Levkas usulida qadimgi Misr, Xitoy, Yapon rassomlari tomonidan bajarilgan devoriy rasmlardan nusxa ko`chirish. - Tasviriy san'at - Referatlar

Levkas usulida qadimgi Misr, Xitoy, Yapon rassomlari tomonidan bajarilgan devoriy rasmlardan nusxa ko`chirish.

Yuklangan vaqt:

13.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

854.5 KB

Ko'chirib olish

Levkas usulida qadimgi Misr, Xitoy, Yapon rassomlari tomonidan bajarilgan devoriy rasmlardan nusxa ko`chirish. Reja: 1. Qalamda karton ishlash. 2. Rangli karton ishlash. 3. Levkas suvog`i katlamlarini tayyorlash. 4. Kalkaga ko`chirish. 5. Chizmatasvirni asosga ko`chirish. 6. Kerakli ranglarni tayyorlash. 7. Rangda yakuniy tozalama nusxa ko`chirish.

Levkas usulida qadimgi Misr, Xitoy, Yapon rassomlari tomonidan bajarilgan devoriy rasmlardan nusxa ko`chirish O`qituvchi tomonidan berilgan mavzuga asosan Misr, Xitoy, Yapon qadimgi gravyuralarning eskizi moybo`yok, tempera yoki akril buyoklarida bajariladi. O`lchami katta tomoniga 35 sm. dan oshmasligi kerak . - rangtasvirda turli texnikalarda yaratilgan kompozitsiyalar va ularning o`ziga xosligi (chizmatasvir, rangtasvir, kompozitsiya, karton va b.); - mahobatli rangtasvir texnika va texnologiyalar; - devorni tayyorlash texnologiyasi va bosqichlar; - turli bo`yoqda asarlarni yaratishda qo`llaniladigan ashyolar; - yog`och-yelim aralashmalari, kazein yelimi, jelatin yelimlar; - - mahobatli rangtasvir ashyolari: smalta, sement, ohak, qum, pigment, tempera, sinkveys, gips, bo`r, emulsiya va boshqalar haqida tasavvurga ega bo`lishi; - mahobatli rangtasvir texnika va texnologiyalarni; - devorni tayyorlash texnologiyasi va bosqichlarini; - turli bo`yoqda asarlarni yaratishda qo`llaniladigan ashyolarni; - asarlar yaratishda qo`llaniladigan ashyolarni; - mahobatli rangtasvir ashyolari: smalta, sement, ohak, qum, pigment, tempera, sinkveys, gips, bo`r, emulsiya va boshqalar tarkibini bilishi va ulardan foydalana olishi; - devoriy rasm asarini boshlashdan oldin devorni tayyorlash bosqichlari va usullardan foydalanish; - mahobatli rangtasvir texnika va texnologiyalaridan foydalanish; - devorni tayyorlash texnologiyasi va bosqichlaridan foydalanish; - turli bo`yoqda asarlarni yaratishda qo`llaniladigan ashyolarni ishlatish; - mahobatli rangtasvir ashyolari: smalta, sement, ohak, qum, pigment, tempera, sinkveys, gips, bo`r, emulsiya va boshqalar xusuiyatlaridan foydalanish; - yog`och-yelim aralashmasidan, kazein va jelatin yelimlaridan foydalanish; - mato va ashyolardan, dekorativ ranglardan foydalanish ko`nikmalarga ega bo`lishi kerak.

