Миллий истиқлол ва профессионал мусиқа тараққиёти - San'at - Referatlar

Миллий истиқлол ва профессионал мусиқа тараққиёти

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

103.5 KB

Ko'chirib olish

Миллий истиқлол ва профессионал мусиқа тараққиёти Истиқлол шарофати билан ўтган даврлар мобайнида мусиқий санъатимиз янги босқичларга кўтарилди. Жаҳон мусиқий маданияти билан ҳамкорлик ришталари янгидан боғланди. Ўзбек халқининг бой мусиқа меросини, шарқ мусиқа маданияти билан муштараклигини назарда тутган муҳтарам Президентимиз Ислом Каримовнинг «Шарқ мусиқасининг жаҳон маданий меросида тутган ўрни буюк. Бу мусиқа минг-минг йиллардан бери одамлар дилини поклаб, уларни руҳан юксалтириб келмоқда» 1 деган сўзлари бунинг ёрқин далилидир. Дарҳақиқат, бугунги кунда ўзбек мусиқа санъатининг жаҳон мусиқий санъатига қўшаётган ҳиссаси беқиёсдир. Турғун Алиматов, Абдуҳошим Исмоилов, Муножот Йўлчиева, Юлдуз Усмонова, Насиба Абдуллаева сингари халқ севган машҳур санъаткорларни, «Ялла», «Сўғдиёна», Миллий симфоник оркестр сингари жамоаларни жаҳон саҳналаридаги муваффақиятлари таҳсинга сазовордир. Шунингдек, ўтган ўн икки йил давомида қатор истеҳдодли ёшлар нуфузли халқаро танлов ва фестивалларнинг совриндорлари бўлишди. Пианино ижрочилари Улуғбек Полвонов, Гулнора Алимова, Наргиза Алимова, Ирина Гулpзарова, Рустам Абдуллаев, ёш хонандалар - Анна Гузаирова, Саида Мамадалиева, Севара Назархонова, камонли торли чолғу ижрочилари - Дилшод Назаров, Суннат Иброхимов, Марина Саркисова, Анастасия Юденич, Али Измайлов шулар жумласидандир. Истиқлол йилларида мусиқий маданиятимизни ривожлантириш соҳасида Президентимизнинг қатор фармонлари ва қарорлари эҳлон қилинди. Булар орасида «Ўзбекнаво» гастролp- концерт бирлашмасини ташкил этиш тўғрисида (1996), «Ўзбекистон - Ватаним маним» қўшиқлар 1

байрамини ўтказиш тўғрисида (1996), «Республикада мусиқий таҳлимни, маданият ва санъат ўқув юртлари фаолиятини яхшилаш тўғрисида» (1996), «Ўзбекистонда эстрада санъатини янада ривожлантириш тўғрисида» (1998, 2001) сингари фармон ва қарорлар республикамизда мусиқий санъатни янада юксалтириш борасида қўйилган қадамдир. Айниқса, 1997 йилдан буён ҳар икки йилда Самарқанд шаҳрида ўтказилаётган «Шарқ тароналари» халқаро мусиқа фестивали халқаро майдонда юртимиз нуфузини янада ошириб юборди. Ушбу нуфузли анжуманда дунёнинг 40 дан ортиқ давлатлари вакиллари иштирок этмоқда. Бу фестивалда ўзбек хонанда ва ижрочиларининг совринли ўринларни эгаллаши таҳсинга сазовор бўлмоқда. Бундан ташқари, Тошкент шаҳрида 1998 йилдан бошлаб халқаро симфоник мусиқа фестивалининг ўтказилиши, унда жаҳоннинг кўзга кўринган дирижёрлари ва ижрочиларининг қатнашиши, 1995 йилдан бошлаб «Илхом - ХХ» Халқаро замонавий камер мусиқаси фестивалининг ўтказилиши ҳам мусиқий санъатимиз нуфузини оширмоқда. Мустақилликнинг биринчи йилидан бошлаб зўр кўтаринкилик руҳи билан ўтказилаётган Мустақиллик ва Наврўз байрамлари шодиёналари, мусиқамиз ривожига салмоқли ҳисса қўшмоқда. Халқ фолpклор ижодиёти, анъанавий касбий мусиқа, ҳарбий ватанпарварлик руҳидаги мусиқий йўналиш, ҳар бир вилоятнинг ўзига хос мусиқий қирраларини ўзида мужассамлаш тирган ижролар юксак профессионаллик даражасига кўтарилди. Айниқса, миллий эстрада руҳидаги қўшиқлар, янги-янги эстрадамиз юлдузларини кашф этди. Шунингдек, Бухоро, Хива, Термиз, Нукус шаҳарларининг юбилей тантаналарига тайёрланган концерт дастурлари, «Авесто»нинг 2700 йиллиги, «Алпомиш» достонининг 1000 йилиги, Амир Темур, Мирзо Улуғбек, Ал-Фарғоний каби буюк аждодларимизнинг қутлуғ саналарига бағишланган концерт дастурлари ҳам мусиқий ижрочилигимизнинг юксалиб бораётганлигидан далолат бермоқда. Ушбу барча катта тадбирларда янги мусиқий дастурлар режиссураси шаклланди.

