Композитор Мухтор Ашрафийнинг (1912-1975) ҳаёти ва ижоди - San'at - Referatlar

Композитор Мухтор Ашрафийнинг (1912-1975) ҳаёти ва ижоди

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

42 KB

Ko'chirib olish

Композитор Мухтор Ашрафийнинг (1912-1975) ҳаёти ва ижоди. Режа: 1. Композиторнинг болалик ва талабалик йиллари. 2. М. Ашрафийнинг вокал ижоди. 3. М. Ашрафийнинг фортепиано ижоди. 4. Композитор М. Ашрафийнинг опера ва балет ижоди. 5. Композитор М. Ашрафийнинг симфония ижоди 6. М. Ашрафийнинг мусиқали драма ижоди.

Ўзбекистон халқ артисти, Носир ва Неру халқаро мукофотлари, рес публика Давлат мукофоти совриндори, композитор, дирижёр, муаллим, йирик жа моат арбоби Мухтор Ашрафий кўп қирра ли ижодий фаолияти билан XX аср Ўзбеки стон мусиқа маданиятига улкан ҳисса қўшган. Унинг опера, мусиқ али драма, балет, симфоник, вокал симфоник камер чолғу, қўшиқ ва романс жанрларида яратган асарлари, замонавий ўзбек мусиқаси тарихида чуқур из қолдирди. М. Ашрафий 1912 йили 11 июнда Бухоро шаҳрида санъат кор оиласида туғилди. Болалигидан мусиқага қизиқди ва 12 ёшида Абдурауф Фитрат томонидан ташкил этилган Шарқ мусиқа мактабига ўқишга киради, мақом устозларидан сабоқ ола ди. 1928 йил Самарқанд шаҳрида очилган Ўзбекистон Мусиқа ва хореография институтига биринчилар қаторида ўқишга ки ради. Талабалик даврида М. Ашрафий Бухоро халқ қўшиқла рини, Т. Содиқов Фарғона водийси қўшиқларини ва Ш. Рамазонов Хоразм халқ қўшиқларини нотага олишади. Институт раҳ бари Н. Миронов таҳрири остида 1931 йилда «Песн ы Ферган ы , Бухар ы и Хив ы » номи билан нашрдан чиқади. Шу уч оғаини ўқиш даврида Н. Миронов раҳбарлигида «Садраш» номли (Содиқов , Рамазонов ва Ашрафий фамилияларининг биринчи бўғинларидан тузилган) симфоник оркестр учун марш яратди лар. Институтни тугатгач, М. Ашрафий 1931 - 34 йилларда «Ўзбе кистон давлат мусиқали театр»ида бадиий раҳбар ва бош дирижёр вазифасида ишлади. Касб малакаси етарли бўлмаганини сезган М.Ашрафий 1934 - 37 йилларда Москва давлат консер ваторияси қошида ташкил этилган Ўзбек опера студиясида атоқ ли композитор, профессор С. Н. Василенкодан сабоқ олади. 1937 йилда Москвада Ўзбекистон адабиёти ва санъати ўн кунлигида М. Ашрафий дирижёр ва мусиқа раҳбари сифатида фаол қатнашди ва ўша йили «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист» фахрий унвони билан тақдирланди. М. Ашрафий турли раҳбарлик лавозимларида фаол ташкилот чилигини намоён қилди. 1938 йилдан республика давлат опера ва балет театрига бадиий раҳбар ва бош дирижёр,1943 - 47 йилларда эса директор лавозимини ҳам

