Sgraffito usulida ishlangan mahobatli rangtasvir kompozitsiyasi bo`lagini ashyoda bajarish - Tasviriy san'at - Referatlar

Sgraffito usulida ishlangan mahobatli rangtasvir kompozitsiyasi bo`lagini ashyoda bajarish

Yuklangan vaqt:

13.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

336.5 KB

Ko'chirib olish

Sgraffito usulida ishlangan mahobatli rangtasvir kompozitsiyasi bo`lagini ashyoda bajarish Reja: 1. Kompozitsiya bo`lagini tanlash. 2. Qalamda karton ishlash. 3. Rangli karton ishlash. 4. Suvoq qatlamlarini tayyorlash. 5. Taglik (korob) tayyorlash. 6. Kalkaga ko`chirish. 7. Chizmatasvirni tayyor suvoq qatlami ustiga o`tkazish. 8. Rangda yakuniy tozalama bo`lak bajarish .

Kompozitsiya bo`lagini tanlash. Sgraffito (italyancha “sgraffito”) - monumental devoriy rasmning yangi turlaridan biri hisoblanadi. U ohakli-qumsuvoq yoki ohakli - sement-qumsuvoqqa rang qo`shib rangli suvoq qatlamlarini pichoqchalar yordamida kesib olish natijasida hosil bo`ladigan devoriy rasm turidir. Suvoq nam holda, qurishdan oldin kerakli rang qatlamigacha kesiladi. Yangi suvoq qilingan devorga nusxasi olingan kalka yordamida tasvir devorga o`tkaziladi va kichik bo`lakchalarga bo`linib amalga oshiriladi. Sgraffito ilk bor XV asrda Italiyada paydo bo`lgan. Binolarni suvoq qilishda katta qismlariga bezak berish zaruriyati tug`ilishidan boshlangan. Keyinchalik bu usul Germaniya, Shvetsariya va Avstriyaga tarqaladi. O`tgan asrni 60 yillarida Sgraffito Rus monumentalist - rassomlar tomonidan ko`p binolarni bezab ommaga taqdim qildilar. Hozirgi davrda ham o`z qimmatini yo`qotmadi. Bu usulda ornamentli bezakdan tashqari mavzuli devoriy asarlar ham yaratish mumkin. Sgraffito suvoqlarini bajarishda birinchi qatlam nisbatan to`liq rangli suvoqdan boshlash kerak. Suvoq qilish binolardagi oddiy suvoq qilish kabi ashyolar yordamida bajariladi. Suvoq qatlamlari 0,2-1 sm qalinlikda amalga oshiriladi. Hamma rangli suvoq qatlamlarini bajarib bo`lgandan keyin biroz qotishini kutish zarur, ya’ni barmoq bilan bosganda oson bosilib barmoq izi qolmasligi kerak. Undan keyin oldindan tayyorlangan kalka orqali tasvimi devorga o`tkaziladi . Qalamda karton ishlash. Sgrafitto mahobatli rangtasvirning turlaridan hisoblanib, qurilish ashyolari asosida bajariladi, ya’ni ohakli suvoq, sementli qumsuvoqning rangli turlaridan foydalanib bajariladi. Ana shu xususiyatni e’tiborga olib, sgrafittoning o`rni va bajarilish joylarini nazarda tutib kompozitsiya ishlanishi muhim ahamiyatga ega. Sgrafitto bajarishda korobning namlikka chidamliligini va namlikda uzoqligini ta’minlash, ishlatilayotgan suvoqning namlikka chidamliligini ham inobatga olish zarur. Sgrafitto binoning interyerida va eksteryerida bajarilishi mumkin bo`lib, kompozitsiya ishlash jarayonida e’tiborga olish kerak. Eksteryerga sgrafitto

