Ijtimoiy etnik munosabatlar - Sotsiologiya - Referatlar

Ijtimoiy etnik munosabatlar

Yuklangan vaqt:

14.03.2020

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

76 KB

Ko'chirib olish

Ijtimoiy etnik munosabatlar Reja: 1.Millatlar va etnik guruhlarning sotsial-etnik tarkibi. 2.Mustaqillik sharoitida O’zbekistonda sotsial-etnik munosabatlar. 3.Sotsial tabaqalashuv jarayoni.

Millatlar va etnik guruhlarning sotsial-etnik tarkibi Jamiyatning ijtimoiy-etnik tarkibini tatqiq qilish sotsiologiyaning maxsus soxasi bo’lib, etnosotsiologiya deb ataladi. Sotsiologiyaning bu soxasi jamiyatning ijtimoiy tarkibiy tuzilishidagi etnik millatlar, halqlar, elatlar, guruhlarning ijtimoiy rivojlanish masalalarini o’rganadi. Ularning ijtimoiy-iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy- mafkuraviy, madaniy, ta’limiy, diniy va boshqa o’ziga xos qadriyatlarni tatqiq qiladi. Etnos tushunchasi (kadimgi yunoncha so’z bo’lib “halq” ma’nosini anglatadi) – muayyan xududda tarixan tarkib topgan, boshqalardan farqlanuvchi o’z madaniyatiga, ruhiy uyg’unlikka va boshqa umumiy xususiyatga ega bo’lgan kishilarning nisbatan barqaror borligini anglatadi. Demak, etnosotsiologiyaning tadqiqot ob’ekti – eng avvalo halqlar, millatlar, etnik guruhlarning ijtimoiy tarkibini, boshqa etnik birliklaridan farq qiluvchio’ziga xos madaniyati, turmushi, urf-odatlari, tili va boshqa shu kabi o’ziga xos xususiyatlarini o’rganadi. Millat, millatlararo munosabatlar masalasi sotsiologiyadan boshqa ijtiomiy-gumanitar fanlar, iqtisodiyot nazariyasi, siyosatshunoslik, ahloq va nafosatshunoslik, tarix, etnografiya kabilarni ham o’rganish ob’ekti hisoblanadi. Etnosotsiologiyada esa millat va milliy munosabatlar, ularning iqtisodiy, siyosiy, madaniy va ma’anviy-mafkuraviy munosabatlardagi o’zaro o’zviy aloqadorligi nazarda tutilgan holda, konkret etnik muhit doirasida, ijtiomiy jamoalardagi, oiladagi, xududiy tartibdagi munosabatlarni etnik xususiyatlari doirasida olib qarab o’rganiladi. Shuningdek millatlararo munosabatlarning jamiyat ijtimoiy xayotiga ta’siri va ularning ijtimoiy oqibatlari tatqiq qilinadi. Shu jihatdan etnosotsiologiyaning jamiyatni o’rganishdagi ahamiyati kattadir. Sobiq sovet tizimi davrida etnosotsiologiya to’laqonli o’z rivojini topmadi. Turli millatlar, elatlar, halqlar va etnik guruhlarning ijtimoiy taraqqiyotiga bir tomonlama yondashildi. Kelajakda ular o’zaro kushilib yaxlit bir Sovet halqi etnik birligi vujudga keladi, - degan xayoliy, soxta va notug’ri mafkuraviy siyosat yurgizilishi oqibatida har bir etnik birlikning o’ziga xos boy, go’zal va takrorlanmas qadriyatlari rivojiga siyosiy tazik bilan yo’lquyilmadi. Bunday siyosiy zuravonlik oqibatida etnosotsiologiya sotsiologik nazariya sifatida yetarlicha kadrlanmadi.

