Italiyaning birlashtirilishi - Tarix - Referatlar

Italiyaning birlashtirilishi

Yuklangan vaqt:

26.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

52.5 KB

Ko'chirib olish

Italiyaning birlashtirilishi Reja: 1. XIX asrning o`rtalarida Italiyani birlashtirish uchun kurash. 1. Bcnzo Kamillo Kavur va uning Italiyani birlashtirishdagi faoliyati. 2. Avslriya - Fransiya P`cmont urushi va Villafranka sulhi 3. Italiya birlashtirilishining tugallanishi va uning tarixiy ahamiyati

XIX asrning o`rtalarida Italiyani birlashtirish uchun kurash Italiyada 1848-1849 yillardagi inqilobning bosh vazifasi Germaniyadagi kabi siyosiy jihatdan tarqoq bo`lgan Italiya davlatlarini ajnabiylar hukmronligidan ozod qilish va ularni yagona milliy davlatga birJashtirish edi. biroq, inqilob bu vazifani bajara olmadi. P`emont qiroli Karl Albert Lombardiya va Veno`siya viloyatlarini ozod etib, P`emont boshchiligida Shimoliy Italiyani birlashtirish maqsadida 1848 yilning mart-avgusti davomida Avstriyaga qarshi olib borgan birinchi va 1840 yilning martidagi ikkinchi urushi muvaffaqiyatsiz tugadi. 1848-1849 yillardagi inqilob saboqlarini tanqidiy tahlil qilish jarayonida demokratlar va mo"tadillar o`rtasida milliy ozodlik va mamlakatni birlashtirish uchun kurash usullari haqida, unda cherkov, monarxiya va xalq oinmasining o`rni to`g`risida, milliy va jjtimoiy vazifalarning o`zaro munosabati haqida qizg`in munozaralar bordi. J.Madzini qo`zg`olonlar asosida yangi inqilobni keltirib chiqarishga harakat qildi. Lining ishtirokida 1853 yil Milanda ko`tarilgan qo`zg`olon, 1857 yil esa, Madzini boshchiligida Sitsiliyaga yuborilgan qurolli ekspeditsiya ham muvaffaqqiyatsiz bo`ldi. Shundan so`ng Madzini Italiyada endi paydo bo`lgan ishchilar harakatidan demokratiya va milliy mustaqillik uchun kurashda foydalanishga harakat qildi. Demokratlarning bir qismi "Madziniznf`dan voz kechib, Ttaliyadagi inqilobning istiqbollari va imkoniyatlarini turlicha tahlil qilib, sensimonizm/ anarxizm va federalizmni yoqladilar. .I.Garbaldi va boshqa bir guruh demokratlar J.Madzini va lining tarafdorlaridan farqli holda miiliy mustaqillik va mamlakatni birlashtirish uchun demokratlarning liberal doiralar va Savoyi sulolasi bilan jips ittifoqcbiligi zarur, degan xulosaga keldilar. 1857 yilda Garibaldi P`emont liberallarining tashabbusi bilan tashkil qitingan "Milliy jamiyat" ning vitse-prezidenti qilib tayinlandi.

Benzo Kamillo Kavurning Italiyani birlashtirishdagi xizmatlari XIX asrning o`rtalarida Italiyada liberalizmning asosiy markazi P`emont bo`lib qoldi. Qirol Viktor Emmanuil ommaviy inqilobiy harakatlarning takrorlanish ehtimolidan tashvishga tushib liberallar bilan hamkorlik qildi. 1852-1861 yillarda Pe`montning premer-ministri graf Benzo Kamillo Kavur liberal doiralarning mashhur vakili edi. Ajoyib siyosatchi va parlament kelishuvlarining tashabbuskori bo`lgan Kavur qirolga turli reaktsion kuchlarning bosimi va ta`sirini neytrallashga muvaiTaq bo`ldi. Boshqa arboblardan farqli ravishda Kavur Italiya, vatanpvrvarlari oldida turli asosiy maqsadga erishish ya`ni, Italiyani birlashtirish uchun mamlakatga kuchli iqtisodiy rivojlanish zarur ekanligini tushunib yetdi. Lining lashabbusi bilan 50-yillarda P`emontda temir yo`llar, irrigatsiya kanallari, ko`priklar qurilishi jadal bordi. Natijada savdo floti, qishloq xojaligi, to`qimachilik sanoatirmg rivoji uchun qulay sharoitlar yaratilib, Pe`montning tashqi savdosi ancha kengaydi. foydalanishga intildi. Shu maqsadda P`emontning 15 ming kishilik harbiy korpusi 1853-1856 yillardagi Qrim urushi davomida Rossiyaga qarshi Angliya Fransiya va Turkiya tomonidan lurib urush qildi. Sbu davrdan P`emontning Fransiya bilan yaqinlashishi davri boshlandi. 1858 yilning iyulida Plomber shahrida Lun Napoleon III va Kavurning maxfiy uchrashuvi uyushtirildi. Linda Napoleon III kelgusida P`emontning Fransiya bilan birgalikda Avslriyaga qarshi urushda qatnashishga rozilik bildirib, Italiyaning shimoliy qismini P`emont boshchiligida birlashtirish va butun Italiya hududida papa boshchiligida Italiya konfederatsiyasini tuzish harakatini qo`llab-quvvatlashini ma`lum qildi. Sunday iltifot uchun Kavur Napoleon III ga Italiyaning Fransiyaga chegaradosh bo`lgan Nitstsa va Savoyya viloyatlarini (bu viloyatlarning aholisi asosan frantsuzlardan iborat edi) luhfa qilishga va`da berdi. Fransiya imperatori O`rta Yer dengizi havzasida markazlashgan yagona Italiya davlatini tashkili topishi uchun emas balki Italiya hisobidan Fransiya hududini kerigaytirish va Italiyada Avstriyaning mavqeini oshirish maqsadida Avstriyaga qarshi urushda Pemont bilan ittifoqchilik qildi.