kompozitsiya detallari, shakllari yirik, chizmatasviri aniq plastik yechimlarda bajarilsa uzoq masofadan ko`rishda qiyinchilik tug`dirmaydi. Kompozitsiyaning esa binoga monand joylashuvi muvafaqqiyatli chiqishni ta’minlaydi. Rangli karton ishlash. Mahobatli rangtasvir texnikasidan biri bo`lgan sgraffito bajarish uchun eskiz asosida rangli karton bajariladi va undan andoza olinadi. Kalkada bajarilgan andoza suvoq qa tlamlari tayyor bo`lgan devor yuzasiga tasvir nusxasi o`tkaziladi. Rangli kartonga qarab kerakli rang qatlamigacha kesiladi va keraksiz qatlamlar olib tashlanadi. Suvoq qa tlamlarini kesishda devorga nisbatan pisoq keskich 90° burchakda yemas balki 60°-70° burchak ostida bo`lishi kerak. Chunki yomg`ir va chang yigilib qolishi mumkin. Ortiqcha suvoq va qum qoldiqlaridan tozalab pardoz beriladi . Suvoq qatlamlarini tayyorlash. Ohakli - qumsuvoq sgraffitosi eng oddiy turi hisoblanib, suvoqqa etarli tusdagi rang aralashtirib bajariladi. Ohak xamirini suvoq loyi tayyorlaydigan qutichaga solinadi va ozroq miqdordan qum bilan aralashtiriladi. Tayyor bo`lgan oq suyuqlikni tegishli rang pigmenti bilan yaxshilab aralashtiriladi. Ana shu tarzda boshqa kerakli rang suvoqlari ham tayyorlanadi. Rangli suvoq tusi darajasini aniqlashda hamma rangli suvoq loyi tayyor bo`lgandan keyin namligida bir-biriga yaqinlashtirib aniqlanadi. Bunda och rangdagilarini qoramtir to`liq ranglardagilari bilan cho`g`ishtirib ko`riladi va zarur bo`lganda rang kukuni qo`shib aralashtiriladi. Suvoq qilishda 1 mkv tekislikka 1 sm qalinlikda suvoq qilish uchun 10 litr suvoq loyi zarur bo`ladi. Agar 0,3 mm qalinlikda suvalsa 3 mkv tekislikka etadi. Suvoq loyini devordagi tasvirga etishi uchun bir yo`la tayyorlash kerak bo`ladi. Suvoq loyini 3-5 kun ishlatish mumkin. Chunki ohakli - qumsuvoq tezda qotib qolmaydi. Har safar ishlatishdan oldin aralashtiriladi. Sgraffito suvog`ini devorga suvashdan oldin devor eski suvoq qoldiqlaridan tozalanadi va suv bilan yuviladi. Keyin devorni tekislash maqsadida oddiy suvoq qilinadi va keyingi qatlam yaxshi yopishib turishi uchun shaxmat shaklida o`tkir pichoqcha bilan

chizib suvoq qatlamlari navbati bilan amalga oshiriladi. Suvoq qilishda malakali suvoqchiga murojat qilish mumkin. Rangli suvoqlar qorishmasini aniqlashda gipsdan yasalgan plastina ustiga qalinligi 1 sm yuzasi 0,5 dmkv. Shaklidagi qorishmani qo`yiladi. Gipsli plastina qorishma suvini shimib olgandan keyin rangli suvoq qorishmasini yuza qismini 1 mm kesib olib tashlanadi. Ana shu ko`rinish haqiqiy rang tusi hisoblanishi mumkin. Shuningdek, qolgan ranglami ham tekshirib ko`rish zarur. Bu usul sgraffito quriganidan keyingi ranglar tusida xatolikka yo`l qo`ymaslikka asos bo`ladi. Ohakli-rangli suvoq qorishmasi uchun har doim ohak va qum bitta joydan olinishi kerak. Chunki ohak va qum ish jarayonida har xil bo`lsa sgraffito ham tus jihatdan har xil o`zgarishi mumkin . Taglik (korob) tayyorlash. Vazifani bajarish metodikasi: ustaxonada kichik o`lchamdagi tasvir rangli kartonidan kalka yordamida yumshoq yoki flammaster bilan tasvir ustidan chizib, katta tomoniga 100 sm gacha bo`lgan fragment nusxasi bajariladi va chizmatasviri ustidan igna bilan teshib chiqiladi. Hosil bo`lgan mayda teshikchalardan rangli kukun yordamida suvoq yuziga shakl nusxasi tushiriladi . Kalkaga ko`chirish. Sgraffito ishlish bosqichlari. Vazifa maqsadi: devormi tayyorlash, nusxa ko`chirish, rangli suvoq qilish va kesish tushunchalarini mustahkamlash . Vazifani bajarish metodikasi: 80 х 80 sm li devorga yoki korobka kanop ip tortish, sementli suvoq loyi bilan suvoq qilish, grunt qilish, kalkadan tasvirni ko`chirish, qurigan suvoq yuziga rangli loy bilan ishlash va kesib sgraffito bajariladi.

Chizmatasvirni tayyor suvoq qatlami ustiga o`tkazish. Sgraffito qurilish ashyolari asosida amalga oshiriladi. YA’ni ohak, qum, rang kukuni asosiy xom - ashyodir. Yaxshi aralashtirilgan ohak va qumga rang kukuni qo`shib, suvoq loyi tayyorlanadi. Sgraffito bajarish uchun kompozitsiya asosida 3-4 rangdagi suvoq loyi tayyorlanadi. Undan ko`p rangli bo`lishi maqsadga muvofiq yemas, chunki jami rangli suvoqlar birin - ketin, ustma - ust suvoq qilinib, rangli suvoqlar qatlami hosil qilinadi. Suvoq qatlamlari 35-40 mm qalinlikda bo`lib jami qatlamlar 10-20 mmdan oshmasligi kerak. Suvoq qatlamlari qalinlashib ketsa, devordan ko`chib oqib ketishi mumkin. Chunki qatlamlar qurutilmay izma - iz suvoladi va kerakli qatlamgacha kesib olib tashlanadi. Ranglarni tanlashda rang tuslariga ham katta e’tibor berish lozim. Ranglar issiq va sovuq bo`lishidan tashqari bir - biridan tuslari bilan farq qilinishi kerak. Sgraffito uchun suvoq qilishdan oldin tayyor bo`lgan rangli suvoq loylarini sharikchalar qilib quyoshda quritiladi va qurigan rangli suvoq loyining rang o`zgarishini sinab ko`riladi. Shuningdek, devorga yonma - yon suvoq qilinib, ko`rish ham mumkin. Chunki ba’zi ranglar quriganidan keyin oqarib o`zgarishi mumkin. Bu usul ranglar tusini aniqlash uchun zarurdir. Ba’zi rang kukunlari kimyoviy bo`lishi mumkin, bunda rangli loyning bir -biriga ta’sirini sinab ko`rish lozim. Chunki rang qatlamlari o`zaro ta’sir qiladigan bo`lsa natijada ranglar o`zgarib eskizdagidek amalga oshmasligi mumkin. Sgraffito uchun rangli suvoq loylari sementli ham bo`lishi mumkin. Sementli sgraffito chidamliligi va namlikka bardoshliligi bilan ajralib turadi, ko`proq eksteryerda bajarish maqsadga muvofiqdir.

