Мебел буюмларининг экспертиза ва атирбуцияси - San'at - Referatlar

Мебел буюмларининг экспертиза ва атирбуцияси

Yuklangan vaqt:

29.11.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

93.0244140625 KB

Ko'chirib olish

Мебел буюмларининг экспертиза ва атирбуцияси Мебель лотинча mobilis – қўзғаладиган уй, турли бинолар жиҳозининг асосий тури ҳисобланади. Мебель жуда қадим даврларда инсон ўтроқлаша бошлаган пайтлардаёқ пайдо бўлган. Янги ижтимоий тузумлар, маданият, фан ва техника тараққиёти янгидан-янги мебел намуналарини вужудга келтирди. Қадимги Миср фиръавнларига мансуб айрим мебель намуналари бугунги кунгача сақланиб қолган. Тахт, ўтиргичлар, сандиқлар, ёғочдан ўйиб ва бўрттириб нақш ва тасвир ишлаб, жез, кумуш, олтин, фил суяги, смальта билан қоплаб безатилган. Қадимги Грецияда ҳам мебеллар ёғочдан ишланган столлар доира, тўртбурчакли, уч оёқли кўринишларда бўлган. Қадимги Римда эса мебель тайёрлашда ёғоч билан бир қаторда мармар, жездан ҳам фойдаланилган. Думалоқ, тўрт бурчакли столларнинг оёғи йиртқич ҳайвонларнинг оёқларига ўхшатиб ишланган. Византия мебелларида эса олтин, фил суяги, қимматбаҳо тошлар билан безатилган. Хитой, Япония, Эрон каби Осиё мамлакатларида ҳам мебелларни жозибадор безатишга катта аҳамият берилган. Лекин, кўпчилик Осиё мамлакатларида, жумладан Ўрта Осиёда уйларни жиҳозлашда гилам, шол, кигиз кабиларга катта эътибор бўлганидан мебель унчалик расм бўлган. Яқин ва Ўрта Шарқ мамлакатларида VII-VIII асрлардан бошлаб ёғоч ва жез мебеллар мадраса, масжид, саройларда кенг фойдаланилган. Устига китоб қўйиладиган лавҳ, саккиз қиррали столлар, курсилар қадама, ўйма ва бўяма нақшлар

билан безатилган. Ўрта Осиё саройларида тахт, курси, каравотлар олтин, кумуш, қимматбаҳо тошлар билан безатилган. Халқ орасида лавҳ, кийим ва озиқ-овқат сақланадиган сандиқлар, каравот, безак буюмлари сақланадиган сандиқлар, хонтахта, сандал (танча) курсиси, косиблар тутадиган иш курсилари, бешик ва бошқа турлари кенг тарқалган. Бу мебеллар ёнғоқ, арча, тут, терак ва бошқа дарахтларнинг ёғочидан тайёрланган. Европада мебель тараққиёти бадиий услубларнинг кучли таъсири остида бўлди. X-XII асрларда роман услуби содда, лекин вазмин, дағал мебелни вужудга келтирди. Готика услубида (XII- XV) асрлар мебелларни нафислаштирди, безакда ёғоч ўймакорлигидан фойдаланилди. Уйғониш даврига келиб мебелларнинг шакллари анча соддалашди. Безакда ёғоч инкрустациясидан кенг фойдаланилди, янги мебель турлари, масалан ёзув шкафлари, юмшоқ креслолар пайдо бўлди. Барокко XVII-XVIII асрларда мебель шаклларини мураккаблаштирди. Мебель шаклларини мураккаблаштирди. Мебелда одатдаги серҳашам безакдан ташқари мозаика ҳам ишлатилади. XVIII асрнинг иккинчи чорагидан равнақ топган рококо услуби ўзидан олдинги классицизм оқимининг монументал мебель шаклларини енгиллаштирди. Усти ёпиб қўйиладиган ёзув столлари, мебель гарнитуралари пайдо бўлди. Ампир услуби XIX асрда мебелларнинг оёқлари сфинкс, гриффон, шер оёғи колонналарига ўхшатиб ишланди, безакнинг симметрик бўлишига аҳамият берилди. XIX асрнинг иккинчи ярмидан мебеллар кам безакли қилиб, фабрикаларда сериялаб ишлаб чиқарила бошланди. Ёғочни

