Рим театри - San'at - Referatlar

Рим театри

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

87 KB

Ko'chirib olish

Рим театри Режа: 1.Рим тетарининг бошланиши. 2.Республика шароитидаги 3.Римда халқ драмаси 4.Римда адабий драманинг пайдо бўлиши 5.Тогата комедияси. Адабий ателлана. Мим 6.Театр томошаларини ташкил этилиши.

Лотинлар қадимги Италияда ўтроқ бўлиб қолган кўплаб халқларнинг биридир. Улар Тибр дарёсининг қуйи соҳилида Лациум деб аталувчи воҳада яшаганлар. Ривоятга кўра э. ав. 753 йили бунёд этилмиш Рим шаҳри уларнинг маркази бўлган. Этрусклар ва юнонлар Италия ҳаётида алоҳида мавқега эга бўлганлар. Жанубий Италия ҳамда Сицилияда азалдан юнонларнинг ўз калониялари бўлиб келган. Этрускларга келганда, уларнинг келиб чиқиши ҳамон изоҳсиз деб келинади. Бироқ Италияда олиб борилган археологик қазилмалардан шу нарса аёнки, бу юксак маданият яратган халқ бўлган. Э. ав. VI асрнинг бошларигача кўпгина Италия қавмлари ва жумладан лотинлар ҳам этрускларга қарам бўлиб яшаганлар. Э. ав. VI асрнинг бошларидагина римликлар этрусклар ҳукмидан ҳалос бўлади ва Римда антик полис шаклида республика ўрнатилади. Шундан кейин кўп вақт ўтмаёқ, Римнинг Италия бўйлаб давом этувчи истилоси бошланади. Қулай Жуғрофий шароитга эга бўлиш, хусусан, Тибр дарёси орқали денгиз билан бевосита боғланиш оқибатида Рим тез фурсат ичида итальян қабилаларидан улкан федерацияни уюштиришга муваффақ бўлади. Э.ав. IV аср ўрталарига келганда, римликлар ўрта Италияни ўзларига тобе қилиб, тўхтовсиз равишда жануб томонга силжиб борадилар, э.ав. III асрнинг бошларида Жанубий Италиядаги юнон колонияларини забт қиладилар. Шу йўсинда римликлар бутун Аппеннин ярим оролининг тўла ҳукумдори бўлиб қоладилар. Рим полиси жамоа-уруғчилик тузумининг қулдорлик тузуми билан алмашиш даврида шаклланади ва шунгу кўра у ҳам ўз ижтимой-иқтисодий тараққиётида юнон шаҳар-давлатлари босиб ўтган йўлдан боради. Лекин муҳим тафовут шунда бўлдики, Римда оддий фуқаролар – плебейлар ҳеч қандай сиёсий ҳуқуқга эга бўлолмадилар. Э. ав. VI асрнинг охирларида, Рим оқсуяк фуқаролари (нобиллар) дан иборат сенат бошчилигида аслзодалар республикасига айланади. Қулчиликни авж олиши, майда ер эгаларига ва ҳунармандларнинг синиши, синфий

қарама-қаршиликларни кучайиб кетиши – буларининг ҳаммаси э. ав. I асрда, Римда ҳарбий диктатуранинг, кейинроқ империянинг ўрнатилишига олиб келади. Римликлар ўз маданий тараққиётига кўра этрусклар ва юнонлардан анча орқада турар эдилар. Улар юнон алифбоси ва мифологияси билан этрусклар кўмагида танишадилар. Э.ав. III асрда римликлар барча юнон худоларини билиб оладилар, лекин бу ерда уларга римча номлар қўйилади. Юнон ҳунармандчилиги, санъати, меъморчилиги, дини ва мифологияси хотинлар маданиятига бениҳоя катта таъсир кўрсатади. Адабиёт ва театр санъати соҳасида римликлар кўп ҳолларда юнонлардан тайёр шаклларни қабуд қиладилар. Лекин рим маданиятига фақат кўчирмачиликдан иборат деб қараш ярамайди. Бу маданият узоқ ўтмиш билан боғлиқ кўпдан-кўп ўзига хос белги ва фазилатларга ҳам эга. Бундан ташқари, юнонларда қабул қилинган кўп нарсалар Рим жамиятининг талаб ва эҳтиёжлари асосида тубдан қайта ишловдан ўтказилади. Қолоқ патриалхал хаёт тартиблари ва коҳинлар табақасининг кучлилиги сабабли э. ав.III асрга қадар Рим маҳдуд аристократик республика бўлиб қолади. Узлуксиз босқинчилик урушлари боради ва бу рим халқи табиатида қатиққўллик, жанговорлик хусусиятларини келтириб чиқаради. Шулар ҳамда Юнонистонга қараганда Римнинг умумий маданий қолоқ бўлиб келганлиги сабабли Рим театри энг тараққий этган даврда ҳам Юнонистондаги каби юқори ижтимоий аҳамият касб этолмайди. Рим театри ва драмасининг илк даври худди Юнонистонда бўлганидек ҳосилот байрамлари билан боғлиқ. Узоқ ўтмишда, Рим кичик Лациум жамоаси бўлиб келган замонларда ҳам, қишлоқларда ҳосил кўтарилишига аталган байрамлар ўтказилган. Бу байрамларни фесценнинлар деб аталувчи хушчақчақ ва шаддод қўшиқлар тўлдирар эди. Бу ерда ҳам Юнонистондаги каби ўртага икки полухария (икки гуруҳ айтувчилар) тушиб, бир-бири билан айтишар, гоҳида ўта заҳарҳанда қочирим ва мутойибаларни тўкиб солишар эди. Фесценнинлар уруғчилик

