Янги консерватизмнинг туғилиши - Tarix - Referatlar

Янги консерватизмнинг туғилиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

94.5 KB

Ko'chirib olish

Янги консерватизмнинг туғилиши Режа: 1. Консерваторлар ҳукмронлиги: “бекорга сарфланган ўн уч йил” ёки “ўзгаришлар шамоли” 2. 1950-1951 йиллардаги сайлов. 3. “Гиг а нтнинг охирги кунлари”

Консерваторлар ҳукмронлиги: “бекорга сарфланган ўн уч йил” ёки “ўзгаришлар шамоли” 1945 йил сайловларидаги мағлубият Британия консерватизмининг катта миқёсдаги ташкилий ва мафкуравий янгиланиши, “янги консерватизм”нинг туғилишини тезлаштирди. 30-йилларданоқ, Н.Чемберлен ва У.Черчилларнинг аёвсиз кураши даврида партияда янги, “технократик” қанот шакллана бошлаган эди. Унинг асосини ҳам ишлаб чиқариш, ҳам ижтимоий соҳани давлат томонидан фаол бошқарилишини кўзда тутувчи “ташкилий капитализм” барпо этиш ғоясини илгари сурувчи Горсид Макмиллан раҳбарлигида “ёш консерваторлар гуруҳи”ни ташкил этди. “Янги консерваторлар” Дизраэли давридаги “социал консерватизм” ғояларига қайтишга, касаба уюшмалар билан ўзаро конструктив мулоқотга киришга ҳамда ижтимоий тараққиётнинг “аралаш модели”ни тан олишга даъват этарди. 1940 йилда партия раҳбари У.Черчилнинг келиши билан “ёш консерватор”ларнинг мавқеи янада кучайди. Уларнинг ғояларига ён босмасдан, Черчилль янги ислоҳотчилар фаоллигидан торилар “эски гвардияси”га қарши курашишда фойдаланишга ҳаракат қиларди. 1945 йилдаги сиёсий мағлубиятдан сўнг партиянинг ички ҳаётини тартибга солиш вазифаси партиянинг янги раҳбари, Лорд Вултонга топширилди. Ўз фаолиятида у сиёсий раҳбарият эмас, балки партия қилиш салоҳиятидан фойдаланишга ҳаракат қилди. Вултон, айниқса, консерватив сиёсий марказ ва партия марказий бюросининг Тадқиқотлар бўлишига катта умид боғлади. Китоб сотиш дўконларининг кенг тармоғи, яхши нашриётчилик базаси, ҳафталик ва ойлик журнал бюллетенларни ўз вақтида нашр қилиш туфайли Марказ партия фаоллари малакасини ошириш тармоқланган тизимга айланди. Президент ўша пайтда Антони Иден бўлган консерватив ва юнионист ёшлар ассоциацияси партия раҳбарияти томонидан катта диққат ва эътиборида бўлди. Консерватив ва юнионист талабалар ассоциацияси федерациясига бирлашган талабаларнинг консерватор ташкилотларига

