Сиёсий экстремизм ва терроризм - Tarix - Referatlar

Сиёсий экстремизм ва терроризм

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

74 KB

Ko'chirib olish

Сиёсий экстремизм ва терроризм Режа: 1. Сиёсий экстремизм ва терроризм 2. “Миллий бирдамлик” (1976-1979 йиллар).

Сиёсий экстремизм ва терроризм Сўл марказнинг, айниқса, 1969 йилдаги “жазирама куз” дан сўнг меҳнаткашлар билан муроса қилишга уриниши, иқтисодий қийинчиликлар, ишсизликнинг кўпайиши ва маргинализация () ўнг радикал оппозиция ичида қарама-қарши реакциянинг кучайишига сабаб бўлди. Неофашистик гуруҳга ва ташкилотлар фаоллашиб, уларнинг сони 30 тага етиб қолди. Уларнинг ичида “Янги тартиб”, “Миллий авангард” ва айниқса, “Миллий фронт” энг йириклари ҳисобланар эди. Собиқ ҳарбий жиноятчи йирик молиячилар билан алоқа ўрнатган, золим, бешафқат ва ўтакетган мутаассиб (фанатик)лиги учун “қора князь” лақабига эга бўлган князь Ю.В.Боргезе ташкилотида раҳбарликни ўз қўлига олган эди. 1969 йили Падуя шаҳридабўлиб ўтган йиғилишда тасдиқлаб олинган “график” асосида неофашистларнинг террорчилик акцияларининг сони кескин равишда кўпайди (портлатишлар, фаол жамоатчилар ва сўл кучларнинг маъмурий биноларига хужумлар уюштириш ва бошқалар шулар жумласидандир). Ўта ўнгчилар (“қора”) терроризмнинг асосиё мақсади мамлакатда давлат тўнтариши келиб чиқишига сабаб бўладиган вазиятни юзага келтириш, жуда бўлмаганда эса минимум режага кўра мамлакатда “тартиб ўрнатиш” вазифаси қўйилди. Ўта ўнгчиларнинг бу йўналиши “кескин стратегия” номини олган бўлиб, 1969 йил декабрида Миландаги Фантана майдонида жойлашган қишлоқ хўжалиги банки биносининг портлатилиши бу сиёсатнинг бошланиши десак хато бўлмайди. Бу террорчилик ҳаракати 16 кишининг ҳаётига зомин бўлган бўлса, 100 га яқин киши ярадор бўлди. Фонтана майдони миллий ҳалокат террорчиликка қарши курашнинг рамзига айланди. Мана шу фожиадан сўнг, яна бир қанча йирик террорчилик ҳаракатлари бўлиб ўтди. Чунончи, 1970-1971 йилларда Реджо-ди-Калабрия шаҳрида неофашистларнинг полиция ва ҳарбийлар билан бир неча ой давом этган қонли тўқнашувлари, баррикада жанглари; 1971 йил мартида Аквила шаҳрида барча сиёсий партия биноларининг портлатилиши; Боргеза бошчилигидаги “Миллий

фронт”нинг республикага қарши тайёрлаган фитнасининг ошкор бўлиши; 1974 йил майида Бреше шаҳрида ўтказилган митингдаги портлаш натижасида 8 кишининг ҳалок бўлиши; 1974 йил августида Балонья яқинида поъезднинг портлатилиши оқибатида 12 та йўловчининг ҳалок бўлиши ва бошқалар шулар жумласидандир. Неофашистик ҳаракатнинг бошида Италия ижтимоий ҳаракати (ИИҲ) турган бўлиб, 70-йилларнинг биринчи ярмида бу ташкилот аъзоларининг сони 400 минг кишига етди. Бу вақтга келиб неофашистлар сайловларда ҳам бир қанча муваффақиятга эришди. Масалан, 1972 йилда бўлиб ўтган сайловларда улар депутатлар палатасида (630 ўриндан) 56 та ўринга, сенатда эса (315 ўриндан) 26 та ўринга эга бўлишди. Ўз ҳузур ҳаловатини ўйлаб ИИҲ монархия талабдорларининг қолдиқлари билан бирлашди. Бу вақтинча бўлсада, ИИҲнинг мамлакатда обрў жиҳатидан тўртинчи сиёсий партияга айланишига олиб келди. 1973 йилдан бошлаб ИИҲ Италия ижтимоий ҳаракати - Миллий ўнг кучлар (ИИХ- МЎК) деб атала бошлади ва унинг рахбари этиб яна Жоржо Альмиранте сайланди. Ишчилар ҳаракатининг фаоллашишидан норози бўлган шимолий худудлардаги кичик ва ўрта буржуазия вакиллари томонидан қўллаб-қувватланиши туфайли ИИХ нинг таъсири янада ортиб кетди. Аммо ИИХни 70-йилларнинг бошларида қўллаб-қувватлаган табақалар асосан шаҳар аҳолисининг ўрта қатлами, люмпен-пролетариат вакиллари ва жанубнинг маригинал () қатламлари бўлди. 1972 йилда ИИХ учун жануб аҳолисининг 1ғ3 қисми овоз берди. Неофашистлар миллий ва чет элдаги реакцион кучлар томонидан маблағ билан таъминлаб турилди. Кичик сармоялардан ташқари, неофашист ташкилотларга Италиянинг йирик тадбиркорлари ҳам хомийлик қила бошлади (Пезенти, Монти ва бошқалар). Маблағларнинг бир қисми Франция, Испания, АҚШ, Португалия банкларидан ҳам келиб тушарди. Сўл марказнинг тадқиқотларидан хавотирга тушган обрўйли доиралар мамлакатдаги вазиятни ўзгартириш ва “кучли давлат” сиёсатини

