовути қилинади.

 Шикастланишнинг жойлашишига қараб: кардия қисми, меъданинг кичик эгрилиги, меъданинг препилорик бўлими, ўн икки ичак пиёзчасида, пиёзчадан ташқари бўлим (постбулбар) яра касаллиги.  Кечиши даврига қараб: зўрайиши, зўрайиш сўниши, ремиссия.  Кечиши огирлигига қараб: хатарсиз чўзилувчан (барқарорли), жадаллашувли. 1.Хатарсиз кечишида яра иллати кичик, юза, қайталаниши кам, асоратсиз; консерватив даво бир ой чамасида ифодаланган ижобий самара беради; 2. Чўзилувчан кечишида даволаш самарадорлиги етарли эмас, узок вақт давом этади, бир йил ичида қайталаниши мумкин; 3. Жадалашувли кечишида даволаш натижаси паст, асоратлар ривожланиши мумкин, қайталаниши тез-тез; 4. Асоратлар мавжудлигига қараб: асоратлашган ва асоратлашмаган. КЛИНИК ҚЎРИНИШИ. Меъда ва ўн икки бармоқ ичак яра касаллиги баъзан белгисиз кузатилади. Хасталикнинг мазкур турида жараён тўсатдан қон қусиш ёки яра тешилиши кўриниши билан ифодаланади. Ўн икки бармок ичак «соқов» ярасида нажас кора-рангда бўлади (таркибида қон мавжудлиги хисобига), кўпинча . Шикоятлари: Огриқ - хасталикнинг зўрайиши даврида етакчи белги хисобланади. Огриқ сезгисини вужудга келтирувчи сабаблар қуйидагилар: 1 . меъда ва пилорус мускулларининг кискариши; 2 . томир девори кисқариши натижасида вужудга келувчи ишемия; 3 . яллигланиш жараёни натижасида қоринпарда таъсирланиши; 4 . нордон меъда шираси иштирокида яра сатхининг таъсирланиши. Жойлашиши - яра меъданинг кичик эгрилигида жойлашганда оғрик қориннинг юкори соҳасида (тўш суягининг ханжарсимон ўсимтаси остида), ўн икки бармоқда - ўрта чизиқдан ўнг томонда эпигастрия соҳасида, кардия бўлимида эса ханжарсимон ўсимта орқасида вужудга келади. Лекин огриқнинг атипик жойланишлари ҳам кузатилади (чап қовурга остида, эссимон ичак соҳасида, белнинг ўнг томонида, ўт пуфаги ўрнида). Тарқалиши ҳам турлича: яра кичик эгриликда жойлашганда огрик аксарият ўрта чизиқдан ўнг томонда эпигастрия соҳасида, кардия бўлими ярасида - ханжарсимон ўсимта ортида; ўн икки бармок ичакда эса - киндикдан 5-7 см юқорида сезилади. Огриқнинг кучайган даврида тарқалиши кардия бўлими ярасида - юқорига ва чапга, ўн икки бармок пиёзчаси ярасида - ўнг қовурга остида кузатилади.

