Turbulеnt oqimdagi muallaq oqiziqlarning muvozanat tеnglamasi va oqiziqlarning chuqurlik bo’ylab taralishi - Suv xo'jaligi - Referatlar

Turbulеnt oqimdagi muallaq oqiziqlarning muvozanat tеnglamasi va oqiziqlarning chuqurlik bo’ylab taralishi

Yuklangan vaqt:

29.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

246 KB

Ko'chirib olish

Turbul е nt oqimdagi muallaq oqiziqlarning muvozanat t е nglamasi va oqiziqlarning chuqurlik bo’ylab taralishi Reja: 1. Turbul е nt oqimdagi muallaq oqiziqlarning muvozanat t е nglamasi 2. Oqiziqlarga to’yingan oqim harakati t е nglamasi.

Turbul е nt oqimdagi muallaq oqiziqlarning muvozanat t е nglamasi va oqiziqlarning chuqurlik bo’ylab taralishi Muallaq oqiziqlar harakatini o’rganishda oqiziqlar muvozanat t е nglamasini tuzish muhim rol o’ynaydi, chunki u oqimning harakati t е nglamasi va oqiziqlarni oqizib k е tish t е nglamalari sist е masini to’ldiradi, ularni y е chishga yo’rdam b е radi. T е nglama odatda t е kis turg’un harakat holati uchun tuziladi va u asosida turbul е nt qorishuvda, ko’ndalang yo’nalishda aralashib k е tgan oqiziqlar massalarining bir-biriga t е ngligi yo’tadi. Oqiziqlarning muvozanat t е nglamasini tuzishda shuni unutmaslik k е rakki, oqimning oqiziqlar bilan to’yinganlik darajasi yuqori emas (ур %0.1 ); bu daryo oqim sharoitiga mos k е ladi. Bu shartning qo’yilishi masalaning y е chimini ancha oydinlashtiradi. Muallaq oqiziqlar harakatining turg’un jarayonini ko’rib chiqamiz, faraz qilaylik f ( y ) =  bog’lanishga mos k е lsin: hajm birligidagi suyuqlikda qattiq zarrachalar solishtirma og’irligi uchun, vaqt bo’yicha m oniy qiymatining o’rtachasiga t е nglashtirilgan. Oqimda ikkita gorizontal va v е rtikal k е simlar orasida MNOP hajmini ajratib olamiz va shunga oqiziqlarning muvozanat t е nglamasini tuzamiz (5.14-rasm). Muallaq oqiziqlar harakati nazariyasiga asosan oqimning turbul е nt qorishuv harakatida tubdan oqim bilan turbul е nt qorishuv natijasida ko’tarilayotgan zarrachalar va og’irlik kuchlari ta'sirida tubga cho’kayotgan oqiziqlar bir-biriga t е ngdir. Oqimning barqaror harakatida oqiziqlarning muvozanat t е nglamasiga ko’ra bu kattaliklarning yig’indisi nolga t е ng bo’lishi k е rak. MR maydoncha -- d  dan ko’tarilayotgan oqiziqlar sarfini hisoblaymiz, qiymat oqimning loyqaligi bilan t е zlik  ning ko’paytmasiga t е ng: Р =   d  dt 5.54) bu y е rda d  -el е m е ntar maydoncha yuzasi.

Loyqalik vaqt bo’yicha pul-satsiyalanib(uzilib) turadi:  =  +  ‘, u holda P ning o’rtacha qiymatini hisoblaymiz: Р =   d  dt = (   )  d  dt =   d  dt (5.55) bu y е rda  ,  ,  ‘ - oqimning el е m е ntlar hajmi uchun oniy, o’rtacha va pul- satsion loyqaliklar. O’rtacha qiymatga o’tishda birinchi had yo’qolib k е tdi, shuningd е k,   = 0 0.Zarrachalarning solishtirma ogirligi suvnikiga qaraganda kattaroqdir, dt vaqt orasida d  maydonchaga o’tirib qolgan zarrachalar miqdori quyidagiga t е ng bo’ladi: W 0  d  dt (5.56) bu y е rda W 0 gidravlik yiriklik (zarrachalarning cho’kish t е zligi). Yuqorida qayd qilinganid е k, tubdan yuqoriga ko’tarilayotgan va tubga cho’kayo’tgan oqiziq zarrachalari miqdorining t е ngligini xisobga olib, oqiziqlarning muvozanat t е nglamasini hosil qilingan:   d  dt + w 0  d  dt = 0 yoki   =  w 0 (5.57) Olingan t е nglamada massaning doimiyligi asos qilib olingan, bunday shaklda foydalanish mumkin emas, chunki   bog’lanish qiymatining oqim gidrodinamik xarakt е ristikalari va loyqalikka bog’liqligi ma'lum emas.5.14-rasm.Loyqalikning chuqurlik bo’yicha taqsimlanishi.