тузимида пайдо бўлиб, кейинги асрларда ҳам яшаб келади. Горацийнинг гувоҳлик беришича, патрицийлар билан плейбейлар орасидаги ижтимоий кураш ҳам шу қўшиқарда ўз аксини топган. Гораций такидлайдики, фесценнинда аслзодалар ҳам аялмаган, шунга кўра улар уни ман этишга урунганлар, фесценнинни айтувчи ва тўқувчи ҳар қандай киши устидан қаттиқ жазо чораси белгилаганлар. Ибтидоий томошаларни яна бир тури сатура эди. Рим драмасининг бу шакли этрусклар таъсирида туғилган. Бу ҳақда Рим тарихчиси Тит Литвий (э.ав.I аср) қизиқ ҳикоя қилади. Эрамиздан аввлги 364 йилда Рим устига вабо ёғилади. Худолар хайрихоҳига мушарраф бўлмоқ учун ўзга чоралар қатори саҳна томошаларини ташкил этишга қарор қилинади. Бу “шу дамгача томоша пойгачилик билан чекланиб келганидан жанговор халққа аталмиш янги ҳунар” эди. Этрусиядан актёрлар таклиф этилади. Булар ўз рақсларини флейта жўрлигида ижро этган ўйинчилар эди. Кейин уларга римлик ёшлар тақлид этадилар, рақсга беандоза шъерий диалог ва ҳаракатлар қўшадилар. Сатуралар (сўзма-сўз “қоришма” деган маънони англатади) шу йўсинда пайдо бўлади. Сатуралар диалог, қўшиқ, мусиқа, рақс асосига қурилувчи маиший мавзудаги кулгили драматик саҳнача (манзара)дир, лекин уларда мусиқа унсурлари етакчи ўрин тутган. Гистрион сўзининг этрусклардан келиб чиққанлиги ҳам Рим театрининг шаклланишига этрускларнинг самарали таъсир кўрсатганидан далолат беради. Рим халқ қизиқчилари гистрионлар деб аталдилар. Бу ном ўрта асрларда ҳам сақланиб қолди. Республика даврида рим театри (э.ав. III аср ўртасида э.ав. I асрнинг охиригача) Римда адабий драманинг пайдо бўлиши Римликлар адабий дарамани юнонлардан тайёр ҳолда олиб, уни лотин тилига ағдардилар ва ўз тушунча ҳамда дидларига мосладилар. Бу ўша замонинг тарихий шароити билан изоҳланган. Юнон маданияти дурдоналарига тўла бўлмиш жанубий Италия шаҳарларининг истило қилиниши Рим учун бенишон ўтмади. Юнонлар асирлар, гаровга қўйилган