қўллаб-қувватлаш мақсадида, неофашист ташкилотларни доимо қўллаб- қувватлаб туришди. Фашистлар томонидан амалга оширилган жиноятлар, уларнинг обрўси тушишига олиб келди. 1976 йилдаги сайловларда ИИХ олдинги сайловлардагига қараганда 1ғ3 қисм оз овоз олди. Бунинг оқибатида, ИИХ ичида ички қарама-қаршиликлар кучайиб кетди. Бу хол партияни заифлашиши ва тарқоқлашишига олиб келди. Бунга 70-йилларнинг ўрталаридаги террорчилик ҳаракатлари ва сиёсий фитналарнинг қатнашчиларига нисбатан олиб борилган суд жараёнлари ва хибсга олишлар ҳам сабаб бўлди. Аммо, мамлакатдаги етук партияларнинг бу жараёнларга нисбатан эътиборсизлиги туфайли неофашистлар устидан қўзғатилган жиноий ишларнинг аксарияти самарасиз якун топар эди. Чунончи, суд жараёнларида бор-йўғи 20 та неофашист жиноий жавобгар деб топилиб, озодликдан маҳрум этилган. Альмерантининг депутат сифатидаги дахлсизлик ваколати олиб ташланди ва “Янги тартиб” ташкилотининг фаолияти батамом таъқиқлаб қўйилди. Шундай қилиб 70-йилларнинг ўрталарига келганда ўнг радикалларнинг “қора” террори иккинчи даражага тушиб қолди ва сўл радикалларнинг “қизил” террорига ўз ўрнини бўшатиб берди. Сўл экстремизмнинг ёшлар орасида кенг тарқалганлиги, талабаларнинг 1967- 68 йиллардаги харакати билан чамбарчас боғлиқ эди. 1968 йилнинг баҳорида талабаларнинг норозилик чиқишлари Италиянинг барча 36 та университетларига ёйилди. Талабалар олий таълимнинг эскириб қолган ва нодемократик тизимига қарши бош кўтарди. Аммо, тез орада спектицизм ва ҳар қандай авторитетни рад этиш бу чиқишларга оммавий исёнкорлик ва антикапиталистик тус берди. Бутун мамлакат оммавий норозиликлар гирдобига тортилди, полиция билан тўқнашувлар бўлиб турди, маъмурий бинолар ишғол этилди ва ишчилар билан талабалар ўртасида мустаҳкам алоқалар ўрнатилди. Сўлларнинг ўша вақтда ташкил топган гурухлари (“ кураш”, “Ишчилар ҳокимияти”, “Меҳнаткашларнинг социализм учун кураш