эгиб ишланадиган арзонбаҳо, ҳаммабоп Вена мебеллари оммалашди. XX аср бошларида рационализм услуби янги материаллардан (металл конструкциялардан) фойдаланиш, мебелларни йиғма ва қисмлари ажратиладиган қилиб тайёрлаш усулларини майдонга келтирди. Идора, ўқув юртлари, банк, хонадонлар учун махсус мебел турлари пайдо бўлди. Барча мебель ёдгорликлари асоси бир неча ўн ва юз йиллардан бери ишлатиб келинаётган материал – ёғоч саналади. Бу билан савол туғилади, қандай қилиб вақт ўтиб унинг ҳусусиятлари ўзгаради, ва бу ўзгаришларнинг санасини аниқлаш мумкинми? Саналашда ишлатилган усуллар айни кунга келиб яроқсиз саналади. Бунда, радиоуглерог усулидан ±100 ёшдан катта санани аниқлашда фойдаланилади. Дендрохронология усулида эса, ёғоч туркумининг айнан қайси дарахт турига мансублиги аниқлаб берилди. Барча намуналар жамланмаси ўзида йиллар занжирини жамлаган бўлса, ёшни аниқлашда хатолик бўлиши мумкин. Лекин, музейнинг кўпгина экспонатларида бундай жамланма йўқ, ижод намуналаридан нусха олиш учун эса, ҳар доим ҳам имконият бўлмайди. Бундай ҳолларда музей экспонатлари санасини аниқлаш қийин. Шунинг учун кичик нусхалар ёки кичик майда бўлаклардан ёшини аниқлаш усули юқорида қайд этилган услубларда асосий мақсад қилиб олинади 1 . Мебелларни атрибуциялаш учун уларни қайси худуддда яратилганини билиш жуда мухим. Ёғочдан тайёрланган маҳсулотларни экспертиза қилишда қуйидаги ҳолатлар хулоса қилинади: ҳар бир тур (мебелнинг ёғоч тури) аниқланади, кейин 1 И.Пищик. Древесиноведения на службе экспертизы // Мир музея. – Москва, 2009. - №9 (265)-С.59

унинг кўриниши яратилади (масалан: майдабаргли липа – тилиа cордата), сўнгра атласдан шу тур ареали ёйилган суратини чизиб олинади. Барча ареаллар калкаси устма-уст қўйилади ва жойи аниқланади, бирга ўсган ареаллар тури билиб олинади. Агар ареаллар турларини кўринишини аниқланмаса бу худуд жуда ҳам катта бўлиши мумкин. Махсулотнинг ишлаб чиқарилган худуди қуйидагича аниқланади, масалан, Шимолий Европа, Кавказ ва ҳ.к. Маҳсулотнинг каркаси тахлил учун олиниб, ташқи кўриниши (облицовка) учун ишлатилган ҳом ашёлар четдан олиб кирилиши эҳтимоли борлиги экспертиза жараёнини қийинлаштиради. Ёғоч турини аниқлашда, асосий белгилар аниқ бўлмаса, қўшимча белгилар, хиди ва ранг ҳусусиятларидан олинади. Эксперт албатта тасаввур қилиши мумкин, сариқ ва қора арча қандай ҳарактерли хидга эга эканлигини, лекин хид орқали бошқа турларни ҳам идентификациялаш мумкин. Қарағай деталлари эса катта ўлчамда бўлмай, узоқ вақт эксплуатация қилинган бўлса ҳид учиб кетиши мумкин. Ёғочнинг барча ҳусусиятлари, шу жумладан, унинг ранги, узоқ йиллар давомида фойдаланиши синусоидал қонунияти бўйича ўзгаради. Замонавий тахта хидга эга бўлмайди, 150 – 200 йиллик фойдаланишдан сўнг нордон хид, сўнгра – ваниллин хиди келади. Унга қараб арча ва унинг қачон кесилганлиги тахминан аниқланади. Ушбу ҳусусиятларнинг циклли ўзгариши, қуёш активлигининг юз йиллик цикллари билан тушунтирилади, бу

қонуният дендрохронология асосчиси америкалик астроном А.Дуглас томонидан кашф қилинган. Бу қонуниятга кўра игнабарглилар – 200 йил, барглилар учун – 260 йиллик циклни ташкил этади. Синусоида чизиқларининг кўтарилишида ёғочнинг ёши ўсади ва ранги қораяди, пасайганда эса камаяди ва очаради. Ёғоч рангининг ёшига қараб ўзгариши экспертизада ҳам ўтказилиши мумкин, бунинг учун катта маҳорат талаб этилади.

O'xshashlar

Заргарлик буюмларининг сифатини текшириш

Технологик экспертиза олиб бориш турлари ва услублари

Бадиий металлни экспертиза қилиш - музей тўпламларидаги, антиквар савдодаги мис ва унинг қотишмаларидан ясалган буюмлар

XVIII аср рус ва чет эл рассомлари асарларининг мисолида илмий-амалий экспертиза масалаларини ечиш

Музей предметлари атрибуцияси ва экспертизаси