Таомни қабул қилишга қараб қуйидаги турларга бўлинади:  эрта огриқ - овқатлангандан 0,5-1,5 соат ўтгач,  кечки - 2-4 соатдан сўнг;  тунги  «оч қорин» оғриқлари. Эрта (барвакт) о г риқ кўпинча меъданинг юк ори бўлимидаги ярада, кечки-меъданинг антрал қисми ва ўн икки бармоқ ичак ярасида кузатилади. Кучайиши – одатда дагал, шўр, аччиқ, қовурилган таомлар истеъмол қилгандан сўнг ривожланади. Дуоденум ярасида огриқ «оч қоринга» ва тунда содир бўлади, овқат ёки сўда эритмаси истеъмолидан сўнг, қоринга иситқич қўйгач, кусишдан сўнг пасаяди. Перигастрит ва перидуоденитда огрик жисмоний меҳнатда кучаяди. Фарқланиш хусусиятлари:  даврийлик - зўрайиш ва ремиссия даврларининг алмашиниши;  ритмлилик (уйғунлик) - огриқнинг овқатланишга боглиқлиги;  мавсумлик - хасталик аксарият, баҳорда ва кузда, баъзи-ларда эса қишда ва ёзда зўраяди; овқат, антацидлар, антихолинергик дорилар қабул қилгач, қоринга иситкич қўйгач ёки қусишдан сўнг оғриқ камаяди ёки йўқолади. Қусиш - яра касаллигининг иккинчи белгиси бўлиб, меъда ярасида кўпроқ, ўн икки бармоқ ярасида эса камроқ кузатилади. Кусиш яра касаллигида кўнгил айнишисиз, огриқнинг энг кучайган даврида содир бўлади. Наҳорда фаол меъда ширасининг ажралиши кўпинча қусиш билан кузатилади. Овқат қолдиқлари билан эрталабки қусиш меъданинг эвакуатор фаолиятининг бузилишидан далолат беради. Қусишнинг икки тури тафовут қилинади:  гиперсекреция таъсирида яра сатҳининг таъсирланишига боглиқ;  меъда пилорик бўлимининг стенози ёки унинг давомли қисқариши натижасида содир бўлувчи қусиш бемор ҳолатини енгиллаштиради. Диспепсия ҳолатлари. Жигилдон қайнаши аксарият овқатлангандан сўнг, кам ҳолларда - наҳорда кузатилади. Бу ҳолат ҳар вақт ҳам маъда гиперсекрецияси туфайли содир бўлмайди. Унинг механизми қизилўнгач ва ошқозон мотор фаолиятининг бузилиши билан боглиқ, яъни антиперисталтика натижасида меъда ширасининг қизилўнгачга тушиши натижасида вужудга келади. Нордон кекириш - кардия бўлимининг етишмовчилиги ва ошқозон ички босимининг кўпайиши натижасида меъда ширасининг қизилўнгачга кайтиб тушиши (регургитацияси) билан боглиқ.

Кўнгил айниши, палағда тухум ҳидли кекириш асоратсиз яра касаллигида кам учрайди. Мазкур симптомлар давомли спазм ва пилорусни ёки ўн икки бармоқ ичак пиёзчасининг яллигланиш шиши туфайли меъда эвакуатор фаолиятининг бузилишини кўрсатади, ремиссия даврида бу ҳолатнинг сақланиши пилоруснинг чандиқли стенозидан дарак беради. Иштаҳа яра касаллигида, кўпинча ўн икки бармоқ ичак ярасида, сақланибгина қолмай, гоҳида кучаяди, лекин беморлар огриқ қўрқинчидан таом истеъмолини чегаралайдилар, натижада орюушйдилар. Қабзият хасталикнинг зўрайган даврида кузатилади, овкат табиати, кўрпа-тўшак тартиби ва йўгон ичак нерв-мушак тонусининг бузилиши билан боглиқ. Кўздан кечириш - беморнинг умумий холати қониқарли қолади, тил сатҳи одатда тоза, нам. Пальпация. Хасталикнинг зўрайиш даврида яра меъданинг олдинги ёки ён деворида ёки ўн икки бармоқ ичак ичида жойлашган бўлса қорин пардасининг таъсирланиши натижасида қорин мушакларининг таранглашиши (тўгри мушакнинг юқори қисми дефанси) кузатилади. Гохида наҳорда «шовуллаш» шовқини аниқланади, бу ҳолат меъда ширасининг гиперсекрецияси билан чақирлиши мумкин ёки меъда чиқиш қисмининг торайиши белгиси (спазм, стеноз) ҳисобланади. ЛАБОРАТОРИЯ ТЕКШИРИШЛАРИ. Секрецияни кучайтирувчилардан (гистамин) фойдаланиб меъдани фракцион усулда зондланганда, кўпинча шира миқдорининг кўпайганлиги ва унинг юқори кислоталилиги аниқланади. Меъда ширасининг гиперсекрецияси адашган нерв қўзғалувчанлигининг ортиши ва кўп миқдорда гастрин ажралиши натижасида чақири- лади. Меъда шиллик пардасининг морфологик ва функционал ўзгаришлари - париетал хужайралар микдорининг кескин кўпайиши, юборилган гистаминга жавобан меъда секретор фаоллигининг кучайиши кузатилади. Нажасда яширин қон аникланиши, периферик қонда ретикулоцитоз топилиши қонаётган яра мавжудлигини тасдиқловчи далил ҳисобланади. Сийдикда кўпинча протеолитик фермент - уропепсин микдорининг кўпайиши аниқланади. Уропепсинни текшириш усулида меъда ширасининг кислоталик даражаси тўррисида зондлашсиз маълумот олинади. Рентген текширишлари :

