Дарё гидроузелларидан фойдаланиш тўғрисида умумий маълумотлар - Suv xo'jaligi - Referatlar

Дарё гидроузелларидан фойдаланиш тўғрисида умумий маълумотлар

Yuklangan vaqt:

29.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

307 KB

Ko'chirib olish

Д арё гидроузелларидан фойдаланиш тўғрисида умумий маълумотлар Р ежа: 1. Дарё гидроузеллари турлари 2. Дарё гидроузелларидан фойдаланиш шароитлари ва хусусиятлари 3. Дарё гидроузеллари ишончлиги

Дарё гидроузеллари турлари Жой, иш шароитлари билан боғланган ҳолда қурилган бир неча гидротехника иншоотлар гидроузелни, демак гидротехника иншоотлар бўғинини ташкил этади. Дарёда қурилган гидротехника иншоотлар бўғини дарё гидроузели деб аталади. Бажарадиган асосий вазифаларига кўра дарё гидроузеллари сел ва сув тошқинлари билан кураш, дарё сув оқимини бошқариш (ростлаш) ва турли сув хўжалиги тармоқлари: гидроэнергетика, сув таъминоти, сув транспорти, ирригация (суғориш), балиқ ўрчитиш, аҳоли яшовчи жойларни сув билан ободлаш ва ҳоказо сув олувчиларга сувни тақсимлаб бериш мақсадида фойдаланилади. Кўпдан кўп ҳолатларда дарё гидроузеллар комплексавий (мажмуавий), демак бир неча сув хўжалиги тармоқлари эҳтиёжларини бажариши аҳамиятига эга. Масалан, Россия, Дон дарёсидаги Цимлян гидроузели (1.1 - расм). Волго-Донск сув йўли мажмуавий (комплекс) тизимининг таркибий қисми бўлиб Цимлян гидроузели сув транспорти учун хизмат этади (кема юриши учун зарурий сув чуқурликларни устки ва қисман пастки бьефда таъминлаб берадир), Нижний Дон, Сал ва Манич дарё бўйларидаги ерларни суғорилиши ва сувланиши учун шароит яратади, ҳамда сув омборига ёндошган ерларни машина ёрдамида суғорилиши учун имкон яратиб берадир. Ўз таркибида Цимлян гидроузели 165 минг квт қувватидаги гидроэлектростанцияга ва пастки бьефдан устки бьефга балиқларни нерестга ўтказувчи балиқ қўтаргичига эга, яъни ҳам энергетик ҳам балиқчилик хўжалигининг вазифаларини ечади. Мажмуавий дарё гидроузели мисолида Норин дарёсидаги Токтогул гидроузелини ҳам кўрсатиш мумкин. Ушбу гидроузел ирригация (400 млн. га ерни суғорилишига) ва гидроэнергетика (таркибида 1,2 млн. квт қувватидаги гидроэлектростанцияси мавжуд) сув хўжалиги тармоқлари эҳтиёжлари бажарилишига қаратилган, ҳамда гидроузелдан пастроқ жойлашган ерларни сел ва сув тошқинларидан ҳимоя қилишга мўлжалланган.

1.1 – расм. Россия, Дон дарёдаги Цимлян гидроузели жойлашуви схемаси: 1 – грунтли тўғон, 2 - сув ташловчи бетонлик тўғон, 3 – балиқ кўтаргич, 4 – ГЭС биноси, 5 – асосий тақсимлагич 220/110 кв, 6 - кўтармалар, 7 – кема ўтказувчи шлюз, 8 – порт, 9 – суғориш ва сувланишга сув олиш иншооти, 10 – Дон магистрал канали, 11 – тарновли (консолли) сув ташлагич, 12 – кемалар юриши канали. Дарё гидроузеллар босимсиз (масалан, дарё гаванлари), ҳамда босимли бўладилар. Босимли дарё гидроузеллар паст босимли (босим Н < 10 м), ўрта босимли (босим Н = 10...50 м) ва юқори босимли (босим Н > 50 м) турларига бўлинади. Паст босимли дарё гидроузелларидан дарё водий, текислик қисмларида сув олиш ва сув транспорти учун, дарё тоғлик ва тоғ олди қисмларида эса фақат сув олиш учун фойдаланилади. Ўрта ва юқори босимли дарё гидроузеллар одатда мажмуавий бўладир. Улар суғориш, гидроэнергетика, сув транспорти, сел ва сув тошқинларига қарши курашиш учун ва бошқа мақсадларга хизмат этади.