Мазкур концерт дастурларини жаҳоннинг 50 дан ортиқ давлатлари телевидениелари тўғридан - тўғри эфирга узатдилар. Мустақиллик йилларида ўзбек халқининг асрлар давомида гўзал маънавий бойлигига айланиб келган миллий мусиқасига катта эҳтибор берилди. Халқ фолpклор мусиқаси ижрочилиги юқори даражага кўтарилди. Ўтган даврлар мобайнида ушбу йўналишга бағишланган қатор кўрик танловларнинг ўтказилиши фикримизнинг далилидир. Катта ашула ижрочилиги ва оилавий ансамбллар (Қўқон, 1991,Шаҳрисабз, 1994), “Алла” ижрочилари (Тошкент, 1992, 1994, 1998, 2000; Марғилон, 1996), тўй-маросим қўшиқлари иж рочилари (Тошкент, 1993), фолpклор-этнографик жамоалари «Чашма» танлови (Тошкент, 1994), «Истеҳдод» номли ёш хонандалар (Тошкент, 1995), бахши - шоирлар (Денов, 1991, Нарпай, 1993, Тошкент, 1995, 1997, Термиз, 1999), мақом ижрочи лари ва халқ чолғулари ансамбллари (Шаҳрисабз, 1996) «Бар ҳаёт сиймолар» (Тошкент, 1996, 1997, 1998), оилавий ансамбл лари (Жиззах, 1998), фолpклор-этнографик ансамбллари (Тош кент, 1999), М. Узоқов ва Ж. Султонов номидаги ёш хонан далар (Марғилон, 1997, 1999, 2001), Ҳожи Абдулазиз Абдура сулов номидаги ёш хонандалар (Самарқанд, 1997), Комилжон Отаниёзов номидаги ёш хонандалар (Урганч, 2001), Ю. Ражабий номидаги IV Халқаро ва V Республика Мақом ижрочилари (Тошкент, 1995, 1999), оилавий ансамбллар (1995) ва фолpклор- этнографик жамоалари (1996) телефестиваллари шулар жумласидандир. Истиқлолнинг ўтган даврлари мобайнида халқ мусиқа ижодиёти йўналиши янги босқичга кўтарилди. Мусиқий фолpклорни халқимизнинг этник жойланиши шароитидан, барча воҳалар нинг урф-одатлари нуқтаи назаридан келиб чиққан ҳолда табиий ижровий кўриниши, кийимлари ва ўзига хос мусиқа созларидаги мусиқий кўриниши сақланиб қолмоқда. Янгилик сифатида халқ фолpклор ижрочилигининг миллий эстрада йўналишига уйғунлашган ҳолда янги ижровий намуналари ҳам намоён бўл моқда. Бу кўринишлар халқ мусиқий фолpклор ижодиётини янгиланиш босқичига кўтарилганидан далолатдир.