ҳаракати”, “Манефесто”) сиёсий жихатдан содда позицияларни эгаллаган бўлиб, ўзларини “инқилобий” кураш олиб бормоқдамиз деб ишонтиришга ҳаракат қилар эди. 70-йилларнинг 2-ярмига келганда турлича фикрлашнинг криминалашуви ва унинг одатий жиноятларга қўшилиб кетиши (“Отаяпман, демак мавжудман”, “ўғирлаяпман, демак пул топаяпман”)жараёни юз берди, шунда ёшларнинг 1968 йил авлодларининг хаёлий (утопистик) режаларидан ихлослари батамом қайтди ва улар террорчилик тактикасини танлашди. 1977 йилга келганда, ўта сўлларнинг “қизил”, “инқилобий” байроқ остида фаолият кўрсатаётган 97 та террорчилик ташкилотлари борлиги маълум эди. Сўл экстремистларнинг яширинча фаолият кўрсатаётган террористик ташкилотлари ичида энг хавфлиларидан бири 1970 йилнинг сентябрь ойидаёқ ташкил топган “қизил бригадалар” бўлди. Улар мамлакатда зўравонликни янада кучайтириш, буржуа-демократик давлатни эса фуқаролар уруши очиш имконини берадиган репрессив ва авторитар давлатга айлантириш ғояларини илгари сурди. “қизил бригадалар” сиёсий мақсадларни ўкач қилиб олиб одамларни ўғирлай бошлашди, улар ҳаттоки гаров тариқасида таклиф этиладиган пуллардан ҳам ҳазар қилишмас эди. 70-йилларнинг охирига келганда “қизил бригадалар”нинг қурбонлари сафида сиёсатчилар, судьялар, католик арбоблар, тадбиркорлар, журналистлар ва полиция хизматининг юқори мансабдор кишилар ҳам бор эди. Бу қурбонларнинг ичида Альдо Мородек сиёсатчининг ўғирланиши ва ваҳшийларча ўлдирилиши энг шов-шувли воқеа бўлди. Экстремизм давлатнинг ҳуқуқий нормаларини оёқ ости қилиб аслида жиноий гурухлардан бирига айланиб улгурган эди.

“Миллий бирдамлик” (1976-1979 йиллар). Экстремистик, террористик ташкилотлар ва мафиянинг фаоллашиши муҳити сўл кучларнинг ҳам сезиларли даражада фаоллашувига имконият яратилди. 1975 йили бўлиб ўтган вилоят ва муниципал сайловларда, неофашистлар ўз электоратининг бир қисмидан маҳрум бўлишган бўлса сўл партиялар эса сайловчилар сони жиҳатидан центрисчилар ва ўнглардан ҳам ўзиб кетишди. ИКП 70-йилларнинг ўрталарига келганда мамлакат сиёсий ҳаётидаги ўрни ва нуфузини сақлаб қолмоқда эди. Сайловчиларнинг каттагина қисми ИКПга демократияни ҳимоя қилиш ва ўнг кучларнинг хужумларини қайтаришга қодир куч сифатида қарар эди. ИКПнинг 1975 йили бўлиб ўтган съездида бош котиб Энрико Бермингуэрнинг ташаббуси билан коммунистлар “тарихий компромисс” деб номланувчи тактикани қабул қилишди. Унда коммунистларнинг социалистлар ва ҳаттоки католиклар билан ҳам ҳамкорлик қилиши кўзда тутилган эди. 1976 йил июнида бўлиб ўтган парламент сайловлари сўл кучлар учун иккинчи жаҳон урушидан кейинги даврдан буён биринчи марта максимал даражадаги муваффақиятни келтирди. Коммунистлар ва социалистлар биргаликда, христиан-демократларга нисбатан кўп овозга эга бўлди. ХДП учун овоз берганлар, ИКП учун овоз берганлардан бор йўғи 4,4 % кўп эди. Бу компартия ва шахсан Бермингуэрнинг муваффақияти эди. Сайловлар коммунистларнинг қўллаб-қувватлашисиз ҳар қандай ҳокимият таназзулга юз тутиши мумкин деган хулосага олиб келди. Сўл марказ тарқалиб кетди. Янги ҳукумат фақатгина ХДП вакилларидан ташкил топди. Тажрибали сиёсий арбоб христиан-демократ Джулио Андреотти (1989 йилда туғилган) янги ҳукуматнинг премьер-министри лавозимини эгаллади. Андреотти сиёсатчи-католиклар оиласида ўсиб улғайди. Рим папаси Павел У1 билан яқин дўст эди. Ўзининг сиёсий фаолиятини де Гасперининг кўмагида бошлаган. Андреотти кўпгина ҳукуматларда министр, етти марта эса премьер-министр лавозимларида ишлаган. Унга христиан демократларнинг айёр, қари ва жанговар оти деб баҳо беришган.