Дарё гидроузеллар қаторига тўғонли ва тўғонсиз сув олиш дарё гидроузеллар киради. Уларнинг вазифаси ирригация, гидроэнергетика (ёки мажмуавий) мақсадга мослашган ҳолда – сув билан фойдаланиш графигига биноан каналга сув ўтказилишини таъминлаш. Тўғонли сув олиш дарё гидроузеллари одатда пастбосимли бўладилар. Улардан фойдаланишда сув сатҳилари тебраниши белгиси 1,5...2 м дан кўп кузатилмайди. Масалан, Ўзбекистон Республикаси Тошкент вилояти, Чирчиқ дарёдаги Газалкент гидроузели (1.2 - расм) 7 м босимли 16 гидроэлектростанциялар жойлашган Бўзсув каналига сув ўтказишни таъминлайди. 1.2 – расм. Чирчиқ дарёдаги Газалкент гидроузели жойлашуви схемаси: 1 – тиндиргич билан ясалган сув олиш иншооти, 2 – сув ташловчи тўғон, 3 – грунтли тўғон, 4 – бўйлама кўтарма, 5 – кўндаланг кўтармалар, 6 – Бўзсув канали. Дарё гидроузеллари ёрдамида дарё сув оқими бошқарилади, тошқин сувлари сув омборларида жамланади. Бу сувлар маълум вақт давомида сақланганидан сўнг, уларга муҳтожлик келишида фойдаланилади. Сув оқимининг бошқарилиши мавсумий ҳамда кўп йиллик муддатда бўлиши мумкин. Сув омбори дарё гидроузели ўзининг аҳамиятига кўра ирригация ёки гидроэнергетика, ёки мажмуавий ирригация, гидроэнергетика ва бошқа сув хўжалиги тармоқлари эҳтиёжларини бажариши учун ишлатилади.

Масалан, Ўзбекистон Республикаси Қорадарёдаги Андижон сув омбор гидроузели гидроэнергетика ва суғорилиши учун ишлатилади. Унинг жойлашуви схемаси 1.3 – расмда кўрсатилган. Сув омборининг тўла сув ҳажми (сиғими) динамик, ростловчи ёки бошқарувчи (фойдали) ва фойдасиз ҳажмларга эга. Фойдасиз ҳажми сув омборнинг минимал димланган сув сатҳидан паст жойлашган сувнинг ҳажмидир. Бу ҳажм сув омборидан фойдаланишда ишлатилмайди. 1.3 – расм. Қорадарёдаги Андижон сув омбор гидроузели жойлашуви схемаси: 1 – бетонлик тўғон, 2 – сув ташлагич, 3 – сув чиқарувчи иншоот, 4 – ГЭС (гидроэлектростанция) биноси.

