Композитор Хайри Изомов(1922) ҳаёти ва ижоди - San'at - Referatlar

Композитор Хайри Изомов(1922) ҳаёти ва ижоди

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

41 KB

Ko'chirib olish

Композитор Хайри Изомов (1922) ҳаёти ва ижоди. Режа: 1. Композиторнинг ёшлик ва талабалик йиллари. 2. Композитор Хайри Изомовнинг вокал вокал- симфоник ижоди. 3. Композитор Хайри Изомовнинг мусиқали драма ижоди.

Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби, композитор ва дирижёр Хайри Изомов 30 - йилларда мусиқа дунёсига ки риб келди. У ўзбек профес- сионал компози торларнинг иккинчи авлодига мансуб. Ўзининг кўп қиррали ижодий ва дирижёрлиқ фаолияти билан республикамиз мусиқа санъати ривожлани шига муносиб ҳисса қўшиб келмоқда. Изомов Хайри Ғуломжон ўғли Бухоро шаҳрида, зиёли оила сида 1922 йилнинг 30 декабрида туғилди. 1928 йилдан умумтаъ лим мактабида ўқиди. Болалигидан мусиқага қизиқди ва 1931 йили Бухоро мусиқа техникумида скрипка бўйича ўқиди ва 1935 йили битирди. 1935 - 1936 йилларда Бухоро мусиқали драма теат рида созанда бўлиб ишлади. Маълумки, 1936 йили Т. Жалилов бошчилигида Ўзбек дав лат филармонияси қошида ўзбек халқ чолғулари ансамбли ташкил топди. Мазкур ансамблга бошқа созандалар қатори 14 ёшли Хайри Изомов ҳам ишга таклиф қилинди. У 1937 йили Москва да ўтказилган Ўзбекистон адабиёти ва санъати декадасида энг ёш созанда сифатида қатнашди. Декададан қайтиб келгач, Т. Жалиловнинг ансамбли қошида Ўзбекистон халқ артисти, композитор ва дирижёр Н. Н. Миронов ёш созандалардан нотали оркестр тузди. Х. Изомов нота ёзувини мусиқа техникумида ўргангани учун устозга ёрдамчи ва дирижёр бўлди. Бу жамоа Россия ва Белорусия шаҳарлари бўйлаб ўзбек мусиқасини тарғибот қилди. Мазкур жамоа асосида 1938 йили филармония қошида Ўзбек халқ чолғулари оркестри ташкил топди. 1938 йили Х. Изомов Тошкент консерваториясининг тайёр лов курсига ўқишга кириб, Б. Б. Надеждин синфида сабоқ ола бошлади. Х. Изомов 2 - жаҳон уруши даврида Олмаота шаҳри ҳарбий авиация мактабида учувчилика ўқиди. Ушбу мактабда курсантлардан ташкил топган бадиий ҳаваскорлик ансамблига раҳбарлик қилди. Сўнгра у учувчи бўлиб фронтда, урушдан кейин шу армиянинг захирадаги авиаполкида хизмат қил ди. 1946 йилнинг сентябридан бошлаб узилиб қолган ўқишни консерваториянинг асосий курсида Б. Надеждин синфида давом эттирди. Ўқиб юрган йиллари мусиқанинг турли жанр ва шакл ларида асарлар яратди. Улар орасида «Пари» (Навоий ғазали)