ҳам катта эътибор берилди. “Эски тори”лар орасидаги норозиликларга қарамасдан Вултон қатъият билан партия раҳбариятининг барча даражасида ва партия йиллик анжуманларида аёллар ва эркаклар ваколатининг тенглиги принципига амал қилишни таклиф қиларди. 1947 йилдан бошлаб, у партия тарихида биринчи марта Марказий Кенгаш агентлари лавозимларига аёлларни тайинлай бошлади. Черчилль, партия раҳбариятини қайта қуриш ташаббусини топшириб, ўз атрофида партиянинг истиқболли идеологларини бирлаштиришга ҳаракат қилди. Унинг танлови Г.Макмиллан ва Р.Батлерда тўхтади. Консерваторларнинг 1946 йилдаги йиллик анжуманининг асосий мавзуси партия дастурини янгилаш принципларидан иборат бўлди. Черчилль таъсири остида “янги консерватизм” мўътадилроқ характерга эга бўлди. Черчилль замонавий жамиятдаги реал воқеаларга асосланиб партия стратегиясини ишлаб чиқиш тарафдори эди, аммо давлат бошқарувига асосланган лейбористик ислоҳотчилик (реформизм) га қарши чиқди. Умумий фаровонлик масаласини ҳал этиш учун “хусусий мулкчилик демократияси” тизими тўла унумли деб тахмин қилинарди. Кейинги икки йилда “янги консерватизм” мўътадил варианти ғоялари Консерваторлар партиясининг барча дастурий хужжатлари асосини ташкил қилди. “Саноат хартияси” хусусий мулк ва бозор муносабатларининг ўзагрмас қийматга эга эканини тан олишга асосланган эди. аммо иқтисодиётнинг давлат томонидан бошқарилиши амалиётини қисман сақлаб қолиш, жумладан, “консерватив режалаштириш”, “ундовчи чоралар” (яъни ишлаб чиқаришни рағбатлантириш), монополияларининг “адолатсиз имтиёзларини” чеклаш, махсус ҳолатларда чакана нархларнинг ўсиши устидан назорат қилишни сақлаб қолишнинг зарурлиги ҳам таъкидланган эди. Хартиянинг фикрича бир қатор корхона ва соҳаларни давлат ихтиёрида қолдириш, лейбористлар томонидан амалга оширилган кенг миллийлаштиришни эса қайта кўриб чиқиш керак эди. Асосий мақсад

сифатида иқтисодиётнинг миллийлаштирилган соҳалари ва хусусий фирмалар ўртасидаги адолатли рақобатни таъминлаш қараларди. Партия қиёфасини муваффақиятли ўзгариши, барча ташкилий ресурсларни ҳаракатга келтириш ва осойишта, мафкуравий асосни моҳиятан ислоҳ қилиш консерваторларга 1950 йиллардаги сайловларда пешқадам бўлишга имкон берди. 1950 йил 24 январда “Мана тўғри йўл” номи остида сайлов монифести нашр қилинди. У ижтимоий шиорларга мойиллик билан “янги консерватизм”нинг асосий постулатларини ўз ичига оларди. Консерваторларнинг 1950 йил сайловолди компаниясидаги энг катта ғалабаси либераллар билан тактик яқинлашиш эди. 60 дан ортиқ сайлов округларида бирлашган консерватив либерал қўмиталар ташкил қилинди. Улар обшиналар палатаси учун қўшимча сайловларда икки партиядан бирортаси вакилининг номзодини кўрсатишди. Лейбористлар партияси бирлашган мухолифотга бирор нарсани қарши қўя олмади. 1945 йил сайловларида конструктив прагматизм байроғи остида ғалаба қозонган Британия лейборизми моддий концептуал ғояларнинг етишмаслигини ҳис қиларди. Эттлининг ҳукмронлик даврида лейбористлар қайта тиклаш даври доирасидан чиқувчи ва узоқ муддатли ижтимоий- иқтисодий ривожланиш стратегиясини таклиф этувчи ўз дастурларини ишлаб чиқа олишмади. 1950 йил сайловлари арафасида лейбористлар партиясининг “Келинг қийинчиликларга биргаликда барҳам берайлик” номли манифнести кенг оммага топиштирилди. Унинг лейтматив давлат сиёсатининг умуммилиий афзалликларини кучайтириш, мулкчиликнинг турли шаклларини бирлаштиришнинг самарали йўлларини излаш ҳамда синфий ва этник-диний тўқнашувларга йўл қўймаслик зарурлигини уқтирарди. Ташқи сиёсатдаги хатоларнинг аён бўлиб қолганида ўсаётган молиявий муаммолар даврида бундай сиёсат юритиш ижобий сайловни таъминлай олмасди. Лейбористлар сайловда ҳали муваффақият қозонишлари мумкин эди, аммо рейтинги катта суръатда тушаётган эди.