Дарё гидроузелларидан фойдаланиш шароитлари ва хусусиятлари Дарё гидроузелларидан фойдаланиш жараёнида уларга ҳаво атмосфераси, сув муҳити, тўлқинлар, шовуш ва муз, паст ёки юқори ҳарорат, атмосферадаги ёғинлар, шамол ва бўронлар, қуёш радиацияси, сейсмик кучлар ва ҳоказо омиллар таъсир этади. Ундан ташқари иншоотларини бир бирига ва уларнинг асосларига таъсири бор. Ҳаво атмосфераси дарё гидроузели иншоотларини бузадиган хими к бирикмалар, чанг ва газ массаси билан тўлдирилган. Ҳавода мавжуд бўлган хими к бирикмалар сув парчалари билан биргалигида дарё гидроузели иншоотлар механик жиҳозларнинг металлик элементларини, уларнинг олдин ўрнатиладиган қисмларини ва ҳоказо зангланишига келтиради, иншоотлар элементларида ёриқларни ташкил этади, бетонлик конструкциялар ифлослангишини ва бузилишини ҳосил этади. Шу билан биргалигида зарар келтирадиган агрессив хими к бирикмалар бўлмаган ҳавонинг ортиқча ҳўлланиши даражаси бетоннинг мустаҳкамлигини оширади. Қуруқ ва тоза атмосфераси шароитида дарё гидроузели бетонлик, металлик, тошлик иншоотлари 100 йиллар давомида сақланилиши мумкин. Шу билан дарё гидроузели иншоотларининг ҳолати ҳаво атмосферасининг зарар келтирилиши, агрессив даражасига боғлиқ. Ҳаво атмосферасининг зарар келтирилишини, агрессив даражасини, ифлосланилишини кўтарувчи асосий моддалари қаторига турли ёқилгилар ёқиши асосида пайдо бўлган маҳсулотлари ва химик корхоналарининг ташландиқ моддалари киради. Шунинг учун шаҳарларга ва саноат объектларига яқин бўлган металлик иншоотлар қишлоқ хўжалиги ҳудудидаги қурилганларига нисбатан 2...4 мартаба каттароқ даражада зангланишга тегишли. Лекин айтиш керак одатда дарё гидроузелларининг кўпчилиги шаҳарлардан узоқликда жойлашади. Сув муҳити дарё гидроузели гидротехника иншоотларига кучли (интенсив) механик, физик, химик ва биологик таъсирини кўрсатади.

Механик таъсирлари статик, динамик ва ишқаланиш (образив) таъсирларига бўлинади. Статик таъсирларига сув босими, муз ва қайта тўкилган тупроқнинг босими, гидротехника иншоотининг олдида йиғилган чўкиндилар босими ва ҳоказо киради. Динамик таъсирлари ҳаракат этадиган оқимининг, сузиб келадиган йирик муз бўлакларининг, йўл қўйилмаган тўлқин ҳодисалари асосида сузиб келадиган жисмларнинг урилиши, гидравлик урилиши, сейсмик кучлар ва ҳоказо ҳосил бўлишидан пайдо этади. Дарё гидроузели гидротехника иншоотига сувни физик-химик таъсири иншоот металли зангланишида, сувни музланиши ва эриши, агрессив таъсири асосида бетоннинг бузилиши, сув оқими фильтрацияси нитижасида иншоот остидаги тупроқнинг суффозияси ҳамда бетоннинг бузилиши кўриб чиқилади. Дарё гидроузели гидротехника иншооти элементларининг юзасини юқори тезликка эга бўлган оқим билан айланиб оқишида пасайган босимли маҳаллий (локал)зоналар пайдо бўлади. Ушбу зоналар кавитацион эрозияси зоналари деб аталади. Кавитацион эрозияси ҳосил этилишида иншоот элементларининг кавитацион бузилиши ейилган бўшлик (чуқурча)лар пайдо бўлиши кузатилади. Кавитацион бузилиши Ўзбекистон Республикаси ва хорижий мамлакатларидаги дарё гидроузелларида кузатилган эди. Сувни биологик таъсири сувда ва иншоотлар элементларида яшовчи микроорганизмлар ҳаёти фаолияти натижасида пайдо бўлади. Уларнинг таъсири иншоотлар турли элементларининг чириши, қувурлар ичини ўсимликлар билан қоплаш, иншоотлар алоҳида элементларининг турли шакллари ва босқичларида дрейссена молюски кўпайиши асосида қоплаш (иншоот панжараларини қоплаш ва ҳоказо) натижасида кузатилади. Бетонлик гидротехника иншоотлари одатдаги сувда иш вақти даврилиги билан мустаҳкамроқ бўлади, агрессив сувда эса бузилади. Доимий сувда турган дарахт ўнлаб ва минглаб йиллар давомида ўзининг мустаҳкамлигини йўқотмасдан сақлаши мумкин. Масалан, Россиялик Уралдаги эски ёғочлик тўғонларнинг флютбетлари ҳозиргача ўз сифатларини йўқотмадилар.