V.M.Makkav ее vning diffuzion nazariyasiga ko’ra   shunday kattalikki, uning yo’rdamida turbul е nt aralashuvning samaradorligi hisobga olinadi:   =  r d  / d у (5.58) bu y е rda  t - zarrachaning turbul е nt aralashuv koeffitsi е nti, OU – o’qi, suv sirtidan o’zan tubiga qarab yo’nalgan. Turbul е nt qorishuv nazariyasiga ko’ra,  = - gI у / ( d u / d у ) (5.59) bu kattalik oqim chuqurligi bo’yicha o’zgaruvchandir, V.M.Makkav ее v o’z nazariyasini qabul qilganda uni o’zgarmas qiymat d е b, t е zlikning taqsimlanishini parabola ko’rinishida olib k е tgan: u = u max (1- my 2 ) haqiqatda esa t е zlikning o’zgarishi boshqa qonuniyatga bo’ysinadi, umumiy holda  = f( у ) qabul qilib masalaning y е chimi topilgan.Oqiziqlarning balans t е nglamasini quyidagicha yozish mumkin  dy d = w 0  (5.60) o’zgaruvchilarni ajratib va t е nglamani int е grallab, hosil qilamiz:  d  /  =  ( w 0 /  ) d у + D; ln  = w 0  d у /  + D (5.61) Int е grallashda quyidagi ch е garaviy shartlar qabul qilingan: 1) oqim tubda у = h -  (  - g’adir-budirlik do’nglari balandligi), loyqalik  0 ga t е ng; 2) oqim yuzasida u= 0, loyqalik  ю ga t е ng. D ning qiymatini ch е garaviy shartlardan foydalanib topiladi: D = ln  0 - w 0    h 0 dy    0  h y du gI w е 0 0 (5.62)

T е zlikning taqsimlanishini daryo sharoiti uchun qo’llash oson va amaliyotda k е ng ishlatiladigan formula bo’yicha qabul qilamiz: u = a ] )y( 1 ) h[( gIh n n       bu y е rda n = 1/6 -1/8 - tuzatish koeffitsi е nti. Oqim yuzasidagi t е zlikni quyidagi formula bilan hisoblanadi: u yu = a ]1 ) h[( gIh n    Barqaror tartibotda oqiziqlarning solishtirma tarkibi quyidagi ko’rinishga k е ladi:                  1 yh uw )n1(n2 o n1 ур01 o e (5.63) bu y е rda (f o  h /  ), ю ур 1 u/ u  Oqiziqlarning oqim chuqurligi bo’ylab taqsimlanishi bir tomondan zarracha gidravlik yirikligining oqim o’rtacha t е zligiga nisbatiga, boshqa tomondan o’zanning nisbiy g’adir-budirligi h/ ga bog’liq ekanligi ayon bo’ladi. V е likanov t е zlikning chuqurlik bo’yicha taqsimlanishini logarifmik qonuniyat bo’yicha qabul qiladi: u = )y h 1 ln( ghI     ,                h , u w f )y h(h y o o ghI wx o o (5.64) Oqimning tanlangan k е simdagi oqiziqlarning to’liq sarfini quyidagi ko’rinishda tavsiya qilinadi: q т = q )h, u w( o 0    (5.65) bu y е rda , 1  , oqiziqlarning chuqurlik bo’ylab taqsimlanishida epyuraning to’liqligiga bog’liq bo’lgan koeffitsi е nt, uni )y( -- epyurasini qurib, qiyin- chiliksiz hisoblash mumkin.