1950 йил 23 февралида бўлиб ўтган сайловлардан кейин обшиналар палатасида лейбористлар -315, консерваторлар - 278, либераллар ўрнига эга бўлишди. Бошқа партиялар бор-йўғи 3 мандатга эга бўлишди, мустақил депутатлар эга партия таркибида умуман қолмади. Шундай қилиб лейбористлар яна ҳукумат тузиш ҳуқуқига эга бўлишди, аммо сайловлар натижаси консерваторлар ғалабаси билан якунланди деб баҳоланди. Консерваторлар яна 85 ўринга эга бўлишди, лейбористлар эга 78 мандатни йўқотишди. Ҳатто либераллар ҳам тантана қилишга ҳақли эди - парламентда бой берилган учта ўринга қарамасдан, улар ўз сайловчилари сонини 2,2 млн.дан 2,6 млн.гача кўпайтиришди. Бунда лейбористлар палатадаги мутлоқ кўпликни қўлдан бой беришди. Шунинг учун муддатдан илгари сайловларни ўтказиш зарур бўлиб қолди. Тўртинчи лейбористларнинг ҳукумати бир ярим йил давомида ҳокимият тепасида бўлди. Бу ҳукумат давлат сиёсати йўналишига бирор ўзгариш киритишга эриша олмади. Бундан ташқари, мамлакат Корея урушига аралашган, Эрон билан кескин келишмовчилик давом этарди. Ташқи сиёсатдаги аҳвол ички сиёсий курашишнинг ҳам асосий предмети бўлиб қолди. Палетони тарқатиб юбориш ва муддатдан илгари сайловлар ўтказишга қарор қилган лейбористлар раҳбарияти тўла ташқи сиёсатга бағишланган. “Бизнинг асосий бурчимиз-тинчлик” номли манифестни нашр қилди. Лейбористлар яна ижтимоий-иқтисодий ўзгаришларнинг янги комплекс дастурини таклиф қила олишмади. Бунга партия ичидаги келишмовчиликлар сабаб бўлди. Мамлакатнинг кейинги ривожланиш йўллари тўғрисидаги баҳслашувлар лейбористларнинг ўнг ва сўл гуруҳлари ўртасидаги муносабатларни ўта кескинлаштирди. Ўнглар атлантик бирдамлик доирасида фаол ва қатъий ташқи сиёсат юритиш байроғи остида бирлашишди. Сўллар эса мамлакат ичида ижтимоий ислоҳотларни чуқурлаштириш тарафдори эди. 1951 йилнинг апрел ойида сўл лейбористларнинг раҳбари, соғлиқни сақлаш вазири Э.Бивеннинг

намойишкорона истеъфога кетиши партия раҳбариятининг инқирозидан дарак берарди. Янги сайловлар арафасида консерваторлар ҳам ўз мафкуравий жамғармаларини янгиллашмади. 1951 йил октябрь ойида нашр қилинган “Британия - иқтидорли ва озод” номли сайловолди манифести аллақачон маълум бўлган “янги консерватизм” руҳида тузилган эди. Унда ташкилий тайёргарликка кўпроқ эътибор берилган эди. 1951 йил 25 октябрдаги сайловларда консерваторлар обшиналар палатасида башорат қилинган 321 та ўринга эга бўлишди. Лейбористлар ихтиёрига 295 та ўрин, либеранф-6, қолган партиялар-3 та ўринга эга бўлишди. Шундай қилиб, консерваторлар мутлақ кўпчиликка эришиб, барқарор ҳукумат тузишга муваффақ бўлдилар. Унга 77 ёшли Уинстон Черчилль раҳбарлик қилди. “Гиг а нтнинг охирги кунлари” Бош вазир лавозимига қайтган Черчилль ҳукумат таркибига охирги йилларда энг фаол бўлган сиёсатчиларни жалб қилди. Лорд Вултон лорд- президент, лавозимига эга бўлди. Р.Батлер ғазна бошқарувини қулга олди. Г.Макмиллан эса уй-жой қурилиши ва маҳаллий бошқарув вазири лавозимига эга бўлди. Аммо, умуман олганда, маҳкама торилар “эски гвардияси” вакилларидан иборат бўлди. Черчилль раҳбариятнинг эски авторитар усулига қайтди ва ҳукуматни шакллантиришда ўзининг шахсий фикрларига асосланарди. Консервативлар партиясидаги вазият ҳам анча ўзгарди. Охирги йилларда ўтказилган ташкилий ўрин алмаштиришлар сайлов компанияси тугаганда ҳам ўз таъсирини ўтказди, аммо партиядаги олдинги динамизм ва фаолликни сақлаб қолишга уринишлар камроқ сезиларди. Черчилль ҳам партиянинг мафкуравий ғояларининг ривожлантириш йўллари ҳақидаги баҳслашларни ҳам бошқа маъқулламасди. “Чидамлилик ва конструктивлик” йўлини танлаган Черчилль ўз олдинги раҳбарларнинг сиёсатини тубдан ўзгартирмади. Бу