Морфологик (бевосита) белгилар: яра «токчаси», яранинг чандиқ билан битиши натижасида ошқозон ва ўн икки бармок ичак шаклининг барқарор ўзгариши. Функционал (билвосита) белгилар: ярага («токчага») йўналган меъда танасининг катта эгрилигидаги регионар спазми, перисталтика кучайиши, наҳорги гиперсекреция. Гастрофиброскопия - яра нуқсони шаклини, ҳажмини, чуқурлигини, асоратлар борлигини аниқлайди. ТАШҲИСИ клиник маълумотларга (хасталик зўрайишининг даврийлиги, мавсу- мийлиги, ритмлилиги, лаборатория, рентген ва эндоскопия маълумотларига асосланади). ҚИЁСИЙ ТАШҲИСИ клиник белгилари ўхшаш касалликлар билан ўтказилади. Сурункали гиперацидли гастритнииг кўп белгилари (огриқ, жигилдон қайнаши, кекириш, қусиш) яра касаллиги билан умумий. Яра касаллигида, гастритдан фарқи, оғриқ шиддатли ва овқатланишдан сўнг содир бўлади. Гастритга «очлик» ва «тунги» огриқ, хас- таликнинг цикл билан кечиши ва мавсумий қайталаниши кам характерли. Яра касаллигини сурункали гастритдан фарқлашда рентген ва эндоскопия текширишлари муҳим аҳамитга эга. Ҳаётда бу икки касаллик биргаликда кечиши хам мумкин. Сурункали холециститда огриқ хуружи ёглиқ таом истеъмолидан кейин кучаяди, бир неча кун безовта қилади, эпигастрия ёки ўнг қобирга ости соҳасида жойлашади, ўнг елкага ва кўкракка тарқалади, қусишдан сўнг огриқ босилмайди. Сурункали холециститда меъда секрецияси паст, яра касаллигида эса баланд. Дуоденумни зондлаш (лейкоцитлар- эпителия хужайралари ва шиллиқ кўп миқдорда) ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Меъда фаолиятининг бузилишида ҳам яра касаллигига ўхшаш жигилдон кайнаши, «очлик» огриги, меъда гиперсекрецияси кузатилади. Лекин, функционал диспепсияларда огриқни овкатланишга ва хасталикни цикл билан к-чишига аник борлиқлиги кузатилади. Анамнезда ошқозондан қон кетганлигига кўрсатма, яра борлигини тасдиқловчи рентген ва эндоскопия маълумотлари, нажасда яширин қон топилиши функционал бузилишларни инкор қилади. ЯРА КАСАЛЛИГИНИНГ КЛИНИК ТУРЛАРИ. Хасталикнинг клиник кўринишлари яра жойлашишига, бемор ёшига ва жинсига, асоратлар характерига боғлик. Ўн икки бармоқ ичак яра касаллигини ошқозон ярасидан фарқи, «кечки», «очлиқ» ва «тунги» огриқлар, меъда шираси кислоталигининг кўпайиши, тез-тез қон оқиши ва кам ҳолларда ўсмага айланиши характерли.