Шу билан биргалигида атмосферанинг таъсирида ва ўзгарадиган сувнинг сатҳи зонасида дарахт кучли бузилади. Ёғочлик конструкцияларидан фойдаланилишида уларни антисептикка ботадилар, уларга турли нефть маҳсулотларини сингдирилиши, бўяши ва ҳоказо йўли билан ҳимоя этадилар. Тўлқинлар дарё гидроузели иншоотлари элементларига динамик босимини кўрсатадилар . Шамол таъсирида пайдо бўладиган тўлқин нинг баландиги тўлқинининг қияликка урилиб чиқиш баландлиги билан биргалигида грунтли тўғони тепасидан сув қуйилиб кетишига ва шу билан тўғон бузилишига келтириши мумкин. Масаланг, 1963 йилда катта қоялик массив қирғоқдан силжиши асосида Вайонт (Италия) сув омборига тушиб тўғонни устидан сув қуйилиб кетишига келтирилган катта тўлқинни ҳосил этди ва тўғон бузилишига сабабчи бўлди, буни натижасида 2 минг нафар одам ҳалок бўлди. Шовуш ва муз салбий ҳароратлар бошлангич давридан дарёнинг муздан тозаланишигача ҳосил бўладилар. Шовуш (сувдаги майда муз парчалари) тиқин (зажор)ни ташкил этиб дарё ўзани кесимини тиқилишини ва шу билан сув ҳаракати юқорида сувни тўсиб туриши мумкин. Дарё ўзани сиқилган, тор қисмида музнинг йирик бўлаклари йиғилиб - муз тўпланмаси (затор)ни ташкил этиши мумкин. Бу ҳолат жуда хавфли, чунки бу дарё гидроузели иншоотларига катта музлик массалар урилиб тўпланиб таъсир этишига келтирилиши мумкин. Масалан, Сейфхарбор америкадаги тўғонда музнинг йирик бўлакларининг тўпланмаси 8 м лик баландлигигача етиб ҳосил бўлди. Музлар урилиши дарё гидроузели иншоотларининг механик жиҳозларини, уларнинг зичлагичларини, устунлари, ён деворлар, сув оқими қуввати сўндиргичларини шикастланишига келтириши мумкин. Муз ва шовушларнинг мавжудлиги тошқин сув сарфлари ўтказилишини, балиқ ўтказувчи ва балиқ ҳимояловчи иншоотлар ишини нормал бажаришига тўсқинлик қилади.

Паст даражадаги ҳарорат таъсирида дренаж тадбирларини тўла ёки қисман музланишига, дарё ўзанлар қиялигида ёриқларни пайдо бўлишига, зичлагичлар катта очилишига, қувурлар музланишига, гиллик тупроқлар ўз ҳажмини ўзгаришига келтирилиши мумкин. Ундан ташқари паст даражадаги ҳарорат механик жиҳозлар суркама ёғларнинг қуюқланишини, панжараларнинг, затворлар пазлари ва зичлагичларининг музланишини ҳосил этади, резина, полиэтилен, пластмасса ва бошқа сунъий моддалик иншоотлар элементларининг мустаҳкамлигини ва эгилувчанлигини пасайтиради. Юқори даражадаги ҳарорат дарё гидроузелидаги иншоотлар жиҳозлари металлик қисмларининг ва бетонни ҳароратлик деформацияларини ҳосил этади, буни натижасида микроёриқлар пайдо бўлиши мумкин. Катта даражадаги юқори ижобий ҳароратида жиҳозларнинг суркама ёғлари қуйилиб кетиши, қияликлар мустаҳкамловчи плиталар орасидаги зичлагичларидан чақич-битумлик композицияси юмшатилиши асосида чиқиши ва ҳоказо мумкин. Давомли жала ёмғирлар шаклидаги атмосфералик ёғинлар сув омборни ортиқча тўлдирилишига, тўғонни тепасидан сувни қуйилиб кетишига келтиради. Масалан, бундай атмосфералик ёғинлар , Сают Форк тўғонни (АҚШ) тўла бузилишини ташкил этди. Ж ала ёмғирлар тўғонни яхши мустаҳкамланмаган пастки қиялигини, жала ёмғирларни туширишига мўлжалланган новларни ювилиб бузилишига ва бошқаларга келтириши мумкин. Нольга яқин бўлган салбий ҳароратидаги қор билан ёмғир иншоотларни катта даражадаги музланишига келтиради. Бунда кучли яхмалак (тойғоқ) пайдо бўлади ва натижада дарё гидроузелидан фойдаланилиши қийинлашади. Бўрон ва шамоллар баъзан дарё гидроузели иншоотларнинг кўтаргичларини ишдан чиқаради.