консерваторларнинг диққат марказида турган ижтимоий соҳада ҳам ўз аксини топди. Ҳукуматнинг бу соҳадаги фаолияти йўналиши уй-жой қурилиши, таълим ва соғлиқни сақлашни ривожлантириш дастурларидан иборат бўлди. Ҳукумат уй-жой қурилишининг барқарор ўсишига эришди. Агар 1951 йилда 234 минг янги уйлар қурилган бўлса, 1952 йилда - 261 минг, 1953 йилда - 314 минг, 1954 йилда - 347 минг янги уйлар қурилди. қурилиш ишларида янги технологияни жорий этиш ва меҳнат сиғимини камайтириш орқали фойдаланишга топшириладиган уй-жойларнинг нархини бироз пасайтиришга эришилди. Лейбористлардан фарқли ўлароқ консерваторлар нафақат уй-жой фонди ўсиши ва унинг нархларининг пасайишига, балки хусусий мулкчилик секторининг ривожланишига ҳам катта аҳамият бера бошлашди. Соғлиқни сақлаш ҳам катта қайта қуришларни бошдан кечирмади. Черчилль ҳукумати лейбористлар томонидан яратилган Миллий соғлиқни сақлаш хизмати ва унинг тармоқланган маъмурий аппарти ҳамда юксак давлат ихтиёридаги соғлиқни сақлаш умассасаларини сақлаб қолди. Айни пайтда бепул тиббий хизмат кўрсатиш тарқоқлашди. Рецептлар ёзиб бериш учун пул тўлаш кенгроқ жорий этилди, дантистлар қабулига пулли кириш ташкил қилинди, махсус тиббий асбоб-ускуналардан фойдаланиш пулли бўлди. Фуқароларнинг соғлиқни сақлаш фондига ҳафталик тўловлари оширилди. (8,5 дан 32,5 пенс гача). Шу билан бирга консерваторлар соғлиқни сақлашга бюджетдан кўпроқ маблағ ажрата бошлашди. Тиббий хизмат кўрсатиш тартибга солинган эди, шифокор қабулида кутиш вақти қисқартирилди, шифохоналарда болаларнинг ўз ота-оналари билан келишлари рухсат этилди, ностационер муолажани талаб қилувчи беморларни кўчириш (транспортировка қилиш) жорий қилинди. Консерватор ва лейбористларнинг таълим соҳасини ислоҳ қилишга бағишланган дастурлари умуман бир-бирига ўхшаш бўлганлиги сабабли Черчилль ҳукумати бу соҳада бирор катта хажмдаги ислоҳот ўтказиш учун ташвишдан холи бўлди. Лекин унга хусусий ўқув юртлари мавқеи