Республикамизда ушбу жанрда ижод қилаётган «Беш қарсак», «Бойсун», «Гулёр», «Омонёр», «Гулчеҳралар», «Достон», «Бесперде», «Орзу», «Ёр-ёр!, «Чавги», «Моҳи Ситора» сингари кўплаб ансамбллар ўзларининг ёрқин ижодлари билан намуна бўлмоқдалар. Яна бир халқона мусиқий йўналиш мумтоз анъанавий мусиқий ижрочилиги соҳасида ҳам эҳтиборли ишлар амалга оширилди. Асрлар қаҳридан аждодларимиздан бизга мерос бўлиб келган халқ анъанавий касбий мусиқамиз янги-янги бой анъаналарни давом эттирмоқда. Бу борада Турғун Алиматов, Орифхон Ҳотамов (марҳум), Фаттоҳхон Мамадалиев (марҳум), Ғуломжон Ҳожиқулов, Абду ҳошим Исмоилов, Ўлмас Расулов, Темур Маҳмудов, Мамасиддиқ Мадалиев сингари машҳур бастакорлар, хонанда ва созан даларнинг ижодий фаолиятлари ёрқин мисол бўла олади. Ушбу мақом ва анъанавий йўлларни халққа етказишда ҳофиз ва хонандаларнинг ҳам хизматлари беқиёсдир. Ҳофизлик ижрочилигининг янги-янги авлодлари етишиб чиқмоқда. Мусиқий мероси мизнинг етакчи йўналишларидан бўлмиш халқ бахшичилик ва достончилик санъати ҳам жадал суратлар билан ривожланмоқда. «Алпомиш» достонининг 1000 йиллигини байрам қилиниши бу соҳада янги қўйилган қадам бўлди. Истиқлол йилларида халқ мумтоз қўшиқчилигини, халқ бахшичилик санъатини ривожлантириш борасида талай ишлар қилинди. Бу борада Президентимизниг фармони билан «Ўзбекис тон Республикаси халқ ҳофизи», «Ўзбекистон Республикаси халқ бахшиси» фахрий унвонларини таҳсис этилиши ушбу соҳага бўлган эҳтибордан далолатдир. Халқ мусиқа ижодиётини илмий таҳлил қилиш, мусиқа илмини амалиёт билан боғлаш борасида ўзбек мусиқашунос олимларининг хизматлари ҳам беқиёс бўлмоқда. Натижада қатор ўқув услубий қўлланмалар, монографиялар, илмий мақолалар чоп этилмоқда. Илмий изланиш натижасида янги-янги ил мий-тадқиқот ишлари юзага келмоқда. Буларнинг барчаси халқ мусиқий ижодиётининг мумтоз касбий мусиқасини

