Кампилобактериоз (Вибриоз) Kampilobacteriosis (Vibriosis) - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Кампилобактериоз (Вибриоз) Kampilobacteriosis (Vibriosis)

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

57.5 KB

Ko'chirib olish

Кампилобактериоз (Вибриоз) Kampilobacteriosis (Vibriosis) Режа: 1. Иқтисодий зарар 2. Эпизоотологияси. 3. Бактериологик усул

Кампилобактериоз юқумли касаллик бўлиб, қорамол ва қўйларда учрайди. Тез-тез куйикиш, қисир қолиш, бола ташлаш, йўлдош ушланиб қолиши ҳамда туғилган ҳайвоннинг ўлиши каби клиник белгиларда намоён бўлади. Тарихий маълумот. Касаллик 1918 йили Америкада қайд қилинган. Ҳозирги вақтда Польша, Югославия, Германия, Белгия ва бошқа қатор мамлакатларда учрайди. Собиқ СССРда 1926 йилда рўйхатга олинган. Касалликни ўрганишда П. А. Триленко, А. В Голиков, Н. Н. Михайлов, М. А. Лучколар хизмати катта. Иқтисодий зарар. Иқтисодий зарар қуйидагилардан иборат: қисир қолиш 20-40 фоиз атрофида бўлади, бола ташлаш 5-10 фоиз, даволаш ва олдини олиш чора-тадбирларини ўтказиш учун анчагина қўшимча маблағ керак. Г. Е. Гашкованинг маълумотига (1969) асосан Целиноград вилоятида 5 йил ичида 40 та носоғлом хўжаликда иқтисодий зарар 10 млн. сўмни ташкил этган. Зотдор моллар етиштириш ва наслдор буқалар боқиладиган станцияларнинг хўжалик фаолияти бутунлай издан чиқиб кетади. Чунки бунда сотиш учун зотдор ёш мол чиқариш, қочириш учун эса уруғ олиш ман этилади. Қўзғатувчиси. Касаллик қўзғатувчиси Саmpyllobakter ёки vibrio fetus veneralis дир. Спирал шаклли, полиморф ҳолатда бўлиб, лотинча S ҳарфини ёки балиқчи қуш шаклини эслатади. Жуда ҳаракатчан, спора ва капсуласи йўқ. Грам манфий, Грам усулида яхши бўялади. Чидамлилиги. Вибрион 20-27° С да гўнг ва тупроқда 10 кун, 7°С да 20 кун яшайди. Қуритилган массада 3 соатда ўлади. Ёрилмаган ҳомилада 20-25° С да 10-20 кунгача сақланади. 25° С дан юқори ҳароратда 3-4 кун яшай олади (Н. Савов, 1967). Вибрион музлатилган тўқималарда 5-6 ойгача тирик туради. Суюқ азотда (196°С), спермада узоқ сақланади. Ҳомилада вибрион билан бруцелла бир-бирига халақит бермасдан яшай олади. Уни узоқ сақлаш учун лиофилизация қилинади.

Эпизоотологияси. Кампилиобактериоз йилнинг ҳар қандай фаслида учрайверади. Ҳайвон ёшининг ҳам унчалик аҳамияти йўқ. Иккала жинсдаги моллар касалланиб, қўзғатувчиси мол бола ташлаганда ташқи муҳитга жуда кўп миқдорда ажралиб чиқади. Асосан касал буқалардан тўғри контакт йўли билан сигирларга юқади. Баъзан эса тескари ҳолат ҳам кузатилади. Патогенези. Урғочи ҳайвон касал буқа билан ёки зарарланган уруғ билан сунъий қочирилса, 2-3 кундан кейин жинсий аъзо ва бачадонда вибрион пайдо бўлади. Шу пайтдан эътиборан бачадондан вибрионни ажратиб олиш мумкин. 10-15 кундан сўнг қўзғатувчи тухумдонга бориб етади. Бачадондан юққандан кейин 3-6 ойгача ажралиб туради. Бу аъзода вибрион кўпайиши натижасида яллиғланиш бошланиб, 10-12-кунлари яққол намоён бўлади ва 4-5 ой давом этади. Айрим ҳолларда қўзғатувчини тухум йўли ва қовуқдан ҳам ажратиб олинган (Н. Савов, 1967). Яллиғланиш кучайиб, бачадоннинг ички қисми тўқима қаватларигача бориб етади. Натижада бачадоннинг тузалиши жуда қийинлашиб, 8-9 ойгача давом этиши мумкин. Шу туфайли қочирилган урғочи ҳайвоннинг яллиғланган бачадонида тухум билан уруғининг қўшилиши қийинлашади. Айрим ҳолларда ҳомила бўлгани билан у ривожланмайди ва тушади. Қочган мол қайта-қайта куйикаверади. Бунга бачадонда вибрионнинг кўпайиши натижасида токсин ажралиши ва у ерда рН-муҳитнинг бузилиши сабаб бўлади. Буқаларда вибрион препуция бўшлиғида, сийдик канали ва ўсимта безларда жойлашиб олади. Бундай ҳолларда уруғнинг сифат бузилиши намоён бўлади (Е. П. Сапегина, 1965). Клиник белгилари. Эркак ҳайвонларда касалликка хос ўзгаришлар қўзга аниқ ташланмайди. Фақат препуция халтачаси сал қизаради. Шунга қарамасдан буқалар узоқ муддат касаллик тарқатувчи бўлиб қолади. Эркак ҳайвонлар касалликдан нобуд бўлмайди. Урғочи ҳайвонларда касаллик икки хил кечади. Баъзиларда мол қочган билан бола бўлмайди, бу ҳолат 5-6 ойлаб давом этаверади. Баъзан эса бўғоз моллар бўғозликнинг 4-5 ойлигида ҳомила ташлайди. Касал ҳайвонларни 4-7 марта қочиришга тўғри келади, соғломлари

