Қишлоқ хўжалик корхоналарининг ер ҳудудини ташкил қилиш ва режалаштириш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

79.5 KB

Ko'chirib olish

Қишлоқ хўжалик корхоналари нинг ер ҳудудини ташкил қилиш ва режалаштириш Режа: 1. Қишлоқ хўжалигига яроқли ерлар тушунчаси ва уларнинг турлари . 2. Корхона нинг ер ҳудудини ташкил этиш тамойиллари . 3. Қишлоқ хўжалигига яроқли ерларни ташкил этиш ва жойлаштириш . 4. Ердан фойдаланишни яхшилаш тадбирларини режалаштириш . 5. Ер солиғи, уни ҳисоблаш ва тўлаш тартиби.

Қишлоқ хўжалигига яроқли ерлар тушунчаси ва уларнинг турлари Ўзбекистон Республикасининг «Ер кодекси»га мувофиқ ер фонди ерлардан фойдаланишнинг белгиланган асосий мақсадига кўра қуйидаги тоифаларга бўлинади: 1) Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерлар - қишлоқ хўжалиги эҳтиёжлари учун берилган ёки ана шу мақсадга мўлжалланган ерлар. қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерлар суғориладиган ва суғорилмайдиган (лалмикор) ерлар, ҳайдаладиган ерлар, пичанзорлар, яйловлар, кўп йиллик мевали дов-дарахтлар ва токзорлар эгаллаган ерларга бўлинади; 2) Аҳоли пунктларининг (шаҳарлар, посёлкалар ва қишлоқ аҳоли пунктларининг) ерлари-шаҳарлар ва посёлкалар, шунингдек қишлоқ аҳоли пунктлари чегараси доирасидаги ерлар; 3) Саноат, транспорт, алоқа, мудофаа ва бошқа мақсадларга мўлжалланган ерлар-кўрсатилган мақсадларда фойдаланиш учун юридик шахсларга берилган ерлар; 4) Табиатни муҳофаза қилиш, соғломлаштириш, рекреация мақсадларига мўлжалланган ерлар-алоҳида муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар эгаллаган, табиий даволаш омилларига эга бўлган ерлар, шунингдек оммавий дам олиш ва туризм учун фойдаланиладиган ерлар; 5) Тарихий-маданий аҳамиятга молик ерлар-тарихий-маданий ёдгорликлар жойлашган ерлар; 6) Ўрмон фонди ерлари-ўрмон билан қопланган, шунингдек ўрмон билан қопланмаган бўлса ҳам, ўрмон хўжалиги эҳтиёжлари учун берилган ерлар; 7) Сув фонди ерлари - сув объектлари, сув хўжалиги иншоотлари эгаллаган ерлар ва сув объектларининг қирғоқлари бўйлаб ажратилган минтақадаги ерлар; 8) Захира ерлар. Қишлоқ хўжалигига яроқли ерлар деганда бевосита қишлоқ хўжалигига тааллуқли бўлган, қишлоқ хўжалик маҳсулотлари етиштириш учун сурункали фойдаланиладиган ерлар тушунилади. Ерларнинг бир турдан бошқа турга ўтиб боришига ер трансформацияси деб аталади. Бунда ер транформациясининг асосий қонуни ердан унумли фойдаланиш унинг унумдорлигини муттасил ошириб бориш, кам унумли ерлардан юқори унумли ерларга ўтиб боришдир. Чунки юқорида қайд этилгандек, ер миқдор жиҳатидан (макон жиҳатидан) чекланган, ундан тўғри фойдаланилгандагина унумдорлиги ошиб бориши мумкин.