Sobiq sovet davrida muayyan iqtisodiy-siyosiy va mafkuraviy rejim asosida ushlab turilgan, boshqarilgan milliy munosabatlar xozirda qaytadan, yangi ijtimoiy munosabatlar asosida tiklanmokda. Shu jihatdan O’zbekistonning ko’p millatli davlat ekanligini e’tiborda tutgan holda uning xududida istikomat kilayotgan millat va halqlarning ijtimoiy turmushi, o’zaro aloqasi va shu kabi munosabatlarni sotsiologik tatqiq qilish muhim ahamiyatga ega. Zero, “Respublika milliy tarkibining o’ziga xosligi – uning farqlantiruvchi xususiyatidir. Etnik tarkibda tub aholi ustun mavqeni egallaydi. Respublikada yashab turgan aholining 70 foizidan ko’progini o’zbeklar tashkil qiladi. Ayni vaqtda O’zbekiston xududida o’z madaniyati va an’analariga ega bo’lgan yo’zdan ziyod millat vakillari yashaydi”. Yakin o’tmishimizda sodir bo’lgan Farg’ona, Andijon, utgan voqealari qayta takrorlanmasligi uchun, O’zbekistonda bundan keyin ham millatlararo hamdo’stlikni rivojlantirish, o’zaro axil bir oila bo’lib yashash talab etiladi. Prezidentimiz I.A.Karimov boshchiligidagi O’zbekiston xukumatining asosiy maqsadi ham Markaziy Osiyo xududida har qanday milliy nizolarning oldini olish va millatlararo munosabatlarni yanada rivojlantirishdan iborat. Ayniqsa xozirda, ijtimoiy-etnik munosabatlar sotsiologiya taxlilga muxtojdir. Tarkib topayotgan ijtiomiy-iqtisodiy munosabatlar asosida etnik guruhlar o’rtasidagi munosabatlar ham qaytadan tarkib topmokda. Shundan kelib chiqib, ko’rsatib o’tish joizki etnosotsiologiyada ichki va tashqi tadqiqot yo’nalishi mavjud. Ichki tadqiqot yo’nalishi – bu ayrim etnik guruh tarkibidagi sotsiologik tadqiqotlardan iborat bo’lib, uning ichki, o’ziga xos xususiyatlari, rivojlanish tendensiyalari o’rganiladi. Tashqi tadqiqot yo’nalishi esa etnik guruhlar orasidagi o’zaro munosabatlarni, bir etnik guruhga ta’sir ko’rsatadigan tashqi omillarni va ularning ijtimoiy oqibatlari tatqiq qilinadi. Ayniqsa bir mamlakat xududida yashovchi etnik guruhlarning o’zaro munosabatlarini sotsiologik tatqiq qilish juda muhimdir. Mamlakatning tub aholisini tashkil etmaydigan, kam sonli etnik guruhlarni o’rganishi ham katta ahamiyatga ega. Ularning madaniyati ma’naviy qadriyatlari, ahloqiy-etnik normalari ijtimoiy-ruhiy xususiyatlarni o’rganishi bilan muhim (milliy) ilmiy bilimga ega bulamiz. Prezidentimiz I.A.Karimov ta’kidlaganlaridek, “Jaxonda

