Маккажўхори-ўсиши ва ривожланиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

44.5 KB

Ko'chirib olish

Маккажўхори-ўсиши ва ривожланиши Режа : 1.Ташқи мухит шароитига таъсири. 2. Ривожланиш даврлари.

1.Маккажўхори ташқи мухит шароитларига уларнинг ўзгарувчанлигига чидамли ва тез мослашадиган ўсимликдир. Маккажўхорининг ўсиб ривожланиши учун ташқи шароит, экологик хусусиятларига, турларнинг ўзоқ давом этишда, сувга бўлган талаби, тупроқ харорати ва хаво харорати, ёруглик, озиқа унсурлари билан таъминланганлигига, ўсимликнинг бошқа экинлар билан алоқаси ва бошқаларга боглиқ . Ташқи мухит шароитига талаби. Сувга талаби. Ўсиб ривожланиш даврида маккажўхори кўп сув талаб қилади. Яхши ривожланган маккажўхори оптимал сув билан таъминланганда бир кунда 4 л сув буглантирар экан. Тупроқда сув миқдори 9,5% паст бўлса ўсимлик ўсишдан тўхтайди, 6,7%-сулиб бошлайди.Тупроқдан маккажўхори сувни тез ўзлаштиради, агар ўсимлик атрофида сув бўлса. Маккажўхори 150 см ва ундан чуқур жойдан хам сувни ўзлаштира олади агар тупроқ яхши дренажланган бўлса.Маккажўхори илдизининг сувни ўзлаштириш тезлиги тупроқ аэрациясига ва унинг хаво билан таминланганлигига, маккажўхорининг тупроқка бўлган талабини белгилайди. Маккажўхори яхши сугориладиган, дренажланган ер ости суви чуқур жойлашган тупроқларда яхши ўсади. Сувни барглари оркали сарфлайди. Маккажўхори ўсимлигининг огизчалари баргнинг пастки ва устки томонларида жойлашган бўлиб сони 16-17 минг/ 1 см 2 , барг майдонида ёки 100 миллион ўртача 1 ўсимликда ташкил этади. Лекин улар бор ёги баргнинг устки қисмини 1% эгаллайди. Қургоқчилик шароитида ўзоқ давом этган, огизчалар маккажўхори баргининг анчаси ишдан чиқади ва сув билан етарли таминланганда улар тикланмайди(4,3) Транспиранция коэффициенти –230-250(370)-ва ортиқ. Ёругликка талаби, ёругликнинг маккажўхорига ўсиш ва ривожланишда, фотосинтез жараёнида, хосил аъзоларининг шаклланишида ва хосилдорликнинг ошишига таъсири катта. Ёруглик хлорофилл яратишида чунки баргда хлорофилл бўлмаса фотосинтез жараёни кечмайди.Маккажўхори ёруглик

$энергиясининг кўп миқдорини ўзлаштиради, натижада баргнинг ривожланишига ёрдам беради. Барг-ўсимликнинг энг зарур қисми, барг ёрдамида куёш энергиясини тўтади, СО 2 газини ютади, углерод билан озиқланади ва транспирация жараёни кечади.. Об-хаво шароити қул келганда, сув ва озиқ модда етарли бўлганда барг майдони 40-50 минг м2 \га ташкил қилади..(Ничипорович,1970). Агар барг қалин бўлса ўсимлик қалин экилса ёруглик тизими ёмонлашади, асосан ўрта ва пастки баргларда. Пастки баргларга ёруглик тушмаслиги натижасида уларда фотосинтез жараёни кечмайди. Ўртадаги баргларга хам куёш нури кам тушади, юкорги яруслардаги баргларга яхши куёш нури тушганлиги сабабли фотосинтез жараёни тезлашади. Маккажўхори-ёругсевар қисқа кун ўсимлиги бўлиб тропик мамлакатдан келтирилган. Шўрга чидамлилиги. Маккажўхори шўрга чидамсиз экин. Ўзбекистоннинг 60% хайдаладиган ери хар хил даражада шўрланган. Маккажўхори ўсимлиги тупроқ эритмасининг мухитини нейтралга якин бўлишини хохлайди, лекин қониқарли хосил беради кам шўрланган тупроқларда(рН 5,5-6) фақат шўр ювилганда ёки уруг »Антисоль» стимулятори билан дориланганда. Ўзбекистон олимларининг изланишлари натижасида яратилган, шўрланган ерларда қониқарли таъсир кўрсатади. Бунинг таъсири натижасида уруг айланасида тупроқда экилгандан кейин тузлардан химояланган жой хосил қилишдир(1) . Иссиқка талаби. Иссиқлик маккажўхорининг ўсиб ривожланиш даврида, униб чиқишдан тортиб жуда мухим ахамиятга эга. Маккажўхори уруги униб чиқиши учун, уруг кумилган чуқурликда тупроқ харорати 10- 12°С қулай хисобланади. Хаво харорати майсаларни қийгос униб чиқишида хам мухим ахамиятга эга. Бир суткада хаво харорати 9° С бўлганда майсалар униб чиқиши учун 27 кун талаб қилинган.16°С-11 кун ва 23°С-5 кун. Қанчалик ўртача суткалик хаво харорати юқори бўлган сари униб чиқиши,$