Shuningdek, “Mahobatli rangtasvirda ashyoda ishlash” fani mutaxassislik-ixtissoslik, kasbiy fanlaridan biri bo`lib, boshqa mutaxassislik-ixtissoslik hamda kasbiy fanlarni chuqur o`rganishda asos bo`lib xizmat qiladi. Ushbu fan badiiy ta’lim islohotlarini yanada chuqurlashtirish, malakali mutaxassis kadrlar tayyorlash borasida ularning kasbiy xususiyatlarini rivojlantiruvchi, shuningdek, iqtidorli, ijodkor rassom ko`nikmalarini o`zida namoyon qiluvchi va sohaga qiziqish uyg`ota oluvchi, o`z yo`nalishini topishda, ayniqsa, mahobatli rangtasvir asarini ashyoda ishlashni o`rgatuvchi kabi masalalarni qamrab oladi. “Mahobatli rangtasvir ashyoda ishlash” fanida arxitekturada devoriy rasmlar rospis, sgrafitto, mozaika, vitraj turlari jamoa binolariga joylashtirish va bezash jarayonlarining mohiyatini tushunishda talabalarni zarur bo`lgan bilimlar bilan qurollantiradi. Mahobatchi-rassom, grafikachi-rassom, rangtasvirchi-rassom, teatr-bezagi rassomi, dizayner, kulol foydalaniladigan ashyolarning kompozitsiyaga mosligi, gipsdan, sement, smlta, mazayka, sgrafito, rospis, vitraj asarlari yaratishning o`ziga xos tomonlari, mahobatlirangtasvir milliy san’atimizni jahon andozalari darajasida mahorat va iste’dod bilan yuksaltira oluvchi yosh rassom ustalarini yetishtirib berishdir. Me’mor va rassomlarning doimiy badiiy hamkorligini ta’minlash, uni yuqori saviyaga ko`tarib, san’at asari darajasiga tenglasha oladigan yangi me’moriy inshoot, ahamiyatli jamoat binosi va ansambllarining yaratilishini ta’minlash darkor. Me’morchilikda g`oyaviy - tasviriy masalalarni yechishda monumental - bezak san’ati doim katta ahamiyatga ega bo`lgan, chunki uning elementlari ansamblning badiiy yechimini chuqurlashtirib, uni aniqlashtirgan va yetaklovchi dominanta bo`lib xizmat qilgan. Devoriy sur’atlar, mozayka, sgrafitto, hamda gobelen ming yillar mobaynida bu san’atda muhim o`rin egallagan. Bu monumental -bezak va amaliy san’atning turlari O`zbekiston me’morchiligining eng ѐ rqin asarlarida munosib joy olgan. Hozirgi kunda ham me’moriy ansambllarning tasviriy yechimidagi asosiy element hisoblanadi. Agar shu nuqtai nazardan me’morchiligimizni tahlil qiladigan bo`lsak, devoriy sur’at, mozayka, gobelen keyinchalik ham keng qo`llanilishiga amin bo`lamiz. Tabiiyki bu asarlar yuqori badiiy darajada yaratilishi kerak. Lekin yanada ma’suliyatli vazifa - ularning munosib saviyada bajarilishi, ash ѐ , ishni olib borish uslubi ularning ko`p asrlik saqlanishini o`qtin - o`qtin, qimmat, sermehnat, ko`p vaqt

va kuchni oladigan qayta ta’mirlash ishlarini talab qilmasligini ta’minlashdan iborat. Zamonaviy dizayner va arxitektor fan va tajrib 5 ishida badiiy yuksalishga, balki asarning uzoq muddat saqlanishini ta’minlamog`i lozim. Devoriy sur’atlarning vaqt o`tishi bilan har xil tabiiy hodisalarga bardoshliligi doim rassomlarni havotirga solgan, davrga xos xususiyatlardan, ash ѐ va texnologiyadan kelib chiqqan holda maqsadga muvofiq yechimlarni izlashga undagan. Ehtimol, dekorativ san’atning boshqa hech qaysi sohasida gobelen san’atidagi xilma - xil tuslar bo`lmasa kerak. So`nggi paytda qo`lda to`qish usullari turli -tuman taqdim etilgan - devoriy silliq gilamlardan tortib me’morchilik bilan o`zaro ta’sirga kiradigan uch o`lchamli fazoviy kompozitsiyalargacha. Agarda o`tmishga nazar tashlaydigan bo`lsak, yangi gobelenlar yechimi bilan bir qatorda uning ѐ rqin namunalari qayta ishlangan. Lekin gobelenning yuksalishi, uning asl no ѐ b asarlari o`z yo`li bilan, ya’ni hozirgi rangtasvirdan farqli holda kompozitsion yechimlarini topganda yaratilgan. Masalan, ilk flamand gobelenlar J. Lyursga taalluqli bo`lgan. To`qimachilik vositalari ѐ rdamida xalqimizning ha ѐ tini aks etuvchi monumental asarlarni yaratish shart. Shuni ham ta’kidlab o`tish joyizki, gobelenga bo`lgan qiziqish nafaqat bizning davlatimizda, balki butun dun ѐ da, G`arb (Yevropa va AQSH), Sharq (Xitoy, Yaponiya) da kuzatilmoqda. Bu yo`nalish yildan yilga mo`stahkamlanmoqda, dinamikasi esa faqat kuchaymoqda. Bunga gobelen ko`rgazmalarining doimiy ravishda muvaffaqiyatli o`tishi, hamda dunyo miqyosida unga bo`lgan talabning oshishi isbot bo`la oladi. Albatta, hozir devoriy sur’atlar va gobelenlar oldingi davr rassomlarining tajribalariga tayangan holda bajariladi, shuning uchun bu tajribani amalda savodli qo`llay bilish - zamonaviy devorga sur’at solish va gobelen ustalarining birinchi darajali burchi desak ham bo`ladi. Bu ularning ijodiy mehnatlarining negizidir, chunki ash ѐ larni aql bilan ishlata bilish, ishlarni to`g`ri tashkil etish ijodiy ulg`ayishning bir tomoni hisoblanadi. Yuqori darajadagi mahorat hunardan tashqarida bo`lishi mumkin emas, aks holda ijodiy fikr, g`oya va intilish texnik nomukammallik va texnologik xatolarda ―botib qolishi‖ mumkin. Asl mahoratda qobiliyat va hunarning o`rtasida chegara bo`lmaydi Devoriy sur’at san’atida ming yillar davomida yig`ilgan va olim, hamda antik me’morlari (Gay Sekund Pliniy, Mark Polion Vitruviy), keyingi asr rassom va me’morlari (Teofil, Leon B. Alberti, Dj. Vazari, Ch. Chennini, Dionisiy Furnagrafiot va h. klar), bizning davrimizning olim, tadqiqotchi va texnologlari (A.