эса ўртача 1,5-2 марта қочирилади. Жинсий цикл ритми бузилиб, жинсий тинчлик (диэструс) даври 90 кунга чўзилиб кетади. Бир неча бор куйиккан молларнинг 50 фоизида эмбрионнинг нобуд бўлиши кузатилади. Жинсий аъзонинг яллиғланиши касаллик юққандан кейин бир ҳафталар ўтгач, бошланади. Кейинчалик сурункали кеча бошлайди. Бола ташлаш касалликнинг асосий клиник белгиларидан ҳисобланади. Кўпчилик олимларнинг фикрича бу ҳолат бўғозликнинг биринчи тўрт ойи давомида кузатилади. Бола ташлаган ҳайвонлар кейин нормал туғиши мумкин, баъзан қайталаш рўй беради. Патологоанатомик ўзгаришлар. Катта ёшдаги моллар ўлмайди. Асосан молнинг ташлаган боласи ёриб кўрилади. Тери, тери ости тўқималари ва мускуллар шишган бўлади. Кўкрак ва қорин бўшлиғида қизғиш суюқлик тўпланади ҳамда фибрин бўлади. Ҳомила баъзан бальзамлангандек ҳолатда бўлади, жигарда эса некроз кузатилади. Йулдош атрофида сариқ суюқ шилимшиқ қоплама кўзга ташланади. Носоғлом хўжаликда туғилган бузоқлар орасида ўлим туғишдан 1-2 соат кейин учрайди. Диагноз. Кампилиобактериозга диагноз касалликнинг эпизоотологияси, клиник белгилари ва лаборатория текшириш натижаларини ҳисобга олиб қўйилади. Лаборатория усули билан диагноз қўйиш учун ҳомила катта бўлса, унинг бош қисми, ошқозони, жигар ва ўпкаси жўнатилиб, текшириб кўрилади. Буларнинг иложи бўлмаса, бачадоннинг бўйин қисмидан шилимшиқ суюқлик ёки сперма олиб текширилади. Патологик материал жуда тезлик билан етказиб берилиши керак. Айниқса, ёз пайтларида тез бузилиши мумкин. Жинсий аъзолардан патологик материал олиш учун Павловский, Жабоедов мосламаларидан фойдаланилади. Тампон қўйиш усули билан ҳам материал олинади ва услуб серологик текширишда яхши натижа беради (РА, РСК, РДСК). Бактериологик усул . Касал молнинг ташлаган боласи ёки бошқа патологик материалдан суртма тайёрланади. Суртма ҳамма анилинли буёқларда, айниқса Циль фуксини билан бўялганда яхши натижа беради.

Микроорганизмларни экиб тоза ҳолда ажратиш учун ярим суюқ ва қаттиқ сунъий муҳитлар олинади. 0,15-0,2% ли гўшт-жигар-пептон агари; 2-3% ли гўшт-жигар-пептон агари, мойсиз Китт-Тароцци муҳитини бойитиш учун қўй ёки қорамолнинг дефибринли қони ва ҳ.к. қўшилади. Экилгандан кейин кислороднинг миқдори 10-15% га камайтирилиб, ўрнига карбонат ангидрид гази юборилади. 37°С да термостатда 6-10 кун сақланади. Булардан ташқари, махсус антиген ёрдамида РА ва РСК қўйилади. Бунинг учун тампон қўйиш усулидан фойдаланилади, антитело асосан бачадоннинг шиллиқ пардасида пайдо бўлади. Юқоридаги усул билан қон зардобини текшириш яхши натижа кўрсатмаган. Биосинама. Бузоқларда табиий ёки сунъий қочириш усули билан синаб кўрилади. Дифференциал диагноз. Бруцеллёздан фарқ қила билиш керак. Бунда қон зардоби махсус антиген билан текширилганда (РА, РСК, РДСК) махсус антитело борлиги аниқланади. Патологик материалдан бруцелла ажратиб олинади. Трихомонозда трихомонад ажратилади ва бола ташлаш бўғозликнинг 2-3 ойлигига тўғри келади. Лептоспирозда лептоспира ажратилади, сарғайиш, ҳарорат юқори (42 °С) бўлади. Гемоглобулинурия ва терида некроз кўзга ташланади. Листериоз касаллигида бола ташлашдан ташқари асаб бузилиши ҳоллари кузатилади. Даволаш. Кампилобактериозни даволаш учун дунё мамлакатларида кўп дорилар тавсия этилган. Қўзғатувчи препуция халтачаси ичида чуқур жойлашгани учун дорилар ҳар доим ҳам наф беравермайди. Буқаларни даволаш учун стрептомицин ва пенициллин эмульсиясидан 1 мл дан олиб, 40-50 мл ўсимлик мойи ёки балиқ мойида эритиб препуция халтачаси ичига юборилади. Умумий даволаш учун юқоридаги аитибиотиклардан 1 кг оғирликка 400 ТБ миқдорида қўлланилади. Бу усулда 4 кун 2 мартадан юбориш тавсия этилади. Л. В. Голиков (1970) бициллии-3 ни стрептомицин билан юборишни тавсия этади (1 кг оғирликка 12000 ТБ). Ампициллинии қўллаш яхши натижа беради. Сигирларни даволашдан аввал унинг жинсий

