II Jahon urushidan so‘ng xalqaro munosabatlar va diplomatiya (1946-1990 yy.) - Tarix - Referatlar

II Jahon urushidan so‘ng xalqaro munosabatlar va diplomatiya (1946-1990 yy.)

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

30 KB

Ko'chirib olish

II Jahon urushidan so‘ng xalqaro munosabatlar va diplomatiya (1946-1990 yy.) Reja: 1. Urushdan so‘ng dunyoni tartibga solish muammolari. 2. «Sovuq urush». 3. 80-90 yillarda xalqaro munosabatlar.

Olti yil davom etgan II jahon urushi fashistlarning yanchilishi bilan tamom bo‘ldi. Fashist boshliqlarining ko‘plab xalqlarning yo‘q qilish va tiz cho‘ktirish, dunyoga beadad hukmronlik qilish kabi buzuq niyatlari uloqtirib tashlandi. G‘alabaga og‘ir talofotlar va yo‘qotishlar evaziga erishildi. II jahon urushida 60 dan ortiq davlat ishtirok etdi. 1,7 mlrd. aholi ishtirok etdi, 110 moln.dan ortiq askar qatnashdi, o‘ldirilgan va yarador bo‘lganlar 60 mln.dan oshadi, yarador va mayiblar 20 mn.dan ortiq. Urashning asosiy yakuni jahon sivilizatsiyasining qutqarib qolinganligi, insoniyatning taraqqiyoti yo‘lida yashashi va rivojlanishi uchun zarur shart- sharoitlar yaratilganidir. Potsdam konferensiyasi qaroriga ko‘ra, tashqi ishlar vazirlari Kengashi (TIVK) ta'sis etilib, unga tinchlik o‘rnatish bo‘yicha tayyorgarlik ishlarini amalga oshirish yuklatildi. 1946 yilning iyul-oktyabrida bo‘lib o‘tgan Parij tinchlik konferensiyasi TIVK tayyorlagan tinchlik shartnomalari loyihalarini ko‘rib chiqdi, ularda gitlerchilar Germaniyasining sobiq ittifoqchilari-Bolgariya, Vengriya, italiya, Ruminiya va Finlandiya bilan munosabatlar aniqlashtirilgan edi. Bu hujjatlar 1947 yilning 10 fevralida imzolandi. Parij tinchlik konferensiyasidan so‘ng urushdan keyingi dunyoni tartibga solish borasida SSSR va G‘arb davlatlari o‘rtasida kelishmovchiliklar vujudga keldi. Germaniya haqidagi Podstam qarorlarini bajarishda yuzaga kelgan qarama- qarshiliklar amalda to‘rt tomonlama boshqaruv mexanizmini parchalab tashladi va german muammosini o‘zaro maqbul asoslarda boshqarish imkoniyatlarini yo‘qqa chiqardi. 1949 yilda Germaniyaning parchalanishi tarixiy fakt bo‘lib qoldi. Uning hududida turlicha ijtimoiy tuzumdagi ikki davlatning tashkil topishi yevropa rivojlanishiga juda katta ta'sir o‘tkazdi. SSSRning Sharqiy yevropa mamlakatlari bilan do‘stlik, hamkorlik va o‘zaro yordam haqidagi shartnomalarning tuzilishi natijasida xalqaro munosabatlarda yangi tizim shakllandi.

Amerikaning Fulton shahrida U. Cherchilning prezident Girumen ishtirokida so‘zlagan nutqi (1946 y, mart) Sovet Ittifoqi va uning do‘stlari tomonidan «Sovuq urush»ning ochiq e'lon qilinishi kabi qabul etildi. AQShning atom quroliga vaqtinchalik egalik qilishi 1947 yil martida «Girumen doktrinasi»ning olg‘a surilishi, «Marshal rejasi»ning amalga oshirilishi SSSR va uning ittifoqchilari tomonidan AQSh ning yordam ko‘rsatish bayrog‘i ostida yevropa davlatlarining ichki ishlariga aralashuvi, bir guruh davlatlarning ikkinchisiga qarshi qo‘yishga harakati deya baholandi. Xalqaro vaziyat haqidagi taassurotlarning asosini 1947 yil sentyabrda A. N. Jdanov tomonidan e'lon qilingan qisqa tezislar tashkil qilib, unda urushdan keyingi dunyoni ikki qarama-qarshi lagerga ajralgani-sotsialistikva imperialistik lager paydo bo‘lgani bayon qilingan edi. Bunday munosabat turlicha ijtimoiy tuzumdagi davlatlar bilan aloqalarni ilgaridan belgilab berdi. G‘arb esa qurollanish strategiyasini qo‘lladi va SSSR ni harbiy bazalar bilan o‘rab olish siyosatini yuritdi. «Marshal rejasi»ni qabul qilgan ko‘pchilik davlatlar 1949 yil aprelida Shimoliy Atlantika shartnomasini imzorladilar. NATO ga - AQSh, Kanada, B. Britaniya, Fransiya, Italiya, Belgiya, Niderlandiya, Lyuksemburg, Norvegiya, Daniya, Islandiya, Portugaliya kirishdi. 50-yillarda Osiyo va Tinch okeani havzasida bloklashuv strategiyasi tarqaldi. 1951 yil Avstraliya, Ya. Zenlandiya, AQSh-ANZYuS; 1954 yil AQSh, B. Britaniya, Fransiya, Avstraliya, Ya. Zenlandiya, Pokiston, Tailand, Filippin- SeATO (J. Sh. Osiyo shartnomasi tashkiloti); 1955 yilda B. Britaniya, turkiya, Iroq, Pokiston-SeNTO (Markaziy shartnoma tashkiloti)ni tuzdi. G‘arbning bunday siyosatiga javoban SSSR, Markaziy va J, Sharqiy yevropa mamlakatlari 1955 yil mayda Varshavada «Do‘tlik, hamkorlik va o‘zaro yordam haqida» shartnoma tuzishdi. 60-yillarda ozod bo‘lgan mamlakatlar buyuk davlatlarning harbiy-siyosiy ittifoqiga, Qo‘shilmaslik harakatiga birlashishdi. Unga Hindiston asos soldi. Ushbu siyosatning tez va keng ko‘lami tan olinishi natijasida bu harakatga 100

