XVI asr – XVII asrning boshlarida Usmoniylar imperiyasi - Tarix - Referatlar

XVI asr – XVII asrning boshlarida Usmoniylar imperiyasi

Yuklangan vaqt:

24.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

56 KB

Ko'chirib olish

XVI asr – XVII asrning boshlarida Usmoniylar imperiyasi Reja: 1. XVI asr I yarmida turklar istilolari . 2. Usmoniylar imperiyasining harbiy ma`muriy tuzilishi . 3. XVI asr – XVII asr boshlarida xalq harakatlari . 4. XVI asr – XVII asrning birinchi yarmida imperiyaning xalqaro ahvoli . 1

XVI asr boshida Usmoniyalar harbiy – feodal monarxiyasi Bolqon yarim orolini bo`ysundiradi. Imperiya yerlari Osiyoda va Shimoliy Afrikada ham tarqaladi. Turklar istilosi Bolqon xalqlarining ijtimoiy – iqtisodiy rivojini sekinlashtiradi . Xristianlar davlat lavozimlarida xizmat qilishi , qurol taqib yurishi mumkin emas edi . Turk hu - kumati hokimiyatni mustahkamlash uchun Bolqonga Kichik Osiyodan turk ko`ch - manchilarni ko`chirib keltiradi . Ular hosildor yerlarda , strategik muhit rayonlarda joylashtirilib , mahalliy aholi haydab yuboriladi . Ba`zida yirik shaharlardan xristian aholisi tomonidan ko`chirilgan . Turklar hokimiyatini mustahkamlashning boshqa vositasi mahalliy aholini musulmonlashtirish bo`lgan . Asirlar va qul qilib sotilganlar- ning ko`plari islom dinini qabul qiladi , chunki turk qonunlariga ko`ra musulmonlar qul bo`lish mumkin emas edi . Musulmon dinini qabul qilgan xristianlardan turk hu- kumati sulton gvardiyasini - yanicharlar korpusini tashkil qilgan. Xristianlarni musul- mon diniga o`tkazib , Kichik Osiyoga o`qishga yuborganlar ( va ulardab yanicharlar qo``hinini tuzganlar ) . Mulk va imtiyozlarini saqlab qolish uchun ko`plab Bolqon feodallari, savdogarlari, hunarmandlari islom diniga o`tganlar . Turklashgan xristian - lar o`z xalqidan aloqasi uzilib , turk tili va madaniyatini o`zlashtiradi . Bular natijasi - da turklar soni oshib, istilo etilgan hududlarda turk hokimiyatini mustahkamladi. Mu- sulmonlikni qabul qilgan serblar , greklar , abbanlar davlatda va armiyada katta lavo - zimlarni egallashgan . Qishloq aholisi o`rtasida musulmonlashtirish Bosniyada , Makedoniya va Alba - niyaning qator hududlarida tarqaladi . Imperiyaga kirgan hududlar yirik harbiy - ma`muriy birliklarga - beylerbeylikka, yoki viloyatlarga bo`linadi. Ular o`z navbatida sanjoqlarga bo`lingan . Viloyat va sanjoq boshliqlari joylarda fuqarolik hokimiyatini amalga oshirgan va mahalliy qo`shinga rahbarlik qilgan . Sud hokimiyati mustaqil qozilar qo`lida bo`lgan. Boshqaruvning bunday harbiy - ma`muriy tartibi hamma joy- da tarqalmagan . Chet hududlarda , Gretsiya , Albaniya va Chernogoriyaning tog`lik rayonlarida turklar faqat belgilangan soliq olish bilan cheklanganlar . Turklar istilosi Bolqonga provaslav cherkovining iqtisodiy qudrati va siyosiy ta`si- rini kuchsizlantiradi . Monastir va cherkovlardan yerlari tortib olinadi . Ko`plab cher- kovlar buzilib ketadi . Bolgariya va Serbiya provaslav cherkovining mustaqilligi yo`- 2