Корхонанинг ер ҳудудини ташкил этиш тамойиллари Корхонанинг ер ҳудудинии ташкил этиш деганда, корхона ва унинг бўлинмалар ташқи чегаралари, уларнинг ҳудудида жойлашган қишлоқ хўжалигига яроқли ерлар, алмашлаб экиш, аҳоли пунктлари, йўл ва сув шахобчаларини ташкил этиш ва корхона худудида жойлаштириш тушунилади . Ер участкаси - ер фондининг қайд этилган чегарага, майдонга, жойлашиш манзилига, ҳуқуқий режими ҳамда давлат ер кадастри ва ер участкасига бўлган ҳуқуқларига, давлат рўйхатидан ўтказиш ҳужжатларида акс эттириладиган бошқа жаҳатларга эга бўлган муайян қисмидир. Қишлоқ хўжалик корхоналари ер ҳудудларини ташкил этишда қуйидаги тамойилларга (принципларга) амал қилишлари керак: Ер давлат мулки эканлиги ва ундан фойдаланганлик учун ҳақ тўлаб бориш, ердан фойдаланиш давлат томонидан назорат қилиб турилишини эсда сақлаш керак. Ер ҳудудининг доимийлиги, яъни у ер ердан фойдаланувчиларга «Ер кодекси»га биноан абадий фойдаланиш учун ижарага берилишини назарда тутиш керак. Ер фойдаланувчилар учун абадий ёки узоқ муддатга ижарага берилиши, уни тубдан яхшилаш, тупроқ унумдорлигини ошириш билан боғлиқ бўлган йирик тадбирларни амалга ошириш, уларнинг натижасидан манфаатдор бўлишни таъминлайди. Корхона ер ҳудудининг яхлит бир массив (худуд) бўлиши. Бунинг моҳияти шундан иборатки, агарда корхонанинг ер майдони бир жойда мужассамлашган бўлса, корхона фаолиятини ташкил этиш, йўл, транспорт, ишлари, улар билан боғлиқ бўлган харажатлар қисқаради, бошқариш, алоқа осонлашади. Корхона ер ҳудудининг геометрик шакли. Бу талабнинг аҳамияти шундаки, қишлоқ хўжалик корхонаси қанча йирик бўлса, у иқтисодий масалалар билан бирга ижтимоий масалаларни, йўллар, алоқа воситалари, аҳолининг яшаш шароитларини, бошқа аҳоли пунктлари билан алоқасини таъминлаши керак. Бу масалалрни ҳал қилиш жуда катта харажатларни талаб қилади. Қишлоқ турмуш тарзини яхшилаш, унинг жозибалилигини ошириш қишлоқ инфратузилмаси қай даражада ташкил этилишига боғлиқ. Қишлоқ хўжалигига яроқли ерларни ташкил этиш ва жойлаштириш Ердан тўла ва самарали фойдаланишни ташкил этиш учун ер тузиш ишлари ўтказилади. Ер тузиш ер тўғрисидаги қонун ҳужжатларини амалга оширишга, ерлардан фойдаланиш ва уларни муҳофаза этишни ташкил

қилишга, ер ресурсларини ҳисобга олиш ва баҳолашга, қулай экологик муҳитни вужудга келтиришга, ер тузиш ишларининг ҳудудий ва ички хўжалик режаларини тузишга қаратилган тадбирлар тизимини ўз ичига олади. Ер тузиш Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари қарорига ёки юридик ва жисмоний шахсларнинг аризаларига мувофиқ амалга оширилади. Ер тузиш истиқболга мўлжалланган, лойиҳалаш олдидан, хўжаликлараро ҳамда ички хўжалик ер тузиш ишларига бўлинади. Истиқболга мўлжалланган ҳамда лойиҳалаш олдидан амалга ошириладиган ер тузиш ишларига қуйидагилар киради: - республика ва унинг минтақалари ер-сув ресурсларидан фойдаланиш ва уларни муҳофоза қилиш чизмаларини ишлаб чиқиш. - туманлар ва вилоятларнинг ер тузилиши чизмаларини ишлаб чиқиш. - тупроқ унумдорлигини ошириш билан боғлиқ бўлган истиқболга оид тахминларни (прогнозларни) ҳамда дастурларни ишлаб чиқиш. - табиатни муҳофаза қилиш, қўриқхоналар ташкил этиш ва уларни чегараларини белгилаш. Хўжаликлараро ер тузиш ишларига қуйидагилар киради: 1. Жойнинг ўзида овуллар, қишлоқлар, посёлкалар, туманлар, шаҳарлар, вилоятларнинг чегараларини белгилаш. Яна бу субъектлар ўртасида ер муносабатларини ҳал қилиш. 2. Ерларнинг жойлашишидаги ноқулайликларни бартараф этиш, мулкдорларни, янги ер эгаларини ва ердан фойдаланувчиларнинг ер участкаларини ташкил этиш ҳамда мавжудларини тартибга солиш лойиҳаларини тузиш. 3 . Давлат ва жамоат эҳтиёжлари учун корхоналар, муассасалар ва ташкилотларга ер ажратиб бериш лойиҳаларини тузиш. 4 . Бузилган ерларни рекультивация қилиш, тупроқни хар хил турдаги эрозиядан сақлаш, қишлоқ хўжалик ерларини яхшилаш, янги ерларни ўзлаштириш бўйича ишчи лойиҳаларни ишлаб чиқиш. 5. Ерларни ресурс сифатида баҳолаш ва баҳолаш тадбирларни ўтказиш. Хўжаликлараро ер тузиш ишлари туманлар ёки бир-бирлари билан ўзаро боғланган қишлоқ хўжалик корхоналарининг маъмурий чегаралари доирасида қонун ҳужжатларида белгилаб қўйилган тартибда ўтказилади. Хўжаликлараро ер тузиш ишлари лойиҳанинг маъмурий туманни ривожлантиришнинг бош схемасида тўла акс этган бўлади. Хўжаликлараро ер тузиш лойиҳалари тасдиқлангандан кейин ердан фойдаланувчиларнинг ер участкалари чегаралари белгилаб қўйилади. Хўжаликлараро ер тизим ишлари лойиҳаси вилоят ҳокими томонидан тасдиқланади. Хўжалик ичидаги ер тузиш ёки ички хўжалик ер тузиш лойиҳаси қишлоқ хўжалик корхоналарининг ер ҳудудида илмий асосланган алмашлаб

