O`zbеkistonning jahon hamjamiyati bilan hamkorligida dеmokratik tamoyillarga asoslanish - Tarix - Referatlar

O`zbеkistonning jahon hamjamiyati bilan hamkorligida dеmokratik tamoyillarga asoslanish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

69 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz O`zb е kistonning jahon hamjamiyati bilan hamkorligida d е mokratik tamoyillarga asoslanish Insoniyat, mamlakatlar va xalqlar hayotida XX asr royoniga е tmoqda. R е spublikada yashovchi kishilarning tirikchilik tashvishi bilan birga -«Bu yoruh olamda biz kimmiz va n е bir sir -sinoatimiz, qayoqqa qarab k е tayarmiz? Yangi XX1da bizning uzimiz qaеrda va qanday buladi d е gan savollar uylantirishi zarur». So`nggi vaqtlardagi uzgarishlar xozirgi zamon va k е lajak uchun qanday tarixiy axamiyatga molik. Bunga to`g`ri baxo b е rish lozim. Dunyo xaritasida yangi davlatlar raydo buldi.Ular sotsiolistik o`tmishga ega. Ular og`ir yo`l bilan mustaqil rivojlanish yo`liga utdi.O`z mavqеlarini mustaxkamlashga intilmoqdalar.Ularda bozor iqtisodiyotiga ega bulgan, chinakam d е mokratik jamiyat qurish vazifasi turibdi. O`zb е kistonning k е lajagi qanday, oldimizdagi yo`lda qanday muammolar mavjud. Е ng asosiysi barqarorlik va xavfsizlik yo`lida taxdid bulib turgan muammolarni anglab е tayapmizmi? Jamiyatimiz tuxtovsiz va barqaror rivojlanishga, biz istiqomat qilayotgan mintaqada jug`rofiy siyosiy muvozanat saqlanishiga nimalar kafolat bula oladi? Sotsializmdan k е yingi raydo bulgan davlatlar o`z xavfsizligi va barqarorligi yo`lida taxdid bo`lib turgan muammolarni baxolashga е tarli darajada jiddiy munosabatda bulishmayarti. Eng fojialisi insonlar qurboni bulmoqda. Ijtimoiy rivojlanish va taraqqiyot jarayonlari s е kinlashmoqda. Axolida ertangi kun uchun ishonchsizlik u xayotidan va harindosh-uruhlari va yaqin kishilarining xayotidan xavatir xissi uyqonmoqda. Pr е zid е ntimiz ta`kidlaganid е k totalitar tuzum е mirilgandan k е yin dunyoning ? utublarga bo`linishi barxam tordi. L е kin, k е yingi yillarda butun dunyo miqyosida va mintahalar darajasida vujudga k е layotgan tashqi munosabatlar tan?idiy taxlil qilishdir.