кишилар, дипломатия вакиллари, ўқитувчилар сифатида Римга кела бошлайдилар. Юнон тили билан танишиш нобиллар орасида муттасил равишда кенгая боради. Рим ва Карфагеннинг иқтисодий ва сиёсий рақобатидан келиб чиққан биринчи (э.ав. 264-241) ва иккинчи (э.ав. 218-201) Пуни урушлари даврида юнон маданий таъсири янада кучаяди. Бу урушлар Римнинг зафари билан тугайди ва шу тариқа у Ўрта Ер денгизи ҳавзасида ягона энг қудратли мамлакат бўлиб қолади. Эрамиздан аввлги I аср ўрталарига келганда, Плавт буткул унутилади. Сабаби диндорлар унинг асарини одобсизликка тўла деб, ғавғо кўтарадилар. Лекин бунга қарамай, Плавт комедиялари узоқ тарихий умр кечиради. Хусусан, Оврўпа театри учун Плавт Уйғониш даврида мисоли қайта тирилгандек бўлади. Плавт комедияларини шошилинч таржима қиладилар, гуманист адиблар унинг йўли бўйича ўз асарларини ярата бошлайдилар. Тогата комедияси. Адабий ателлана. Мим Қаҳрамонлари тога (Рим фуқароларини эркакча устки кийими) кийиб чиққан комедия Римда тогата деб аталган. Янги комедия Рим ижтимоий- сиёсий ҳаётидаги ўзгаришлар билан боғлиқ ҳолда туғилган. Рим ўз истилолари натижасида эрамиздан аввлги II асрда Ўрта ер денгизи давлатларини (146 й. Юнонистон ва Македония, 133 й. Пергамни) бирлаштириб, улкан қулдорлик мамлакатига айланади. Шу туфайли Рим фуқароларининг ижтимоий онги тез ўса бошлайди. Адабиёт ва театрда бевосита Рим ҳаётини акс эттирувчи комедия яратиш зарурати туғилади. Тогата қаҳрамонлари қишлоқ ва шаҳарнинг “кичик кишилари” – деҳқонлар, косиблар, мовут босувчилар, тикувчилар, сартарошлар, новвойлар кабилардан иборат бўлган. Э. ав. II асрнинг охири, I биринчи асрнинг бошида ижод қилган Титиний, Афраний ва Атта тогатанинг машҳур вакиллари бўлишган. Улардан бизгача 600 та алоҳида сатирлар етиб келган, холос. Бу драматургланинг пьесалари замондошлари томонидангина эмас, шу билан бирга кейинги даврларда ҳам юқори баҳоланган.

Театр томошаларини ташкил этилиши. Рим театри меъморчилиги. Актёрлар. Римда томошалар турли давлат байрамларида намойиш қилинган. Пьесалар сентябрда: Юпитер, Юнона ва Минерва шарафига аталган патрицийлар байрами – Рим сайлларида; ноябрда: плейбелар байрами – Плебейлар сайлларида; июлда Апаллон сайлларида ўйналар эди. Тантанали ва дафн маросимларида, юқори мансабдор шахсларни сайлаш даврида ҳам спектакллар кўрсатилган. Рим байрамларида саҳна томошалари кўп ҳолларда цирк ўйинлари ва гладиаторларни олишувлари билан қўшиб кўрсатилган. Шуниси ҳам боки, томошабинлар цирк ўйинлари ва глатиаторлар олишувларини кўпроқ хуш кўрганлар. Э.ав. I асрнинг ўртасигача Римда доимий театр биноси бўлмаган; консерватив сенат театр биноси қурилишига қаршилик кўрсатиб келган. Майдонларда театр кўрсатиш учун баландлиги одам бўйича тахтасупа орқали кўтарилганлар. Трагедияда воқеа одатга кўра, сарой қаршисида ўтар эди. Комедияда деярли ҳамиша декорация икки-уч уй пештоқига туташ шаҳар пештоқини ифода этган. Томошабинлар саҳна қаршисида ўриндиқларда ўтирганлар. Лекин сенат аъзолари томошани ўтириб кўриш эркак белгиси деб ҳисоблаб, гоҳида бундай омонат театрларда ўриндиқлар ҳозирлашни ман этар эди. Театр томошалари учун ҳозирланувчи барча қурилмалар спектакль тугаши билан бузиб ташланарди. Трагедия ва комедияларда ҳаваскорлар эмас (ателланада ҳаваскорлар чиқишган), балки профессионал артистлар ўйнардилар. Улар актёрлар ёки гистрионлар деб аталган. Рим актёрлар қулликдан қутилган ёки қулдан чиққан бўлиб, юнон актёридан паст ижтимоий мавқе тутиб келаган. Бунинг сабаби шунда эдики, Рим театри Диоис маросими билан боғлиқ юнон театридан фарқли ўлароқ, маросимлардан ҳоли, буткул дунёвий муассаса сифатида майдонга чиққан. Бундан ташқари, Рим ҳоким табақалари театрга узоқ вақтлар мобайнида эрмак тарзидагина қараб, унга нисбатан нобиллар гоҳтда ҳатто жирканиш ҳисси билан муносабатда бўлиб келган. Актёрлик