экишни жорий қилиш, барча қишлоқ хўжалик ерларини (экинзорлар, яйловлар, боғлар, токзорлар ва ҳ.к) жойлаштиришини кўзда тутади. Ички хўжалик ер тузиш ишлари икки қисмдан – лойиҳалаш ва уни амалга ошириш календарь муддатидан иборат бўлади. Ички хўжалик ер тузиш ишлари ер эгаси бўлган давлат ёки ердан фойдаланувчилар томонидан қўйилиши мумкин. Ердан фойдаланишни яхшилаш тадбирларини режалаштириш Қишлоқ хўжалигига яроқли ерларнинг бир турдан бошқа турга ўтказилиши ер трансформацияси деб аталади. Ер трансформацияси ижобий ёки салбий бўлиши мумкин. Фойдаланилмаётган ерлар ёки кам унумли ерларни ўзлаштириш, ернинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш тадбирларини ўтказиш натижасида юқори унумли ерларга айлантиришга ижобий ер трансформацияси, аксинча, яъни юқори унумли ерларни ундан қониқарсиз фойдаланиш натижасида кам унумли ерларга ёки ишлаб чиқариш айланмасидан чиқиб кетиши салбий ер трансформацияси деб аталади. Ижобий ер трансформацияси иқтисодий жиҳатдан қишлоқ хўжалигининг жадал ривожланиши жараёнини ифода қилади. Ердан фойдаланишни тўғри ташкил қилиш, энг аввало, ундан иқтисодий жиҳатдан самарали фойдаланиш ва шу билан боғлиқ бўлган тадбирларни амалга оширишга қаратилиши керак. Бу тадбирларни ўтказиш учун режа тузиш ва йиллик бизнес - режага киритишдан олдин уларни иқтисодий жиҳатдан асослаш керак бўлади. Капитал характерига эга бўлган тадбирларни ўтказишда, шу тадбирларни ўтказиш билан боғлиқ бўлган харажатларнинг самарадорлигини аниқлаш талаб қилинади. Бунда капитал сарфлар иқтисодий самарадорлигини аниқлаш усуллари ва формулаларидан фойдаланилади. Яъни янги ерларни ўзлаштириш, сув таъминотини яхшилаш, мелиорация ишларини ўтказиш, ерларни капитал тиклаш, сув ва шамол эрозиясини тугатиш ва ҳ.к. Ерларни тубдан яхшилаш билан боғлиқ тадбирлар маълум сарф- харажатлар талаб этади. Ерларни яхшилаш билан боғлиқ тадбирларга капитал сарфлар деб айтилади. Бундай тадбирларга капитал сарф қилиш ер унумдорлигини (экинлар ҳосилдорлигини) ошириш ва маҳсулот етиштириш билан боғлиқ сарф - харажатларни камайтиришга қаратилган бўлади. Ер солиғи, уни ҳисоблаш ва тўлаш тартиби Ўзбекистон Республикасида ердан фойдаланганлик учун ҳақ тўланади. Шу сабабли хўжаликлар ердан фойдаланганлик учун ижара ҳақи тариқасида еручасткасининг сифатига, жойлашган манзилига ва сув билан таъминланганлик даражасига қараб, унинг кадастр баҳосини инобатга олган ҳолда ягона ер солиғи тўлайдилар.