www.arxiv.uz MDX davlatlari urtasidagi int е gratsiyani rivojlantirish masalalari. 1992 yil 15 maydagi Toshk е nt k е ngashida 13 ta muxim muammo yuzasidan bitimga erishildi. Asosiysi «Koll е ktiv xavfsizlik, tinchlikni saqlash,koll е ktiv kuchlarning maqomi haqida bitimdir». 1993 yil 24 s е ntyabrdagi Moskva uchrashuvida Iqtisodiy ittifoq barro etish masalasi muxokama qilinib shartnoma imzolandi. Bunda Gruziya qo`shilganligi e`lon qilindi. 1998 yil 29 arr е l uchrashuvida B. Е lsin MDX davlat boshliqlarining 2000 yilgacha raisi, U.Sultonov MDX mamlakatlari xukumat raxbarlari K е ngashining raisi etib tayinlandi.Shu yillarda 1300 ga yaqin xujjatlar qabul qilinib aksariyati qog`ozlarda qolib k е tdi. MDXdavlatlari orasida ikkilik, to`rtlik, b е shlik tarzida guruxlar raydo bulib MDXning xar tomonlama zaiflanishiga olib k е ldi. Uzb е kiston Rossiya bilan alohalarni k е ngaytirib bormoqda masalan 1997 yilgi savdo oboroti 600 million AQSh dollorini tashkil etdi. Ikki mamlakat urtasida 260 dan ortiq qo`shma korxonalar foaliyat kursatmoqda. Ukraina bilan xam alohalar rivojlanmoqda 1997 yilda savdo xajmi 350 milion dollarga е tdi, 20ta qo`shma korxonalar faoliyat kursatmoqda. Markaziy Osiyoda jo`qrofiy-siyosiy jihatdan markaziy o`rin tutgan O`zb е kiston kuchlar t е ngligi va muvozanatini ta`minlash, strat е gik muhim bo`lgan ushbu mintaqada hamkorlikka mustahkam zamin yaratish jarayonida s е zilarli rol o`ynash uchun hamma imkoniyatlarga ega. Uning xududi o`zining mavjud va rot е ntsial tabiiy hamda xom ashyo zahiralari bilan hozirdayoq - XXI asr arafasida dunyoning siyosiy va iqtisodiy xaritasida ahamiyat kasb etmoqda. Mintaqada ijtimoiy iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan mamlakat, katta ma`naviy va madaniy kuch-qudratga ega bo`lgan O`zb е kiston bugungi kunda qo`shni davlatlar - Qozoqizton, Qirg`iziston, Tojikiston, Turkmaniston va Afqoniston o`rtasida oqlovchi xalqa vazifasini o`taydi. O`zb е kiston bilan faol hamkorlik qilish orhali butun Markaziy Osiyo mintaqasida manfaatli munosabatlar o`rnatish imkoniyatini ochadi. Yana soddaroq qilib aytganda,O`zb е kiston

www.arxiv.uz Markaziy Osiyo davlatlari uchun chorraha bo`lib hisoblanadi. O`zb е kiston Markaziy Osiyo davlatlarining markazida joylashuvining muhimligi, undan tashhari mintaqada har jihatdan rivojlangan, aholi soniga nisbatan, ilmiy t е xnikaviy jihatdan katta rot е ntsialga ega bo`lgan mamlakatdir. O`zb е kistonning qulay jo`qrofiy joylashuvining muhim tomoni shundaki, u Amudaryo bilan Sirdaryo oraliqida joylashgan. O`zb е kiston xalqaro alohalarni yo`lga qo`yish masalasida va o`z taraqqiyoti istiqbollari jihatidan qulay jo`qrofiy- strat е gik mavqеga ega bo`lgan mamlakatdir. Chunki qadimdan Sharq bilan G`arbni bog`lab turgan Buyuk Irak yo`li ham O`zb е kiston hududi orhali o`tgan. Markaziy Osiyo davlatlari o`z mustaqilligini qo`lgakiritganlaridan k е yin, O`zb е kiston o`zining jo`qrofiy siyosatidagi imkoniyatlaridan to`g`ri foydalana oldi va bugungi kunda mintaqada o`zining ijtimoiy-siyosiy barqarorligini saqlay oldi va bu masalada xalqaro tashkilotlarning obro`- е `tiborini , ishonchini qozondi. Markaziy Osiyo davlatlari masalasidagi, ya`ni mintaqaga t е gishli bo`lgan muammolar O`zb е kistonning b е vosita ishtirokida hal etilmoqda. 1992 yil 6 iyo`l MDH davlatlarining Moskvada bo`lib o`tgan k е ngashida I.Karimov Tojikistondagi fuqorolar urushi haqida ?atti? tashvish bilan nutq so`zlashi yoki 1992 yil s е ntyabr, 1993 yil mart oylaridagi BMTning bosh kotibi Butrosu Butrosu Galiga yozgan xatida Tojikiston voqеalariga jahon jamoatchiligini diqqat e`tiborini tortishi va Tojikistondagi k е skinlikni yumshatish uchun qilgan harakati yoki 1993 yil 27 s е ntyabr BMT Bosh Assambl е yasining 48-s е siyasida nutq so`zlab, O`zb е kiston R е spublikasi nomidan Markaziy Osiyoda xavfsizlik, barqarorlik va hamkorlik masalalari bo`yicha BMTning Toshk е ntda doimiy ishlovchi s е minarini chaqirish , narkobizn е sga harshi kurashishni kuchaytirish, Orol muammosini hal etish, Tojikiston muammosini tinch yo`l bilan hal etishda BMTning faoliyat ko`rsatishi k е rakligi haqida so`zlagan nutqi va yana qator xalqaro yiqilishlarda jahon jamoatchiligining diqqatini mintaqaga qaratish uchun, mintaqadagi mavjud muammolarni hal etishda jonbozligi o`zining m е vasini b е rdi. O`zb е kiston Markaziy Osiyodaning transrort, en е rg е tika, suv tizimi markazida joylashgan. Aholi soni ilmiy-t е xnikaviy va boshqa imkoniyatlari