katta va kichik millatlar va elatlar yuk. Ularning har biri asriy barqaror va tengi yuk an’analari bilan, tarixiy me’rosining boyligi bilan milliy ruxining umumiyligi bilan, madaniyatini o’ziga xosligi bilan ahamiyatlidir”. U yoki bu etnik guruhning tabiiy tarkib topishining asosiy shart-sharoiti – bu xududiy va til birligi hisoblanadi. Muayyan etnik birlikning- -millatning har jihatdan rivojlanishida uning o’z mustaqil siyosiy davlat tizimiga ega bo’lishi muhim ahamiyatga ega bo’ladi. Mustaqillik sharoitida O’zbekistonda sotsial-etnik munosabatlar. O’zbekiston milliy mustaqillikni kulga kiritgandan boshlab utgan dastlabki 8 yillik muddat yo’z yillar mazmuniga teng bo’ldi. O’zbek halqi millat sifatida o’zligini, or-nomusini, milliy iftixorini, kadr-kimmatini, boy o’tmish madaniy me’rosini, tilini va shu kabi ko’plab boshqa qadriyatlarni qaytadan tikladi. O’tmishi va kelajagi buyuk bo’lishi millat sifatida yana jaxonga yo’z tutdi. Tarixdan ma’lumki, o’zbek etnosining shakillanishida markazlashgan Amir Temur davlatining tashkil topishi katta ahamiyat kasb etadi. Millat sifatida turkiy etnik katta birligi tarkibida shakillanib bordi. Shu davrdan boshlab o’zbek etnik guruhi boshqa turkiy guruhlardan farqlanuvchi xos jihatlarni ko’proq namoyon kila boshlagan. Bularga asosan, yagona davlat fuqaro’ligi, yagona til, madaniy va ma’naviy qadriyatlar birligi xududi birlik va uyushganlik, hamda yagona diniy (islom) e’tikod birligi shular jumlasidandir. Nisbatan o’troq, asosan sugorma dexkonchilik va shahar xunarmandchiligi bilan shugullanishi, Markaziy Osiyoning qoq o’rtasida joylashuvi va xududiy uyushganligi kabi omillar o’zbek millatining shakillanishida muhim ahamiyat kasb etadi. O’zbek halqining etnik jihatdan tashkil topishi tarixan murakkab juda katta ichki va tashqi ijtimoiy zarbalar ostida bordi.

Amir Temur vafotidan so’ng temuriyzodalarning o’zaro kurashi, Shayboniyxon tomonidan temuriyzodalarga qarshi olib borgan kurashi, keyinchalik Movaraunnaxrning (Xiva xonligi), Rus imperiyasi tomonidan istilo qilinishi millatning rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatdi. Rusiya tomonidan bosib olinishi oqibatida Turkiston qat’iyyagona xududga birlashtirilgan bo’lsada, buyuk rus shovinizmi zuravonligi ta’sirida o’zbek halqi boshqa turkiy halqlar bilan bir qatorda mazlum halq sifatida taxrirlandi, kamsitildi va kaddi buqildi. O’zok davr ma’naviy-ahloqiy, siyosiy- huquqiy tushkunlikni boshdan kechirdi. Sovet tizimi davrida ham bunday siyosat uta noziq, baynalminallik nikobi ostida o’ziga xos usullar bilan davom etdi. Milliy mustaqillikni kulga kiritilishi munosabati bilan endilikda milliy kutarilish, rivojlanish jadal bormoqdaki, mavjud siyosiy-iqtisodiy, huquqiy va ma’naviy shart- sharoit o’zbek halqini yakin kelajakda jaxonning ilg’or, yuksak ma’naviyatga ega bo’lgan millat darajasiga erishishi mukarrardir. Jamiyat o’zining tarkibiy tuzilishi jihatidan o’zaro chambarchas bog’liq bo’lgan tomonlar, jabhalar, bir butun ijtimoiy tizim tarkibidagi nisbatan katta-kichik tizimlar, ijtimoiy munosabatlarni o’z ichiga oladi. Ularning har biri o’z taraqqiyoti davomida bir-birlariga muayyan salmoqli ta’sir ko’rsatadi. Mustaqil O’zbekiston davlatining halqaro maydonda nufo’zli mamlakatga, barcha sohalarda rivojlangan jamiyatga ega bo’lish darajasiga kutarilishi, uning ana shu o’zaro funksional ta’sirda buluvchi tomonlari, tarkibiy bo’laqlari holatiga harakteriga bog’liq. Mustaqil O’zbekiston jamiyatining ertangi kun ijtimoiy-iqtisodiy to’zmiga bugun asos solinmokda ekan, jamiyat ijtimoiy tarkibini o’rganish real xayotimizni, kundalik turmushni yanada to’laroq bilishga xizmat qiladi. Har bir ijtimoiy guruh ayrim, olingan shaxs ham jamiyat ijtimoiy tarkibida o’z o’rniga ega bo’ladi. Shaxs o’zining jinsi, yoshi, ijtimoiy kelib chiqishi, ma’lumoti; mutaxassisligi, oilaviy axvoli, millati va boshqa kabilar bilan muayyan ijtimoiy tarkibga kiradi. Jamiyatning ijtimoiy tarkibi – ijtimoiy guruhlar, ularning ijtimoiy xayotdagi o’z mavqei bilan farq qiluvchitomonlari majmuasidan iboratdir. Sotsial stratifikatsiya nazariyasi (lotincha stratum – katlam, fatsio – bajaraman) xozirgi zamon sotsiologiyasida ijtimoiy differensianing murakkab tarkibi va tizimlarini o’rganishda muhim ahamiyatga ega.