Lukas, P. Boduen, E. Berger, D. I. Kiplik, AA. Komarova va h.k. lar) tomonidan o`rganilgan va izohlangan tajribaning o`rganilishi -buning barchasi nazariy - amaliy asos bo`lib, uning tahlil qilinishi va olingan barcha ijobiy bilimlarni amali ѐ tda qo`llash shubhasiz zamonaviy devoriy sur’at san’atining rivojiga katta hissa qo`shadi .

Qalamda karton ishlash. Monumental rangtasvir ta’lim jarayonida nusxa ko`chirish muhim ahamiyatga ega. Qadimiy devoriy rasmlar o`ziga xos usul va uslubi mavjud bo`lib, yosh musavvirga uni o`rganish, mashq qilish foydadan xoli emas. Chunki bo`yoq tayyorlash, bo`yash bosqichlarini amalga oshirish muhim kasb etadi. Buning uchun levkas tayyorlashni ham bilish keak. Levkas tayyorlashda yog`och, taxta, fanera, orgalit, DSP, teks shiferdan foydalanish mumkin. Uning tekis yuzasiga grunt (oldindan tayyorlangan yelimli ganch kukuni) qatlami surkaladi. Gruntni esa shpatel bilan surkab, har qatlamdan keyin qumqog`oz bilan tekislanadi. Ana shu yo`l bilan tayyorlangan levkas taxta bo`lakchasiga nusha ko`chirish amalga oshiriladi. Levkas bajarish usuli juda oddiy bo`lib, inertli (qotmaydigan) gips kukunini kazein - moyli tempera bilan aralashtirib tayyorlangan bo`yoqdir. Levkas mustaqil bezakli

xususiyatga ega. Bu usul namlikka chidamaydi. Shuning uchun quruq devorlar uchun bajarilishi kerak. Levkas bo`yog`ini aralashtirish uchun (palitra) plastmassa yoki metall tarelkasi xizmat qiladi. Levkas haykaltaroshlik stekni zarur bo`ladi. Tayyorlangan levkas plitasi plitaga gruntsiz faqat emulsiya bilan birga yelimlab to`g`ridan-to`g`ri rangtasvir bajariladi. Bo`yashda eng avvalo qoramtir qismidan boshlash ma’qul. Unda ham to`laligicha tusda rang bermaslik kerak. Chunki ikkinchi, uchinchi marta rang berish imkoniyati bo`lsa tasvir asliga yaqin chiqishiga yordam beradi. Nusxa ko`chirishda bo`yoq, qilcho`p va suvli idishdan foydalaniladi. Nusxa ko`chirish akvarel bo`yoq bilan ishlash kabi bosqichlarga ega. Oq rang o`rniga levkas grunting oq rangidan foydalaniladi va tus, rang nisbatlari saqlanib qolishi kerak. Levkas bo`yog`i mastixin, shpatel bilan ishlansa, qalinroq bo`lsa ham to`kilib ketmaydi. Qalinligi 2 sm gacha bo`lib, har xil tekis yoki g`adir-budur bo`lishi mumkin .