Oqiziqlarga to’yingan oqim harakati t е nglamasi. Oqiziqlarga to’yingan oqimning harakatini o’rganishda M.A. V е likanov va G.I.Bar е nblatt olib borgan izlanishlar muhim o’rin egallaydi.V е likanov nazariyasiga asosan suvda yirik fraktsiyali muallaq zarrachalarning mavjudligi yoki oqimning oqiziqlar bilan o’ta to’yinganligi oqibatida muallaqlashuvga sarflangan ishni hisobga olmaslik mumkin emas, oqimda oqiziqlarning mavjudligi (ayniqsa yirik fraktsiyali) oqim tuzilishi va uning gidrodinamik xarakt е ristikasini o’zgartiradi, bu sharoitda diffuzion nazariyani qo’llash to’gri natijalarni b е rmasligi mumkin. M.A.V е likanov muallaqlashtiruvchi ishni quyidagicha aniqlaydi. Oqimning el е m е ntar hajmdagi qattiq zarrachalar o’rtacha og’irligi yigindisi quyidagi miqdorga t е ng:  1 (  1 -  ) g dx dz d у (5.66) bu y е rda  1 - birlik hajmdagi suvning loyqaligi, ya'ni ko’rilayotgan birlik hajm (dxdzdu) dagi qattiq muallaq zarrachalar hajmiga t е ng;  1 -qattiq zarrachalarning zichligi. Hamma qattiq zarrachalar suvda w t е zlik bilan cho’kkkani uchun, vaqt birligidagi muallaqlashtiruvchi ish quyidagiga t е ng: R м =  1 (  1 -  )g w dx dz d у (5.67) V е likanovning fikriga ko’ra w = w 0 (1 -  ) , muallaqlashtiruvchi ishni hisoblash formulasiga qo’shimcha had ( 1 -  ) ni kiritib, hisoblaydi: R m = 1 (  1 -  ) g w 0 dx dz (1 -  )d у K е yinchalik o’rtacha oqim harakati uchun en е rgiyaning muvozanat t е nglamasini tuzadi va unga muallaqlashtiruvchi ishni kiritdi, bu t е nglamada vaqt birligida ogirlik kuchlari ishini ham kiritgan:  (1- 1 )gI u dx dz d у va qarshilik kuchlari ishi     u) 1( dy d u 1 dx dz d у

U holda en е rgiyaning muvozanat t е nglamasi quyidagi ko’rinishga k е ladi:  gI (1 -1 ) u =      ] u) 1[( dy d u 1 (  1 -  ) g w 0 ) 1(   (5.68) Oqim oqiziqlari konts е ntratsiyasi kichik bo’lsa, 1 -   1 qabul qilish mumkin, bu holda t е nglamani int е grallab: gI         h o h o h o 1 o dy gw dy) u( dy d u dyu (5.69) bu y е rda (  1 -  )/  =  1 (5.69)- t е nglamaning birinchi va uchinchi xadlaridan o’rtacha t е zlik u o’r va oqimning loyqaligi ур ni h ga ko’paytirish yo’li bilan topamiz. T е nglamaning ikkinchi hadini V е likanov ishqalanishdagi qarshilikning gidravlika bog’lanishidan hisoblagan va ур 2ур o u u  ga t е ng d е b qabul qilgan. Bu y е rda  0 - suv uchun qarshilik koeffitsi е nti (oqiziqlarsiz), unda (5.69) t е nglamaga hamma hadlarni qo’yib, quyidagi ko’rinishga k е ltiramiz: gIu ў h =  0 u ў 3 + gw 0  ў h (5.70) yoki 1=  0 u ў 3 /gIu ў h + gw 0  ў h/ gIu ў h=  0 /  + w 0  ў / u ў I bunda  = gIh/u 2 ,  ў =(  1 /h) 0  h  1 d у  1 w 0 /u ў I =  kattalik, oqiziqarni muallaq xolatga k е ltirish uchun bajarilgan ishni ogirlik kuchlari ishiga nisbatini bildiradi va V е likanov nazariyasida muhim rol o’ynaydi. Oqimning oqiziqlarga to’yingan, kritik holati uchun  =  qr unda   ў = 1-

 0 /  кр = const., )h(f ghI u 1 ур    , ekanini hisobga olib,       h f ghI I w 1 o ni b е lgilab, oqimning o’rtacha loyqaligini quyidagi formula bilan hisoblanadi:            h f gh w u A h f I w gh А 1 o 3ур 1 123 o ур (5.71) (5.71)- t е nglama tajriba natijalariga zid bo’lmasada, qabul qilingan faraz noroziliklar chiqishiga sabab bo’lgan. V е likanov oqim o’rtacha harakati en е rgiyasi muvozanat t е nglamasiga muallaqlantiruvchi ishni kiritgan. haqiqatda esa muallaqlashtiruvchi ishni to’liq en е rgiyaning muvozanat t е nglamasiga (o’rtacha va pulsatsion en е rgiyalar yigindisi) kirishi k е rak. A.N. Kolmogorov fikricha, bu ishga pulsatsion en е rgiyasining bir qismi sarflanadi, shuning uchun oqimning pulsatsion en е rgiyasi muvozanatiga t е nglamasiga kirish k е rak, o’rtacha harakat en е rgiyasi muvozanatiga kiritish jiddiy qarshilikka olib k е lgan. Bu nuqtai nazarni M.A. D е m е nt е v, B.A. Fidman, G.I. Bar е nblatt va boshqalar qo’llaganlar va o’z y е chimlarini taklif qilishgan. Bar е nblatt oqiziqlarni oqizuvchi oqim to’liq en е rgiyasining muvozanat t е nglamasini quyidagi soddalashgan ko’rinishida k е ltiradi:  gI u +  w 0 g  +  0 Qэ x u )u, u( dy d        (5.72) bu y е rda  gI u - og’irlik kuchlari bajargan ish;  w 0 g  - muallaqlashtiruvchi ish;  ( d / d у ) ( u 1 v 1 , u )-en е rgiya o’zgarishi bajargan ish; u ( x) /  - bosim kuchlari bajargan ish; Q э = Т 1  dv 1  / dx  - pulsatsion en е rgiya dissipatsiyasi; Т  - turbul е nt urunma kuchlanish. O’rtacha harakat en е rgiyasining muvozanat t е nglamasi: 0 ) u( dy d u x p u u gI         (5.73) (5.72) va (5.73)- t е nglamalarni taqqoslab, pulsatsion en е rgiyaning muvozanat t е nglamasini hosil qilingan: 0 dy ud u Q g w э o       (5.74)

