Донли дуккакли экинлар уруғларни йиғиб олиш - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Донли дуккакли экинлар уруғларни йиғиб олиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

658 KB

Ko'chirib olish

Донли дуккакли экинлар уруғларни йиғиб олиш Reja : 1. Донли дуккакли экинлар уруғларни йиғиб олиш машиналари. 2. Донни йиғиб олиш усуллари ва агротехник талаблари. 3. Дон йиғиш комбайнининг тузилиши ва ишлаши. 4. Маккажўхори йиғиш комбайнининг тузилиши ва ишлаши. 5. Маккажўхори йиғиш комбайнининг ишлаши. 6. Донга бирламчи ишлов бериш машиналарининг ишлаши.

1. ДОНЛИ ДУККАКЛИ ЭКИНЛАР УРУҒЛАРНИ ЙИҒИБ ОЛИШ Донли экинларни ўриб-йиғиб олиш қишлоқ хўжалигидаги муҳим ишлардан ҳисобланади. Ҳосилни йиғиб-териб олишда машина ва механизмлардан кенг фойдаланиш, машинани танлаш, ростлаш ишлари ўсимликнинг турига, ҳолатига кўп жиҳатдан боғлиқ. Дон экинларини ўриш машиналари яратилганда ўсимликнинг агробиологик хоссалари, ўсимликнинг янги навлари етиштирилаётганда уларнинг машина теримига мослаша олиши ҳисобга олинади. Дон экинларини механизмлар ёрдамида ўриш технологиясини ва етиштириш воситаларини танлашда маданий ўсимликларнинг қуйидаги физик-механик ҳамда агробиологик хоссалари: ўсимликнинг тури, бўйи, кўчат қалинлиги, ерга ётиб қолиш, намлиги, поясининг мустаҳкамлиги, серҳосиллиги, дон массаси, етилиш фазалари, даланинг ўт босганлик даражаси ҳисобга олинади. Паст бўйли ва ётиб қолган ўсимликларни ўриш учун қирқиш баландлигини пасайтириш иш пайтида катта қийинчиликларни келтириб чиқаради: ўсимлик баланд бўлса ўриш машинасининг иш органига кўпроқ юк тушади. Иккала ҳолда ҳам ҳосилнинг бирмунча қисми нобуд бўлади. Машина ўримининг самарадорлигини ошириш учун экинларнинг 80-90 % бир хил баландликда бўлиши керак. Донли ўсимликлар баландлиги 100- 110 см дан юқори ва 50-60 см дан паст бўлмаслиги лозим. Ўсимлик баландлиги вариация коэффициентининг қиймати 12% дан ошмаслиги мақсадга мувофиқ келади. Ўсимлик пояси қанчалик мустаҳкам бўлса, у шунча кам эгилади. Нозик бўлса иш органлари таъсирида кўпроқ майдаланади, натижада донни сомондан ажратиш қийинлашади. Шунинг учун ҳам пояси бақувват ўсимликни машинада ўриш осон. Ҳосилдаги дон, сомон-похол ва дон пўчоқларининг ўзаро нисбатига қараб комбайннинг иш унуми ҳар хил бўлади. Масалан, буғдой пояси зўр