qoladi . Bolqondagi hamma provoslav aholisi Konstantinopoldagi grek patriarxligiga bo`ysundiriladi . XVI asrda Bolqondagi harbiy - ma`muriy va savdo markaziga aylangan ba`zi sha- harlar rivojlana boshladi . Chunki turk hukumati va armiyasi shahar hunarmandchiligi va savdoning rivojlanishidan manfaatdor edi . Konchilik va qurilish bilan bog`liq yangi hunarlar paydo bo`ladi . Hunarmandchilik tsexlari musulmon va xristianlar uchun alohida tashkil qilingan ( esnat , yoki rutet ) . Ular faoliyati davlat tomonidan nazorat qilingan : sulton farmonlari bilan ularning huquq va imtiyozlari belgilangan . Savdogarlar ham tsexlarga uyushganlar . Odatda turklar savdo bilan kam shug`ullanganlar. Savdogarlar asosan grek, slavyan, armyan , yevreylardan iborat bo`lgan . Tashqi savdoda Venetsiya , Genuya , Nemis savdogarlari muhim o`rin tutishgan . Turklar xorijiy sanoat mahsulotlarini ko`payti - rish uchun savdogarlarga imtiyozlar berib , boj to`lovlarini kamaytirganlar . Bu esa Bolqon savdogarlari faoliyatini qiyinlashtirib, mahalliy hunarmandchilikning rivojiga to`siq bo`ladi . Shahar va qishloq o`rtasida ayirboshlov ahamiyati katta emas edi . XVI – XVII asrlarda mahalliy ahamiyatga ega bo`lgan mayda savdo va hunar - mandchilik markazlari ko`payganligi kuzatiladi . Ularning o`sishi qishloq aholisining ko`plab kelishi hisobiga ekanligi natijasida bunday shaharlarda mahalliy hunarmand va savdogarlarning ko`payishiga olib keladi . Ayniqsa savdo va harbiy yo`llarga joylashgan shaharlar tez rivojlanadi . M : Belgrad , Saraevo , Sofiya , Salanika . Shu tariqa bunday shaharlarga xristian aholisi ko`paya boradi . XVI asrda savdo yo`llarining O`rta yer dengizidan Atlantika okeaniga ko`chishi , Italiya shaharlarining tushkunligi Bolqon yarim orolining ichki shaharlarining Adriatika bilan savdo aloqalarini zaiflashtirardi . Biroq bu hududlarning Markaziy Yevropa bilan aloqasi kengayib boradi . Jiddiy siljishlarga qaramasdan Bolqon mam - lakatlari iqtisodiy jihatdan boshqa Yevropa davlatlaridan orqada qolgan edi . Istilo etilgan mamlakatlarda nisbatan turk - usmoniylarga feodal munosabatlar ri - vojlanishning quyi bosqichida edi . Bolqon yarimoroli istilo etib , turklar mavjud feodal munosabatlarni o`zgartirmaydi . Trtiblarni o`z ehtiyojlariga moslashtirishga urinadilar . Vaqt va mulk ( shaxsiy ) yerlardan tashqari yerlarinig katta qismi davlatga , yoki 3

sultonga tegishli hisoblangan. Bu yerlar turk feodallariga len egaligi sifatida berilgan. Ular orasida harbiy lenlar ko`pchilikni tashkil qilgan : kichikroqlari - timar , yiriklari- zeamet . Ularning egasi – sipohilar sulton suvoriylari safida xizmat qilganlar va len miqdoriga qarab ma`lum qo`shin to`dalab berish kerak bo`lgan . Oliy harbiy boshliq - lar va amaldorlar katta len – xoss olganlar . Yer fondining bir qismi davlatda qolib , sulton va uning oilasining shaxsiy domeni hisoblangan . Len egalari qator feodal huquq va imtiyozlardan foydalanganlar . Turk qonunlari renta hajmini va feodallarning dehqonlarga munosabatini qat`iy belgilagan . Feodal - lar o`z yurisdiksiyalariga ega bo`lmaganlar , lenlarini boshqarishda to`la mustaqil emas edilar . Feodallar asosan musulmonlardan iborat bo`lgan Istiloning dastlabki davrida ko`p- lab mayda feodallar – xristianlar saqlangan edi , biroq vaqt o`tishi bilan ular musul - monlikni qabul qilganlar yoki yerlaridan mahrum bo`lganlar . XVII asrga kelib xris - tian diniga e`tiqod qiladigan feodallar qolmaydi . Aholining katta qismoni tashkil qil - gan feodal qaram dehqonlar – ra`iyat o`zlarining yerlariga merosiy egalik qilganlar . Hamma mehnatga yaroqli aholi xiroj yoki juzya to`lagan . Feodallar pul solig`i ( is - panja ) va ushr olganlar . Cherkovdan ham soliq olingan . Dehqonlarning katta qismi yerga biriktirilgan bo`lib , feodal yoki mahalliy hoki - miyat ruxsatisiz ketib qolishi mumkin emas edi . Turk qonunlari qochoqlarni 10 - 15 yil izlashga muddat belgilangan . Chorvachi jamoalar ham soliq to`laganlar. Ular nis- batan mustaqil edilar , xususiy kishilarga biriktirilmagan . Ba`zi dehqob jamoalari so- liqlar o`rniga davlat foydasiga ishlab berganlar . Ular chegara xizmatini o`taganlar , yo`llarni tozalaganlar va h . Iqtisodiy va huquqiy jihatdan ular qulay ahvolda bo`lganlar . Turk davlatining rivojlangan davri XV asr va XVI asr I yarmiga to`g`ri keladi . Sulton Sulaymon davrida ( 1520 - 1566 ) turlar Yevropa Osiyo va Agrikada yirik isti- lolarga erihsadilar. XVI asr o`rtasidan boshlab tushkunlik alomatlari ko`rina boshlay - di . Markaziy hokimiyat kuchsizlanib , mahalliy poshsholarning separatistik hoki - miyatlari kuchaydi. Davlat xazinasi kamayib, harbiy kuchlar va harbiy - feodal tuzum emirila boradi . XVI asrda Evropa davlatlarida ijtimoiy – siyosiy vaziyatning o`zgari- shi tuayli Yevropa davlatlariga qarshi urush qiyinlashdi . Davlat xazinasi daromadi - 4