тўғрисидаги баҳс-мунозараларга дуч келишга тўғри келди. Оппонентлар консерваторларни ўқув муассасаларининг норасмий тузилишини сақлаб қолишга уринишда айблашди. Ҳукумат мавқеини таълим вазири Д.Экклд қуйидагича баён қилди: “Умумтаълим мактабни қўллаб-қувватловчилар тенглик тарафдорларидир. Жаноби Олияларининг ҳозирги ҳукумати адолат тарафдоридир”. Шунга қарамасдан, Черчилль ҳукумати оммавий мактабни ривожлантириш учун таълим тизимига бюджет харакатларини анча оширди. Ўзининг сайловолди ваъдаларига амал қилган ҳолда Черчилль ҳукумати давлат корхоналарининг кенг хусусийлаштиришга киришмади. Фақатгина пўлат қуйиш ва автомобиль транспортлари соҳалари хусусийлаштирилди холос. Мулкчилик шаклини белгилашда ишлаб чиқариш самарадорлиги ҳал қилувчи роль уйнади. Консерваторлар раҳбарлари бу соҳадаги ҳар қандай сиёсий баҳс-мунозаралардан ўзларини четга олишарди. Айни пайтда ҳукумат иқтисодиётнинг давлат томонидан бошқарилиши, ишлаб чиқариш ривожланишининг янги стратегиясини ишлаб чиқаришга йўл қўймас эди. 50-йилларда Буюк Британияда иқтисодиётнинг ўсиш динамикасига анча яхшиланди. Шу ўн йиллик бошида ишлаб чиқариш кўрсаткичлари 1937 йилдаги кўрсаткичлардан 1ғ3 ҳисса кўпроқ эди. Илм-фан кенг жорий этилган бир қатор соҳалар, жумладан, электроэнергетика, машинасозлик, кимё саноати соҳаларида барқарор ўсиш кузатилди. Кўмир саноати ва текстиль соҳаларида кўрсаткичлар яхши эмас эди. Умуман 50- йилларнинг биринчи ярмида ялпи миллий маҳсулотнинг йиллик ўсиши ўртача 2,7% ни, саноат ишлаб чиқаришида эса 3,3 % ни ташкил этди. (30- йиллар охирида мос равишда 1,75 % ва 2,7 %). Ишсизлар сони ҳам барқарор камайиб борди. 1953 йилда улар 0,5 миллион кишини 1955 йилда эса 298 минг кишини ташкил этди. Буюк Британия ҳали ҳам саноат ишлаб чиқариши бўйича АҚШдан кейин иккинчи ўринни эгаллаб турарди.

Шундай қилиб, Черчилль ҳукумати иқтисодиётга аралашишнинг кескин заруратидан қутулган эди. Тўғри, бу лоқайдлик ўзининг салбий натижаларига ҳам эга бўлди. Илмий-техникавий инқилоб даврида алоҳида мамлакатларнинг иқтисодий фаровонлиги мезонлари ўзгариб бошлади. Кескин пасайиш ва инқирозларнинг йўқлиги ҳам жаҳон бозори эгалланган мавқеининг сақлаб қолишини кафолатлаб олмас эди. Ўсиш суръатларини аста-секин ошириб бориш, ишлаб чиқариш технологиясини мукаммаллаштириш, бозор инфраструктурасининг энг янги шаклларини рағбатлантириш талаб этиларди. Бу масалаларни хусусий секторнинг ўзи ҳал қила олмасди. Иқтисодиётни давлат томонидан бошқарилишидаги дунё тажрибаси кризисга қарши сиёсат доирасидан чиқа бошлади. Унинг мақсади бутун иқтисодий тузумни тизимини бошқаришга айланди. Фақатгина кучли молиявий, интеллектуал ва сиёсий салоҳиятга эга бўлган давлат рентабеллиги паст, аммо ўта муҳим фундаментал тадқиқотлар ўтказишни, катта инвестицияларини жалб қилувчи стратегик илмий соҳаларни ривожлантиришни, кадрларни кенг кўламда қайта ўқитиш ва малакасини оширишни ўз зиммасига олиши мумкин эди. Консерваторлар бошқарувчи даврида Буюк Британия ҳукумати бу вазифаларни ўз олдига мақсад қилмаган эди. Консерваторларнинг иқтисодиётни давлат томонидан бошқарилишидаги бу лоқайдлиги мухолифотга уларнинг ҳукмронлик даврини “турғунлик даври”, “бекорга сарфланган йиллар” деб баҳолашларига асос бўлди. Консерваторлардан ташки сиёсат соҳасида ҳам бирор принципиал ўзгартириш киритиш талаб қилинмас эди. Мухолифат сафида бўлган йиллардаёқ Черчилль ва Иденлар Буюк Британиянинг умумдунёвий мақсадларини урушдан кейинги реал аҳволга мослаштиришга даъват этувчи “уч доира” концепциясини ишлаб чиқишди. Бу концепцияга кўра Британия ташқи сиёсати мамлакатнинг ўзига хос географик жойлашиши ва тарихий анъанани ҳисобга олиб учта асосий жавобгарлик минтақалари доирасида тузилиши керак. Бу уч доира Атлантика ҳамжамияти, Европа