Ёшлик чоғлардаги яра касаллиги ўзига хос хусусиятга эга: доимо ўн икки бармок; ичакда жойлашади, кучли огриқ хуружлари, меъда ширасининг юқори кислоталиги, тез- тез қайталаниши билан кузатилади, меъда пилорик бўлими стенози кўпроқ учрайди. Аёлларда яра касаллиги кўпинча яширин кечади, яра тешилиши ва қон кетиши асоратлари, эркакларга қараганда, кам учрайди. Яра касаллигининг аёлларда енгил ке- чиши, эҳтимол, тухумдон гормони таъсири билан боғлиқ. КЕЧИШИ турлича. Ташҳис эрта аниқланганда ва хасталик тўғри даволанганда мутлақо согайиш мумкин. Гоҳида жараён кўп йилларга чўзилади, гоҳ пасаяди, гоҳ вақти- вақти билан зўраяди. АСОРАТЛАРИ 1. µон кетиши – ±он аралаш ±усу±, ±ора ахлат, гемоглобин ва эритроцитларнинг камайиши ани±ланади. 2. Привратник стенози – эпигастрал со³ада о²ирлик, пала²да тухум хидли кекириш, ов±атдан кейин ±айт ±илиш, вазн камайиши. 3. Перфорация – перитонит белгилари. 4. Пенетрация – ±°шни аъзоларни зарарлиниши 5. Ярани саратонга айланиши – фа±ат ош±озон яраси саратонга айланиши мумкин 6. Перигастрит, перидуоденит – ош±озон ва 12 бармо±ли ичак атрофидаги клетчаткаларнинг ялли²ланиши. 7. Реактив гепатит – жигар функциясининг бузилиши ва катталишиши, ±°зиш даври с°нганда °з ³олиги келиши. 8. Реактив панкреатит – яра касаллигининг ±°зиш даврида меъда ости безини функциясининг бузилиши, ремиссияда меъёрига келиши. ДАВОСИ. Ошқозон ва ўн икки бармок ичак яра касаллигини даволаш консерватив ва жарроҳлик усуллари билан бажарилади. Асоратланмаган яра касаллигида даволаш консерватив воситалар ёрдамида мунтазам комплекс равишда, ўзига хос ҳолда (индивидуал) ўтказилади. Жарроҳлик усули фақат асоратли хасталикда қўлланилади. Консерватив даво мақсади хасталик зўрайишини олдини олиш, ҳамда яра нуқсони битишини тезлаштиришдан иборат. Консерватив даволаш патогенетик тамойил (принцип) асосида бажарилади: меъда шираси ажралишини пасайтириш, унинг таркибидаги хлорид кислотасини ва пепсинни бириктириб олиш, шиллиқ парда ҳимоя фаолиятини,