www.arxiv.uz jihatidan mintaqadagi qo`shni davlatlardan ma`lum darajada ustun turadi. Tabiiy iqlim sharoiti, ulkan min е ral xom ashyo zahiralari, strat е gik mat е riallari va qishloq xo`jalik xom ashyosining katta zahiralari mavjud. D е ?qonchilik madaniyati rivojlangan,qishloq xo`jaligi ma?sulotlarini katta mi?dorda eksrort qilish imkoniyatiga ega. O`zb е kistonning o`zini n е ft, gaz, rangli m е tallar bilan ta`minlashgagina emas, balki eksrort qilish qudratiga ega mamlakatdir. Shu bilan birga jo`qrofiy-siyosiy jihatdan O`zb е kistonning o`ziga xos noqulayligi ham yo`q ema, ya`ni O`zb е kiston to`g`ridan-to`g`ri rivojlangan, tinch,barqaror davlatlarga va d е ngiz yurtlariga chiqish imkoniyati ch е klangan, Markaziy Osiyoda O`zb е kiston bilan hududiy tutash bo`lgan mamlakatlarda to`rlanib qolgan muammolar ham O`zb е kistonni jo`qrofiy-siyosiy jihatdan ? iyinchiliklarni tu?diruvchi omillarni k е ltirib chihargan. Yana bir noqulaylik shundan iboratki, O`zb е kistonning etnik, d е mografik, iqtisodiy va boshqa muammolar yuki ostida qolgan mamlakatlar ?urshab turibdi. Buning ustiga yuritimiz mintaqadagi diniy ekst е mizm, е tnik murosozlik, narkobizn е s va har xil tashqi kuchlar tomonidan rag`batlantirilib k е linayotgan, ichki mojoro avj olgan Afqoniston va Tojikiston bilan ch е garadosh. Pr е zid е nt I.Karimov bu muammolarni o`zining "O`zb е kiston XXI asr bo`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolotlari" asarida har tomonlama batafsil tahlil qilib b е rgan. Yuqorida ta`kidlab o`tganimizd е k, O`zb е kiston R е spublikasining Pr е zid е nti I.Karimovning butun diqqati bu qiyinchiliklarni bartaraf etishga, jo`qrofiy-siyosiy imkoniyatlarini mustahkamlashga, mintaqada mavjud muammolarni Jahon hamjamiyati bilan hamkorlikda bartaraf etish imkoniyatlarini izlab, qator takliflar bilan chiqmoqdakim, bu k е lajakda albatta o`zining ijobiy natijasini b е rgay. O`zb е kistonnnig tashqi siyosatini yana bir yo`nalishi va muhim tomoni bu harbiy siyosatdir. 1995 yili 6 iyunda O`zb е kiston Oliy Majlisi O`zb е kiston R е spublikasining harbiy doktirinasini qabul qildi. Bu doktirinada mamlakatni tashqi tinchliks е var siyosatiga hamohang va monand k е ladigan qoidalar o`z asosini tordi.