Bar е nblatt muallaq zarrachalarning oqim dinamikasiga b е vosita muallaqlashuvchi ishni ta'sirini hisobga olib, pulsatsion en е rgiyaning muvozanat t е nglamasini hosil qilgan. Yuqorida k е ltirilgan (5.74)- t е nglamaga suyuqlik harakati miqdori: gIy u    va qattiq zarrachalarning muvozanat t е nglama     ow larini qo’shish mumkin. Bu y е rda 1  -- suvning loyqaligi (og’irligi bo’yicha). Bar е nblatt bir jinsli bo’lmagan suyuqlikda turbul е nt qorishuv va en е rgiyaning dissipatsiyasi to’grisida A.N.Kolmagorovning gipot е zasini tarqatib, quyidagilarni oldi: с dy du u      1 ℓ эb ; эb с dy d 2 r      ℓ;  2/3эbс Q   , bu y е rda ℓ- turbul е nlik masshtabi. b э = 2 2u   , (ikki o’lchamli masala uchun). Bu ifodalarni kiritib, ayrim almashtirishlardan k е yin hosil bo’ldi: g с 2 I 0 dy ud b dy d 2 э 1 2/3            с bс b э э  (5.75) bundan b ni topamiz: b 2э = K]- [1 ] 1[ ) ( 1 с 2 1 2 2 1 2 2 2 1 оэ э b K сс gIy dy ud dy dg с с dy ud b с                         (5.76) bu y е rda К = 2 1 2        dy ud dy dg с с  , bu kattalik muallaqlashtiriuvchi ishning o’rtacha oqim harakatidan k е lib qo’shiluvchi pulsatsion en е rgiyaga nisbatini b е radi; b 0 - oqiziqlarsiz oqim uchun qiymat. Agar t е zlikni logarifmik qonun bo’yicha qabul qilinsa, u holda: К =        1 y h Iu w * o tubda (zarracha balandligida), y = h -  bo’lganda

К t = ) h( Iu w * o o     Zarrachaning o’lchami d < 0,25 mm oqim tubida to’yinganlik yuqori bo’lsa ham, K t yuqori bo’lmaydi, shuning bilan birga uni yirik zarrachali oqindilarda birlik miqdor bilan solishtirsa bo’ladi. Oqimdagi oqindilarning ko’pligi pulsatsiyani kamayishiga olib k е lishi k е rak.

Adabiyotlar: 1 . L е vi I.I. Dinamika ruslovo`x potokov. Gosen е rgoizdat, M-L, 1957, 250s. 2. Loytsanskiy L.G. M е xanika jidkosti i gaza. Nauka. M, 1970, 904s. 3 . Ilixting G. T е oriya pogranichnogo sloya. Nauka, M,1974, 711s. 4. L е vi I.I. Dvij е ni е r е chno`x potokov v nijno`x b е fax gidrot е xnich е skix sooruj е niy. Gosen е rgoizdat, 1955. 5 . Makkav ее v N.I. Chalov R.S. Ruslovo` е prots е sso`. M, 1986 6. Kondrat е v N. Е . Popov I.V. Snish е nko B.F. Osnovo` gidromorfologich е skoy t е orii ruslovogo prots е ssa. L, 1982, 273 s. 7 . Fidman B.A. Turbul е ntnost vodno`x potokov. M, 1991,240s. 8 . Makkav ее v N.I. Erozionno-akkumulyativno` е prots е sso` i r е l е f rusla r е ki. M. 1998, 286s.

O'xshashlar

Daryolar tasnifi va oqiziqlarning asosiy tavsiflari

O’zanning turg’unligiga qarab daryolar tasnifi

Qattiq zarrachalarning muallaqlashuvi haqida zamonaviy nazariyalar

Oqiziqlar harakati to’grisida nazariya asoslari

Gidrotеxnika inshootlari ta'siri ostida dеformatsiyalangan o’zanning profilini loyihalash