эгаллайди. 1947 - 61 йилларда Тошкент давлат консерваторияси ректори ва опера - симфоник дирижёрлиги кафедрасининг мудири, 1964 - 66 йил ларда янги ташкил топган Самарқанд опера ва балет театри директори, бадиий раҳбари ва бош дирижёри, 1966 - 71 йиллар да Алишер Навоий номидаги Академик катта опера ва балет театри бадиий раҳбари ва бош дирижёри, 1971 йилдан умри нинг охиригача Тошкент давлат консерваторияси ректори ва зифасини бажарди. Дирижёрлиқ фаолияти оркали М. Ашрафий узоқ йиллар даво мида ўзбек Оврупо ва рус классик композиторларининг опера, балет ҳамда симфоник асарларини тарғиб қилди. Ўзбекистон мусиқ а санъатини республикаларда ўтказиладиган декада ва фестивалларида, қўшиқ байрамларида, турли танлов концертлари да қатнашди. М. Ашрафийнинг ижодий мероси серқирралидир. У мусиқа нинг ҳар хил жанр ва шаклларида ижод қилиб, кўп асарлар ярат ди. Композитор, айниқса, мусиқий саҳна асарларига кўпироқ эъти борини каратди. 1939 йилда драматург К. Яшин либреттоси асо сида «Бўрон» номли биринчи ўзбек операсини С. Н. Василенко билан ҳамкорликда яратди. Бу муаллифлар томонидан 1941 йил нинг бошларида «Улуғ канал» номли иккинчи опера ёзилди. 1958 йилда Навоийнинг «Сабъаи сайёр» достони асосида К. Яшин ва М. Муҳаммедовларнинг либреттосига «Дилором» операсини М. Ашрафий мустақил равишда басталади. 1962 йили Фурқат сиймосига бағишлаб И. Султон либреттоси асосида «Шоир қалб и» номли операсини яратди. М. Ашрафий қуйидаги балетларнинг мусиқа муаллифи: «Сев ги тумори» (Г. Миллер либреттоси, 1969 й.), «Темур Малик» (М. Ашрафий либреттоси, 1970 й.), «Матонат» (А. М. Камел либ реттоси, 1971 й.). Бу балетнинг премъераси 1972 йил Миср давла тининг пойтахти Коҳира шаҳридаги опера ва балет театрида ўтган ва Ж. Носир мукофотига 1973 йили сазовор бўлган; «Му ҳаббат ва қилич» (М. Ашрафий ва Г. Геловани либреттоси, 1973й.) Душанбе ва Тошкент шаҳарларида 1973 - 74 йилларда премъера си ўтган. Композитор М. Ашрафий республикамизда симфоник мусиқа санъатининг ривожланиши учун ҳам самарали ҳисса кўшди. Сим фоник оркестр учун 1932 йил

«Қурилиш» маршини Оврупо клас сик симфония услубида, 1942 йил «Қаҳрамонлик» симфониясини яратди. Худди шу услубда 1952 йилда тожикча рақс сюитаси ҳам басталанган. М. Ашрафий кўйидаги симфоник асарларнинг муаллифи: 1950 йилларда учта симфоник сюита, 1963 йил шоир. С. Айний хотирасига бағишланган симфоник поэма - рапсодияси, 1964 йил «Байрам шодиёна» си уветюраси, йи рик жанрдаги вокал - симфоник асарларидан 1951 йилда «Бахт қўшиғи» кантатаси, «Даҳшатли ишлар» вокал - симфоник поэмаси ва 1974 йилда Фирдавсийнинг «Шоҳнома» си асосида «Рустам ҳақида достон» эпик - ораторияси (Л. Шерали сўзи) дунёга келди. 1968 йилда «Субҳидамда» номли симфоник - хореография манза расини ёзган эди. М. Ашрафий қуйидаги кинофильмларнинг мусиқа муаллифи: «Момоқалдироқда туғилганлар» (1965), «Кониюта ғорининг сири» (1965), «Дилором» фильм - опера (1968), «Кадим калъа афсонаси» (1970), «Семурғ» (1972), «Ганг дарёсида тонг» (1972). Йиллар давомида М. Ашрафий йирик мусиқа асарлар билан турли якка чолғуларга, ансамблларга ҳар хил жанрларда куй, қўшиқ ва романслар ёзди. XX аср Ўзбекистон мусиқа маданиятининг ривожланишида ги улкан хизматлари учун М. Ашрафий «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист» (1937 й.), «Ўзбекистон халқ артисти» (1934 йил) фахрий унвонлари, 1937 йил «Шуҳрат» ордени, икки маро таба Давлат мукофоти (1943 ва 1952 й.), Ҳамза номидаги рес публика давлат мукофоти (1970 йил), Ж. Неру номидаги Ҳиндист он давлат мукофоти, (1972 йил) ва 1973 йил Жамол Абдул Но сир номидаги Миср давлат мукофоти совриндори.

Адабиётлар: 1. Музыкально- энциклопедический словарь. Москва. 1990 г. 2. Ф.Кароматов. Вопросы музыкознания (материалы симпозиума) 1980 г. 3. А.Жабборов.Т.Соломонова.Композиторы и музыковеды Узбекистана.Ташкент. 1975. 4. А.Жабборов. Ўзбек бастакор ва мусиқашунослари. Тошкент.2004.

O'xshashlar

Мухтор Ашрафий (1912–1975)

Композитор Манас Левиевнинг (1912-1991) ҳаёти ва ижоди

Композитор И. Акбаров ҳаёти ва ижоди (1921)

Композитор Хайри Изомов(1922) ҳаёти ва ижоди

Композитор М. Насимов ҳаёти ва ижоди (1914-1998)