аъзоларидан касалликнинг қўзғатувчиси олиб текширилади. Сўнгра касал ҳайвонлар даволанади. Сигирлар мускули орасига тўрт кун давомида ҳар куни 2 мартадан 4000 ТБ дан стрептомицин юборилади. 1 млн. ТБ окситетрациклинни аввал сувда эритиб, кейин 40-50 мл балиқ мойига аралаштириб бачадон ичига инъекция қилинади. Ҳамма асбоблар стерил ҳолатда бўлиши зарур. Иммунитет. Қорамолларни иммунизация қилиш борасида қатъий иш олиб борилганлиги туфайли вакцина ишлаб чиқаришга тавсия этилган. Қўйларнинг кампилобактериозига қарши эмульсия вакцина ишлаб чиқилган (ВИЭВ). Бу носоғлом хўжаликларда қўлланилади. Асосан август, сентябр ойларида дум остига 1 мл юборилади, 15 кундан кейин иммунитет пайдо бўлиб, 12 ойгача давом этади. Молларни асосан соғлом хўжаликлардан сотиб олиш зарур. Бунда буқаларга алоҳида аҳамият берилади. Наслдор буқалар сақланиб, уруғини сотиш билан шуғулланадиган станциялар қатъий ветеринария-санитария назорати остига олинади. Ҳар олти ойда буқалар кампилобактериозга текширилади. Четдан келтирилган буқалар бир ой профилактик карантинда сақланиб, биосинама ва бактериологик усул билан текширилади. Бунинг учун 7-10 кун оралиғида 3 марта намуна олиб кўрилади. Касал деб топилган буқалар ажратиб олинади ва даволанади. Носоғлом хўжаликларда сигирлар қочиришдан аввал бачадонига 1 млн. ТБ пенициллин ва 5 млн. ТБ стрептомицин юборилади. 100 мл спермага 75-95 минг ТБ пенициллин ва стрептомицин аралаштириб профилактик тадбир амалга оширилади. Шунинг учун молларни сунъий қочириш мақсадга мувофиқдир. Носоғлом хўжаликларда дезинфекция қилиш учун 2% ли ишқор, 2% ли хлорли оҳак эритмаси, 5% ли креолин эритмаси, 5% ли ксилофант ва бошқалар тавсия этилади. Носоғлом хўжаликларни бир йил давомида бактериологик усул билан текширилганда касалликнинг қўзғатувчиси топилмаса, шундагина соғлом деб ҳисобланади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Р.Ф. Сосов. Эпизоотология. М. “Колос” 1974. 2. А.А. Конопаткин . Эпизоотология. М. “Колос” 1984. 3. И.А. Бакулов., А.Д. Третьяков. Руководство по общей эпизоотологии. М. “Колос” 1979. 4. М.С. Ганнушкин. Общая эпизоотология. М. “Сельхозгиз” 1961. 5. М.П. Пармонов ва бошқалар. Эпизоотология. Т. 1996 6. М.П. Пармонов. “Ўта хавфли юқумли касалликлар” маърузалар матни. Сам. 2002 7. Ф.А. Ниёзов. “Паррандалар касалликлари”. Т. 1995 8. М.П. Пармонов., А.А. Қамбаров Эпизоотология. Т. 2006 9. М.П. Пармонов ва бошқалар. Эпизоотология фанидан амалий – лаборатория машғулотлари. Сам. 2007 й 10. А.А. Поляков. Ветеринарная дезинфекция. М. “Колос” 1975 11. В.П. Урбан. Практикум по эпизоотологии. Ленинград. 1987

O'xshashlar

Юқумли вагинит Vaginitis infectiosa nodosa (lotincha)

Қўйларнинг хламидиоз аборти Xlamidiosis ovinus abortus

Листериоз Listeriosis

Лептоспироз Leptospirosis

Кишлок хужалик хайвонларининг махсулдорлиги