ва Британия миллатлар ҳамдўстлигидан иборат эди. Черчиллнинг таъкидлашича, гап географик жойлашишида эмас, балки ментал (миллий), мафкуравий ва сиёсий бирлик омиллари нуқтаи назаридан ташкил қилинган махсус минтақалар ҳақида боряпти. “Мен инсоният тақдирини кузатиб келажакка назар солар эканман - дейди у - Эркин халқлар ва демократия орасида учта улкан сферани (минтақани) кўраман. Биз учун биринчиси, албатта Британия Ҳамдўстлиги ва империя. Кейин англосакслар дунёси бўлиб, у АҚШга тенг келади ва унда биз Канада ва Британия доминионлари катта роль уйнайди. Ва ниҳоят учинчи, бу бирлашган Европа. Бу учта сеҳрли доира бирга мавжуд, агар улар бирлашишса, уларни қулата олувчи ёки уларга жиддий таҳдид солувчи куч бўлмайди. Бизнинг мамлакатимиз бу доираларнинг ҳар бирида муҳим роль уйнайдиган ягона мамлакатдир”. Миллатлар ҳамдўстлиги ва империя тақдири консерваторлар учун ташқи сиёсат йўналишида ҳал қилувчи рисола эди. 1952 йилдаги ҳамдўстлик бош вазирларининг махсус чақирилган анжумани 1949 йил қарорлари, ҳамда инглиз қиролининг ҳамдўстлик раҳбари мавқеини тасдиқлади. Бу титул тахтга ўтирган Елизавета 11 га топширилди. 1952 йил анжумани “ҳамдўстлик фуқароси” (“Британия фуқароси” ўрнига) тушунчасини бутунлай қонунийлаштирди. Мамлакатнинг учинчи дунё давлатларига таъсирини кучайтириш мақсадида Черчилль ҳукумати Корея урушини тинчлик билан ҳал қилишни фаоллик билан қўллаб-қувватларди. Айнан Британиянинг олдиндан ярадор ва бемор ҳарбий асирларни алмаштириш бўйига таклифи чигал вазиятни бартараф этди. Буюк Британия Ҳиндихитой масаласида етарлича қатъий вазиятни эгаллади. Ҳиндихитойдаги француз колониясини ташкил этиш мағлубиятга учрагани табиий эди, АҚШнинг эса у ерда ҳам сиёсатни Кореядагидек юритишига уриниши Лондонни қаноатлантирмасди. Буюк Британия Совет Иттифоқининг Ҳиндихитой масаласи бўйича раҳбарлар даврасида халқаро йиғилиш ўтказиш тўғрисидаги таклифини қўллаб-қувватлади. Бу йиғилиш 1954 йилда Женевада ўтказилди ва ҳарбий ҳаракатларни тўхтатиш ҳақида

қарор қабул қилишга эришилди. Шу йили Теҳронда Эрон ҳукуматининг халқаро консорциум билан Эрон нефть конларини фойдаланишга топшириш шартлари ҳақида келишиб олинди. Бу шартнома худди олдингисидек Буюк Британияга бирор фойда келтирмади, аммо келишмовчиликлар қисман барҳам берилди. 50-йиллар бошида Миср атрофидаги вазият кескинлашди. 1951 йилнинг октябрида Миср ҳукумати 1936 йилдан Судан кондоминиони ва Сувайш канали тўғрисидаги шартномани бекор қилиш ҳақида қарор қабул қилди. Судан мамлакати Мисрнинг ажралмас қисми деб эълон қилинди. Аммо, Миср қироли Фарук Буюк Британия билан очиқчасига тўқнаншишдан чўчиб турарди. Узоқ давом этган музокоралар бошланди. Бу музокоралар даврида инглиз ҳарбийлари Сувайш канали атрофидаги аҳолининг норозилик чиқишларини бостирарди. қоҳирадаги давлат тўнтаришидан сўнг 1952 йил июлида Г.Носирнинг инқилобий ҳукумати Суданга тўла эркинлик бериш ҳақида маълум қилди ва бу қарор 1953 йилдаги инглиз-миср келишувида қайд этилди. 1954 йил 19 октябрида Сувайш канали тақдирини ҳам ҳал қилувчи шартнома ҳам имзоланди. Унга кўра инглиз қўшинлари 20 ой давомида эвакуация қилиниши керак эди. Канал фуқаролик хизматчилар ихтиёрида бўлиб, улар канални ҳарбий соҳада ҳам ишлата олишга қодир эдилар. Черчилль ҳукумати Европа сиёсати масаласида маълум фаолликни намоён қилди. аммо Британия сиёсатчилари французларнинг наднациональная бошқарув органлари тузиш билан иқтисодиётни интеграция қилиш лойиҳаларига шубха билан қарашди. “Шуман режаси”га хилофан расмий Лондон Европа эркин савдо минтақасини тузиш ғоясини илгари сурарди. Унга Европада иқтисодий ҳамкорлик ташкилотининг барча 17 аъзоси кириши керак эди, ҳамда ўзаро божхона тўловларини ва импорт чеклашларни бекор қилиш кўзда тутилган бўлиб, кейинчалик, маблағ ҳаракатининг эркинлашиши ва тўғридан-тўғри савдони ташкил этишга эришиш керак эди. Бу лойиҳада наднациональная ташкилий