Mustaqil O’zbekistonda bozor munosabatlarining tarkib topib borishi, xususiy va boshqa mulk shaqllarini qonuniy deb e’lon qilinishi bilan kishilarning ijtimoiy guruhlarning faolligi ortmokda. Har bir kishi o’zidagi qobiliyat, omilkorligi, tadbirkorligi va ishbilarmonligi bilan ijtimoiy taraqqiyot ko’lamiga ta’sir ko’rsatishga imkon tugildi. Mustaqillik sharoitida O’zbekistonda Sotsial mobillik (harakatchanlik) konsepsiyasining jadal amal qilishi uchun sharoit yetildi. Demokratik tizim sharoitida kishilar o’zlarining shaxsiy kizikishlari, tirishqoqliklari bilan jamiyat ijtimoiy tarkibidagi mavqelarini yaxshilab borish imkoniyatiga ega bo’ladilar. Jamiyat taraqqiyotida uning tarkibiy tuzilishi, funksional aloqadorlik o’zining “tabiiy qonunlari”, evolyutsion rivojlanishi, ijtimoiy sohalarning bir maromdagi mutanosibligi asosidagina rivojlanadi. Revolyutsiyalar davri utdi. Insoniyat yuqori intellektual taraqqiyot bosqichiga qadam kuymokda. Ijtimoiy taraqqiyotning bu bosqichi yangi, o’ziga xos qonuniyatlar asosida borishi turgan gap. Sotsial tabaqalashuv jarayoni. Iqtisodiy rivojning zamonaviy, eng ilg’or turiga o’tishga intilayotgan har bir mamlakat ham texnika, ham biznes sohalarida yuksak professional tayyorgalikka ega ijtimoiy katlamga tayanishi shart. Mazkur ijtimoiy katlam vakillari o’z professional - malaka tayyorgarlik saviyalariga mutanosib ijtimoiy o’rin egallashga intilishlari shart. Tarixan shunday shakillandiki, ilmiy bilimlar va ishbilarmonlik o’zlashmalari asosan g’arbiy davlatlar va Yaponiyada mujassamlashdi. Ularda band aholi tarkibidagi oliy kategoriyali professional ijtimoiy katlam vakillarining xajmi o’rta va past kategoriya vakillarining ulushidan sezilarli darajada yuqoridir. Jarayon bu yo’nalishda yanada rivojlanib, mazkur davlatlarning eng boy va zamonaviy ishlab chiqarish hamda ilmiy-texnik tarkkiyotning old qatoridagi halqaro iqtisodiy o’rnini saqlab turishga zamin yaratmokda. Asosan halq iste’moli mollari ishlab chiqarishda ixtisoslashgan va iqtisodiy xom ashyo yetkazib berishga qaratilagn mamlakatlarda esa ijtimoiy katlamlashuv tarkibi, asosan, professional ijtimoiy katlamlarning o’rta va past kategoriya vakillaridan iboratdir.