Rangli karton ishlash. Devoriy rasmdan nusxa ko`chirishda kalka yordamida tasvir bo`lakchasini kalkaga chizib ko`chirib chiqiladi va shablon tayyorlanadi. Tasvirli shablonni esa tayyorlangan levkas taxtachaga ko`chiriladi. Chizmatasvir ko`chirilgandan keyin yanada aniqlik kiritiladi. Keyin esa tayyorlangan bo`g`q yordamida tasvirning asliga qarab sekin-asta ishlov beriladi. Bo`yashda eng avvalo qoramtir qismidan boshlash ma’qul. Unda ham to`laligicha tusda rang bermaslik kerak. Chunki ikkinchi, uchinchi marta rang berish imkoniyati bo`lsa tasvir asliga yaqin chiqishiga yordam beradi. San’at namunalarini o`rganish asosida tayyorlash va tasviriy san’at texnologiyasi va nusxa ko`chirish faniga tegishli materiallardan to`g`ri foydalanish metodikasi bilan tanishtirish tizimi, bir qator vazifalarni belgilaydi. Tasviriy san’at fanlarida amaliy mashg`ulotlar bajarish uchun turli materiallardan foydalanish mumkin. Har bir bajarilayotgan vazifa uchun ushbu materiallarni to`g`ri tanlay bilish, tasvirni muvaffaqiyatli bo`lishida katta ahamiyatga egadir. “Nusxa ko`chirish” - asl asardan qarab yana bir xuddi o`shanday ish bajarish (taqliddan usul qo`llash) dir. Tasviriy san’at asarlaridan nusxa ko`chirish azaldan amalda qo`llanishi kerak. Qalamtasvirlarni nusxa qilib ko`chirishda iloji bo`lsa, asl namunadan ko`chirish, uning o`lchamlari asl namunaga mos kelishi kerak. Aks holda ishdan kichiklashtirib, yoki kichkina reproduksiyadan kattalashtirib chizish jarayoni naf keltirmaydi. Chunki bunda rassom qo`llagan ―priyomlarni asliga o`xshatish qiyin. Rangtasvirlardan nusxa ko`chirishda ham o`ziga yarasha qonun-qoidalarga amal qilinishi lozim. Buning uchun avvalo, talaba o`rganishi va o`zlashtirib o`rganishi mumkin bo`lgan jihatlari mavjud bo`lgan asar namunasi tanlab olinadi. Uning o`lchamlari aniqlanib, so`ng usha o`lchamdan bir, bir yarim santimetr kichikroq yoki kattaroq mato tanlanadi. Bunda asliyat qanday matoga (katta to`qimqdami, yoki mayin satxlimi) ishlanganiga qarab ish yuritiladi. Nusxa uchun asliyatdagi kabi materialllar tanlanishi muhin. Shunda asl nusxasi originalga o`xshab chiqishiga erishiladi. Agar asar muzey eksponati bo`lsa, uning reproduksiysi qo`l

ostida mavjud bo`lsa ana shu namunananing kichik suratini kataklarga chizish orqali kattalashtirib tarxini tushirib tayyorgarlik qilib olish mumkin. Bunda albatta asarning tasviri mashtabga muvofiq olinishi kerak. Shuningdek asarda qanday bo`yoq turlari va xillaridan foydalanilganligini anqlab olish taqoza etiladi. U suyuq yoki quyuq surtmalarda ishlanganligini bilish, o`rganish ham muhim. Nusxa ko`chiruvchi faqat tasvir rejasi emas, balki rassom uslubini, texnik yollarini ham o`xshatish, undan mahorat sirlarini o`rganishi lozim .

