Музей экспозицияси - Tarix - Referatlar

Музей экспозицияси

Yuklangan vaqt:

24.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

54 KB

Ko'chirib olish

Музей экспозицияси Режа: 1. Асосий тушунчалар. 2. Тарихий музейлар экспозицияси. Уларнинг қурилиш тамойиллари. 3. Музей экспозицияларининг қурилиш услуби. 4. Тарихий музейлар экспозициясининг мавзуий структураси. 5. Экспозицион материаллар. 6. Экспозицион комплекслар. 7. Тарихий музейларда турли экспозицияларнинг хусусиятлари

Тарихий экспозицияларнинг ўз олдига қўйган мақсадлари шундан иборатки аввало кишиларда Ватанга муҳаббат туйғусини уйғотиш тарихий билимларни кенг тарғиб қилиш, илмий дунёқарашни шакллантириш, маънавий, сиёсий, эстетик тарбияни кучайтиришдир. Ҳар бир давлатда тарихий экспозициялар ўз тарихи нуқтаи назаридан турлича бўлади. Музей экспозициясининг ўзига хос хусусиятлари бор. Биринчидан, унда умумий воқеалар эмас, предметлар асосида маълум воқелик ёритилади, бу эса инсонга эстетик завқ бағишлайди. Иккинчидан, музей экспозицияси асосида илмий концепция ётади. Бу концепция экспозициянинг ғоявий мазмунини белгилайди, музей йиғимидаги предметларни танлаш принципларини, уларни гуруҳлашни, композициясини, тадқиқ қилишни, бадиий ечимини топишни ўргатади. Экспозиция кишиларга дам олишда, маданий ҳордиқ чиқаришда катта роль ўйнамоғи лозим. Экспозицияни тузишда музей предмети экспозиция элементига яъни музей экспонатига айланади. Экспозициянинг доимий йўлдоши кўрсаткич ёзувлар бўлиб, баъзан унинг ўрнини фономатериал билан тўлдирилади ёки алмаштирилади. Бу барча элементлар экспозицион материаллар дейилади. Илмий концепцияга мос ҳолда экспозициянинг вазифалари, мавзуси, бадиий- эстетик ечими талабга мувофиқ гуруҳлаштирилади, ташкил этилади, бир- бирига боғланади. Экспозицион материаллар - экспозицион комплексларни ташкил этади. Экспозицион материаллар аниқ, чегараланган майдонда жойлашиб ўзида мавзуий ва томоша бирлигини мужассамлаштиради.

Экспозиция материаллари турлича гуруҳлаштирилади. Музей предметларини тузишга ёрдамлашувчи аниқ тизимда бўлган меҳнат маҳсули, санъат предмети, табиат объекти сифатида жойлаштириш мумкин. Мазмунидан келиб чиқиб илмий асосланган ҳолда гуруҳлаштириш, экспозицион материалларни ташкил қилиш экспозициянинг қурилиш услуби дейилади. Экспозициялар - «экспозицион залда жойлаштирилади» ҳар бирининг меъморий бадиий ечими бўлиши керак. Музей экспозицияси - музей коммуникациясининг асосий формаси бўлиб ҳисобланади. Вақтинча экспозиция-музей кўргазмаси ҳам бўлиши мумкин. Кўргазмалар-маълум сиёсий воқеаларга, юбилейларга атаб ташкил этилади. Ҳозирги давр тўғрисида маълумот беради. Тарихий музейлар экспозицияларининг қурилиш принциплари холис ёритилишига эътибор қаратиш керак. Музей предметлари далилий ашё тарихий фактнинг гувоҳидир. Улар тарихий вазиятни тушунтирувчи восита бўлиб хизмат қилади. Бундан томошабин янги маълумот ва тушунчалар олади. Музей предметлари орқали инсон ўтмишини кўради, ҳозирги замон воқеаларини, турли мамлакатларда бўлаётган воқеаларни ўрганади. Тарих музейи экспозицияларида жамият тараққиёти, унинг турли соҳалари, аниқ тарихий воқелик қамраб олинади. Аммо бу тарихни ойна каби ёритиб бериши дегани эмас. Тарихий кўргазмада аввалги ижтимоий ҳаёт қандаё бўлса айнан шундай ёритилмайди. Унда музей ашёлари ўзига хос илмий тил билан воқеликни сўзсиз сўзлаб беради, ҳаётнинг энг муҳим жабҳалари диққат марказда туради. Тарихий йўналишидаги экспозициялари хилма-хилдир. Уларда мамлакатнинг бутун тарихи, ҳозирги давр ўрганиши акс этиши ҳам мумкин. бироқ этнографик, амалий санъат, санъат музейи ва бошқа музейларда экспозициялар фарқланади. Баъзи музейларда даврий чегара ҳам бўлиши мумкин. (археология музейларида). Кўплаб экспедицияларда маълум шаҳар тарихи, иқтисоди маданияти ҳам ёритилиши мумкин. Кишилар севиб