касбига таҳқирли касб сиқатила қаралиб, ёмон ўйнагани учун актёрни дўппослаш мумкин бўлган. Актёрлар Римда илк бор хўжайин – антрепренёр бошчилигида труппага уюшганлар. Театр томошаларини маъмурлар билан келишган ҳолда антрепренёр ташкил этар, ўзи эса одатда, бош ролларни ижро этарди. Труппада хотин-қизлар бўлмаган, аёллар ролларини эркаклар ўйнаганлар. Лекин шуларга қарамай, Римда халқнинг ҳурмат эътиборига сазовор бўлган актёрлар ҳам етишиб чиққан. Фожеий актёр Эзоп ва комик актёр Росций (э.ав. I аср) шуларнинг энг пешқадамлари эдилар. Эрамиздан аввалги I асрларда таргедия ва комедиядан чиққан профессионал актёрлар ролларни ниқобсиз ўйнаганлар. Бу жанрда ниқоб анчагина кейин, э. ав. 130-йилдагина (бошқа маълумотларга кўра э.ав I аср бошидагина, э.ав.90-йиллар атрофида ) пайдо бўлади. Шу сабабли томошабинлар юнон театридан фарқли равишда, Рим театрида актёрларнинг мимикасини ҳам назорат қила олганлар. (Лекин комелияларда қиёфадошлар билан боғлив лавҳалар ўйналганда мустасно тариқасида ниқоблардан фойдаланиб келинган). Фожеий актёрлар қўллаган либослар умуман олганда юнонлардан қабул қилинган либослардан фарқ қилмас эди. Лекин Рим актёрлар фожеий персонажлар улуғворлигини ташқи қиёфа орқали ифода этишга урунганлар. Шу муносабат билан улар баландроқ котурнлардан (таг чарми баланд абзал), ясама чўққи бош, унга ямаштирилган парик воситаларидан фойдаланиб, персонажларни иложи борича салобатли қилиб кўрсатишга ҳаракат қилганлар. Юнон котурнларидаги юмшоқ қалин таг чарм театрдаги баландлиги 20 сантиметргача етадиган ҳайбатли ёғоч тагликка айланарди. Рим фожеий ниқобларида оғиз ва кўз учун кенгроқ очиқ ўринлар қолдирилган. Уларда пешона ва елкага тушиб турувчи чиройли жингалак сочлар, эркакларга мўлжалланганларида жингалак соқол бўлар эди. Палиий, яъни кенгбурма, этаккача тушувчи юнон плаши комик актёрлар учун либос сифатида хизмат қилган. Қуллар кўпроқ энг кенг шарфни эслатувчи плаш кийиб чиқар, юрган ёки чопган вақтда уни бураб елкасига ташлаб оларди. Ёш йигитлар, сарбозлар, йўловчилар хламида, яъни калта