ning asosiy manbalaridan biri – bosib olingan hududni talash talash yo`qqa chiqadi . Yanicharlar savdo va hunarmandchilik bilan shug`ullana boshladilar , yerlar sotib olganlar . Sipohilar harbiy majburiyatdan bosh tortib , yerlarini merosiy qilishga hara- kat qiladilar . Feodallarning bir qismi yerlaridan mahrum bo`ladi . Lenlar ba`zida sav- dogar va so`dxo`rlar qo`liga o`tib ketadi . Usmoniylar imperiyasi ijtimoiy - iqisodiy tuzumidagi o`zgarishlar ijtimoiy kurash- ni keskinlashtirib yuboradi . Aholining ahvoli yomonlashadi va Bolqonga milliy - ozodlik harakatlari avjiga chiqadi . XV asr oxirida Albaniya Rumeliya viloyatlari qo`shib olinadi . Alban feodallari islom dinini qabul qilib, turklarga xizmatga o`tadilar . Albaniyaning tekislik hududla- rida turklarning harbiy len va ma`muriy tartiblari o`rnatilari, tog`lik hududlarda aholi- dan soliq olish bilan cheklanganlar . Aholi asosan chorvachilik bilan shug`ullangan , tog`u – toshlardan o`zlashtirilgan yerlarda dehqonchilik qilganlar . Yetishmovchilik aholini boshqa joylarga ko`chib ketishga , Yevropa davlatlari qo`shinida yollanib xiz- mat qilishga majbur qilgan . Tog`larda patriarxal munosabatlar hukm surgan . Bir aj - doddan tarqalgan bir necha o`n oila fis deb atalgan territorial jamoani tashkil etgan . Haydaladigan yer , yaylov fisga tegishli bo`lsada, har bir oila o`z uyi va mulkiga ega- lik qilgan . Fis boshliqlari kengashni ( qubend ) tashkil qilgan . XV asr oxirida Usmoniylar butun materik Gretsiyasini bo`ysundirdilar . XVI asr va XVII asrda Turkiya va Venetsiya o`rtasida Egoy va Loniya dengizidagi orollar uchun urush boradi . Rodos , Kipr va boshqalar gekinlin bilan turklar qo`liga o`tadi , urush tugaydi grek yerlarida aholi kamayib , iqtisodiy tushkunlik boshlanadi . 5

Adabiyotlar : 1. I. A. Karimov . “ Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q ”. T., 1998 2. I. A. Karimov . “ Barkamol avlod orzusi ”. T., 1998 3. Arsh G. L. Kratkaya istoriya Albanii M., 1965 4. Istoriya Bolgarii . T. 1. M., 1954 5. Udalsova Z. V.Istoriya Yevropo`. T. 1. M. «Nauka». 1988. 6.Udalsova Z. V.Istoriya srednix vekov. T. 1-2. M, «Vo`shaya shkola». 1991. 7. Boysov M. Istoriya srednix vekov. M, 1995. 8. Nefyodov S. Istoriya srednix vekov. M, 1996. 9. Vsemirnaya istoriya T. 3 M . 2000 6

O'xshashlar

Ispaniya XVI asr – XVII asrning birinchi yarmida

Ispaniya XVI asr XVI asrning yarmida

XVI-XX asr boshlarida Hindiston

Usmoniylar imperiyasi Tanzimot davrida

XVII–XIX asr boshlarida xalqaro munosabatlar va diplomatiya