хужайралар регенерациясини ва маҳаллий қон айланишни созлаш, хеликобактер пилорига қарши антибактериал моддаларни кўллаш тавсияқилинади. Давони индивидуализациялаш (ҳар бир шахснинг ҳислат ва хусусиятларига қараб даволаш) хасталикни даволашда муҳим шарт-шароитлардан ҳисобланади. Хасталикни тури ва босқичини аниқлаш, меъда ва ўн икки бармок ичакнинг функционал ва анатомик ҳолатини ҳисобга олиш лозим. Хасталикни босқичма-босқич даволашга амал қилиш керак: стационар (хасталик қўзиган даврда), тиклаш (реабилитация) бўлими (қўзишнинг сўниш даврида), поликлиниканинг гастроэнтеролигик кабинети (диспансеризациялаш, қайталанишга қарши даво ўтказиш, профилактика чоралари). Касалликнинг зўрайиш даврида беморлар касалхонада даволанадилар. Асосий даволаш воситаларига беморнинг ўринда ётиб тузалиш тартиби, даволи овқат , дори-дармон воситалари ва иссиқлик муолажалари киради. Жиддий ўрин-кўрпа режаси 1-2 хафта қўлланилади, 3-4- хафтадан 1 сутка давомида 1-3 соат ўриндан туриб юришга рухсат берилади. Беморнинг ўринда ётиб тузалиш тартиби даволашнинг бошланғич даврида овқат калорияси чегараланганлиги туфайли беморнинг энергетик имкониятларини тежаш заруриятидан келиб чиқади. Тамаки чекиш ва спиртли ичимликларни ичиш ман қилинади. Даволи овқат - комплекс даволашда иккинчи асосий омил. Парҳез таом ҳам механик, ҳам кимёвий авайлайдиган, яъни меъданинг секретор фаолиятини қўзғатмайди- ган, кислоталикни пасайтирадиган, меъда шиллиқ пардасини таъсирламайдиган бўлиши керак. Овқатланиш тез-тез (кунига 5-6 марта) буюрилиб, таом яхши қайнатилган, буғда пиширилган, эзилган булиши лозим. Овқатланишда ёғлик гўшт, балиқ, қанатилмаган сабзавот ва мевалар, туз-ланган ва дудланган гўшт маҳсулотлари, консервалар, кол- басалар, аччиқ ва шўр таомлар истеъмол қилиш таъқиқланади. Кейинчалик овқат таркибида оқсил, ёғ, карбон сувлар, витаминлар, микроэлементлар физиологик меъёрда бўлиши шарт. Лекин парҳез таомларнинг яра битиши тезлигига бевосита таъсирини тасдиқловчи далиллар йўқ. Сут махсулотлари аслида зарар, чунки сут таркибидаги калций ва оқсил гастрин ажралишини стимуллаши (қўзғатиши) ҳисобига кислота секрециясини кўпайтиради. Дори-дармонлар билан даволаш патогенетик тамойил (принцип) асосида бажарилади: меъда шираси ажралишини пасайтириш, унинг таркибидаги хлорид кислотасини ва пепсинни бириктириб олиш, шиллиқ парда ҳимоя фаолиятини, хужайралар регенерациясини ва маҳаллий қон айланишни созлаш, хеликобактер пилорига қарши антибактериал моддаларни қўллаш тавсия қилинади.

 Н 2 рецепторлар антагонистлари - узоқ вақт давомида меъда шираси кислоталигини пасайтиради, яра битишини тезлаштиради, хасталик қайталанишини камайтиради. Циметидин (тагамет) - нонуштадан сўнг ва уйқу олдидан 400мг. Ранитидин - уйқудан олдин 300 мг дан. Фамотидин - 20 мг дан 2 марта ёки 40 мг уйқудан олдин. Омепро зо л - кунига 20 мг дан 1 марта 4-6 хафта мобайнида. Ранисан - 1 таблеткадан кунига 2 марта.  Антацидлар. Н 2 рецепторлар антагонистларига ўхшаш яра битишини тезлаштиради. Силикат асосидаги алюминий ва магний антацидлари меъда шираси тажавузкорлигини пасайтириш мақсадида қўлланилади. Таркибида Са 2+ иони бўлган антацидларни қабул қилишлик тавсия қилинмайди, чунки улар гастрин секрециясини кучайтиради, меъда шираси кислоталилигини оширади. Магний сақловчи антацидлар буйрак етишмовчилигида қулланилмайди, чунки токсик Мg 2+ ионининг тўпланиши вужудга келади. Эрийдиган антацидлар:  магний оксиди.  магний карбонати.  магний триксиликати.  викалин, викаир ёки ротор. Эримайдиган антацидлар:  алмагел ёки флатугел - 1-2 дозаланган қошиодан 4-5 маҳал;  фосфалугел - 1-2 пакетдан кунига 4-5 марта.  пее-хоо ёки алугастрин 30 мл дан кунига 4-5 марта. Холинблокаторлари - М холинреактив системани қамал қилади ва.уларни ацитилхолинга сезувчанлигини оширади, натижада адашган нервнинг қўзғатувчи таъсири йўгқолади, меъда секрецияси камаяди, меъда силлиқ мушак қўзғалиши пасаяди.  Метацин - 0,1 % эритмадан 1 мл кунига 2-3 марта тери остига.  Платифиллин - 0,2 % эритмадан 1-2 мл дан 2 махал тери остига.  Сулпирин (эгнолин) - 2 мл дан 2 махал мушак орасига ёки 50 мг дан 3 махал овқатдан олдин.  Пробантин - 15-30 мг дан кунига 3 марта овқатланишдан олдин.  Гастроцепин - 2 таблеткадан эрталаб ва кечқурун овқатдан олдин.  Гастробамат, гастрипон - 1-2 таблеткадан 2-3 марта кунига овқатдан олдин. Спазмолитиклар.