Levkas suvog`i katlamlarini tayyorlash. Levkas bajarish usuli juda oddiy bo`lib, inertli (qotmaydigan) gips kukunini kazein- moyli tempera bilan aralashtirilib tayyorlangan bo`yoqdir. Levkas mustaqil bezakli xususiyatga ega. Levkas turlari ko`p bo`lib, rangli levkasda rospis bajarish usuli bilan tanishib chiqamiz. Bu usul namlikka chidamaydi shuning uchun quruq devorlar uchun bajarilishi kerak. Levkas bo`yog`ini aralashtirish uchun (palitra) plastmassa yoki metall tarelkasi xizmat qiladi. Levkas bilan ishlash uchun mastixin, shpatel (belcha), haykaltaroshlik stekni zarur bo`ladi. Tayyorlangan levkas plitaga gruntsiz faqat emulsiya bilan birga yelimlab to`g`ridan- to`g`ri rangtasvir bajariladi. Levkas usuli juda oddiy bo`lib, katta tayyorgarlik ko`rmasdan amalga oshirish mumkin. Levkas bo`yog`i mastixin, shpatel bilan ishlansa, qalinroq bo`lsa ham to`kilib ketmaydi. Qalinligi 2 sm gacha bo`lib, har xil tekis yoki g`adir-budur bo`lishi mumkin. Nusxa ko`chirish rangtasvirlar ishlash jarayoni quyidagicha bajariladi: - - avval maqsadga muvofiq keladigan asar nusxa reproduksiyasi topiladi; - namuna o`lchash asliga yaqin qilib olingan qalamtasviri ishlab chiqiladi; - romga mato tortib guruntlanadi; - asliyatda qanday bo`lsa shunday usulda, texnikada ishlashga hozirlanadi;

- asliyatda asosiy rol oynovchi ranglar politrasi tayyorlanadi; - tayyor mato yuzasiga qalamtasvir tushiriladi, bunda qoraqog`ozdan foydalanish mumkin; - qalam tarxi surkalib, ketmasligi uchun uning ustidan jigarrrang yoki ―ultramarin; - bo`yoqni suyuqroq qilib kichkina muyqalamda yurgazib chiqiladi; - tavir aniq bo`lgach ostsurtmalar bajariladi; - asta-sekin bo`yoq qatlami uatidan kerakli ranglar o`z vazifasiga ko`ra oshirib (ba’zi yer da suyq, ba’zi yerda quyuq qilib) boriladi; - rang berish jarayonida tasvir tarxi buzilib ketmaasligi kerak; - avval katta muyqalam ishlatilib, tasvir detallashtirila boshlagach kichikroq muyqalamlarga o`tiladi ; - asl asarga bot-bot qarab, o`xshash-o`xshamayotganligi tekshirib turiladi; Asar nusxasi barcha ko`zda tutilgan talablar bajarilgach nihoyasiga yetkaziladi va xoshiya bilan bezatilishi kerak. San’at asarlaridan nusxalar olishda tasviriy san’at texnologiyasi boyicha ilmiy- nazariy va amaliy jihatlarini talaba va o`quvchilar puxta o`zlashtirishlari kerak. Texnologiya borasida yetarli bilim va malakalarni egallamay turib, talaba kompozitsiya, qalamtasvir, rangtasvir, haykaltaroshlik, halq amaliy san’ati va boshqa fanlarni yuqori darajada o`zlashtira olmaydi .

Kalkaga ko`chirish. Bajarilgan kompozitsiya bo`lagining rangli kartonidan kalka nusxa olish zarur. Kalka nusxa ashyoda kompozitsiya bajarish uchun nusxa ko`chirishda kerak bo`ladi. Kalka nusxasidagi tasvirni devor bo`lakchasiga ko`chirishda igna yordamida teshib chiqish yoki nusxa ko`chirish rangli qog`ozdan foydalanish mumkin. Kalka nusxasi rangli kartonni toza saqlashga yordam beradi. Chunki rangli karton butun ish jarayonida kerak bo`ladi. Aniqlangan nusxa hajmida yog`och asos tayyorlanadi. Asosning chuqurligi 5-10 sm atrofida bo`lishi mumkin. Asos tagiga sim setka mixlab qo`yiladi, bu sim esa suvoqni mahkam ushlab turishga yordam beradi. Nusxa ko`chirish texnologiyasi va rassomlar asarlarining taxlili. Usta rassomlar asarlarini nusxasini ko`chirish texnologiyasini o`rgatish. Rassomlarning yaratgan asarlarini taxlil qilib talabalarning ijodiy tasavvurini shakllantirish. Natyurmort janrida ijod qilgan rassomlar asarlaridan nusxa ko`chirish. Rassom tomonidan yaratilgan asarni nusxasini ko`chirib ularning texnologiyasini o`rganish. Portret janrida ishlagan rassomlarning asarlaridan nusxa ko`chirish. Rassomlarning xar-xil tuzilishda yaratilgan asarlarning nusxasini ko`chirish texnologiyasini o`rgatish. Manzara janrida ijod kilgan rassomlarning asarlaridan nusxa ko`chirish. Rassomlarning manzara janrida yaratilgan har xil mavzudagi san’at asarlarining nusxasini ko`chirib ularning texnikasini o`rganish. Xar xil janrlarda ishlagan Sharq va G`arb rassomlari badiiy asarlaridan nusxa ko`chirish. Nusxa ko`chirish texnologiyasini o`rganish va talabalarning ijodiy tasavvurini o`stirish .