бериб ўсиб, дон ҳосили кам бўлса, ўримда машинанинг иш унуми паст бўлади, чунки бунда сомон кўп чиқади, аксинча буғдой серҳосил бўлиб пояси нормал бўлса комбайннинг иш унуми юқори бўлади, лекин дон кўпроқ майдаланади. Донли экинлар уруғи турли ўсимликларга турлича етилишидан ташқари бир ўсимликнинг ўзида ҳам ҳар хил вақтда ривожланади. Аввал поянинг ўрта қисми, кейинчалик юқориги ва пастки қисмлари етилади. Айниқса, нўхат, мош, ловия донлари, беда ва қанд ловлагининг уруғлари бир текис етилмайди. Экинларнинг бир текис ривожланмаслиги оқибатида донларнинг абсолют оғирлиги, намлиги, ўлчамлари, ўсимлик билан ишлаш кучи турлича бўлади. Донни ўсимликдан ажратувчи куч қиймати ўзгариб туради. Бу кучнинг максимуми минимумидан 10-20 марта катта. Бундай фарқ йиғим- терим ишларининг бошида кўпроқ, охирида камроқ бўлади. Ўсимлик билан яхши илашмаган донлар кичик зарб билан урилгандаёқ тўкилиб кетади. Туп билан қаттиқ илашган донни тупдан ажратиш учун катта куч талаб қилинади. Ўсимликнинг бундай хусусияти донни ўриш вақтини аниқлаш ва иш шароитини қийинлаштиради дон кўплаб нобуд бўлади. Шу сабабли донни машиналар ёрдамида ўриш учун ҳосили бир вақтда етиладиган ўсимлик навларини яратиш мақсадга мувофиқдир. Дон ва поянинг критик нисбий намлиги 14-15 % бўлиши керак. Агар намлик критик намликдан ошиб кетса, эркин сув ҳосил бўла бошлайди. Йиғим-терим пайтида доннинг намлиги критик намликдан катта бўлса, ўрилган доннинг кўпчилик қисми сомонга қўшилиб йўқолади, намлиги кам бўлса ерга кўп тўкилади. Далада бегона ўтларнинг бўлиши дон ўриш машиналарининг ишини қийинлаштиради. Агарда далада кўк ўтлар кўп бўлса, доннинг намлиги ортиб кетади. Йиғим-терим олдидан буғдойзорларни бегона ўтлардан тозалаш дон ўриш машиналаридан самарали фойдаланишнинг муҳим шартларидан биридир.

Қишлоқ хўжалигида об-ҳаво шароитларига, донли экинларнинг нави ва ҳолатига қараб ҳосилни йиғишнинг бир фазали (комбайнда бир йўла ўриб, янчиб) ва икки фазали усуллари қўлланилади. Биринчи ҳолда пишиб етилган дон комбайн ёрдамида йиғиб-териб олинади. Иккинчи ҳолда ҳали пишиб етилмаган дон ҳосили ўриб, далага қатор уюмлаб кетилади, бир неча кундан кейин йиғилиб дон бошоқлардан ажратиб олинади (янчилади). Донни икки фазали усул билан ўриш бир фазали ўришга қараганда 5-8 кун олдин бошланади. Ҳали пишиб етилмаган ғалла ўриб, далада қолдирилса, қатор уюмларда тез қурийди, дон тупдаги озиқа моддалар ва намлик ҳисобига янада тўлишади. Бундан ташқари, икки фазали ўришда дон бир фазали усулга қараганда кам тўкилади. Бундай ҳол икки фазали ўриш учун сарфланадиган қўшимча меҳнатни оқлайди. ҒАЛЛА КОМБАЙНЛАРИ Республикамизда ғалла ҳосилини йиғиштириб олишда «Кейс», «Класс- Мега» ва ДОН-1500Б Россия комбайнларидан фойдаланилмоқда. КЕЙС-2166 ҒАЛЛА КОМБАЙНИ Пояларни қирқиш баландлиги экишнинг бўйига қараб 12-25 см танланади. Ётиб қолган буғдой паст ўрилади. Сернам туманларда унчалик кенг бўлмаган қалин уюмлар ҳосил қилинади, уюм агрегатнинг бўйлама ўқига нисбатан 10-30 0 бурчак остида ётади. Буғдой уюмларида тўкиладиган дон миқдори 0,5% дан, ётиб қолган ғалла далаларда 1,5% дан ошмаслиги керак. Ғалла ўриб, қатор уюмлаш учун ЖРС-4,9А, ЖВН-7, ЖВН-6, ЖВН-6-12, ЖВ-15, ЖНУ-4,0, ЖБА-3,5А машиналари ишлатилади. Қатор уюмлайдиган ЖВН-6 ўрнатма жатка. Жатка асосий ва қия корпуслардан иборат. Корпуснинг ўзаги трубасимон балкадан тузилиб, унга