Ягона ер солиғи қишлоқ хўжалиги тавар ишлаб чиқарувчилари учун жорий этилган бўлиб, у умумдавлат ва маҳаллий даражада солинадиган бир қатор солиқлар (фойда солиғи ва, мулк солиғи, ер солиғи ва бошқа) ўрнига тўланадиган ягона солиқ тури ҳисобланади. Ягона ер солиғини афзаллиги шундаки у бир нечта солиқларнинг ўрнини босиши билан бир томондан ҳисоб-китобларни енгиллаштирса, иккинчи томондан маблағларни тежашга имкон беради. Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлигида 002.2005 й. 1324-1-сон билан рўйхатга олинган “Қишлоқ хўжалиги ерларининг норматив қийматидан келиб чиққан ҳолда қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари томонидан ягона ер солиғини ҳисоблаб чиқариш ва тўлаш тартиби тўғрисида вақтинчалик Низом”га кўра ягона ер солиғининг солиқ солиш объекти бўлиб қишлоқ хўжалиги майдонлари ва жамоат қурилмалари ва ҳовлилари билан банд бўлган ерларнинг норматив қиймати ҳисобланади. Қишлоқ хўжалиги ерларининг меъёрий қиймати Ўзбекистон Республикаси Ер ресурслари, геодезия, картография ва давлат кадастри бўйича давлат қўмитаси томонидан аниқланади ва Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси билан биргаликда ҳар бир қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчисига ягона ер солиғини ҳисоблаб чиқариш учун етказилади. Ерларнинг ҳар бир тури бўйича ягона ер солиғи суммаси қуйидаги формула бўйича белгиланади: H = S еу х С б х К п , бу ерда: Н - ягона ер солиғи суммаси, сўмларда; S еу - ер участкаси майдони, гектарларда; С б - солиқнинг базавий ставкаси, 1 гектар учун сўмларда; К п - тузатиш коэффициенти. Қишлоқ хўжалиги ерлари ва жамоат иморатлари билан банд бўлган ерларнинг умумий майдонига солиқ суммаси, уларнинг меъёрий қийматидан ва солиқ ставкасидан келиб чиқиб, қуйидаги формула бўйича аниқланади: Н 1 = (N 1 х C/100); бунда: Н 1 - қишлоқ хўжалиги ерлари ва жамоат иморатлари билан банд бўлган ерларнинг умумий майдонига солиқ суммаси; N 1 - қишлоқ хўжалиги ерлари ва жамоат иморатлари билан банд бўлган ерларнинг меъёрий қиймати; С - солиқ ставкаси, фоизларда. Қишлоқ хўжалигини юритиш учун эгалик қилиш, фойдаланишга ёки ижарага берилган ер участкаси майдони ер солиғи солиш объекти ҳисобланади. Бугунги кунда ер солиғи бўйича бир қатор солиқ имтиёзлари белгиланган.