романси, «Ватан олқиши» (П. Мўмин сўзи), «Гул» (Т. Эрназа ров сўзи), «Ўзбекистоним менинг» (Уйғун сўзи) қўшиқлари ва фортепиано учун «Токката» куйи машҳур бўлиб кетди. Унинг нотаси 1949 йилда чоп этилгандан буён республикамизнинг ҳам ма мусиқа мактабларида ёш пианиочилар ҳамон ижро этиб келмоқ далар. Талаба - композитор Х. Изомов ўқиш билан бирга 1949 - 50 йилларда Ўзбекистон радио комитети мусиқий таҳри риятининг масъул котиби, 1950 - 1955 йилларда эса радиокоми тетнинг бадиий эшиттиришлар бошқармасининг бош муҳарри ри вазифаларида ишлади. Тошкент давлат консерваториясини Х. Изомов 1952 йилда битириб, радиодаги ишини давом эттириш билан бирга муста қил равишда турли жанрларда ижод қила бошлади. Масалан, 1953 - 64 йилларда бирин - кетин қуйидаги қўшиқ ва бошқа мусиқ ий асарлар яратди: «Қаҳрамон қизлар», «Шонли элим», «Ёшлик байрами», «Тинчлик ҳақида ёшлар қўшиғи», «Дуто рим» (М. Қориев сўзлари), «Менинг севимли ўлкам», «Тош кент осмони» (Д. Полинин сўзлари), «Сайр этдим» ( П. Мўмин сўзлари), «Қиз қўшиғи» (Ғ. Ғани сўзи), «Салом, юлдузлар» (Т. Тўла сўзи), «Севмай бўлмайди», «Зиёфатда айтиладиган қўшиқ» (Ҳ. Шарипов сўзи) ўз даврида жуда машҳур бўлган қўшиқлар билан бирга симфоник оркестрга ўзбекча сюита, скрипка ва фортепиано учун пъеса, фортепиано учун Этюд, 7 та вариация, «Ноктюрн», «Мусиқали қутича», 4 та пъеса; клар нет ва фортепиано учун пъеса, хонанда ва симфоник оркестр учун «Ўзбекистон пахтаси» (В. Мухторов сўзи) қўшиқ, хонанда ва хор жамоаси учун «Севикли ёр» қўшиқ, Тошкент давлат ёш томошабинлар театрида саҳна юзини кўрган қуйидаги спек таклларга мусиқа басталади: «Абдулла Набиев» (А. Раҳмат пъесаси), «Ўжар» (М. Ғани ва У. Исмоилов пъесалари), «Ким айбдор» (И. Аҳмедов пъесаси), «Ойгул ва Бахтиёр» (Ҳ. Олим жон асари асосида У. Раҳмонов пъесаси), «Иқбол» (Ё. Мирзо пъесаси), «Вафодорлик» (О. Ёқубов пъесаси); қўғирчоқ театри учун «Тўти қиз» (М. Муҳамедов пъесаси), «Ўрмондаги воқеа» (С. Абдукаҳдор пъесаси), Ҳамза номидаги драма театри учун «Айтсам тилим куяди, айтмасам дилим» (О. Ёқубов пъесаси) ва бошқалар. Х. Изомов 1964 -

1966 йилларда Афғонистон ҳукумати такли фига биноан Қобул радиосида маслаҳатчи бўлиб ишлади. 1966 йили Тошкентга қайтгач, радио қошидаги «Ўзбек халқ чолғула ри» оркестрида дирижёр вазифасида ишини давом эттирди ва 1992 йили нафақага чиқди. Х. Изомов дирижёрлик ва жамоатчилик ишлари билан банд бўлишига қарамай мусиқанинг турли жанрларида янги янги, жо зибали асарлар яратди. Композитор 60 - йилларнинг 2 - ярми, 70 - 80 йилларда замонавий ўзбек эстрада санъатининг ривожлани шига катта аҳамият берди. У яратган эстрада қўшиқларидан «О, Дилбар», «Бу муҳаббат», «Саломалайкум» (Д. Полинин сўзла ри), «Ким ўзи?» (E. Раҳим сўзи), «Кимга айтай?» (А. Пўлат сўзи), «Кўзи хумор» (Ш. Шомаҳмудов сўзи), «Сен» (О. Ҳожиқосимов сўзи), «Ишва кўз» (С. Холмуҳамедов сўзи) машҳур бўлиб кетди. Яккахон ва Ўзбек халқ чолғулари оркестри учун ёзилган «Қуёшли Ўзбекистон» номли вокал - рақс сюитаси, «Зангори кема капи танлари» ва «Янги Тошкент» (Д. Полинин сўзлари) қўшиқ – бал ладаси ўзига хослиги билан ажралиб туради. Драматург С. Аб дукаҳҳор билан ҳамкорликда «Алижон ва Валижон» спектакли га мусиқа басталаган. Бастакорлар уюшмасининг оммавий жанрлар комиссиясига узоқ йиллар раислик қилди. 1954 йили «Ўзбекистон ҳукумати нинг фахрий ёрлиғи», 1967 йили «Ўзбекистонда хизмат кўрсат ган артист» ва 1974 йили «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъ ат арбоби» фахрий унвонлари ва 2000 йилда «Эл юрт ҳурмати» ордени билан тақдирланган.

Адабиётлар: 1. Музыкально- энциклопедический словарь. Москва. 1990 г. 2. Ф.Кароматов. Вопросы музыкознания (материалы симпозиума) 1980 г. 3. А.Жабборов.Т.Соломонова.Композиторы и музыковеды Узбекистана.Ташкент. 1975.

O'xshashlar

Композитор И. Акбаров ҳаёти ва ижоди (1921)

Композитор М. Насимов ҳаёти ва ижоди (1914-1998)

Композитор Мухтор Ашрафийнинг (1912-1975) ҳаёти ва ижоди

Композитор Абдурахим Муҳамедовнинг ҳаёти ва ижоди.(1923-1980)

Композитор Ш. Рамазонов ҳаёти ва ижоди (1910-2000)