горизонтал ва вертикал текис фермалар пайвандланади. Горизонтал фермага қирқувчи аппарат, айиргич, транспортёр ва ҳаракатга келтириш механизмлари бириктирилади. Вертикал ферма ўрилган ғалланинг тўкилиб кетмаслиги учун қоплама билан ўралади. КЛАСС-МЕГА ҒАЛЛА КОМБАЙНИ Чап томондаги айиргич қирқувчи аппаратнинг шу тарафидаги, ўнг томондаги айиргич қирқиш аппаратининг ўнг тарафида жойлашган тупларини аппаратга йўналтириш учун хизмат қилади. Мотовилонинг планкалари ўсимлик тупларини қирқувчи аппаратга етказиб беради ва кесилгандан кейин транспортёрга ётқизади. Транспортёр тупларни дарчага суради ва узлуксиз уюм қилиб ерга тахлаб кетади. Уюмнинг кенглиги йўналтирувчи тўсиқни суриб ростланади. Аппаратнинг қамраш кенглиги 6 м. Серҳосил далаларда ўрилган ғаллани сийракроқ уюм қилиб ётқизиш учун қамраш кенглиги 5 м гача камайтирилади. Аппарат дон йиғиш комбайнларида ва СШ-75 ўзиюрар шассиларга ўрнатилиб ишлатилади. ДОН-1500Б ҒАЛЛА КОМБАЙНИ ЖРС-4,9А қаторга уюмловчи тиркалма жатка. Бу жатка катта ва кичик транспортёрли платформа, қирқувчи аппарат, планали мотовило, ҳаракатга келтириш ҳамда бошқариш механизмларидан тузилган. Платформа иккита пневматик ғилдирак-ларга таянади. Мотовило планкалари экинларнинг бир қисмини илаштириб, қирқувчи аппаратга узатиб қирқиш пайтида тутиб туради. Сўнгра транспортёрларга узатади, транспортёрлар

тупларни дарча орқали ташқарига ташлайди. Туплар 10-20 см баландликда қирқилади. Ҳар бир транспортёр учта планкали лентадан тузилиб, платформа пўлат йўналтиргичларда ҳаракатланади. Қирқувчи аппарат иккита гидравлик цилиндрда бошқарилади. Гидравлик цилндрнинг штоги платформани қиялантирувчи ричаг билан боғланган. Агрегат ишлаётганда гидравлик цилиндр ёрдамида тупларни қирқиш баландлигини 10-35 см чегарада ўзгартириш мумкин. Мотовило валининг пичоққа нисбатан ҳолати горизонтал ва вертикал текисликларда- иккинчи гидравлик цилиндр ёрдамида ростланади. Мотовилонинг айланиш тезлиги юлдузчаларни алмаштириб ўзгартирилади. Ётиб қолган буғдойларни ўриш учун эксцентрикли барабанлар ва туп кўтаргичлар ишлатилади. Жатка «Беларус» тракторларига ўрнатилиб ишлатилади. ЖНУ-40 ўрнатма универсал жатка шолини танлаб ўриш учун ишлатилади. Қамраш кенглиги 4 м. Жатка 30 кН синфдаги занжирли тракторга фронтал ўрнатилади. Юқориги қўзғалувчан пичоқ ва қўзғалмас иккита пичоқ тупни анча пастдан қирқиш имконини беради. Таянч бошмоқларини қайта ўрнатиб қирқиш баландлигини 5 дан 50 см гача ростлаш мумкин. Планкали тасма ленталар занжирга маҳкамланади, натижада транспортёр катокда сирпанмайди ва аппаратни турли об-ҳаво шароитида ҳам ишлатиш имконини беради. Донли экинлар ҳосилини бир йўла комбайнда ўриб-янчиш учун СК-6, «Колос», СК-5, «Нива», СКД-«Сибиряк»ва СК-4А ғалла йиғиш комбайнлари ишлатилади. Қомбайнларнинг тузилиши ва ишлаш принциплари асосан бир хил, лекин фақат ўлчамлари, молотилканинг иш унуми ва агрегатнинг айрим қисмларининг тузилиши билан фарқ қилади.