 Но-шпа.  Папаверин. Репарантлар - тўқима модда алмашинишини созлайди.  оксиферрискарбон натрий 30-50 мг дан мушак орасига ҳар куни.  Солкосерил - 2-4 мл дан мушак орасига.  Винилин - 3-5 капсула уйқудан олдин ичилади.  облепиха ёғи - 10 мл дан овк;атдан олдин кунига 2-3 марта ичилади.  П-витамини 0,1 г дан 3 маҳал овқатдан олдин ичилади.  В,, В 2 , В„, В 12 , В 15 , С, А витаминлар. Шиллиқ пардани ҳимояловчилар яра сатҳини ўраб олиб битишини тезлаштирадилар: Сукралфат - алюминийнинг органик тузи - 1 г дан таблетка ёки кукуни овқатдан 30- 40 олдин 3 марта ва тўртинчиси уйқудан олдин 4-6 хафта мобайнида ичилади. Висмутнинг коллоидли субцитрати - 1-2 таблеткадан овқатдан 30-40 дақиқа олдин ёки эритмадан 5-10 мл олиб, 15 мл сувга аралаштириб овқатдан олдин 4 хафта ичилади. Булар антацидлар билан биргаликда қабул қилинмайди. Мазкур органик моддалар яра иллатидан ажралаётган оқсил ва аминокислоталар билан қўшилиб, яра сатҳида ва атрофида хлорид кислотаси ва пепсиннинг салбий таъсирига чидамли ҳимоя қаватини вужудга келтиради, лекин кислота ажралишини камайтирмайди. Антацидлар висмут таъсирини пасайтиради, шунинг учун уларни висмут қабулидан бир соат олдин ёки кейин бериш керак. Е 2 ва ¥ 2 простогландинлар - меъда шиллиқ эпителиясига ҳимоя хусусиятини бажарадилар; улар кон айланишни кўпайтирадилар ва гастрин таъсирида стимуллаштирилган кислота секрециясини пасайтирадилар. Яра касаллигини даволашда простогландинларнинг синтетик ўхшашлари (простациклин, риопростил, энаростил) қўлланилади. Антибактериал терапия.  Денол.  Метронидазол.  Амоксициллин.  Трихопол. Физиотерапия. Хасталикнинг ўткир ва ярим ўткир даврларида оғрик хуружини тўхтатиш ёки камайтириш максадида қоринга иситқич, эпигастрия соҳасига папаверин, платифллин, новакаин, пирилен, фубромеган электрофарези, электр уйқуси, доимий магнит майдони. Чала ремиссия даврида - сантиметрли, дециметрли тўлқин, индуктотермия қўлланилади. Тўла ремиссия даврида носпецифик резистентликни