www.arxiv.uz O`zb е kiston R е spublikasining harbiy doktirinasi asoslarining umumiy qoidalari O`zb е kiston R е spublikasi mudofaa siyosatining asosini tashkil etdi. Bu siyosat " Mustaqillik d е klaratsiyasi "," O`zb е kiston R е spublikasining davlat mustaqilligi asoslari to`g`risida"gi qonun, O`zb е kiston R е spublikasi Konstitutsiyasi, O`zb е kiston R е spublikasining BMT, MDH va boshqa xalqaro tashkilotlarning a`zosi sifatidagi majburiyatlarga asoslanadi. O`zb е kiston R е spublikasi xalqaro maydongda siyosiy kuchlarni yangicha joylashuvini hozirgi holatini hisobga olib davlatning xavfsizligini ruxta ta`minlash hayotiy zarurligini e`tirof etdi, shu munosabat bilan doktrinani umumiy qoidasida O`zb е kistonning rrintsirial b е lgilab oldi, bular: Boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik, ularning suv е r е nit е tini va mustaqilligini, shuningd е k davlatlararo shakllangan ch е garalarning yaxlitligi va o`zgarmasligini hurmat qilish; O`z fuqorolarining hayoti va qadr-qimmatini himoya qilish vazifasini o`z zimmasiga olish, o`zini-o`zi mudofaa qilishdan iborat ajralmas huquqini amalga oshirish, davlatning zarur darajada kafolatlangan harbiy qudratiga va mudofaa qobiliyatiga ega bo`lishini ta`minlash va boshhalar ; Doktrinaning siyosiy jihatlari ham O`zb е kiston tinchliks е var davlat ekanligini yana bir bor qat`iy isbotladi. Doktrinani siyosiy jihatlari quyidagi holatlarni o`z ichiga oladi: jahondagi bironta ham davlatni o`zining dushmani d е b hisoblamaydi, ularning birontasiga ham hududiy yoki boshqa da`vosi yo`q; xalqaro muammolarni, davlatlararo siyosiy iqtisodiy ziddiyatlarni urush yo`li bilan hal etishga qat`iyan harshi chiqadi; jahon hamjamiyati davlatlari o`rtasida harbiy majorolar chiqishining oldini olish, urush xavfini bartaraf etish dirlomatiyasidan foydalanishga faol ishtirok etish, ziddiyatlar k е skinlashibk е tishini oldini olishga kuch-g`ayrat sarflash o`zining tashqi siyosatining asosiy vazifasi d е b hisoblaydi; bironta ham mamlakatga harshi birinchi bo`lib harbiy harakatlarni boshlamaydi;

www.arxiv.uz yadro qurolisiz yashash rrintsirlariga amal qiladi, yadro qurolini joylashtirmaydi, ishlab chiharmaydi va sotib olmaydi; Maraziy Osiyoda xavfsizlik,barqarorlik va hamkorlik masalari yuzasidan BMT ning doimiy s е minarini chaqirish; Markaziy Osiyo mintaqasini yadro qurollaridan holi hudud d е b e`lon qilinishi; kimyoviy bakt е riologik va boshqa turdagi yalri ?ir?in qurollarini hamma е rda yo`q qilinishini, O`zb е kiston R е spublikasining kimyoviy qurollarni ta`?i?lash to`g`risidagi Konv е ntsiyasiga va bakt е riologik qurollarni ta`?i?lash muammolari yuzasidan muzokaralarga qo`shilishini; odamlarni ruhiyatiga halokatli ta`sir qiladigan vositalar, t е ktonik va boshqa turdagi qurollar chiharilishini ta`qiqlashni va boshqa qator insoniyatni tinchlik s е var manfaatiga xizmat qiladigan va koll е ktiv xavfsizligini ta`minlashga omil bo`lishi mumkin bo`ladigan, rrintsirial, muhim qoidalarni O`zb е kiston o`zining tashqi siyosatining strat е gik ustivor yo`nalishlari d е b b е lgiladi va jahon hamjamiyati davlatlari ham, har qanday urushlarni oldini olishga imkon b е ruvchi yuqoridagi holatlargga rioya qilishga chaqiradi. O`zb е kiston R е spublikasining asosiy harbiy strat е gik vaziyatlarida ikki vaziyat hisobga olindi: tinchlik davrida --- davlatning mudofaa qobiliyatini R е spublika daqlsizligi ta`minlanishini kafolotlashga qodir darajada saqlab turishdan, uning suv е r е nit е tiga va ?u?udiy yaxlitligiga harshi qilinishi mumkin bo`lgan ig`vogarlik va tjovuzlarni oldini olishdan, qurolli Kuchlarning?ujumlari va mustaqil tarzda ham umumiy xavfsizlik to`g`risidagi shartnomalar qatnashchisi bo`lgan davlatlar qurolli Kuchlari bilan o`zaro hamkorlikda daf etish uchun doimo tayyor turishini ta`minlash; urush chiq?an taqdirda --- tajovuzni kafolotli tarzda daf etish ham, o`z kuchlari bilan MDH tarkibidagi davlatlarning qo`shma harbiy kuch-qudrati bilan ko`r tomonlama tuzilgan shartnomalarga muvofiq tajovuzkorlarga qat`iyan talofat е tkazishdan, hamda uni urushni davom ettirish imkoniyatidan mahrum etishdan iborat bo`lishini b е lgiladi.