СК-6 «Колос» комбайни. Иш унуми 6-8 кг/сек гача боради. Ғалла ҳосилдорлигининг узлуксиз ортиб бориши муносабати билан келгусида комбайнларнинг иш унумини 10-12 кг/сек гача етказиш мўлжалланмоқда. «Колос» комбайни жатка, молотилка, юритиш қисми, гидравлик тахлагич, сомонни майдалаш ва йиғиш учун ишлатиладиган мосламаларни ўрнатиш мумкин. Комбайнда ғаллани қатор уюмлаш учун қамраш кенглиги 4,1, 5,0 ва 6,0 м ли жаткалар ўрнатилиши мумкин. Уюмлашда айиргичлар мотовило, қирқувчи аппарат, эркин транспортёр, шнекли транспортёрлар ўрнатилади. Ҳосил олдин ўриб кейин йиғиб олинадиган бўлса комбайнга подборшчик ўрнатилади. Молотилка қуйидаги асосий механизм ва қисмлардан иборат: қабул қилиш битери, янчиш барабани, барабанлар ости (дека), сомон силкитгич, транспорт тозалагич тахтаси, дон ва бошоқ шнекларидан тузилган. «Колос» комбайни уч хил модификацияга эга. Улар бир-биридан янчиш барабанларининг тузилиши билан фарқ қилади. 1-СК-6 комбайнида битта савағичли янчиш барабан бўлиб, комбайн нормал намлик шароитда ишлатилади; 2-СК-6-11 комбайнида иккита савалағичли янчиш барабани бўлиб, юқори намлик шароитида ишлатилади; 3-СКПР-6 комбайнида битта штифли ва битта савалағичли барабан бўлиб, асосан қийин янчиладиган шоли ҳосилини йиғишда фойдаланилади. КОМБАЙННИНГ ТЕХНОЛОГИК ИШ ЖАРАЁНИ Мотовило 3 парраги поялар тўпламини ўриш аппарати 2 га энгаштириб келтиради ва қирқиш вақтида уларни суяб туради. Кейин, шу парракнинг ўзи ўрилган пояларни ўргич тубига ётишига ёрдам беради. Ўргич шнеги 4 четдаги пояларни ўртага тўплаб, уларни қия транспортёр 5 га етказиб беради. Транспортёр ўрилган ғаллани янчиш аппаратига узатади. Транспотёрдаги мослама поялар билан аралашиб келаётган тошларни ажратиб олиб қолади.

Транспортёр узатаётган ғаллани ротор 8 ни учидаги винтсимон куракча 7 лар қобиқ ичига тортиб киритади ва ротор билан панжарасимон таглик 26 орасидаги тирқиш 23 га силжитади. Айланаётган ротор тишлари 9 ғаллани панжарасимон тагликнинг кўп қиррали юзаси бўйлаб катта тезлик билан судраб ўтади. Таглик тирқиши 24 дан чиққан ғалла ротор тишлари жойлашган винтга тескари винт бўйлаб қобурғалар ўрнатилган бўлиб уларга бошоқ зарб билан урилганида, доннинг ажралиб чиқиши кучаяди. Шу билан бирга янчилаётган ғалланинг қобиқ 6 бўйлаб силжиши секинлашиб донни тўлиқ ажратиб олишга имконият туғилади. Тишлар таъсирида янчилаётган масса ротор билан биргаликда қобиқ ичида бир неча марта айланиб такроран панжарасимон таглик устидан судраб ўтилади. Натижада, янчилаётган ғаллага мазкур аппаратнинг таъсир йўли ва вақти оддий аппаратларга нисбатан бир неча марта кўп бўлади. Шу сабабли, роторнинг зарб бериш тезлигини минимал, барабан ва таглик орасидаги тирқишни эса максимал ўрнатиб, донларни шикастлантирмасдан бошоқлардан тўлиқ ажратиб олиш имконини яратиш мумкин. Янчилаётган ғалла роторли барабаннинг биринчи ярмидан ўтгандаёқ улардаги дон деярли тўлиқ бошоқдан ажралиб улгуради. Шу сабабли, роторнинг иккинчи ярмида янчиш ўрнига сомон эланади дон ва бошоқ қолдиқлари ажратиб олинади. Бу жараён оддий комбайндаги сомонэлагич иши ўрнини босади. Ротор ва қобиқ оралиғидан майдаланиб чиқаётган сомон, буюртмачининг хоҳишига қараб майдаланиб ерга сочилиши ёки сомонтўплагичда йиғилиши мумкин. Қобиқдаги тешиклардан пастга тушган дон ва майда аралашмалар шнек ёрдамида тозалаш қисмига, унинг юқори (чори) ғалвири устига етказиб беради. Тебраниб-титраниб ҳаракатланаётган бу ғалвир кўзларидан тоза дон билан биргаликда майда аралашмалар пастки (дон) ғалвири 20 га тушади ва эланади. Ғалвирлар остидан юқорига қараб узлуксиз таъсир қилаётган кучли ҳаво оқими 22 таъсирида енгил ва пуч