ошириш, гастродуоденал системаси трофикасини яхшилаш максадида эндоназал усулида тиамин электрофорези, ёқали усулда новокаин электрофорези, қоринга апликация усулида парафин, тиббий балчиқ , маъдан сувлари ичиш тавсия қилинади. Халқ табобати. Даволашда меъда шираси ажралишини, меъда ва ичак девори қисқаришини камайтирадиган, шиллиқ пардани қопловчи, асабни тинчлантирувчи, яра битишини тезлаштирувчи гиёҳдан тайёрланган дори-дармонлар қўлланилади: 1. Қоринга иситқич кўйилади:  қорақиз (иттиканак), катта қончўп, далачой, барги-зубдон 10 граммдан олиб, майдаланади, аралашманинг 15 граммига 200 мл қайноқ сув қуйиб, 2 соат дамлаб қўйилади, сузиб, 1 ош қошикдан овқатдан 1 соат олдин 3-4 маҳал ичилади.  100 г сувга 10 г қизилмия илдизи, 6 г апельсин пўстини солиб, секин оловда бошлангич ҳажмигача буғлантирилади, сўнгра 60 г асал кўшиб, ҳаммасини кун бўйи 3 бўлиб ичилади. Даволаш давомати 1 ой.  Тозаланган картошкани эмалли кастрюлкада тузсиз қайнатилади, сузиб 1/2 стакандан 3 маҳал ичилади.  Янги тайёрланган карам шарбатидан 1/2 стакандан овқатдан 1 соат олдин, илиқ ҳолда кунига 3-4 марта ичилади (40 кун мобайнида).  Чирғаноқ е гадан 3-4 хафта мобайнида 1 чой қошикдан овқатдан 1 соат олдин 3 маҳал истеъмол қилинади.  Я нги тайёрланган картошка шарбатидан 1/2 стакандан овқатдан олдин кунига 2 марта ичилади.  1 стакан бодрезак мевасига 1 стакан қайноқ сув қуйиб, 2 соат дамланади, сузиб, 2 ош қошивдан овқатдан олдин 3-4 маҳал қабул қилинади.  Баргизуб қуруқ баргини қайноқ сувда дамлаб, чой сифатида ичилади (миедори деярлик чегараланмаган).  Янчилган наъматак мевасининг 1 стаканига 2 стакан қайноқ сув қуйиб, 10 дақиқа мобайнида қопқоги ёпилган эмалли идишда қайнатилади, сўнгра 1 сутка тиндирилади, сузиб, 1/2 стакандан овқатдан олдин кунга 3 марта ичилади.  Мўмиё асилни тана вазнига қараб 0,2-0,5 г сутда эритиб, наҳорга ва кечқурун уйқудан олдин 25-30 кун мобайнида ичилади. 2. Зарда қайнашига қарши:  Картошка. ёки сабзини шарбатини тавсия қилинади.  3-4 дона фаоллашган кўмир илиқ чой билан ичилади.

