Экспозицияни лойиҳалашнинг илмий асослари - Tarix - Referatlar

Экспозицияни лойиҳалашнинг илмий асослари

Yuklangan vaqt:

24.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

50.5 KB

Ko'chirib olish

Экспозицияни лойиҳалашнинг илмий асослари Режа: 1. Экспозиция яратиш босқичлари. 2. Экспозицион ёрдамчи материаллар. 3. Тематик режа.

Музей экспозициясини яратиш мураккаб жараён бўлиб, унинг тўғри лойиҳалашиш ишининг ютуғини оширади. Экспо зицияни илмий тайёрлаш музей жамоаси, маъмурияти, жамоат ташкилотлари, Музей Илмий Кенгаши, турли соҳа олимларидан катта билим ва тажриба талаб этади. Унинг ҳар бир босқичи дирекция ёнида муҳокама этилади. Чунки бу жараёнга экспозиция муаллифларидан ташқари жамғарма ходимлари, услубиятлари, ташвиқот бўлимлари бошлиқлари, мутахассис олимлар таклиф этилади. Экспозицион кўргазмали иш музей фаолияти планлаштиришининг энг асосий объектларидан ҳисобланади. Перспектив ва йиллик режаларда экспозиция ва кўргазмаларнинг мавзуи, навбати, ташкил этилиши вақти аниқ кўрсатилади. Музей экспозициясини яратиш икки босқичда амалга оширилади: 1. Лойиҳалаш. 2. Амалга ошириш. Лойиҳалаш уч ўзаро боғланган элемнтдан ташкил топади: 1. Илмий. 2. Бадиий. 3. Техник иш. Давр талаби ва эҳтиёжидан келиб чиқиб экспозициянинг умумий мавзуси танланди. Бунда музей тармоғи, ихтисослашуви, ўзига хос жиҳатлари эътиборга олинади. Мавзу музей раҳбарияти томонидан тасдиқланди. Манбалар ўрганилиб экспозиция асослари яратилди. Натижада экспозициянинг илмий концепцияси ишлаб чиқилади, бу эса ўз навбатида экспозиция фикрини ташкил этади. Бу эса экспозиция ҳақида энг умумий тасаввурларни беради.

Унда экспозициянинг ғоявий - сиёсий ҳолати, илмий моҳияти, ҳамда меъморий бадиий ечимининг умумий ғоялари ишлаб чиқилади. Экспозицияни ташкил этиш жойи аниқланади. Экспозицион зал ҳам ҳужжатда кўрсатилади. 1. Музей ашёлари-тарихий маданий ёдгорликлар, барча турдаги тарихий манбалар. Бунга фотоҳужжатлар ҳам киради. 2. Музей ашёларини ишлаб чиқариш - экспозицияга киритлиши керак бўлган ашё, аниқ тартибда ишлаб чиқилади. 3. Экспозицион илмий - ёрдамчи материаллар тарихийликнинг акс эттирувчи музей ашёларни тушунтириб беради. 4. Текстлар ва фоношарҳлар. Булар экспонатлар ҳақида тушунчалар беради ҳамда экспозициянинг ғоясини тушунишга ёрдам беради. Экспозицияда кўрсаткичлар ҳам жойлаштирилади. Мавзунинг тўлақонли очиб берилиши учун баъзи музей ашёларини ишлаб чиқиш ҳам мумкин. Ёки уни асл нусхасини ўрнини босувчи ашё ишлаб чиқарилади. Музей ашёси асл нусхага мос ҳолда ишлаб чиқарилади. Ўлчами, ранг, тайёрлаш техникаси ва бошқалар аниқ мос тушиши керак, экспозиция музей йиғими асосида ташкил қилинаркан, аннотацияда асл нусха музей фондида сақланаётгани айтилади. Асл нусхалар вақтинчалик залда қўйилиб, иккилиги билан алмаштирилиб турилиши ҳам мумкин. Экспозиция учун махсус музейдан ташқари объектларининг модели ёки макети тузилиши мумкин. Буларга бинолар ва ҳажми катта ашёлар киради.(Меъморчилик обидалари, шаҳар қурилиши, монументлар, саноат корхоналари, мемориал уйлар, интерьерлар ва бошқалар) Экспозицияга ашёнинг илмий реконструкцияси. Ёзувлар, режалар тасвирларнинг қайта таъминланганлиги ҳам киритилади. Бунга ҳужжатлар ва уларнинг иккиликлари ҳам қўшилади. Экспозицияда ашёнинг иккилигини қўллаш музей спецификацияга таъсир қилмайди. Музейда йўқ тасвирий ашёларни ишлаб чиқариш ҳам муҳимдир.