Buning sababi - mazkur davlatlar o’z tarkkiy etgan texnologiyasini yaratishga ko’makdosh firmalar yoki xukumat darajasida ilmiy tadqiqotlar o’tkazishga ko’makdosh iqtisodiy rag’batlarni ta’minlash uchun manbalarga ega emas. Mazkur urnashib qolgan tartibni bo’zish va rivaojlanayotgan davlatlarda jamiyat ijtimoiy tarkibini ijobiy o’zgartirish nafaqat yuqori va o’rta kategoriyali ijtimoiy katlamlarni shakillashga shart-sharoit yaratishga qaratilgan davlat siyosati hisobiga erishish mumkin. Rivojlanayotgan davlatlar mehnat faoliyatining murakkab, ilmiy, ijodiy turlarini rivojlantirish uchun kuchli xomiylik siyosatini o’tkazishlari kerak. Faqat shunday yondashuv natijasidagina jamiyat ijtimoiy tarkibining progressiv o’zgarishiga erishish va ishlab chiqarish imkoniyatlari va mhalliy ilmtalab maxsulotlarni ishlab chiqarish va ekspot qilishda g’arb davlatlari bilan tenglik ta’minlanishi mumkin. Dunyoning ko’plab rivojlanayotgan mamlakatlaridan farqli o’laroq O’zbekitonda bunday ijtiomiy katlam mavjud. U, ilgari yirik ilmiy muassasalar va boshqaruv organlarida ishlagan hamda usha davrning ijtimoiy poganalarida yetarli darajada yuqori o’rin egallagan yuksak malakali mutaxassislardan tarkib tapgan. Xozirgi payitda mazkur ijtimoiy katlam vakillarining sezilarli qismi kichik va o’rta biznes bilan shug’ullanadi, texnologik zamini ularning professional malakasiga mutanosib bo’lmagan kichik korxonalar va kooperatalardan faoliyat yuritadi. Mazkur ijtimoiy katlim, iqtisodda ularning ijtimoiy maqomini qayta tiklashga qodir yangi soxa yuzaga chiqishi bilan o’zi jamuljam etgan professional - malaka saloxiyatini maksimal darajada ishlatishga tayyor turibdi. Ijtimoiy tabaqalashuv turlari. Jamiyatning iqtisodiy tuzilishi va ijtimoiy tarkibi o’zaro yakindan bog’liqdir. Iqtisodiy munosabatlarning o’zgarishi ijtimoiy tartib o’zgarishsiz sodir bula olmaydi. Iqtisodiy munosabatlarning ayri ravishda o’zgartirishga o’rinishlar aholi qarshiligiga bo’lmasa ham, sustligiga duch kelishi mumkin. Jamiyatning ijtimoiy qatlamlashuvi ikki shakilda naoyon bo’ladi: 1. Insonlarning profissional-ta’lim saviyasiga asoslangan profissional malakali: hamda 2. Daromad darajasiga qarab taksimlanishiga asoslangan iqtisodiy shakil.

Profissional- malakali ijtimoiy tabaqalashuv ishchi bajarayotgan shu faoliyatning murakkabligi, aqliy saloxiyati, jamiyat uchun muxumligi va ahamiyatini e’tiborga olishga asoslanadi. Iqtisodiy-ijtimoiy tabaqalashuvi inson mulk maqomini baxolashga hamda jamiyat va ma’naviy qulayliklarga erishuvda uning real imkoniyatlarini e’tiborga olishga asoslanadi. Har bir mamlakatda shakillangantabaqalar va katlamlar tamomila turlicha bo’lishi mumkin. Ularning soni tabiiy manbalar va ulkaning iqtisodiy tarixi, mehnat taqsimoti va iktisoslashuvi jarayonida erishilgan daraja, davlat sektori bajaruvchi vazifalarning nisbiy mikyosi va ro’yxati, mulkchilik, shu jumladan o’tmishdan meros mulkchilik harakteriga ham bog’liq bo’ladi. Profissional ta’lim va iqtisodiy tabaqalashuv har doim ham mos kelavermaydi. Profissional malakali va iqtisodiy-ijtimoiy tabaqalashuv orsida moalikka erishish mamlakat aholisining mehnat faoliyatini yuksaltirishda hal etuvchi omillar. Jamiyatning ijtimoiy tarkibiga ta’sir o’tkazuvchi eng muhim ko’rsatkichlar. 1. Daromadlar taksimlanishidagi o’zgarish. 2. Iqtisodiy makom va profissional-ta’lim saviyasi bilan bog’liq ijtimoiy katlamlarning jamiyat katlamlashuv tarkibida joylashuv tarkibining o’zgarishi. 3. Ijtimoiy katlamlashuvning kuiy va yuqori katlamlarida ijtimoiy harakatchanlik mi q yoslarining o’zgarishi. O’tish davrining dastlabki bosqichida sodir bulayotgan o’zgarishlardan yutib chiqqanlarga nisbatan mag’lub bo’lganlar ko’proq bo’lib chiqadi. Shuninguchun jamiyatning ijtimoiy tabaqalashuvida sodir b o ’luvchi moyillarni tushunish davlatning tug’ri ijtimoiy siyosatini ishlab-chiqishining zaruriy shartidir 1 . 1 Inson taraqqiyoti tugrisida hisobot. T.: O’zbekiston, 1997, 43-bet.