плаш кийиб чиққанлар. Бу елкаларни қоплаган, ўнг қўли эркин ҳаракат қилиши учун ўнг томонига тўғноғич қадаб қўйилган. Юнон хитона ўрнида шуга ўхшаш хотинларнинг товонига тушувчи Рим туникаси қўлланилган. Комик актёрлар оёқларига турмушда хотин-қизлар киядиган паст, енгил башмоқ – сокки кийиб чиққанлар. Тошдан қурилган биринчи доимий театр биносининг э. ав. I асрда пайдо бўлиши муҳим ҳодиса бўлган. Бу театр э. ав 55-йилда Гней Помпей томонидан қурилган бўлиб, унга 40 минг киши сиққан. Э.ав. I аср охирида Римда ғиштдан яна иккита театр қурилган. Шулардан бири Марцелл театри ташқи деворининг қолдиқлари сақланиб қолган. Бу деворининг уч қаватдан иборатлиги театрнинг ички уч ярусга эга экнига монанддир. Рим театр меъморчилиги юнон театридан фарқланиб турувчи бир қатор хусусиятларга эга бўлган. Томошабинлар ўтирувчи жой ярим доира шаклида бир ёки бир неча ярусдан иборат бўлган. Орхестра ҳам ярим доира шаклида бўлиб, бу ерда сенатолар ўтиришган. Саҳна майдончаси (просцениум) орхестрадан 1,5 метр баланд бўлган. Скена пештоқи сербезак бўлиб, просцениум ёғоч том билан ёпилар эди. Рим театрида парчадан фойдаланилган: пард спектакль бошланиши олдидан просцениумнинг томошабга кўндаланг тирқишга тепадан тушириб ва спектакль тугагач, яна юқорига кўтарилиб қўйилган. Империя даврида рим театри Фуқаролар уруши натижасида э.ав. I асрда Римда республика тартиба барҳам топади. Э. ав. 31-йилда Антоний устидан ғалаба қилган, кейинчалик Август (“Муқаддас”) деган фаҳрли номи олган Октавиан Римнинг ягона ҳокими бўлиб қолади. Октавиан ўрнатган тартиб аввалроқ таркиб топа бошлаган бюрократик аппаратдан иборат ҳарбий диктатура эди. Қулдорлар унинг ҳокимятини қўллаб-қувватлади, зотан, бу ҳокимят қуллар қўзғалонига қарши мустаҳкам таянч бўлиб, элга осойишталик олиб келган эди. Шу сабабдан Рим жамоаси Октавиан ҳукумронлигини “олтин аср” нинг бошланиши деб олқишлади.

Август театрнинг ижтимоий аҳамиятини тушуниб, уни ривожлантиришга ҳар томонлама ёрдам берди. У фуқороларни давлатга содиқлик руҳида тарбиялашда юнон трагедиясининг алоҳида аҳамият касб этишини кўзда тутиб, Рим саҳнасида аввало шу трагедия турини тиклаш мақсадини олға сурди. Атоқли Рим шоири Гораций “Поэзия илми” рисоласида Августнинг шу саъй-ҳаракатини ифодалаб берган. Квинт Гораций Фалакк (э.ав. 65-8 йиллар) республикачилик идеалларидан воз кечиб, Авгуснинг мафкура соҳасидаги сиёсатииннг ҳимоячиси ва уни амалга оширувчи кўплаб қалам аҳилларидан бири эди. Горацийнинг “Мактублар” номли иккинчи китобидаги учинчи мактуб “Поэзия илми” деб аталган бўлиб, у ака-ука Пизонларга қаратилган эди. Бу ака-укаларнинг каттаси адабиёт билан шуғулланарди. Бу мактубда, асосан, трагедия устида сўз боради, чунки Август худди шу жанрни қайта тикламоқчи эди. Гораций римлик шоирларга юнон трагедиясини саҳнага қайтаришни таклиф этади. Оддий, ихчам воқеали ва уч актёр ҳамда хор трагедияси шоирга маъқул тушган эди. Гораций Август фикрини қувватлаб, санъатнинг ғоявий теран, мазмунан ўткир бўлиши талабини олға суради. Унинг такидлашича, бир томондан шоир фуқаронинг тарбиячиси ва мураббийси бўлганидан, юксак билимдон бўлмоғи лозим. Иккинчидан, унинг санъати гўзал бўлиши учун томошабинга ҳавола этишда аввал обдан ишловдан ўтказиши, ҳар тарафлама мукаммал даражага чиқиши лозим. Поэзия илми асри XVII аср француз классицизми назариясини шакллантиришда муҳим аҳамиятга эга бўлди. Француз классицизми назариячиси Буало Горацийнинг Поэзия илми” рисоласига суяниб, ўзининг “Шоирлик санъати” деган рисоласини яратган. Лекин Августнинг Рим саҳнасида жиддий жанрни тиклаш борасидаги барча уринишлари амалга ошмади. Томошалар тез-тез намоиш этилиб турилган бўлса-да, лекин улар, асосан, кўнгил очиш мақсадига қаратилган эди. Театрнинг ижтимоий қиммати тушиб кетди.