илмий асосланган йўналишда ўрганиш ва ижро этишда муҳим омил бўлиб хизмат қилмоқда. Истиқлол йилларида мусиқий маданиятнинг барча йўналишлари қаторида замонавий композиторлик йўналиши ҳам ўз сўзини айтмоқда. Бу соҳада концерт - ижрочилик, мусиқали театр ҳаёти, анъанавий ва академик ижрочилик, мусиқа таҳлими, композиторлик ижодиётининг умумий юксалиши билан боғлиқ ҳолда таққослаш мумкин. Бу даврларда мусиқий саҳнавий жанрларда ижод этган композиторларнинг ижодларини алоҳида таҳкидлаш ўринлидир. Мустафо Бафоевнинг «Буюк ипак йўли» театрлашган мусиқий асари (режиссёр Баходир Йўлдошев) Парижда ЮНЕСКО қароргоҳида, Самарқандда 1 халқаро «Шарқ Тароналари» фестивалининшг очилишида қўйилиб, зўр муваффақиятга эришилди. Яна шу композиторнинг «Зардуштийлар маросими» балет ораторияси, «Бухорои Шариф» опера достони, И. Акбаровнинг «Ибтидо хатоси» опера-ораторияси диққатга сазовордир. Мусиқий саҳнавий жанрларда ижод этган композиторлар орасида Фарҳод Олимов, Ҳабибулло Раҳимов, Аваз Мансуров, Нурилла Зокиров, Анвар Эргашев, Бахрилла Лутфуллаев, Ф. Янов-Яновский, Мирхалил Маҳмудов, Тўлқин Қурбонов, Алишер Расулов ижодларини алоҳида кўрсатиш мумкин. Бу борада истеҳдодли композитор Ф. Алимов ўндан ортиқ асар яратди. «Нодирабегим», «Фотима ва Зуҳра», «Сойибхўжа операцияси» асарлари муваффақиятли саҳналаштирилди. Шунингдек, «Тақдир» (Б. Лутфуллаев), «Иброҳим Алайҳисаллом» (Т. Қурбонов), «Бир соатлик ҳалифа» (А. Мансуров), «Ҳар кимки вафо қилса» (А. Икромов), «Тўйлар муборак» (М. Маҳмудов), «Бир кам дунё» (А. Расулов), «Тилла тухум» (А. Икромов) сингари мусиқали спектакллар театрларимиз репертуарларидан мустаҳкам ўрин эгалладилар. Драматик спектакллар ва кинофилpмларга мусиқа яратиш борасида ҳам ижодий ютуқларга эришилди. «Меҳробдан чаён» видеофилpми (Ф. Алимов мусиқаси, 1998), «Ўтган кунлар» кинофилpми (М. Маҳмудов мусиқаси, 1998), «Амир Темур» кинофилpми (Ф. Янов-Яновский мусиқаси,

1996), «Қуёши ботмайди ган юрт» кўп серияли телефилpм (А. Эргашев мусиқаси, 1999) ва бошқа қатор асарларни кўрсатиш мумкин. 90-йилларда ўзбек халқининг мумтоз опералари бўлмиш (Т. Содиқов ва Р. Глиэрнинг «Лайли ва Мажнун» 1995, М. Ашрафийнинг «Дилором», 2001) қайта ишланиб, янгича талқинда намойиш этилди. А. Икромовнинг «Буюк Темур», М. Бафоевнинг «Ал - Фарғоний» опералари А. Навоий номидаги опера ва балет театри саҳнасида ўз аксини топди. Ҳ. Раҳимовнинг «Она қалби» камер операси, Н. Муҳаммединовнинг «Қирқ қиз» қорқалпоқ операси ва «Айжамал» балети ҳам муваффақият билан намойиш этилди. Опера қўшиқчилигида Ўзбекистон халқ артисти Муяссар Раззоқова ва қатор ёшларнинг ижролари таҳсинга сазовордир. Симфоник мусиқа жанрида ҳам композиторларимиз ижоди баракали бўлди. Ушбу жанрда И. Акбаров, М. Тожиев, М. Бафоев, Р. Абдуллаев, Х. Раҳимов, А. Латифзода, Ф. Янов-Янов ский каби композиторларимиз симфоник асарлари хорижий давлатларда ўтказилган фестивалларда ҳам муносиб баҳоланди. Айниқса, 1998 йилдан буён Тошкентда ўтказилаётган Халқаро симфоник мусиқа фестивалида республикамизни ҳамдўстлик мамлакатлари орасида йирик симфоник мусиқа маркази даражасига кўтарди. Мустақиллик йилларида яратилган қатор симфоник асарларида ғоявий- мазмун чуқурлашди, шакл ва услуб мукаммаллашди, миллий анъаналар муштараклигида замонавий симфоник тафаккур ва услублар юзага келди. Мирсодиқ Тожиевнинг ғоявий-фалсафий мавзуни экс эттирувчи учта катта симфониядан иборат «Сомон йўли» туркуми алоҳида аҳамиятга эгадир. Умумбашарий қадриятларни, тарихий воқеа ва жараёнларни, ҳақиқат ва инсонпарварлик ғояларини ўзида акс эттирган бу симфоник трилогия ҳозирги замон ўзбек симфоник мусиқасининг нодир кўринишларидандир. М. Тожиевнинг умрининг сўнггида яратилган 19-симфо ния си (1995) «Қаҳрамонлик» деб ном олган бўлиб, у мустақил Ўзбекистонга бағишланади. Рустам Абдулаевнинг «Тай оҳанглари» концерти (1993, ўзбек ва тай