аралашмаларни орқа томонга учириб олиб кетади ва натижада дон тозаланади. Тозаланган соф дон пастки ғалвир 20 кўзларидан ўтиб, дон шнеги 21 га тўпланиб тушади. Шнек уни дон элеваторига, сўнгра бункерга элтади. Ғалвир кўзларидан ўта олмаган йирик ва оғир бошоқлар юқори ғалвир 18 узайтиргичидан бошоқ шнеги 19 га, сўнг бошоқ элеватори ёрдамида такрорий янчиш учун ротор устига ташланади. ҒАЛЛА КОМБАЙНИНИНГ ТЕХНОЛОГИК ИШ ЖАРАЁНИ Экинларини бўлгич 2 ўргич 1 га ажратиб беради. Ўргич мотовилоси 3 нинг парраклари пояларни тўплаб ўриш аппаратига энгаштириб беради, ғалла пояларини ўриш аппаратининг сегментлари ўргандан сўнг, улар ўргич тубига тушади. Ўрилган ғаллани шнек куракчалари 4 ёрдамида икки четдан ўртага суриб, тўплаб, мосланувчан транспрортёр 5 га узатади. Транспортёр ғаллани қабул битери 6 га етказади. Битер ғаллани янчиш аппаратининг барабани 7 билан унинг таглиги (дека) орасидаги тирқишга узатиб беради. Барабан ғаллани катта тезликда тор тирқишдан сиқилган ҳолда олиб ўтаётиб, таглик 25 устида интенсив сидириб янчади. Натижада доннинг 80-85% бошоқлардан ажралиб, аралашма ҳолда таглик тешикларидан ўтиб дон аралашмаси сурувчи транспорт тахтаси 24 га тушади. Янчилган сомон дон қолдиқлари билан биргаликда барабан тагидан отилиб чиқаётиб қайтарувчи битер 11 га урилади, натижада дон қолдиқларининг бир қисми ажратиб олинади. Сомонэлагич 14 нинг сомонни силкитиши ҳисобига дон ва бошоқ қолдиқларининг қолган қисми эланиб ажралади ва пастга, дон транспорт тахтаси 24 га тушади. Тозаланган сомон, сомон тўплагич 16 га зичланиб тўпланади. Транспорт тахтасининг илгариланма-қайтарма ҳаракати натижасида унинг устига тушган дон аралашмаси ғалвирлар 19,20 га суриб келтирилади.