 тиллабош ўсимлигининг 1 ош қошиғига 1,5 стакан қайноқ сув қуйиб, 30 дақиқа ўраб қўйилади, сузиб, 1 ош қошивдан овқатдан ярим соат олдин 3 маҳал ичилади. ПРОФИЛАКТИКАСИ.  Асаб тарангланишини йўқотиш.  Тамаки чекишликни чеклаш.  Алкогол ичишликни тўхтатиш.  Уйда ва ишда гигиена нормаларини сақлаш. АМАЛИЁТДАН МИСОЛЛАР: 27 ёшли хайдовчи поликлиникага куйидаги шикоятлар билан мурожат килди - эпигастрал сохада огрик, огрик овкатлангандан сунг 1,5-2 соат утиб ва кечаси кучаяди, жигилдон кайнаш, кабзиятга, озишга. Бир неа ойдан бери касал. Сураганда бемор регуляр овкатланади, купинча курук овкатлар, чекади, спиртли ичимликлар истъемол килади 1-2 марта хафтасига. Беморнинг отаси яра касаллиги билан огриган. Курувда семизли мойиллик, жиззаки. Упкада везикуляр нафас. Юрак тонлари аник. Пульс 60та бир минутада ритмик. АКБ 90/60 мм.рт.ст. Тили нам, ок караш билан копланган. Корни пальпацияда юмшок, огрик эпигастрал сохада урта чизикниг унг томонидан. ДЕМОНСТРАЦИОН МАТЕРИАЛ: Мавзу буйича мультимедияда слайдлар курсатилади. Мавзу буйича 1 та бемор тахлил килинди. ХУЛОСА Демак, ошкозон ва ун икки бармокли ичак яра касаллиги тиббиёт амалиётида кенг учрайди. Уларни °з ва±тида ани±лаш, бир-биридан фар±лай билиш, касалликни даволашнинг самарасини оширувчи омиллардан бири б°либ ³исобланади. Касалликнинг ташхисини лаборатор ва функционал текширувлар а³амиятининг катта эканлигини ³исобга олиб, ошкозон ва ун икки бармокли ичак яра касаллигига хос лаборатор ва функционал текширувлардаги °згаришларни фар±лай билиш талаб ±илинади.

Адабиётлар: 1. Бобожонов С.Н. Ички касалликлар. Тиббиёт институтлари талабалари учун Т., Ибн Сино. 2003. 2. Внутренние болезни. Под ред. Ф.Комарова, В.Г. Кукеса, А.С. Сметнева. 2-ое перераб. И доп. Изд. М.Медицина. 1990., с 454-460. 3. Внутренние болезни. Лекции для студентов и врачей. Под ред. Б.И. Шулутко. – Л., 1991. С 364-373. 4. Внутренние болезни. В 10 книгах, ред. Т.Р.Харрисон, книга 6, перевод с английского языка. Под ред. Е.Браунвальд. М., Медицина, 1993. Инфекционные заболевания мочевых путей. Пиелонефрит и родственные с ними состояния. Уолтер Е.Стамм, Марвин Турн. С 341-342. 5. Маколкин В.И. Овчаренко С.И. Внутренние болезни. Руководство к практическим занятиям. М. Медицина. 1994. 6. Камолов Н.М. Куйлиев М.У. Ички касалликлар. Укув кулланмаси.- Т. Ибн Сино. 1991. 7. Моисеев В.С., Сумарков А.В. Внутренние болезни и ихособенности в тропиках. Учебное пособие. –М., Медицина. 1990. С 299-302. 8. Практическая нефрология / А.П.Пелещук, Л.А. Пыриг., Н.Я.Мельман и т.д. Под. Ред. Проф. А.П.Пелещука. 2-е изд. Киев.: Здоровья.1983. 9. Справочник не нефрологии./Авт.: И.Е.Тареева, С.О.Андросова. В.М. Ермоленко и др.: Под ред. ИН.А.Мухина. М., Медицина, 1980 10. У.Б.Шаропов, Ф.Х.Гаффорова, У.И.Шодмонов, У.Б.Шаропов тахрири остида. –Т.:Ибн Сино, 1994. 11. . http :// www . meddean . luc . edu Энциклопедия обследования больного со множеством иллюстраций, краткое описание болезней, тестирование. 12. http :// www . embbs . com Истории болезни, обучение, атлас по КТ, ЭКГ и др.

O'xshashlar

Анемия касаллиги этиологияси патогенези ва фармакотерапияси

Артериал гипертензиялар уларнинг патогенези ва фармакотерапияси асослари

Атеросклероз

С К В

Бош айланишлар ва треморлар этиологияси, патогенези, клиникаси, ташхис қўйиш, қиёсий ташхислаш, даволаш, олдини олиш, реабилитацияси, диспансеризацияси