оҳанглари мутаносиблигида яратилган бўлиб, 1999 йили Банкокда ушбу концертнинг лазер диски нашр этилди), 4- ва 5-фортепиано концертлари: И. Акбаровнинг симфоник эпитафияси, М. Бафоевнинг 4-«Мовароун наҳр» (1991, 5-«Ҳолати Алишер Навоий» (1991), Н. Ғиёсовнинг 11-«Адашганлар» ва 12-«Порламоқ» симфониялари, фортепиано ва симфоник оркестр учун 8- концерт-мақоми, симфоник оркестр учун 9-концерт мақоми, Ҳабибулла Раҳимовнинг симфоник асарлари Ўзбекистон симфоник мусиқасининг равнақ топишига муҳим ҳисса бўлиб қўшилди. Шу аснода вокал-симфоник ва хор мусиқаси ривожини ҳам айтиб ўтиш лозим. Ўзбекистон композиторлари юртимизда кечаётган ўзгаришлар, сиёсий жараёнлар акс этган мавзуларга бағишланган сюита, поэма, кантата ва оратория, хор асарлари яратмоқ далар ва жумладан, чолғу мусиқасига ҳам эҳтиборни қаратмоқдалар. Бу борада 1992 йили «Сўғдиёна» ўзбек халқ чолғулари камер оркестрининг ташкил этилиши (бадиий раҳбар ва бош дирижёр Ф. Абдураҳимова) жаҳоннинг қатор давлатлари саҳна ла ридаги муваффақиятли чиқишлари аҳамиятга молик воқеадир. Ўзбекистонда истиқлол йилларидаги композиторлик ижодиётининг ривожи ва юксалиши композиторлар ва бастакорлар уюшмасининг ижодий фаолияти билан чамбарчас боғлиқдир. Уюшма республикамизда турли танловлар ва фестиваллар ўтказилишига бош-қош бўлмоқда. 1996 йилдан бошлаб республикамизда «Ўзбекистон - Ватаним маним» қўшиқ танлови ва 1997 йилдан бошлаб қўшиқ байрамларининг ўтказилиши натижасида янги-янги қўшиқлар ва уларнинг ижрочилари кашф этилмоқда. Бу борада Р. Абдуллаев, А. Мансуров, Х. Раҳимов, А. Назаров, А. Икромов, А. Расулов, Д. Омонуллаева, М. Бафоев, Ф. Алимов, Н. Норхўжаев сингари композиторлар баракали ижод қилдилар. Айниқса, эстрада қўшиқчилик санъати кенг кўламда ривож топа бошлади. Мустақиллик йилларининг ўтган даврларида ўзбек мусиқа маданиятининг ажралмас қисмига айланиб қолган қардош қорақалпоқ