Транспорт тахтасининг тароқсимон қисми дон ва чорини устки ғалвир сиртининг биринчи ярмига бир текис тақсимлаб туширади. Устки ва пастки ғалвирлар 19,20 донни элаш учун тебранма ҳаракат қилади. Устки ғалвирнинг кўзларидан дон ва майда хасчўплар пастга тушади, чорининг йириги устки ғалвирнинг узайтиргичида қўшимча эланади ва ундан бошоқлар ажратиб олиниб пастга, бошоқлар шнеги 18 га туширилади. Бу шнек бошоқларни комбайннинг чап четига суриб, бошоқлар элеватори (кўтаргичи) 12 га йўналтиради. Элеватор бошоқларни қайта янчиш учун қайтарувчи битер 11 нинг устига элтади. Пастки ва устки ғалвирлар устидаги чорининг енгил бўлаклари пастдан юқорига вентилятор 23 нинг ҳаво оқими таъсирида учирилиб, сомон тўплагич 16 га етказилади. Пастки ғалвирдан тушган, дон элеватор ёрдамида дон бункери 8 га тушади. Бункер тўлгач ундаги дон махсус шнек 9 ёрдамида транспорт воситасига ортилади. Янчилган ғалла сомон, дон ва кераксиз чиқиндилардан иборат аралашмани ташкил этади. Донларнинг асосий 70-90 % қисми барабан остидаги панжара тешиклардан пастга ўтиб силкитувчи тахтага тушади. Сомон, похол ва қипиқлар янчиш барабанидан катта тезликда отилади. Қайтарувчи битер сомоннинг тезлигини камайтиради ва сомон силкитувчи транспортёрга узатади. Донли аралашма битер тагидаги бармоқли панжарадан ўтаётиб дон ва сомонга ажаралади. Сомон силкитгич поғонали клавишдан тузилган бўлиб, сомонни жадал силкитади. Натижада дон ва майда чиқиндилар клавиш тешикларидан пастга қия силкитувчи тахтага тушади. Барабан остидаги панжара ва сомон силкитгич билан ажратилган дон транспорт тахтасидан сирпаниб тозаловчи ғалвирга тушади. Дон ғалвир тешигидан ўтиб пастга-ғалвирга тушади. Донлар ғалвир остидаги вентиляторнинг ҳаво оқими таъсирида қипиқлардан тозаланиб қия шнекка ва бу орқали бункерга боради. Янчилмаган бошоқлар юқориги панжара бўйлаб силжиб узайтиргичнинг кўзларидан пастга, бошоқ шнегига тушади. Шнек бошоқларни юқориги

бошоқ шнегига узатади. Бу шнек пастки панжаранинг кўзларидан ўтмаган донли аралашмани қайтарувчи битерга узатади. Қайтарувчи битер ўз навбатида чала янчилган донни қайтадан йўналтиради. Бункердаги дон шнек ёрдамида транспорт воситаларига бўшатилади. Сомон ва майда қипиқларни йиғиш учун агрегатга гидравлик бошқарадиган ғарамлагич тиркалади. 2. МАККАЖЎХОРИ ҲОСИЛИНИ ЙИҒИШ МАШИНАЛАРИ Маккажўхори дони учун ўрилганда сўталари билан бирга пояси ва барглари ҳам йигиштириб олинади. Пишиб етилган маккажўхори поясининг бўйи 1,5-4 м, сўта 1-3 дона бўлади. Паст бўйли маккажўхори навларида сўталар ердан 25-45 см, баланд бўйли навларда 60 см дан юқорида жойлашади. 30 см дан паст жойлашган сўталарни йиғиш бирмунча қийинчилик туғдиради, бунда дон кўп нобуд бўлади. Маккажўхори дон учун сўталари билан ёки олдин сўталари поядан қайириб олинади, кейин пояси ўрилади. Сўталари билан ўрилганда олдин қобиғидан ажратилади. Сўталарни қуритиш ва сўтадан донини ажратиш ишлари хирмонда бажарилади. Бунинг учун КОП-1,4 «Херсонец-7» маккажўхори йиғиш комбайни, ОП-15 сўта тозалагич, МКП-30 ва МКП-12 молотилкалардан фойдаланилади. Маккажўхори иккинчи усул билан йиғилганида поя кесилади, дон сўталардан ажратилади ва поя майдаланади. Бундай ишлар ўзгартирилган дон йиғиш комбайнлари билан амалга оширилади. Маккажўхори ўриш сўталар етилгандан кейин бошланиб, 10-15 кун давом этади. Донни бир йўла сўтадан ажратиб ўрилганда унинг намлиги камида 26-30% бўлиши лозим. Маккажўхори пояси сўталаридан ажратилиб ўрилганда комбайндан кейин далада нобуд бўлган дон миқдори 0,7% дан, силосдаги дон миқдори 0,8 % дан, майдаланиш миқдори 2,5% дан ошмаслиги керак.