Avstriya - Fransiya - P`yemont urushi va Villafranka sulhi 1859 yilning oxirida boshlangan Fransiya va Pemontning Avstriyaga qarshi urushdagi harbiy harakatlari asosan Italiya hududida bordi. 4-may kuni Mojenta yaqinidagi jangda ittifoqchilar qo`shini Avstriya qo`shini ustidan g`alaba qozonib Lombardiyani egalladi. 24 iyunda esa Solferino yaqinida avstriyaliklar butunlay yakson qilindi. Urushda nafaqat muntazam armiya, balki Italiya xalqi bam faol qatnashdi. Xalq qo`zg`oloni natijasida Toskana, Parma va Modenadan avstriyalik gertsoglar haydaldi. Rim viloyati esa o`zining mustaqilligini e`lon qildi. 1859 yilning 1 avgustida Venetsiyaning Villafranka shahrida Napoleon III va Avstriya imperalori Frants-Iosif sulh shartnomasini imzoladilar. Sulh shartnomasiga ko`ra P`emontga faqat Lombardiya qo`shib berildi. Biroq, Venetsiya esa Avstriya hukmronligi ostida qolaverdi. Appcnin yarim orolida oiiy hokimiyat Viktor Emmanuil II ga emas, balki mamlakalning milliy jihatdan birlashtirishini dushmani bo`lgan papa Piy IXga tegishli ekanligi. Modcna, Parma va Toskana gertsogliklaridan qo`vg`in qilingan Gabsburglar xonadoni vakillarini yana hokimiyatga tiklash e`lon qilindi. Villafrankadagi kelishuv bitimi Italiya xalqining norozilik harakatlarini yangidan ko`tarilishiga sabab bo`ldi. Xalqning Viktor Emmanuil II hukumatiga bo`lgan ishonchi yo`qoldi. 1859 yilning oxiri va ayniqsa, 1860 yilda Appenin yarim orolida siyosiy kurash avj olishi natijasida Modena, Parma va Toskanada avvalgi gertsoglar hokimiyatida tiklash imkoni bo`lmadi. U yerlarda umumiy saylov asosida saylangan milliy majlislar mazkur gertsogliklarni P`emontga qo`shilishi haqida qaror chiqardilar, papa vilovatida ham shunday qarorga kelindi. Italiya hududida avj olib ketgan ommaviy inqilobiy harakatlarai bostirish imkoniyatiga ega bo`lmagan Napoleon III ham Italiya davlatlarini Pemont atrofida birlashtirilishiga rozilik