“ O ’ zbekistonda , deb ta ’ kidlaydi Respublikamiz Prezidenti I . A . Karimov , uning yeri , tabiatiga , bu yerda yashayotgan halqlarga muxabbat , ulkaning tarixi , madaniyati , an ’ analarini teran bilib olishga intilish respublikaning kudrati va yutuklaridan faxirlanish , halqimiz kismatiga tushgan qiyinchiliklar uchun kayg ’ urish ko ’ p millatli o ’ zbek jamiyatining muhim jipslashtiruvchi asosi hisoblanadi ”. Respublikamiz jamiyati ijtimoiy tarkibi nazariyasi xozircha ishlab chiqilgani yuk . Mustaqil O’zbekiston jamiyatining ertangi kun ijtimoiy iqtisodiy tizimiga bugun asos solinmokda. Shuning uchun jamiyat ijtimoiy tarkibini o’rganish real xayotimizni, kundalik turmushni yanada to’laroq bilishga xizmat qiladi. Jamiyatning ijtimoiy tarkibida ijtimoiy-sinfiy munosabatlar ham muhim o’rin tutadi. Utgan davirda asosan, ikki sinf - ishchilar va dxkonlar sinfi va intelligensiya qatlami mavjud deb ko’rsatilib, jamiyat ijtimoiy tarkibidagi boshqa guruhlarning ahamiyati mutlaqo tilga olinmas edi. Ishchilar sinfi ko’p qirrali ijtimoiy birlik hisoblanadi. Uning ichki tarkibi demografik (jinsi, yoshi bilan), professional - tayyorgarligi bilan (mehnatning mazmuni va harakteri bilan), xududiy (ijtimoiy xududiy birlik bilan), etnik (milliy farqi) va madaniy ma’lumoti bilan farq qiluvchitarkibiy tuzilishga ega. Xozirda O’zbekiston davlati miqyosida milliy ishchilar sinfining tarkib topishi uchun shart - sharoit yaratilmokda. Jaxon talablariga javob bera oladigan maxsulotlar ishlab chiqarish uchun moddiy zamin tayyorlanmokda. Chet el firmalari bilan kushma korxonalar yaratilmokda. Yakin kelajakda yuqori texnologiyaga asoslangan sanoat ishlab chiqarishning malakali ishchi-injenerlar shakillanadi. Mamlakatimiz qishloq xujaliti soxasida band bo’lgan dexkonlar ham ijtimoiy tarkibda sinf sifatida o’rin tutadi. Dexkonlar sinfi ichida ham tabaqalanish jarayoni tez sur’atlar bilan bormoqda. Ularning takibida ishbilarmon, tadbirkor fermer xo’jaliklari paydo bo’ldi. Ijarachilar guruhi ham borgan sari qishloq xujaligida muhim ahamiyat kasb etmokda. Jamiyat ijtimoiy tarkibida ziyolilar qatlami ham salmoqli o’rin tutadi. Intellegensiya aqliy mehnat mutaxassislari bo’lib, ijtimoiy professional guruhlardan iborat bo’ladi.