Chizmatasvirni asosga ko`chirish. Nusxa ko`chirishda bo`yoq, qilcho`p va suvli idishdan foydalaniladi.

Nusxa ko`chirish akvarel bo`yoq bilan ishlash kabi bosqichlarga ega Oq rang o`rniga levkas gruntining oq rangidan foydalaniladi va tus, rang nisbatlari saqlanib qolishi kerak. Nusxa ko`chirish ustida ishlash jarayonining mohiyati va dinamikasi. Yaxlitlik qonuni tasviriy san’at texnologiyasi va nusxa ko`chirishning fikr bilan uyqunligi, birligi shakl va mazmun birligining o`zaro muvofiqligi, shaklning mazmunga bo`ysunishi, barcha qoyalarni turli ifoda vositalari bilan namoyon ettirish yo`llari. Kontrastlilik qonuni. Kontrast turlari: xajmdorlik va yassilik, tarix va siluyet, yoruq va qoronqu, iliq va sovuq, rangdor va tussiz, o`lchamlar kontrasti, shakllar kontrasti, ranglar kontrasti. Badiiy ijod kuchlari – mexnat, iroda, ilxomlanish. Ijodning samara beruvchi kuchlari fikrlash, sezgi va tasavvur. Badiiy ijod komponentlari -bilim, dunyoqarash, badiiy uslub, badiiy nafosat, did, maxorat va boshqalar .

Kerakli ranglarni tayyorlash. Keyingi yillarda rangli levkas keng qo`lanilmoqda. Binolarni bezashda ishlatiladigan rangli levkaslardan biri rangli suvoq Florensiya mozaikasi ishlashdek rangdi kartondan kalka nusxa olib inkrustatsiya bajariladi Rangli levkas ishlashda sgrafitto kabi 3-4 rangda bo`lishi mumkin. Kalka nusxa orqali chizmatasvir devorga o`tkazilib, oldindan tayyorlangan rangli levkas pastasi (loyi) devorga suvoq qilinadi va uning yonidagi boshqa rangdagi rangli levkas pastasi ham navbatma-navbat shu kabi davom ettiriladi. Asta-sekin navbati bilan yonma-yon rangli levkas, qalinligi 3 mm atrofida, suvoq qilinishi davom ettiriladi. Shu kabi barcha chizmatasvir shakllari ishlanadi. Sgrafittodan farqi ushndaki, sgrafittoning bir necha qavati rangli suvoq bo`lib, kerak qatlamgacha qatlam olib tashlangan, inkrustatsiyada esa rangli suvoq pastalari yonma-yon qilib davom ettiriladi. Mahobatli rangtasvir san’ati bilan arxitektura binolarini bezash turlaridan yana biri temperada ishlanadigan devoriy rasmdir. Bu usul bugungi kunda eng ko`p tarqalgan. Tempera bo`yog`ini tayyorlaydigan zavodlar tomonidan ko`p ranglarda ishlab chiqarilmoqda va rospis ishlash uchun rassomlarga qulaylik yaratmoqda. Tempera bo`yog`i bilan ishlash mahobatli va dastgohli rangtasvir ishlashdagi qadimiy usullardan biri hisoblanadi. Tempera mahobatli rangtasvir ishlashda moybo`yoqqa nisbatan afzallikka ega bo`lib, bo`yoq yuzasi yaltiramaydi, chidamli va mustahkamdir. Devoriy rasmda moybo`yoq biroz qorayadi va yorilib, to`kilishi mumkin. Ko`p yillik tajriba