тамоша қиладиган музейлардан бири бу- Тарихий воқеалар, қаҳрамонлик, буюк арбобларга атаб бунёд этилган мемориал музейлардир. Экспозиция яратишининг тамойилларидан бири илмийликдир. Унда жамият тараққиёти илмий асосланган бўлади. Бундан тарихийлик тамойили келиб чиқади. Экспозициялардан миллий ғоя, миллийлик яққол ифодаланиб туриши керак. Ҳозир тарих музейларида эски синфий қарашларга асосланган экспозициялар тузилмайди, балки жамиятнинг оддийдан мураккабга ривожланиш қонуниятлар ҳисобга олиниб, кишиларда ҳамма илмий тасаввур қолдириш, ҳам дам олишни тўғри ташкиллаштириш мақсад қилиб олинади. Экспозиция яратишда иккинчи тамойил-ашёвийликдир. Бунда музей соҳаси эътиборга олинмоқда. Маълумки музей ашёлари-асл манбалари асосида улардан бир-бирига боғланган экспозициялар тузилади. Экспозициянинг асосини ҳам музей музей ашёлари ташкил этар экан, унинг асл ашё, айни санъат асари эканлигига кўтарилганлигига ҳам эътибор қилинади. Музей ашёси экспозицияда икки ҳил вазифани бажаради. Биринчидан, у тарихий воқеликни тушунтирувчи тарихий фактни исботидир.ғ, чунки у ўша даврнинг тилсиз гувоҳи, маҳсулидир. Бу эса тамошабинни тўлқинлантириши табиий. Иккинчидан тамошабин музейда тарих билан юзма-юз туради, ҳозирги замонда турли давлатларда содир бўлаётган воқеалар, ютуқлар билан танишади. Бу эса кишида узоқ ўтмишдан ҳабар берувчи асл ашёлар эмоцияонал туйғуларни уйғотади. Экспозиция тузишнинг яна бир тамойили оммавий комуникация тамойилидир. Чунки музейга ҳар-хил ижтимоий табақаларга хос кишилар ташриф буюрадилар. Шуни назарда тутган ҳолда экспозиция ўртача холатда тузилиши керак. экспозицион материалларни жойлаштиришда хар-хил услуб ва режа қўлланилади. Биринчи режада эътиборни жалб қиладиган экспонатларни жойлаштириш мўлжалланади. Экспозициялар замонавий қарашлар, ютуқларга акс этиш, замон билан ҳамнафас бўлиши керак.