У 50-йилларда партиянинг ўнг қанотига мансуб бўлса, 60-йилларда эса сўл марказни қўллаб-қувватлади. 70-йилларнинг бошида коммунистларнинг “тарихий компромисс” тактикасини қўллаб-қувватлади, кейинчалик эса худди шу тактиканинг барбод бўлишига сабабчи бўлди. Коммунистлар ва бошқа сўл республикачилар партиялари билан биргаликда парламентда “бетарафлар коалицияси” - депутатлар блокини ташкил этди. Бу блок парламентда Андреотти ҳукуматини қўллаб- қувватлади. 1976-1979 йилларда ХДП бошчилигидаги ҳукумат “Миллий бирдамлик” сиёсатини амалга оширди. Италиянинг олтита сиёсий партияси ва (ИКП ҳам бор) Андреотти ҳукумати ўртасида терроризмга қарши курашиш, иқтисодиётни барқарорлаштириш чора-тадбирлари тўғрисида ва бошқа масалалар бўйича дастурий шартнома имзоланди. Шу дастур доирасида ўтказилган чора- тадбирлар натижасида, Италия 1974-1975 йиллардаги жаҳон иқтисодий инқирозининг салбий оқибатларига бардош берди. Шу даврда ёшларни ишга жойлаштириш тўғрисидаги қонун қабул қилинди. Бу мамлакат сиёсий ҳаётида коммунистларга нисбатан ўтказиб келинадиган дискриминация сиёсатининг заифлашувига олиб келди. ХДП ҳукуматининг сўл партиялар томонидан қўллаб-қувватланиши ўнг кучларда ғазабланиш ҳиссини қўзғатган бўлса, сўл экстремистик террорчи гуруҳларда норозиликни келтириб чиқарди ва улар навбатдаги сиёсий босқинчилик ҳаракатини амалга оширди. 1978 йил 16 март куни эрталаб “қизил бригада”нинг террорчилари 10 дақиқа ичида ҳеч бир қийинчиликсиз 5 та қўриқчини ўлдириб, ХДПнинг раиси Альдо Морони ўғирлаб кетишди. 1 У бир қанча вақт давомида гаровда ушлаб турилди. Ҳукумат “қатъий позиция”да утришга ва террорчилар билан ҳеч қандай музокаралар ўтказмаслик тўғрисида қарор қабул қилди. Деярли ҳар куни 35000 га яқин киши А.Морони қидириш ишларида иштирок этди, бундан ташқари 1,500 га яқин ҳарбийлар кеча-кундуз жанговор навбатчиликда турди. Полиция ва

махсус хизмат ходимлари ҳар бир уйни синчиклаб текшириб чиқишга ҳаракат қилишди. Атиги бир неча юз кишини ташкил этадиган “қизил бригада” террорчиларининг шафқатсиз ҳаракати барча учун ҳақоратомуз чақириқ бўлиб, давлат аппаратининг заифлиги ва инқирозга юз тутаётганлигини яққол кўрсатиб берди. Мана шу ваҳшийликка жавобан касаба уюшмаларининг чақириғи билан Италияда умумий иш ташлаш эълон қилинди. Умумий иш ташлашда 16 млндан ортиқ италияликлар иштирок этиб, демократияни ҳимоя этиш ва терроризмга қарши курашишга тайёр эканликларини намойиш этишди. Террорчилар томонидан амалга оширилган ваҳшийликлар, уларга эргашувчилар ва ёқловчилар сонининг кескин камайишига олиб келди. Терроризмнинг янги тўлқини яна италияни 70-80-йиллар оралиғида ўз гирдобига тортди. Навбатдаги сиёсий суиқасдлар, қотилликлар ва бошқа зўравонликлар содир бўлди. Фақатгина 1980 йилнинг ўзидаёқ 1200 га яқин турли террорчилик акциялари амалга оширилди. Уларнинг орасида - Балонья вокзалида 1980 йил 2 август куни террорчилар томонидан қўйилган бомбанинг портлатилиши ўта кетган қонхўрлик акцияси бўлди. Портлаш оқибатида 85 киши ҳалок бўлди ва 200 га яқин киши яраланди. Ҳаммаси бўлиб, 1969 йилдан 1980 йилгача 7866 та террорчилик актлари қайд этилган бўлиб, бу ҳаракатлар туфайли 362 киши ҳалок бўлган, 4530 киши яраланган. Мафия структурасида ҳам сифат ўзгаришлари юз берди: аёлларни ўлдиришни таъқиқлайдиган ва зарурият туғилган тақдирдагина қотиллик қилишга рухсат берадиган мафиянинг ор-номус иззат кодекси энди ўтмишда қолди. Мафиянинг Сицилия ва ундан ҳам шафқатсизроқ ҳисобланган Калибрия шуъбаси ўз йўлларига тўғаноқ бўладиган ҳар қандай кишининг ҳаётига зомин бўлишга тайёр эди. Улар ўз мақсадлари йўлида ҳар қандай тўсиқни ҳам ҳеч ўйламасдан парчалаб ташлашга бел боғлаган эди.