халқининг санъати соҳасида ҳам сезиларли ўзгаришлар рўй берди. Қорақалпоқ мусиқаси азалдан ўз миллий қадри ятларини, урф одатларини, маънавий меросини ўзида акс эттир ганлиги билан диққатга сазовордир. Қорақалпоқ достончилари - жировлар, бахшилар, қиссахонлар санъати XX асрнинг сўнги чорагига келиб кенг тарғибот этилди. Қорақалпоқ достончилик санъатининг ўтмишдаги ва ҳозирги кундаги йирик намоёндалари халқ зиёлилари қаторида тилга олиниб уларнинг ижодий мерослари бўлмиш достонлари, наси ҳат термалари, тарихий тулғовларини ёзиб олиш, уларни нашр қилиш каби ишлар жадаллашди. Шунингдек, достонларнинг мусиқий матнларини нотага олиш ҳам йўлга қўйилди. (А.Хай рат динов «Қобуз намалари», Нукус, 1986, «Жиров намалари» но тага олувчи М. Жиемуратов, Нукус, 1991). Бу борадаги ижобий ишлардан бири Бухоро ва Навоий туманларида яшовчи қорақалпоқ жировлари билан ижодий алоқаларнинг қайта тикланиши диққатга сазавордир. Оғзаки анъанадаги қорақалпоқ халқ мусиқасини ёш авлодга ўргатиш, устоз-шогирд анъанасини қайта тиклаш мақсадида 1992 йили Жапақ бахши Шамуратов номидаги Нукус давлат санъат билим юртида фолҳклор бўлими очилди. Ушбу бўлимда таҳсил кўрган ёш жиров ва бахшилар, созандалар бугунги кунда республикамизнинг мусиқий ҳаётида фаол қатнашмоқдалар. Уларнинг айримлари Франция, Германия, Ҳиндистон сингари қатор чет давлатларда ўз санъатини намойиш қилиб келдилар. Ёш жировлар - Бахтиёр Есемуратов, Бақберген Серимбетов, бахши қиз Зиёда Шариповалар шулар жумласидандир. Бугунги кунда қорақалпоқ мусиқаси барча йўналишларда самарали одимламоқда. Мустақиллик йилларида алоҳида ижрочилик салоҳиятига эга бўлган миллий эстрада мусиқаси ва қўшиқчилигига тўхталиб ўтиш жоиздир. Ўтган асрнинг 70-йилларига келиб қўшиқчилигимизнинг ва мусиқа маданиятимизнинг янги йўналиши, яҳни эстрада жанри таркиб топди. Бу эса санъатимизда янгилик деб қабул қилинди. Таниқли композиторлар М. Бурҳонов, И. Акбаров, М. Левиев, А. Берлин, Х. Изомов, Э. Солиҳов, Ғ.

Қодиров, А. Муҳамедовлар оммавий эстрада йўналишида ҳам муваффақиятли ижод қилдилар. Ўзбек эстрадасининг дастлабки қалдирғочлари етишиб чиқди. Б.Зокиров, Л.Зокирова, К.Жалилова, Б.Мавлонов, Н.Зо ки ров, Р.Шарипова, Ю.Тўраев, С.Раҳимов, А.Иошпе сингари эст рада хонандалари шулар жумласидандир. Юқорида тилга олинган композитор ва хонандалар ўзбек эстрадасининг мактабини яратдилар. Эстрада қўшиқлари телерадио дастурлари, кино ва саҳнавий асарлар, концертлар орқали оммалашди ва ўзининг мухлисларига эга бўлди. Ҳатто халқаро саҳналарда ҳам ўрнини топиб олди. Машҳур эстрада қўшиқчиси, ўзбек эстрадасининг сўнмас юлдузи Ботир Зокировнинг жаҳон саҳналаридаги муваффақияти ўзбек эстрада санъатини жаҳонга танитди. Унинг ўз она тили билан бир қаторда турли тилларда айтган қўшиқлари эстрадамиз жаҳон саҳнасига чиқиб олишида кўприк бўлиб хизмат қилди. Истиқлол йилларида эстрада ижрочилик санъатимиз янги босқичга кўтарилди. Шу йилларда «Ўзбекнаво» гастрол-концерт бирлашмасининг ташкил этилиши, «Ўзбекистон - Ватаним маним» қўшиқлар байрамининг ўтказилиши, «Ўзбекистонда эстрада санъатини янада ривожлантириш тўғрисида»ги Президент фармонлари бу борада юксалиш йўлини белгилаб берди. «Офарин», «Она замин юлдузлари», «Ниҳол» совринлари таҳсис этилди. Янги-янги ижрочилар кашф этилди. Эстрада кол лективлари, гуруҳлари, алоҳида ижрочи ёшлар халқаро фестивалларда, танлов ва концертларда муваффақиятга эриша бошла дилар. Ўзбек эстрадасининг Фарруҳ Зокиров ва «Ялла» вокал - чолғу ансамбли, Мансур Тошматов, Ғуломжон Ёқубов, Насиба Абдуллаева сингари устоз ижрочилари кетидан янги авлод эстрада вакиллари баракали ижод қилмоқдалар. Юлдуз Усмонова, Козим Қаюмов, Кумуш Раззоқова, Нуриддин Ҳайдаров, Равшан Номозов,