Масалан, Ирак республикадаги Феллуджа гидроузелида бўрон пайтида затворлар йиғилиш майдончада рельсли кўтаргич (кран) турган рельс ва шпалалар билан биргалигида ағдарилган эди. Авариядан сўнг қран тузатилишига тўғри келмади. Қуёшли радиацияси қорлар эриши тезлигини кучлантиради, демак, тошқинни тезлаштириши даражасини ҳам кўтаради. Қуёшли радиацияси резиналик моддалар, полиэтилен плёнкалар ва бошқа қурилишда ишлатиладиган сунъий моддаларга салбий таъсирини ўтказади. Баллига боғлиқ сейсмик таъсири дарё гидроузели гидротехника иншоотларининг тўла бузилишигача катта зарар келтириши мумкин. Зил зиля паст баллик бўлса ҳам иншоотлар элементларида одатда ёриқлар пайдо бўлади, ҳамда затворлар қийшайиб кетади, чоклар, зичлагичлар, шпонкалар, дренаж тизимлари конструкциялар ўлчамларининг ўзгариши ва ҳоказолар пайдо бўлиши мумкин Дарё гидроузели гидротехника иншоотининг ўз асоси билан муносабатидаги бир бирига таъсири уларни юкланиш ҳолати ўзгаришига келтиради. Бу ўзгариш иншоотининг ясалган материали (моддаси) ва асосидаги тупроқлар теранглик модуллар нисбатига, сув омбори тўлдириш даражасига, иншоот асоси ва қирғоқларининг геологик тузилиши ва ҳоказоларга боғлиқ. Енгил асосидаги тупроқларда баъзан иншоот алоҳида элементларининг катта ўлчамли теқисмас чўкиши пайдо бўлади. Бу йўл қўйилмаган фильтрацияни ёки иншоот турғунлигининг йўқотишини ҳосил этадиган бетон (грунт)лик тўғони танасида ёки унинг фильтрацияга қарши тадбирларида ёриқлар пайдо бўлишига келтиради. Алоҳида ҳолатларида затворлар қийшайиб кетиши ва ҳоказолар пайдо бўлиши мумкин. Юқорида дарё гидроузели гидротехника иншоотларига одатдаги мавжуд бўлган фақат асосий омиллар таъсирлари ва гидротехника иншоотларидан фойдаланилиши жараёнида пайдо бўладиган имкониятли оқибатлари кўрсатилган.