Шу билан бир вақтда коррупция Италиянинг сиёсий ҳаётининг ажралмас хусусият бўлиб қолди. У билан боғлиқ бўлган машмашалар янада баландроқ садо бермоқда эди. 1978 йилда христиан-демократлар партиясининг аъзоси, мамлакат президенти Дж.Моне солиқларни ўз вақтида тўламаганликда ва коррупция билан шуғулланганликда гумон қилиниб, унга АҚШнинг “Локхид” номли авиа комцерни билан боғлиқ порахўрликда алоқадор деган айб қўйилди. Дж.Леоне истеъфо беришга мажбур бўлди. Италия президенти этиб илк маротаба ИСП аъзоси, қаршилик кўрсатиш ҳаракатининг фаол иштирокчиси Италия миллатининг энг яхши хусусиятларини ўзида мужассма эта олганлиги туфайли ҳурмат ва самимийлик обрўга эга бўлган 82 ёшли Александро Пертини тайинланди. Юқори лавозимли мансабдор шахсларнинг республикага қарши уюштирган фитнаси - “П-2” (“Пропаганда-2”) номли Масонлар ложаси билан боғлиқ жиноятини жамиятда катта шов-шувга сабаб бўлди. Ҳақиқатда эса “Миллий бирдамлик” сиёсати моҳияти ўз функциясини бажармай қўйган эди. 1979 йилнинг январ ойида коммунистик партия парламентдаги кўпчиликни тарк этиб ХДП ҳукуматига қарши оппозицияга ўтди. Президент Пертини томонидан муддатидан олдин ўтказилиши эълон қилинган парламент сайловлари 1979 йилнинг июнида бўлиб ўтди. Президент сайловлари христиан демократлар ва айниқса коммунистларнинг бир қисм овоздан маҳрум бўлганлигини кўрсатиб берди. Шундай бўлсада, коммунистлар ҳали ҳам кучли оппозицион партия сифатида фаолият кўрсатишга қодир эди. ИКП “тарихий компромисс” тактикасидан воз кечди ва “демократик альтернатива” номли янги дастурни қабул қилди. Унга кўра компартия ҳокимият учун курашда ХДП билан рақобатлаша оладиган сўл партияларнинг коалициясини тузишни кўзда тутган эди. Социалистлар, социал-демократлар ва радикалар эса аксинча ўз мавқеини яхшилаб олишди. Ўзларининг мавқеиларига катта баҳо бериб юборганликлари сабабли ИСП коммунистлар томонидан илгари сурилган дастурни қўллаб-қувватламади.

Адабиётлар : 1. Новейшая история стран Европ ы и Америки XX век. Частъ 2 (1945-2000) М., 2001. 2. З.Р.Нуриддинов “Ғарб мамлакатларининг энг янги тарихи” (1939-1971). Т., 1976 й. 3. Г.Ҳидоятов, Х. Ғ уломов. Всемирная история стран Западной Европы и Америки. (1946-1995). Т. , 1999 й. 4. Новая и новейщая история. 1990 й. № 5. 5. Криговуз И.М. Крушение “реального социализма” в Европ е и судьбы освобод н вшихся народов. М. , 2001. 6. Мосририр. Осень-93. Хроника противостаяния. М., 1995. 7. Медведев В.А. Распад. Как он произошол в “мировой системе социализма”. М., 1994. 8. Центрально-Восточная Европа во второй половине XX века, т.2. М., 2001.

O'xshashlar

Диний экстремизм ва фундаментализм

Сиёсий қатағон қурбонлари

Хива хонлигининг ташкил топиши ва сиёсий тарихи

Бухоро амирлиги сиёсий тарихи

Қорахонийлар давлати сиёсий тарих