dan ortiq davlatlar qo‘shilishdi. Qo‘shilmaslik harakati jahon siyosatida muhim omil bo‘lib, tinchlikni mustahkamlashga foydali hissa qo‘shdi. «Sovuq urush» 80-yillarning 2-yarmigacha davom etdi va xalqaro munosabatlarni zaharlab turdi. G‘arb va Sharq munosabatlari jiddiy holatlardan charchadi. Ikki blokning qarama-qarshiligi tayanch holatni keltirib chiqardi, xavfli xalqaro inqirozga olib keldi, insoniyatni yadro urushlariga duchor qilishiga ozgina qoldi. 1963 yil avgustida Moskvada B. Britaniya, SSSR va AQSh atmosferada fazo kengliklarida va suv ostida yadro sinovini o‘tkazishni ta'qiqlash to‘g‘risidagi shartnomani imzolashdi. Unga 115 dan ortiq davlat qo‘shildi. 1970 yil martida yadro qurolini tarqatmaslik haqidagi shartnoma kuchga kirdi. 90-yillargacha unga 135 dan ortiq davlat qo‘shildi. 70-yillarning boshlaridan xalqaro munosabatlardagi keskinliklarning yushashi jarayoni boshlandi. 70-yillarning 2-yarmidan qurolsizlanish jarayoni to‘xtab qoldi. Xalqaro munosabatlardagi asosiy o‘zgarish 80-yillar 2-yarmi 90-yillar boshida bo‘ldi. SSSR da hokimiyat tepasiga kelgan yangi rahbarlar «yangicha fikrlash» prinsipiga asoslangan sovet tashqi siyosatiga ruxsat berishdi, tashqi siyosatni tubdan yangilashga kirishishdi. «Umumevropa uyi» g‘oyasi keng xalqaro miqyosda qo‘llab-quvvatlash va yoyilishiga sabab bo‘ldi. Uni tiklashda OBSe (yevropa xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti)ning o‘rni ahamiyatli bo‘ldi. SSSR va AQSh o‘rtasidagi siyosiy muloqotlarning rivojlanishi va chuqurlashishi yirik muvaffaqiyatlardan biri bo‘ldi. Yadro qurollarini kamaytirish bilan bog‘liq kelishuvlar imzolandi. SSSR ning tarqalishi va MDH ning tashkil topishi jahondagi siyosiy vaziyatni tubdan o‘zgartirib yubordi. Endilikda 180 ga yaqin davlatlarni birlashtirgan BMT kundan-kunga bu davlatlarning xalqaro xavfsizlikni qo‘llab-quvvatlashda birgalikda harakat

qilishning haqiqiy markaziga aylanib bormoqda, uning munozaralarini tinch yo‘l bilan hal etish, mojarolarnibartaraf etish borasidagi nufuzi tobora oshmoqda.

O'xshashlar

Birinchi jahon urushidan so’ng xalqaro munosabatlar va diplomatiya (1919–1939 yy.)

Ikkinchi jahon urushi davrida xalqaro munosabatlar va diplomatiya (1939–1945 yy.)

Birinchi jahon urushi davrida xalqaro munosabatlar va diplomatiya (1914–1918 yy.)

Ikkinchi Jahon urushidan keyingi xalqaro munosabatlar

Yangi davrda xalqaro munosabatlar va diplomatiya (1871–1914 yy.)