Rangda yakuniy tozalama bo`lak bajarish. Interyerda sgrafitto kompozitsiya detallari, shakllari maydaroq, nafis chizmatasvirli, o`nozik chiziqlar bo`lishi mahobatli rangtasvir asarining jozibali, chiroyli, badiiy chiqishini ta’minlashi mumkin. Sgrafitto kompozitsiyasi uchun rang kolerlarini tanlashda uning joyiga qarab tanlanadi. Masalan, oq+qora+qizil, oq+ko`k+zarg`aldoq, qora+zarg`aldoq+sariq kabi guruhda bo`lishi mumkin. Shuningdek, rang tuslari bir-biriga yaqinroq ham bo`lishida kompozitsiya bajarilayotgan joy, o`rniga bog`liqdir. Sgrafitto eksteryerda bajarilayotgan bo`lsa, kontrast ranglardan foydalanish maqsadga muvofiq. Sgrafitto kompozitsiyasini bajarishda mavzu va rassomning iste’dodi ham rol o`ynaydi. Sgrafitto kompozitsiyasini bajarishda oddiyroq mavzu tanlab katta tomoniga 1 metr (100x80, 60x70, 60x80 sm) o`lchamlarda bajarish yoki kattaroq kompozitsiyaning bo`lakchasi sifatida ham amalga oshirish mumkin. Kichikroq hajmdagi kompozitsiya mustaqil yechimga ega bo`lib, tugallangan asar kabi bajarilishi keyinchalik murakkabroq mavzuga kompozitsiya bajarish maqsadga muvofiq. Sgrafitto uchun kompozitsiya shlashda ishlashda uning xususiyatiga asosan bajarish kerak. Sgrafittoda 3-4 xil rangdagi suvoqda bajarilishini e’tiborga olib kompozitsiya tuzilishini aniqlash lozim. Mayda shakllarni ko`p ishlatish ancha qiyinchilik tug`dirishi mumkin. Kompozitsiyada katta va kichik bo`laklarni yaqqol lokal ranglarda amalga oshirish maqsadga muvofiq. Oddiyroq shakllardan foydalanib, unga katta hajmda bo`lmagan devoriy rasm kompozitsiyasini bajarish va undan keyin murakkabroq mavzularga o`tmoq kerak. Bu jarayonda ham maket, perspektiva, foreskiz, ishchi eskiz, rangli karton, karton kalka, ashyoda kompozitsiya bo`lakchasini bajarish bosqichlari amalga oshirilishi zarur. Mavzu tanlashda o`zimliklar, naqshlar, qush, hayvonlar tasvirlanishi mumkin .

Adabiyotlar : 1. O’zbekiston Enstiklopediyasi ―J‖ harfi 2. Boymetov B. ―Qalamtasvir‖. Darslik 1-qism. Toshkent,2006 3. Tolipov N., Abdirasilov S., Oripova N. Rangtasvir. T., 2006. 4. Abdirasilov S. Tolipov N., Oripova N. ―DastgoHli rangtasvir‖ (2qism). T., 2003. 5. Tojiev B. ―DastgoHli rangtasvir‖ fanidan ma’ruzalar matni. T.,2000. 6. Tolipov N. Abdirasilov S. ―DastgoHli rangtasvir‖-Toshkent. 2005. 7. Tojiev B. ―Qalamtasvir asoslarini o’rganish‖. Toshkent 1994.

O'xshashlar

Rospis uslubidagi bajarilgan mahobatli rangtasvir kompozitsiyasi bo`lagini ashyoda ishlash

Levkas usulida qadimgi Misr, Xitoy, Yapon rassomlari tomonidan bajarilgan devoriy rasmlardan nusxa ko`chirish.

O`rta Osiyo milliy naqshlaridan nusha olish

San’at atributlaridan tuzilgan natyurmortning qalamtasviri

Kompozitsiyaning makoniy imkoniyat talablari