Экспозициянинг қурилишининг учинчи принципи оммавий коммуникация асосида қуришдир. Бу савиясидан қатъий назар ҳар бир томошабинга тушунарли бўлиши керак. Ўрта савияли томошабин экспозиция учун мавзу, фоноёзув ишлаб чиқарилади. Замон билан ҳамнафас экспозициялар тайёрлаш керак. Ҳар бир экспозиция ҳар қандай илмий иш каби ўзида ўзаро боғланган ва бир бирига бўйсунадиган тизимни мужассамлаштиради. Яъни экспозициянинг бутунлиги, унинг қисмларининг қонуний боғланишини, кўргазма натижасининг муваффақиятли бўлишини таъминловчи аниқ мавзуий структурага эга бўлиши керак. Экспозиция кўргазмасида унинг асосий жиҳатлари, яъни илмий канцепция, экспозициянинг ғоявий йўналиши ва музейга хослиги акс этади. Мавзуий структурани ишлаб чиқиш мураккаб иш бўлиб, уни илмий жиҳатлари назарда тутилади. Ҳар бир тарих музейлари ўз вазифаси, фонди, давлатлар, регион, шаҳарлар ўртасидаги тутган ўрнига қараб ўзига мос келувчи экспозиция структурасини ишлаб чиқади. Масалан умумтарихий музейларда қадимдан то ҳозирги кунгача бўлган тарихий жараёнлар қамраб олинади. Масалан ҳар бир даврий иқтисодий-ижтимоий ўзгариш жиҳатдан даврлаштиришда аввало тарихийликка эътибор бериш керак. Бўлимларда ички формацион илмий даврлаштиришга, кейин унинг мавзуларига тарихий жараёнлар ривожига қараб ўзаро боғланишини таъминлашга эътибор берилади. Мавзу ёки унинг ичидаги кичик мавзулар битта ёки бир нечта экспозицион комплекслардан ташкил топиши мумкин. Бу ашёларга қараб тузилади. Тарихий жараёнларни акс эттиришда музейнинг ўзига хослиги билиниб туриши керак. Экспозицион мавзу тарихий жараёнларнинг ривожланиш ҳолатини ишонарли ҳолда музей ашёлари орқали очиб бериши керак. Бу эса тарихий жараёнларни ёритишда аниқ йўналишдир. Экспозицияда унинг ашёвий салмоғи етарли ва тўлиқ бўлиши керак. Масалан ижтимоий-иқтисодий мавзуда яшаш тарзи, техникаси, ишлаб чиқариш

маҳсулотлари акс этса, ҳарбий тарихий мавзуда эса - қуроллар, ҳарбийларнинг кийимлари ва бошқаларга эътибор қаратилади. Тарихийлик тамойилига кучли эътибор талаб қилинади. Бу тарихий даврий тамойил дейилади. Экспозицияларни тарихий-даврий ва муаммовий қилиб тузиш ҳам мумкин, аммо булар илмий асосланган ҳолда тузилади. Музей ашёлари ва бошқа экспозицион ашёлар тегишли мавзу орқали бирлаштирилиб экспозицион комплексларни ташкил этади. Баъзан экспозицион зални экспозицион комплекс ҳам дейилади. Томошабинларга унинг фарқи сезилмайди. Экспозицион залда доминанта аниқланади, яъни асосий ғоя ва кўринишга, мавзу, алоҳида экспонатларга эътибор берилади. Қисқаси залнинг кўриниши, биринчидан тартибли кўргазмалар тассурот қолдиради. Бу ерда кенглик ечимга комплекс-зални ташкил этиш аҳамиятли бўлиб, бунда рассом лойиҳачи асосий роль ўйнаши керак. Бу кўпинча ички зал комплексига тегишли. Экспозицион мавзудан фарқланиб экспозицион комплексларда турли масштаб ва турли ҳарактердаги воқеаликлар ёритилади. Экспозицион комплексни ташкил этиш музей йиғимига боғлиқ. Турли давр ва воқеликни ёритса-да бир-бирига узвий боғлиқлик бўлиши керак. Экспозицион комплексларда барча ашёлар олинмай, ичидан энг ишонарлиси танлаб олинади. Экспозицион комплексда ҳаётий воқеликнинг турли томонлари ёритилади. Ҳозирги даврда комплекс-ансамбллар алоҳида аҳамият касб этади. Буларда ҳаётий комплекслар ядро ҳисобланади.

Адабиётлар : 1. Вопросў соверҳенствования музейнўх экспозиций. М., 1981. 2. Мозийдан садо журнали. 3. Музееведение. Музеи исторического профиля. М., 1988 4. Научно-экспозиционная работа музея. М., 1973. 5. Художественное оформление музеев. М., 1982.

O'xshashlar

Музей фондларини тўлдириш

Музей фондларини сақлаш

Музей ашёларини ўрганиш

Музей ашёларини ҳисобга олиш

Музей экспозициясининг меъморий -бадиий ечими