Экспозиция аҳамиятини оширишда илмий ёрдамчи материаллар муҳим роль ўйнайди. Илмий асосда ишлаб чиқилган ёрдамчи материаллар экспозициянинг тарихий мазмунини тушунишга ёрдам беради. Карталар, диаграммалар, схемалар бунга мисол бўла олади. Карталар у ёки бу ҳолатнинг географик тарқалишини диаграммалар орқали тарқалган тасвирни таққослашни, схемалар алоҳида факт ва воқеаларни фарқи ва алоқасини тушунтиради. Алоҳида музей ашёларининг қурилишини тушунтириш учун баъзан режа ва чизмалар ҳам қўлланилади. Тарихий экспозицияларда ижтимоий-иқтисодий, этногарфик, сиёсий, ҳарбий-тарихий, биографик карталар ҳам тузилиши мумкин. Оригинал карталар илмий асосланган ҳолда тузилади ва махсус услубни талаб этади. Диаграммалар (таёқсимон, линейкасимон, доирасимон, секторли) ривожланиш динамикасини тушунтиради. Масалан иқтисодий ва маданий ривожланишда бу қўл келади. Давлат аппарати, корхона структураси схемалар асосида берилади. Карта, диаграмма ёки схема билан комбинациялашган ҳолатда ҳам қўлланилади. Масалан, ўлканинг экспорт маҳсулоти карта-схемада, картадиаграммада эса ўлканинг экин салмоғини аниқлаш мумкин. Экспозиция учун рақам таблицаларини ҳам киритиш мумкин. Улар ашё ўрнини босмаслиги лозим. Шунинг учун ҳам ёрдамчи материаллардан кенг фойдаланилмайди. Кўргазма режаси материалларни ўрганиш ва танлашга қараб бир неча усулда ишлаб чиқилади. 1) Тематик - қисқа ва кенг. 2) Кўргазма режаси - чизмалар билан экспонатларнинг рўйхати, материалларнинг барчасининг жойлашганлигини кўрсатиш, янги экспонаттларни тушунтириш матни билан таъминлаш. Тематик режа кўргазманинг вазифаси ва унинг мақсадини шакллантиради. Ҳар бир экспонат бошқалар билан боғлиқ суратда қурилади. Ўзаро боғлиқлик мақсадга тобелик тематик режанинг зарурий шартидир. Воқеа ва ҳодисани ифодалаш учун экспонатлар турини танлаш ҳам, асл

нусҳалар ва қўшимча экспонатлар ёрдамида кўргазма мазмунини очиб бериш ҳам шу режада ўз аксини топиши керак. Режада бутун бўлим ва ҳар бир мажмуанинг етакчи муаммоларини ажратиб кўрсатиш лозим. Лекин режани тузаётганда уни ҳаддан зиёд батафсил мажмуаларга бўлиб ташлаш ва ўта муфассаллаштириш фикрини асосий ғоядан чалғитади. Шунинг учун ғояни муфассал баён қилувчи материалларнинг бир қисмини қўшимча материаллар, альбомлар ёрдамида ёпиқ режада бериш мумкин. Вазифа белгилаб олингандан сўнг кичик бўлимлар мажмуаларининг рўйхати тузилади. Улар тезислар шаклида бўлади.Кўргазма структуралари график усулда ифодаланади. Бош тематик режа музейдаги барча бўлимларнинг мазмунини ҳисобга олган ҳолда тузилади. Режада маҳаллий ва марказий материаллар нисбатини ва ҳажмини белгилаш ниҳоятда муҳимдир. Режада бўлимлар, мажмуаларнинг жойлашиши, хоналарнинг узунлиги, кенглиги, майдони схемали суратда кўрсатилади ва ҳар қандай кўргазма конкрет хонага мўлжаллаб лойиҳалаштирилади. Кенг тематик режа бўлажак кўргазма мазмунини батафсил баён этади ва шу билан бирга материалларни узул-кесил тўплаш учун вазифа ролини ўтайди. Махсус картотекалар тузилади. Унда анотация қилинган библиография нашр қилинган манбалар ва қўлёзма манбаларнинг кўчирма ҳамда конспектлар, газеталардан қирқиб олинган материаллар, журнал, китоб ва фототекалардан олинган безак материаллар ўрин олади. Карточкалар тематик режага мувофиқ мавзулар бўйича жойлаштирилади. Агар кўргазма учун материалларни бир неча ташкилотдан олиш мўлжалланган бўлса ташкилотларда маслаҳатчиларнинг манзиллари, телефонлари ва исми- шарифлари ёзилган картотекалар тузилади. Экспонатлар картотекасида уларнинг ҳар бирлари тўғрисида барча маълумотлар тўпланади. Материалларни ўрганиш билан бир вақтда илмий- тадқиқот ишлари ҳам олиб борилади. Кенг тематик режада кўргазма мазмуни янги маълумотлар билан чуқурлаштирилади.

Илмий асосланган экспозиция лойиҳаларидан қуйидагича мақсад кўзда тутилади: - оз фурсатда оммага маълумотларни кенг ва ишонарли, ҳамда жонли етказа олиш; - илмийликка, холисликка, тарихийликка асосланиш; - омманинг талаб ва эҳтиёжини тўғри қабул қилиш, оммабоп экспозициялар тайёрлаш; - экспозициянинг меъморий-бадиий ечимини тўғри топиш; - оммага психологик, педагогик ва фалсафий, ҳиссий таъсир эта олиш ва бошқалар. Экспозициянинг муваффақиятли чиқиши аввалдан лойиҳаланган илмий услубга боғлиқки, бу жиҳат музейшуносликда катта аҳамият касб этади.

Адабиётлар: 1. Вопросў совершаенствования музейнўх экспозиций М., 1981. 2. Вопросў экспозиционной работў краеведечесих музеев. М. 1979. 3. Клинкс. К. Р. Художественное проектирование экспозиций. М. 1979. 4. Михайловская. А. И. Музейное экспозиция. М., 1964. 5. Музееведение. Музей исторического профиля. М., 1988.

O'xshashlar

Музейнинг илмий маълумотнома аппарати

Музейларнинг илмий тадқиқотчилик фаолияти

«Авесто» илмий, маданий манба сифатида

Инвестицияларни бошқариш асослари

Музей экспозицияси