bildirishga majbur bo`lib, va`da qilingan Savoyya va Nitstsa viloyatlarini Fransiyaga berilishini talab qildi. Shu yili bu ikki viloyat Fransiya ixtiyoriga berildi. Italiya birlashtirilishining tugallanishi va uning tarixiy ahamiyati Yarim orolning shimolida boshlangan xalq harakati janubiy viloyatlarga ham tarqaldi 1860 yilning oxirida Italiyaning janubidagi Palermo shahrida qo`zg`olon ko`tarildi. Biroq bu qo`zg`olon Sitsiliya qirolining qo`shini tomonidan bostirildi. Shimolning rcspublika demokratchilari janubliklarga yordam berish uchun may oyida Gretsiyadan Sitsiliyaga J.Garibildi boshchiligida 1200 kishidan iborat harbiy otryad yubordi. Bu tarixda "minglar yurishi`" yoki "qizil kuylaklilar` : (chunki uning qatnashchilari qizil rangli matodan qilingan kuylak kiyganliklari sababli shunday atalgan. Q.N) nomi bilan ma`lumdir. Kalabri shahriga yetib kelgan mazkur otryad xalq ommasining qo`llab-quvvatlashi natijasida 1860 yilning 7- sentyabrida ikki sitsiliya qirolining poylaxti Ncapolni jangsiz cgalladi. 1-oktyabr kuni Garibaldi otryadi qirol Frantsisk II qo`shinlarini Volturno daryosi bo`yidagi hal qiluvchi jangda tor-mor etib, Italiya janubida Burbonlar sulolasi vakillarining hokimiyatiga chek qo`ydi. Frantsisk II esa Rim viloyatiga qochdi. 1860 yil 21-oktyabda Neapolitaniyada Garibaldi plebistsit-referendum o`tkazdi. Neapolitaniya qirolligi aholisining aksariyati P`emontga qo`shilishni yoqlab chiqdi. Garibaldi kuzatuvida Pemonl qiroli Viktor Emmanuil tantanali ravishda Neapolga kirib keldi. 1861 yil fevralda P`emontning Turin shahrida Umumitaliya parlamenti ochildi. 14 martda Viktor Emmanuil Italiya qiroli. deb e`lon qilindi. Shunday qilib, "risorjimento"ning cng asosiy vazifalaridan biri Italiyaning birlashtirilishi vazifasi, deyarli bajarildi. Biroq, Ttaliya Rim va Venetsiya viloyatlarisiz birlashtirildi. Rim yoki papa viloyati mustaqil bo`lib, undagi dunyoviy hokimiyat papa qo`lida mujassamlashgan edi. Garibaldi boshchiligida harbiy olryadning 1862 yil papa viloyatini cgaliashga bo`lgan urinishi natijasiz bo`ldi.

Venetsiya viloyati Avstriya hukmronligi ostida bo`lib, 1866 yilda Prussiya va Italiyaning Avstriyaga qarshi urushida Avstriyaning mag`lubiyatga uchrashi oqibatida mazkur viloyal Italiyaga qo`shib olindi. 1867 yilda Garibaldi harbiy otriyadining Rimga yurishi ham muvaffaqiyatsiz tugadi, Rim viloyati 1870yilgacha alohida va mustaqil davlat bo`lib qolaverdi. 1870 yilda boshlangan Fransiya-Germaniya urushida Fransiyaning mag`lubiyatiga uchrashi Rim viloyatini Italiyaga qo`shib olinishini ta`minladi. Rim viloyatining Italiyaga qo`shib olinishi mamlakat birlashtirilishini nihoyasiga yetkazgan, ha! qiluvchi tarixiy voqea bo`ldi. Papa dunyoviy hokimiyatdan mahrum qilinib, Rim shahri birlashgan Italiyaning poytaxtiga aylantirildi. Italiyaning birlashtirilishi katta tarixiy ahamiyatga ega bo`ldi, Italiyaning siyosiy tarqoqligiga baham berildi, uning yagona davlat sifatida yaxlitligi saqlab qolindi. Mamlakatni birlashtirish uchun bo`lgan kurash uni zamonaviy burjua davlatiga aylantirdi. Bu kurash natijasida Italiyada Avstriya gabsburglari va Fransiya Burbonlari xonadoni vakillarining hukmronligiga barham berildi. Biroq mamlakatning birlashtirilishi burjua inqilobining oldida turgan barcha vazifalarni bajarmadi. Shuning uchun kapitalistik munosabatlarning keyingi taraqqiyoti Italiyada nisbatan sekin bordi.

Foydalangan adabiyotlar: 1. Karimov I A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T., “Sharq”, 1998. 2. Karimov I A. Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch. T., “Ma`naviyat”, 2008. 3. Karimov I A. Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi, O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etish yo`llari va choralari. T., “O`zbekiston” 2009. 4. Xrestomatiya no novoy istorii 1789-1870. Pod.red. A.V.Yefimova, V.A. Orlova M.:I941. 5. Garibaldi D. Memuari. M.: 1966 6. Istoriya Italii: V 2 t. M.: 1970-1971. T. 1-2 7. Kovalskaya M.I. I tally a v borbe za natsionalnuyu nezavisimost i yedinstvo. M.: 1981. 8. Nevler V.Ye.Demokraticheskie sliv borbe za ob`edinenie Italii. 1831-1860. M. 1989.

O'xshashlar

Xitoyning birlashtirilishi

Germaniyaning Birlashtirilishi

Prussiyada konstutsiyaviy nizo va Otto fon Bismarkning hokimiyatga kelishi

Qadimgi Rim tarixiga kirish

Miloddan avvalgi VIII-III (8 - 3 )asrlarda Rim va Italiya