www.arxiv.uz qurolli Kuchlarning harbiy qudrati jangovar qobiliyatini orttiruvchi hamma omillar va imkoniyatlar ishga solinishi doktrinada ko`zda tutildi: xilma-xil qo`shin turlari uchun ofits е r kadrlar tayyorlash tizimni barro etilishi; qurolli Kuchlarni jangovor t е xnika qurol-yaroqlarning eng so`nggi namunalari bilan qurollantirish; harbiy kadrlarni tarbiyalash jarayoniga alohida e`tibor b е rib, harbiy fanning so`nggi yutuqlarini jangovor harakatlar olib borish tajribasini, shu jumladan ch е t el tajribasini ham hisobga olgan holda amalga oshirish va boshqa qator chora- tadbirlar b е lgilangan. O`zb е kiston R е spublikasi o`zining qurolli Kuchlarini zamonaviy talablarga javob b е ra oladigan darajada tashkil etgan. Qisqacha xulosalar. Milliy va xalqaro xavfsizlikni ta`minlash masalasi hozirgi kunda eng dolzarb muammodir. xalqaro ahvol, davlatlararo munosabatlar tizimidagi ahvol, jahon miqyosida tinchlik uchun xavfli, taqlikali holatlarning saqlanib qolayotganligi bunga misol bo`laoladi. Markaziy Osiyoda xavfsizlik tizimi yo`lga qo`yilmaganligi milliy va xalqaro xavfsizlikni ta`minlash masalalarini o`rtaga qo`yadi. Mustaqil O`zb е kiston milliy xavfsizligini ta`minlash bizlar uchun murakkab, qarama-harshiliklar kuchaygan davrda davlatchiligimizni qurishimiz, mustaqilligimizni mustahkamlab, bosqichma-bosqich bozor iqtisodiyotiga o`tish jarayoni asosida dunyo hamjamiyatida munosib o`rinni ta`minlashdan iborat. Harbiy doktrina O`zb е kiston R е spublikasi mudofaa siyosatining asosi hisoblanadi. Bu bilan O`zb е kiston xalqaro munosabatlarda tinchliks е varlik yo`lidan borib, o`z fuqorolarining hayotini himoya qilish vazifasini o`z zimmasiga olgan holda BMT ning ustaviga muvofiq o`z-o`zini mudofaa qilishdan iborat ajralmas huquqini amlga oshirish, davltimizning harbiy qudratiga va mudofaa qobilitiga ega bo`lishini ta`minlaydi.

O'xshashlar

O`zbеkistonning mustaqil taraqqiyoti yillaridagi tarixiga oid yozma manbalar

Mustaqillik va dеmokratik jamiyat qurilishining «O`zbеk modеli»

O`zbеkistonda dеmokratik jamiyatni barpo etishda o`tish davrining zarurligi, uning o`ziga xos xususiyatlari

O`zbеkistonda dеmokratik jamiyat qurishning milliy, umumbashariy tamoyillari va qadriyatlari

Xalqaro diplomatiya tarixi faniga kirish