Солиқ солинмайдиган ер участкаларига қуйидаги ерлар киради: - қишлоқ аҳоли пунктларининг умумий фойдаланишдаги ерлари; - иҳота дарахтзорлари эгаллаган ерлар (буларга ёғоч-тахта олиш мақсадида етиштириладиган теракзорлар киритилмайди); - спорт иншоотлари, стадионлар, спорт майдончалари, сув ҳавзалари, спортнинг техник турлари объектлари ва бошқа жисмоний тарбия- соғломлаштириш комплекслари, оналар ва болаларнинг дам олиш ва соғломлаштириш жойлари, санаторий-курорт муассасалари ва дам олиш уйлари, ўқув-машқ базалари эгаллаган ерлар; - таълим, маданият ва соғлиқни сақлаш объектлари банд этган ерлар; - янги ўзлаштирилаётган ерлар ва мелиоратив ҳолатини яхшилаш ишлари олиб борилаётган суғориладиган ерлар - лойиҳада назарда тутилган муддатга, лекин ишлар бошланганидан эътиборан кўпи билан беш йилга. Агар лойиҳада ерларни ўзлаштириш ва мелиоратив ишларни амалга ошириш муддатлари кўрсатилмаган ёки ер участкаси бошқа муддатларда топширилган бўлса, ер участкаси учун солиқ мелиоратив ишлар ва янгиерларни ўзлаштириш ишлари бажарилган йиллар учун тўланмайди, лекин у 5 йилдан ошмаслиги керак; - фермер хўжаликларининг ўз маблағлари ҳисобидан ўзлаштирилаётган ер қисмида, тегишли лойиҳада назарда тутилган ўзлаштириш муддатига, ерларни ўзлаштириш бошланган пайтдан бошлаб 5 йил мобайнида; - янги тут кўчатлари экилган ерлар, қатор ораларидан қишлоқ хўжалиги экинларини экиш учун фойдаланилишидан қатъи назар, уч йил муддатга. Шу муносабат билан баҳорда экилган тут кўчатлари экилган йилни ҳисоблаганда уч йилга солиқ тўлашдан озод этилади, кузда экилган кўчатлар эса уларни экишдан кейинги йилдан бошлаб уч йилга солиқ тўлашдан озод этилади; - янги ўтқазилган боғ ва токзорлар билан банд бўлган ер участкалари, қатор ораларига қишлоқ хўжалиги экинлари экилишидан қатъий назар, уларнинг майдонлари ана шу мева ва узум кўчатлари ўтқазилган ойдан бошлаб, улар мева бера бошлайдиган муддатгача солиқ солинадиган базадан чиқарилади; - қишлоқ хўжалиги ва ўрмон хўжалиги соҳасидаги илмий-тадқиқот ташкилотлари, илмий, тажриба, экспериментал ва ўқув-тажриба хўжаликларининг бевосита илмий ва ўқув мақсадлари учун фойдаланиладиган қишлоқ хўжалиги аҳамиятига молик ва ўрмон фондидаги ерлари Мазкур имтиёз мавзу доираси тасдиқланган илмий мақсадларни амалга оширишда фойдаланиладиган экин ва кўчатлар банд этган ер участкаларига татбиқ этилади. Янги барпо этилган фермер хўжаликлари давлат рўйхатига олинган пайтдан бошлаб икки йил муддатга ягона ер солиғини тўлашдан озод этилади.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 11 январдаги 255- сонли “ Мева-сабзавотчилик ва узумчилик соҳасини ислоҳ қилиш бўйича ташкилий чора-тадбирлар тўғрисида ”ги қарорига мувофиқ мева- сабзавотчилик ва узумчиликка ихтисослашган ширкат хўжаликлари негизида ташкил этилган фермер хўжаликлари ягона ер солиғи тўлашдан 5 йил муддатга озод қилинган. Қорақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар бўйича қишлоқ хўжалиги ерлари учун ягона ер солиғининг базавий ставкалари, маъмурий туманлар ва шаҳарлар бўйича суғориладиган қишлоқ хўжалиги ерлари учун ягона ер солиғининг базавий ставкалари, шунингдек ягона ер солиғининг базавий ставкаларига тузатиш коэффициентлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади. Деҳқон хўжаликларидан ундириладиган ер солиғи суммасининг 5 фоизи ва фермер хўжаликларидан ундириладиган ягона ер солиғининг 2,5 фоизи «Деҳқон ва фермер хўжаликларини қўллаб-қувватлаш жамғармаси»га ва фермер хўжаликларидан ундириладиган ягона ер солиғининг 28 фоизи Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлиги ҳузуридаги «Қишлоқ хўжалигини техника билан таъминлашни давлат йўли билан рағбатлантириш Жамғармаси»га ўтказиб берилади.

$Адабиётлар 1. Узбекистон Республикасининг «Фермер хужалиги ту\рисида»ги конуни. Узбекистон,1998. 2. Каримов И.А. кишлок хужалиги тараккиёти - тукин хаёт манбаи: Биринчи чакирик Узекистон Республикаси Олий Мажлиси Х-сессиясида сузлаган нутк,1997йил 25-декабрь - Т.: «Узбекистон», 1998. 3. Салимов Б.Т., Хамдамов к.С., Юсупов М.С., Уроков Н.И. ва бошкалар. Дехкон ва фермер хужаликлари иктисоди. Укув кулланма. – Т.:Узбекистон ёзувчилар уюшмаси Адабиёт жам\армаси, 2004. 4.Уральскиевуставки. www.uv2000.ru 5. Петранева Г.А. Экономика и управление в сельском хозяйстве, Академия, 2003. http://textbook.ru/catalogue/book/33320.html6. Попов Н.А. «Основу руночной агроэкономики и сельского предпринимательства», М.: Тандем, 2002, http://rbip.bookchamber.ru/description7897.htm$

O'xshashlar

Қишлоқ хўжалик корхоналарининг ташкилий иқтисодий ва ҳуқуқий асослари

Қишлоқ хўжалик корхоналарида шартномавий муносабатларни ташкил этиш

Чорвачилик тармоғида ишлаб чиқаришни ташкил қилиш ва режалаштириш

Қишлоқ хўжалик аҳоли пунктлари ва саноат қорхоналари жойлашган ерларда зах қочириш ишларини ташкил қилиш

Қишлоқ хўжалик техникасига техник хизмат кўрсатишни режалиштириш ва ташкил этиш