сўталаш ва гуллаш даврлари хам қисқаради. Тажрибада белгиланган маккажўхорининг ўсиш давриларида зарур оптимал хаво харорати униб чиқишдан сўталашгача 18-20°С, сўталашдан гуллашгача 20-22°С,пишиш даври -22-23°С. Униш учун 8°С;майсани чиқиши учун ва вегетатив аъзоларининг ва гулининг ривожланиши учун 12°С;пишиб етилиш учун- 10°С.зарур. Бу хароратдан паст бўлганда ўсиш ва ривожланиш даврларида мухим жараёнлар кечмайди. Суткалик ўртача харорат 15°С дан паст ва 25°С дан юқори бўлганда ўсиш жараёни қийинлашади, 36 С 0 дан ошганда фотосинтез жараёни тўхтайди. Харорат юқори бўлганда хосилдорлиги камаяди. Илдизнинг ўсиши учун тупроқнинг харорати хам аниқланган.. Озиқ моддаларга талаби . Маккажўхори донга экилганда 1 тонна хосил учун 24,6 кг азот, 9,9 кг фосфор ва 25,5 кг калий сарф бўлар экан. Азот етишмаса бошлангич даврда ўсиш ривожланиш кечикади, рўваги яратилиши кечикади. Максимал талаби азотга рўваклаш давридан 2 хафта бурун билинади ва 20 кундан кейин сўталаш ва дон хосил бўлиш. Агар азот етишмаса барглари саргаяди. Ўсимликни фосфорга бўлган талаби сут-мум пишиш даври хисобланади. Фосфор ўсимликда 0,30-0,35% хисобида қуруқ массага нисбатан бўлади. Фосфор асосан уругида ва муртагида . Фосфор етарли бўлганда уругни тез униб чиқишига, илдизни яхши ривожланишига, уругнинг пишишига хосилни ошишига, таъсир қилади. Фосфор кам бўлса 0,20% (қуруқ массага нисбатан) хамма жараёнларга салбий таъсир қилади ва барг қизил туска киради. Калий кўп миқдорда талаб қилинади, уругни униб чиқишидан сўталаш ва рўваклашгача 10-12 кун ичида талаб қилади. Калий хамма аъзоларида, кальций баргида ва поясида, оз миқдорда уругда учрайди. Магний уругда кўп, бошқа аъзоларида кам учрайди. Ривожланиш даври -маккажўхорида ўсиш ва ривожланишнинг қуйидаги даврлари мавжуд.:майсаланиш, най ўраш, рўвакланиш куриниши, гуллаш, донни пишиши. Даврлар оралиги навни хусусиятларига қараб об- хаво шароити ва ишлов берилишига қараб ўзгариб боради. Маккажўхори

биринчи даврда секин ўсади, лекин илдиз системаси ўсишта тезлашади ва ривожланади. Рўвак ва сўта хосил бўлиш даврида суткада 8-12 см ўсади. Гуллагандан кейин ўсиш тўхтайди. Асосий давр рўвак ва сўта хосил бўлиш давридир. Энг кўп масса сут пишиш даврида бўлади. Юқори хосил олиш учун маккажўхори ўсимлиги 40,70 минг м 2 барг майдони хосил қилиши зарур.(1,2)

Адабиётлар : 1.Маккажўхори физиологияси «Ўсимликлар физиологияси» 1969, изд МГУ,т.5,с.5-265 2.Ничипорович А.А. – Ўсимликни хосилдорлиги ва фотосинтез жараёнини тезлатишини баъзи принциплари. Китоб «Ўсимликшуносликнинг фотосинтез процессини асосий муаммолари» М.Колос.1970,в-22 б. 3.Массино И.В., МассиноА.И., Маврин М.В. – Маккажўхорининг сув ва харорат ўзгаришларига чидамлилигини ўрганиш Ж Вестник аграрной науки Ўзбекистана.-Тошкент 2001.21-23 б. 4 .Посўпанов Г.С.-Ўсимликшунослик -М.Колос, 1997, с.176-178

O'xshashlar

Бугдойнинг ўсиши ва ривожланиши

Шолини ўсиши ва ривожланиши

Маккажўхори экини

Чилпиш усулларининг ғўзани ўсиши, ривожланиши, ҳосил тугунчаларини сақланиши ва ҳосилдорилигига таъсири

Маккажўхори аҳамияти, биологияси ва етиштириш технологияси