shuni ko`rsatadiki, temperada ishlangan devoriy rasm moybo`yoqqa nisbatan chidamli ekanligi ma’lum. Masalan, ikona alif bilan qoplanib qorayotgan bo`lsada, tempera bo`yoq rangi o`z kuchini saqlab qolgan. Tasviriy san’at rivojlanishi jarayonida rassom ustalar temperani tabiiy emulsiya qo`shib tayyorlaganlar. Odatda bo`yoq kukuniga yelim, moy va lak qo`shib tayyorlaganlar. Tarkibida moyi bo`lgan tempera suvda yuvilib ketmaydi. Rassom tempera bilan ishlayotganida bo`yoq quriganidan keyin biroz oqarishini e’tiborga olishi kerak. Shuningdek, akril bo`yog`i ham mavjud . Rangda yakuniy tozalama nusxa ko`chirish.

Kompozitsiyaning ishchi eskizini ishlash jarayoni asosiy ijod jarayoni hisoblanib, bo`lajak rassomda kompozitsiya haqidagi tushunchasini yanada boyitadi va malakasini oshiradi. Ishchi eskiz - mavzuli kompozitsiyaning mukammal yakuni. Ba’zi holda zaruriyat tug`ilsa, ishchi eskiz varianti ham bajarilishi mumkin. Ishchi eskizda kompozitsiya talablari to`la bajarilgan bo`lishi kerak. YA’ni qiyofalar soni, yordamchi buyum - shakllar, manzaralar, portretlar aniq-ravshan aks etishi, rang koloriti ham to`la amalga oshishi muhimdir. Tayyor bo`lgan kompozitsiya ishchi eskizi asosidan uning bir bo`lakchasini haqiqiy o`lchamda rangli kartoni bajariladi. Bu esa, shu qismning devorda bajarilishi zarur bo`lgan ko`rinishidir. Kartonda shakl va ranglar aniq ishlanadi. Agar portret qismi bajarilayotgan bo`lsa o`xshashlik bo`lishi muhimdir. Mahobatli rangtasvir yakuniy ishni bajarish uchun bino tanlab uning joyini aniqlab uncha katta bo`lmagan hajmda levkas uslubida ashyoda bajarilishi lozim. Yakuniy ishda talaba bir necha amaliy mashg`ulotlarni bajarishi kerak. Kompozitsiyadan bo`lakcha bo`lajak monumental asarning haqiqiy bir bo`lakcha qism hisoblanadi. Bo`lajak tasvir kompozitsiyasini bajarish kichik hajmda sinab ko`riladi. Ana shundan keyin devorga ishlashni boshlash mumkin. Devorda boshlashdan oldin kompozitsiya to`laligicha rangli kartonda bajariladi. Rangli karton devor hajmida to`laligicha amalga oshiriladi. Bu esa bo`lajak asarni to`laligicha tasavvur qilib, shakllarini ishlov berishga, aniq kiritishga, badiiylikka erishishga imkon beradi. Rangli kartondan kalka nusxa olinadi va tayyorlangan asosga ko`chiriladi .

Adabiyotlar : 1. O’zbekiston Enstiklopediyasi ―J‖ harfi 2. Boymetov B. ―Qalamtasvir‖. Darslik 1-qism. Toshkent,2006 3. Tolipov N., Abdirasilov S., Oripova N. Rangtasvir. T., 2006. 4. Abdirasilov S. Tolipov N., Oripova N. ―DastgoHli rangtasvir‖ (2qism). T., 2003. 5. Tojiev B. ―DastgoHli rangtasvir‖ fanidan ma’ruzalar matni. T.,2000. 6. Tolipov N. Abdirasilov S. ―DastgoHli rangtasvir‖-Toshkent. 2005. 7. Tojiev B. ―Qalamtasvir asoslarini o’rganish‖. Toshkent 1994.

O'xshashlar

Rospis uslubidagi bajarilgan mahobatli rangtasvir kompozitsiyasi bo`lagini ashyoda ishlash

Chet ellar tasviriy san`at o`qitish metodlari

Old Osiyo san`ati. Old Osiyodagi qadimgi davrlardagi halqlar va davlatlar. Ossuriya San`ati. Yangi bobil podsholigi san`ati

Sharq miniatura maktablari

Qadimgi Misr san`ati. Qadimgi Misr san`ati va madaniyatining o`ziga xos xususiyatlari