Ziyolilar tarkibini yana shahar va qishloq ijtimoiy bandlik sohalari bo’yicha mehnatning ijodiy harakteri darajasi bilan, malaka va boshqa jihatalri bilan farqlash mumkin. Yaqin o’tmishimizda sodir bo’lgan Farg’ona, Andijon, O’zgan, Toshkentdagi 16 fevral voqealari qayta takrorlanmasligi uchun, O’zbekistonda bundan keyin ham millatlararo hamdo’stlikni rivojlantirish o’zaro axil bir oila bo’lib yashash talab etiladi. Mustaqil O’zbekistonda bozor munosabatlarining tarkib topib borishi, xususiy va boshqa mulk shakillarini qonuniy deb e’lon qilinishi bilan kishilarning ijtimoiy guruhlarning faolligi oshmokda. Har bir kishi o’zidagi qobiliyat, omilkorligi, tadbirkorligi va ishbilarmonligi bilan ijtimoiy taraqqiyot ko’lamiga ta’sir ko’rsatishga imkon tugildi. Ijtimoiy tarkibda xududiy yo’nalish ham mavjud bo’lib, u mintaqaviy, viloyat, shahar, qishloq, mahalla kabi xududiy birikmalarni o’z ichiga oladi. Bu tarkibiy birlikda ayrim olingan xudud doirasida sotsiologik tadqiqot olib borish talab qilinadi. So’ngi yillarda bu masalaga jiddiy qaralmokda. Ayniqsa shahar, qishloq, mahallaga oyid muammolarni o’rganish zaruriyati ortmokda. Prezidentimiz I.A. karimov ta’kidlab utkanlaridek “o’z-o’zini boshqarishning halqimiz an’analri va qadriyatlariga juda xos bo’lgan usuli-mahalalar tizimi so’ngi yillarda juda katta nufo’zga ega bo’lib, bormoqda... eng adolatli ijtimoiy sharoit, vaziyat faqat mahalada bo’lishi mumkin. Har bir korxona, xech bir davlat idorasi bu borada tenglasha olmaydi. Xozirgi kunda respublikamizda “mahallalar faoliyati, olib borilayotgan ishlar ijobiy natijalar bermoqda “Mahallang - ota-onang” shiori ostida ko’pgina ishlar qilinmoqda. Yoshlar tarbiyasida mahallaning o’rni katta ahamiyatga ega. Mahallachilik an’analarimiz keng rivojlanmokda. Ko’pgina yangi-yangi mahallalar tashkil qilinmoqda. Mahallalarda “Go’zar”lar tashkil kilnyapti. Har bir mahallani mahalla oksokollari boshqarmokda. Jamiyat ijtimoiy tarkibida har bir shaxs qaysi ijtimoiy guruhga va undagi xududiy, tarmok va ijtimoiy mavqei yo’nalishiga mansubligi bilan harakterlanadi. Bulardan tashqari yana shaxs jinsi, yosh jihati, ommaviy axvoli, ijtimoiy kelib chiqishi, milliy mansubligi, ma’lumoti, ilmiy darajasi kabi parametrlar bilan ham o’rganiladi.

Adabiyotlar: 1. Bekmurodov M.B.Sotsiologiya. A.Qodidriy nomidagi halq merosi nashriyoti. T. 2002 y. 2. Entoni Giddens. Sotsiologiya. T. Sharq. 2002 y. 3. Lavriyenko V.N.Nartov N.A. Osnovi sotsiologicheskix znaniy. VUZ. (Sotsiologiya) - M.:1995 4. Biryukova A.O. O predmete sotsiologi kak obshey nauki ob obshestve. Sotsiologicheskiye issledovaniya. 1991 №5. 5. Radugin A.A. Radugin K.A. Sotsiologiya 1995. 6. Aliqoriyev I.S. Umumiy sotsiologiya. 1999.

O'xshashlar

Ijtimoiy-etnik munosabatlar

Ijtimoiy munosabatlar va muloqat deformatsiya mohiyati

Sotsiologiyada etnik mansublik jarayonlarining o’rganilish darajasi

Sotsial munosabatlar sotsiologiyasi

Ijtimoiy tizim va ijtimoiy struktura (tuzilma)