Театрининг ғоявий аҳамияти пасайиши, аввало, унинг репертуарида кўринган эди. Октавиан диктатураси ўрнатилгач, трагедия таназзулга учрайди. Империя даврида трагедиялар қўйилган бўлса-да, лекин булар фақат актёрлар маҳоратини кўз-кўз қилувчи эҳтириосли саҳналардангина иборат бўлган. Бу актёрлар (уларни трагедлар деб аташган) трагедияда чиқадиган либос ва ниқоблар кийган бўлсалар ҳам уларнинг вазифаси, асосан, қўшиқ айтишдан иборат бўлган, чунки актёрларнинг ариялари томошанинг асосий қисмини ташкил этар эди. Трагедиялардан арияларни мустақил томоша каби айтиш тартиби Рим империясининг сўнги кунларигача давом этиб келди. Адабий мим. Пантомим. Пирриха. Цирк ва амфитеатр томошалари. Империя тартиботининг дастлабки даврида эски драматургларнинг паллиата ва тогаталари ҳамон қўйилиб келар эди. Лекин барча саҳна жанрлари орасида энг кенг тарқалгани мим жанри бўлди. Империя даврида яратилган мим асарлари саҳнавий омилларга бой, ҳажмдор пьеса даражасигача кўтарилади. Оилавий ҳиёнат, суд соҳасидани лўттибозликлар, қароқчилар саргузаштлари мимларнинг бош мавзуи бўлиб келди. Империя даврида кенг тарқалган жанрлардан яна бири пантомим бўлиб, у трагедия ўрнини эгаллади. Римда ҳам Юнонистондагидек пантомимни якка ўйинчи ижро этган. Пантомим актёри ролига монанд кийик-кечак ва ниқобларда чиққан. Рақс, одатда, қўшиқ ва мусиқа жўрлигида намойиш этилган. Пантомим сюжетлари, асосан, юнон мифологисидан олинган. Маъбудларнинг ишқий саргузаштлари ҳақидаги мифлар, айниқса, этибор қозонар эди. Медея, Ясон, Ипполит, Федра ҳақидаги пантомимлар ўша даврда кенг тарқалган. Юқори истеъдодли пантомимчилар шуҳрат ва эътибор қозонсаларда, лекин ҳукумрон доиранинг бу касбга номусли касб деб қараши ҳамон давом этиб келарди. Қуллар ёки Римнинг чекка вилоятларидан келган фуқаролар, юнонлар, мисрликлар, кичик осиёликлар одатда пантомим актёрлари бўлганлар. Империя даврининг охирида

пантомимда хотин-қизлар ҳам чиқа бошлайди. Империя даврининг дастлабки асрларида Римда пирриха ҳам кенг ёйилган бўлиб, у одатда мухаббамифологик сюжетга асосланган рақс спектаклидан иборат эди. Пиррихни бир неча юз кишидан иборат бутун раққос ва раққосалар ижро этган. Пиррихни қўйишда асосий эътибор томошавийлик томонига қаратилган: томошабинни ҳашамли декорациялар, ҳилма-ҳил саҳнавий манзаралар билан ижрочиларнинг дабдабали либослари ва ошкора шаҳвоний ҳис-туйғу билан лол қолдириш ҳамда жалб этишга ҳаракат қилишган. Бироқ империя даврида мим, пантомим ва пиррих санъатига қараганда цирк ва амфитеатр томошалари кенгроқ шуҳрат қозонган. Номзодлари юқори лавозимларга кўрсатилган мансабдор шахслар довруғ таратиш мақсадида республикачилик давридвёқ халққа сайл томошалар ташкил қилиб турганлар. Императорлар ҳам шу усулни кенг қўллашади. Лекин тез орада, Рим плебси бундай томошаларни император кўрсатган ҳайрэҳсон эмас, балки ўз хуқулари ўрнида қабул қила бошлайди. Шу тарзда ҳар бир ҳукумдорнинг томоша ҳадия этиши таомилга кириб қолади. Эрамизнинг II асрида яшаган ҳажвчи Ювенал, Рим ялангоёқлар ҳар бир императордан “нон ва томоша” талаб этганлар, дейди. Томошалар уюштириш ишини, асосан, сенаторлар тоифаси адо этган.

Адабиётлар: 1. Хрестоматия по истории западно европейского театра. Т. 1-2 /сост С.Мокульский / М., 1953, 1955 гг. 2. Аникст А.Творчество Шекспира М., 1963. 3. Бояджиев Г. Вечно прекрасный театр эпохи Возрождения. Л., 1973. 4. Бояджиев Г.От Софокла до Брехта за 40 театральных вечеров. М. 1967. 5. Ю.Кагарлицкий. Театр на века. М. 1987. 6. Бартошевич А. Шекспир на английской сцене. М., 1985.

O'xshashlar

Рим театри

Маърифатпарварлик даври театри

Ўрта асрлар театри

Уйғониш даври театри

Халк театри ва миллий ракслар