Шу билан дарё гидроузели гидротехника иншоотларига омиллар таъсирларининг кўплиги фойдаланувчи ходимлар (эксплуатацион персонал)дан тартиблик тизимлик (систематик) парваришни талаб этади. Дарё гидроузеллари ишончлиги Дарё гидроузели ишончлиги - бу унинг таркибий иншоотлари ва айрим элементларининг нормал фойдаланилиши шароитларида аниқланган хизмат кўрсатиш муддати давомида бузилмасдан юкланган вазифаларини сифатли бажаришидир. Дарё гидроузели ишончлигининг асосий кўрсаткичлари қуйидагилардан иборат: - конструктив ишончлиги кўрсаткичлари - иншоотларнинг мустаҳкамлиги, барқарорлиги, сув ўтказмаслиги, совуққа чидамлиги, - технологик ишончлиги кўрсаткичлари - босим, сув сарфи, сув омборнинг сув ҳажми, электр қувватининг ишлаб чиқарилиши, сув олишни, сув берилишини ва сув чиқаришини таъминлаш, балиқлар, кемаларни ўтказиш, - архитектураси мувофиқлиги кўрсаткичлари - ландшафт ҳисобидан архитектура шаклларига мос келиши, юзасининг фактураси, ранги, ташқи кўриниши ва ҳоказолар мавжудлиги. Дарё гидроузелининг ишончлиги дарё гидроузели лойиҳасига киритилган юқорида кўрсатилган кўрсаткичлари ва гидроузел қурилишида бажарилган ишларнинг сифати билан аниқланади. Дарё гидроузелнинг фойдаланилиши жараёнида дарё гидроузели ишончлиги даражаси, амалда ўзгармаслиги, кўтарилиши ёки пасайиши мумкин. Дарё гидроузелнинг фойдаланилишининг бошлангич йилларда таркибидаги айрим иншоотлар ёки улар таркибидаги элементларининг (5...7 йил давомида) кўп сонли ишдан чиқиши ҳолати ёки уларнинг ишончлиги даражаси пасайиши кузатилади. Ундан сўнгроқ йилларда гидроузел иншоотларининг нормал сифатли ишлаши даври бошланади, ишдан чиқиши ҳолати анча камроқ кузатилади.

Йирик ва ўрта дарё гидроузели таркибидаги иншоотларнинг хизмат муддатига боғлиқ бўлган ушбу давр 30…70 йилгача давомлаштирилиши мумкин. Келажакда бу давр ўтиши билан иншоотларнинг ишончлиги даражаси пасайиб, ишдан чиқиши ҳолатлар сони ортиб боради. Айтиб ўтиш керак, юқорида кўриб чиққанига нисбатан, дарё гидроузели таркибидаги гидротехника иншоотлари айрим элементларининг вақт давомида ишончлигини тақсимлаш даражаси турлича ўзгариши қонуниятларига эга бўлиши мумкин. Масалан, дарё гидроузели иншоотларидан фойдаланилиши бошлангич даврида дренаж тизимларининг ишончлилиги энг юқори даражасида бўлиши мумкин, кейинроқ эса ишончлилиги пасайиб бориши кузатилади, фильтрацияга қарши конструкцияларининг ишлаши фойдаланилиши бошлангич даврида пастроқ даражада кузатилса, айрим элементларининг кольматациясидан сўнг уларнинг ишончлилиги даражаси ошади, ёки аксинча пасаяди. Агарда фойдаланилиши жараёнида фильтрацияга қарши элементларнинг грунти зичлиги бузилиши кузатилса, иншоот фильтрацион деформацияларига учрайди. Дарё гидроузели таркибий гидротехника иншоотларнинг ишончлиги уларни бузилмаслиги, узоқ муддати давомида ишлаши ва таъмирлашга, ремонтга яроқли бўлиши билан аниқланади. Уларнинг бу хусусиятлари эҳтимолликка тегишли. Дарё гидроузели таркибий гидротехника иншооти бузилмасдан ишлаш хусусияти бу иншоотнинг маълум вақт давомида мавжуд аниқ шароитларда ўзининг сифатли ишлаш қобилиятини бузмасдан сақлашдир. Узоқ муддат ишлаш хусусияти бу дарё гидроузели таркибий гидротехника иншоотларнинг белгиланган ҳажмларда ўзинниг эксплуатацион кўрсаткичларини ишдан чиқишигача сақлаб қолиши қобилиятининг мавжудлиги.