Азим Муллахонов, Ғиёс Бойтоев, Мавлуда Асалхўжаева, Юлдуз Абдуллаева, Мардон Мавлонов, София Сафтарова, Салоҳиддин Азизбоев, Моҳира Асадова, Озода Нурсаидова Гулбаҳор Сулаймонова сингари хонандалар шулар жумласидандир. Ҳозирги замонавий ўзбек эстрада санъатининг ёрқин юлдузи бўлмиш Юлдуз Усмонованинг ижоди таҳсинга сазовордир. Унинг ижросидаги ўнлаб қўшиқлар халқимизнинг, айниқса, ёш ларнинг севимли қўшиқларига айланиб кетди. Айниқса, «Халқим», «Халқ бўл, элим», «Ҳеч кимга бермаймиз сени, Ўзбекис тон!», «Дунё» сингари қўшиқлари мустақиллик йилларининг энг яхши қўшиқлари деб тан олинди. Унинг хорижий давлатлардаги гастрол- концерт чиқишлари натижасида чет элларда ҳам мухлисларининг ортиб бораётганлиги фикримиз далилидир. Ҳозирда фаолият кўрсатаётган ёш эстрада гуруҳлари ва хонандаларининг ижодлари ҳам баракали бўлмоқда. Рашид Холиқов, Нилуфар Раҳматова, Илҳом Фармонов, Севара Назархон, Шаҳло Рустамова, Достон Убайдуллаев, Анвар Санаев, Абдулазиз Карим, Тоҳир Содиқов, Дилфуза Раҳимова, Анвар Ғаниев, Абдулла Қурбонов, Нодир Лутфуллаев сингари ўнлаб ёш умидли эстрада хонандалари ижоди бунга мисол бўла олади. Мустақиллик йилларида болалар мусиқий эстрада жанри ҳам янгича кўзгу билан намоён бўлди. Бу соҳада Надим Норхўжаев, Аваз Мансуров, Дилором Омонуллаева, Алишер Расулов сингари композиторлар фаол ижодий меҳнат қилмоқдалар. «Туркистон фарзандимиз», «Соғлом авлод», «Ҳумо қушим», «Рамазон», «Оқ теракми, кўк терак», «Истиқлолим», «Ўзим айланай» сингари қўшиқлар мисол бўла олади. Бугунги кунда Сарвар Қозиев ва «Қарс» гуруҳи, «Тошкент», «Манзур», Муҳаммаджон Рўзимуҳаммедов ва «Шофайз», Дониёр Мамедов ва «Байрам», Абдулла Шомағрупов ва «Нола», Рашид Холиқов ва «Шахзод», Севара Назархон ва «Сидериз», Абдулазиз Карим ва «Аср», Тоҳир Содиқов ва