тузилмани яратиш, бирлашган иқтисодий сиёсатни ишлаб чиқиш ва ягона қонунчилик тизимини барпо этиш кўзда тутилмаган эди. 1952 йилда соҳавий бирлашган блок ЕОХСнинг ташкил қилиниши Британия ҳукумати режаларига мос келмас эди. Сиёсий мағлубиятни бартараф этиш ( компенсация қилиш) мақсадида Британия дипломатияси ҳарбий-сиёсий бирлашув лойиҳаларини фаол қўллаб-қувватларди. 1952 йилда “Плевен режаси”ни муҳокама қилишда Буюк Британия Ғарбий Германиянинг оккупация мавқеини бекор қилиш ва унинг қисмларини “Европа қўшинлари” сафига қўшиш ғоясини қўллаб-қувватлади. Европа мудофаа ҳамжамияти лойиҳаси инқирозга учрагандан сўнг Буюк Британия АҚШ билан биргаликда НАТО байроғи остида ГДГ ни Атлантика Хавфсизлик тизимига киритиш тарафдори бўлди. 1954 йил ноябрь ойида консерваторлар раҳбарининг 80 ёшлиги тантанали нишонланди. Унинг ёши истеъфога чиқишни талаб этарди. 1954 йил давомида раҳбарлик қилаётган партия раҳбарининг чиқишлари очиқчасига ҳамманинг ғашига тегарди. Ҳал қилувчи воқеа обшиналар палатасида водород бомбасининг ишлаб чиқарилиши ҳақидаги шов- шувли мунозараларнинг бошланиши бўлди. Кетма-кетликсиз ва айни пайтда урушқоқлик ва муросасизлик мавқеини эгаллаган Черчилль. Консерватив партиянинг ҳам кўпчилик вакиллари орасида норозилик уйғотди. Черчиллнинг истеъфоси 1955 йил 5 апрелда содир бўлди. Констутицион русумга кўра Черчилль қироличага истеъфо ҳақида ёзма илтимоснома берди, ҳамда ҳукуматнинг янги таркибини тузиш учун “Иден изидан юбориш”ни илтимос қилди.

Адабиётлар : 1. Новейшая история стран Европ ы и Америки XX век. Частъ 2 (1945-2000) М., 2001. 2. З.Р.Нуриддинов “Ғарб мамлакатларининг энг янги тарихи” (1939-1971). Т., 1976 й. 3. Г.Ҳидоятов, Х. Ғ уломов. Всемирная история стран Западной Европы и Америки. (1946-1995). Т. , 1999 й. 4. Новая и новейщая история. 1990 й. № 5. 5. Криговуз И.М. Крушение “реального социализма” в Европ е и судьбы освобод н вшихся народов. М. , 2001.

O'xshashlar

Янги даврда Франциянинг ривожланиши

Франциянинг янги даврда конституциявий ривожланиши

Янги минг йилликда жаҳон цивилизацияси истиқболлари

Ж.Мейжор ва Британия янги консерватизмининг қайта қурилиши

Россияда янги ўзгаришлар жараёни ва ислохатларнинг бориши