Ремонтга, таъмирлашга яроқлиги хусусияти бу дарё гидроузели таркибий гидротехника иншоотлари бузилиши ва шикастланишини тузатиш учун, маълум ҳажмида вақт ва маблағларни сарфлаб тикланиш қобилиятининг мавжудлиги, бу хусусият ҳажми техник иқтисодий ҳисоби асосида аниқланади. Дарё гидроузели таркибидаги гидротехника иншоотнинг еки унинг элементларини талаб этувчи эксплуатацион хусусиятларини йўқотилиши иншоот эскириши ёки ишдан чиқиши деб аталади. Бу тушунча иншоот бузилмасдан давомли ишлаши тушунчасига тескари тушунча бўлади. Дарё гидроузели таркибидаги гидротехника иншоотнинг эскириши жисмоний эскириши ва маънавий эскиришига бўлинади. Жисмоний эскириши бу иншоотнинг бошлангич жисмоний - техникавий қобилиятларини (мустаҳкамлигини, барқарорлигини, оқимнинг ортиқча қувватини сўндириш, сув ўтказмаслиги, салбий ҳароратларга чидамлигини ва бошқа қобилиятларини) йўқотилишидир. Маънавий эскириши эса иншоотнинг замонавий талабларга ва илмий техникавий тараққиёт даражаси талабларига мувофиқ келмаслигидир. Гидротехник қурилишида кўпроқ жисмоний эскиришини олдини олиш амалда кузатилади, буни таъмирлаш-тиклаш ишларининг ўтказилиши ёки иншоотнинг қайта қурилиши (реконструкцияси) билан бажарилиши мумкин. Дарё гидроузели таркибий гидротехника иншооти чидамлигини аниқлашда махсус адабиётлардан фойдаланиш мумкин. Бундан ташқари мавжуд бўлган дарё гидроузеллар таркибидаги гидротехника иншоотларнинг иш даври кузатувларнинг статистик таҳлили асосида уларнинг ўртача хизмат даври белгиланиши мумкин (1.1-чи жадвал).

Дарё гидроузели таркибига кирадиган гидротехника иншоотларининг ўртача хизмат даври 1.1-чи ж адвал Дарё гидроузелларидаги иншоотларнинг номи Ў ртача хизмат даври (йил) 1 2 Грунтдан, бетондан, темир-бетондан ясалган т ўғ онлар Қ опланган ва қ опланмаган м агистрал су ғ ориш каналлари Оқовалар, сув олиш иншоотлари, тиндиргичлар, акведуклар, новлар, дюкерлар, балиқ ўтказувчи ва балиқ ҳимояловчи иншоотлар Грунт тўғонлар қошидаги сув омборлар (йирик ГЭС қошидаги сув омборларидан ташқари) Бетон ва темир бетонлик сув ташлагичлар ва сув қабул қилувчи иншоотлар Гидротехника туннеллар Сув ростловчи (тўғирловчи) маҳаллий моддалардан ясалган кўтармалар Темир-бетон лик новлар П ў лат лик қ увурлар. 100 100 80 100 40 7 0 1 0 25 25 Ф ойдаланилган адабиётлар рўйхати:

1. Алтунин В. С. Мелиоративные каналы в земляных руслах. - М.: Ко лос, 1979. - 256 с. 2. Ачкасов Г. П., Иванов Е.С. Технология и организация ремонта ме лиоративных гидротехнических сооружений. - М.: Колос , 1984 . - 174 с. 3. Бойко М.Д. Техническое обслуживание и ремонт зданий и сооруже ний. - Л.: Стройиздат, 1986. - 254 с. 4. Бочкарев Я.В., Овчаров Е.Е. Основы автоматики и автоматиза ции производственных процессов в гидромелиорации. - М.: Колос, 1981. - 332 с. 5. Власов А.А. Техническая эксплуатация дноуглубительного флота. - М.: Транспорт, 1986. - 254 с. 6. Временные указания по проведению контрольных наблюдений и исследова ний на плотинах из местных материалов во время их возведения и эксплуа тации. ВСН 35-70/Минэнерго СССР. Л.: Энергия, 1971. - 44 с. 7. Гидротехнические сооружения/ Под ред. М. М. Гришина. - М.: Высш ая школа, 1979. - 606 с.

O'xshashlar

Дарё гидроузеллари таркибидаги иншоотлардан фойдаланиш

Дарё гидроузеллари барқарор иш фаолиятига таъсир этувчи омиллар

Сув омборлари селсувомборлари ва селхоналардан фойдаланилиши асосий қоидалари ҳужжатлари инструкциялари

Қурилиш даврида дарё гидроузеллар фойдаланишига тайёргарлик ишларини олиб бориш

Кадимги ва Урта асрларда Узбекистондаги ГТИ лар ривожланиш типлари хакида умумий маълумотлар