«Болалар», «Хўжа», «Тож», «Сетора» сингари гуруҳлар ҳозирги давр ёшлар эстрада мусиқасининг асосий бўғинини ташкил этади. Албатта, бугунги кундаги эстрадамиз ютуқлари билан бир қаторда камчиликларини айтиб ўтиш жоиздир. Чунки бу ҳақда жуда кўп фикрлар билдирилмоқда. Телевидениеда дебатлар уюштирилмоқда, матбуотда чиқишлар қилинмоқда. Аввало, «Миллий эстрада» атамасининг мазмуни ва моҳиятини яхши тушунмоқ даркор. Нима учун «Миллий эстрада» атамаси қўлланилмоқда? Баҳзи бир ёш эстрада қўшиқчилари - «Эстраданинг миллати бўлмайди, жаҳон эстрадасига омухта бўлиши керак», деган фикрни билдиришмоқда. Бу албатта, бир томондан жаҳон эстрадасига чиқиш йўлида маълум нуқтаи назар бўлиши мумкин, лекин жаҳон эстрада саҳнасига ўзбек миллий эстрадаси номи билан, халқимизнинг жуда бой мусиқий меросига суяган ҳолда қўшиқлар яратиб ижро этган ҳолда чиқилса, мақсадга мувофиқ бўлса керак. Бу борада ўттиз йилдан ошиқ даврдан буён баракали ижод қилиб келаётган Фарруҳ Зокиров раҳбарлигидаги хизмат кўрсатган «Ялла» ансамблини мисол қилиш мумкин. Бу ансамбл ўзининг халқона ижроси билан бугунги кунда ҳам эстафетани қўлларида маҳкам ушлаб турибди, бугунги куннинг талабига жавоб бермоқда. Ҳозирда турк, эрон, араб, француз, инглиз, немис эстрада мусиқасидан фойдаланиб, ўзбекча сўз қўйиб айтилаётган қўшиқлар кўпайиб бормоқда. Бу албатта, ачинарли ҳолдир. Яна бир томони, дискет мусиқасидаги оҳанглар усулига ўлчаб, саёз сўзлардан ташкил топган, муаллифи номаълум шеҳрлардан ҳам фойдаланилмоқда. Бу албатта, қўшиқ савиясига салбий таҳсир кўрсатмоқда. Натижада юзлаб эсда қолмайдиган бир марталик ёки мавсумий қўшиқлар кўпайиб бормоқда. Яна шуни айтиб ўтиш лозимки, миллий эстрада руҳидаги қўшиқлар ижросига қўл уришда анъанавий қўшиқларни ва халқимизнинг севимли қўшиқларини, халқ бастакорлигининг, машҳур қўшиқларини эстрада йўлига солиб, бузилган ҳолда ижро этишлар ҳам учрамоқда. Агар

халқона ижро услубларига таяниб, ҳар бир ижрони яхши ўзлаштириб, ана шу ижродан лейтмотив сингари фойдаланилса, мақсадга мувофиқ бўлур эди. Ушбу фикрларни амалга оширишни эстрада хонандаларининг ўзларига ҳавола этамиз. Бугунги кунда Миллий эстрада мусиқасини равнақ топиши учун барча имкониятлар мавжуд бўлиб, уни ривожлантириш давлат сиёсати даражасига кўтарилганлиги боис, ҳар бир ижодкордан самарали ижод қилишни, халқимизга манзур бўладиган қўшиқлар ва куйлар яратишликни талаб этади. Санъатсевар халқимиз ўзининг ҳақиқий ижодкори, фидойи санъаткорларини ҳамиша ардоқлаб келган. Зеро, ҳозирги замон ўзбек эстрада санъати фидойи, иқтидорли ёш санъаткорларга бой ва халқимиз ишончини оқлашдек салоҳиятга эга. Умуман олганда, миллий истиқлол туфайли мусиқа маданиятимизнинг барча жабҳалари шаҳдам қадамлар билан юксалиш сари интилмоқда.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.А.Каримов. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т., «Ўзбекистон», 1997. 2. И.А.Каримов. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Т., «Ўзбекистон», 1995. 3. И.А.Каримов. Асарлар. 6- жилд. Т., «Ўзбекистон», 1998. 4. И.А.Каримов. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. Т., «Ўзбекистон», 1992. 5. Т.Маҳмудов. Мустақиллик ва маънавият. Т., «Шарқ», 2001. 6. Муаллифлар гуруҳи. «Ўзбекистон санъати». Т., «Шарқ» нашриёт матбаа акциядорлик компанияси бош таҳририяти. 2001.

O'xshashlar

Танбурда гаммалар ижро этишда миллий мусиқа асарларидан фойдаланиш

Мусиқа тизими

Профессионал режиссура санъатининг вужудга келиши

Хор санъатининг шаклланиш ва ривожланиш тарихи ва аҳамияти

Мусиқа психологияси тарихидан