МАККАЖЎХОРИ ҲОСИЛИНИ ЙИҒИШ МАШИНАЛАРИ Маккажўхори дони учун ўрилганда сўталари билан бирга пояси ва барглари ҳам йигиштириб олинади. Пишиб етилган маккажўхори поясининг бўйи 1,5-4 м, сўта 1-3 дона бўлади. Паст бўйли маккажўхори навларида сўта-лар ердан 25-45 см, баланд бўйли навларда 60 см дан юқорида жойлашади. 30 см дан паст жойлашган сўталарни йиғиш бирмунча қийинчилик туғдиради, бунда дон кўп нобуд бўлади. КСКУ-8 МАККАЖЎХОРИ КОМБАЙИНИ ИШ ЖАРАЁНИ СХЕМАСИ 1-йўналтиргич;2-пўчоқаж-раткич аппарати; 3-16-шнеклар; 4-эгиш камераси; 5-кабина; 6-труба; 7-10 ва 13-транспортиёрлар; 8-поя илгич; 9- пўчоқ тозалагич; 11-прицеп (арава); 12-шатакка олиш мосламаси; 14- янчгич; 15-етакчи ғилдираклар; 17-роторли кесиш аппарати; 18-ўтиш оралиғи; 19-ҳимоялагич; 20-двигател; 21-вентилятор; 22-шасси; 23-жатка: Маккажўхори дон учун сўталари билан ёки олдин сўталари поядан қайириб олинади, кейин эса пояси ўрилади. Сўталари билан ўрилганда олдин қобиғидан ажратилади. Сўталарни қуритиш ва сўтадан донини ажратиш ишлари хирмонда бажарилади. Бунинг учун КОП-1,4 «Херсонец-7» ва КСКУ-8 маккажўхори йиғиш комбайни, ОП-15 сўта тозалагич, МКП-30 ва МКП-12 молотилкалардан фойдаланилади. Маккажўхори иккинчи усул билан йиғилганида поя кесилади, дон сўталардан ажратилади ва поя майдаланади. Бундай ишлар ўзгартирилган дон йиғиш комбайнлари билан амалга оширилади.

Маккажўхори ўриш сўталар етилгандан кейин бошланиб, 10-15 кун давом этади. Донни бир йўла сўтадан ажратиб ўрилганда унинг намлиги камида 26-30% бўлиши лозим. Маккажўхори пояси сўталаридан ажратилиб ўрилганда комбайндан кейин далада нобуд бўлган дон миқдори 0,7% дан, силосдаги дон миқдори 0,8 % дан, майдаланиш миқдори эса 2,5% дан ошмаслиги керак. КОП-1,4 «Херсонец-7» маккажўхори йиғиш комбайни. Икки қаторли тиркалма «Херсонец-7» комбайни тўлиқ пишиб етилган, қатор оралари 70-90 см ва туп ораси 90 см дан кам қилиб экилган маккажўхорини ўриш учун мўлжалланган. Комбайн пояни кесади, сўталарни поядан ва қобиғидан ажратади, сўнг сўталарни тележкага юклайди, поясини майдалайди ҳамда майдаланган массани автомашина кузовига ёки тележкага ташлайди. Комбайннинг ишлаш кенглиги 1,4-1,8 м . Иш тезлиги 3,5-6,5 км/с; комбайн ДТ-75М тракторларига тиркаб ишлатилади. Комбайн экин қатор ораларидан юрганда тумшуқ ва кўтариш занжирлари маккажўхори пояларини иш тирқишига йўналтиради, бу ерда узатувчи занжирлар пояни сиқиб қирқувчи аппаратга беради. Қирқилган поялар занжирлар ёрдамида сўта ажратувчи жўвага тушади, поялар жўвалар орасидан ўтганда сўталар узилади ва транспортёрнинг қабул қилиш ковшига узатилади. Барг ва ўзаклардан иборат масса майдалагичга тушади, майдаланган масса трубалар орқали комбайн ёнида ҳаракатланаётган транспорт воситаларига келади. КОП-1,4 «ХЕРСОНЕЦ-7» МАККАЖЎХОРИ ЙИҒИШ КОМБАЙИНИ ТЕХНОЛО-ГИК ИШ ЖАРАЁНИ 1-йўналтиргич; 2-кўта-риш мосламаси; 3-узатиш мосламаси; 4-қирқиш аппарати; 5-6-шнеклар; 7- транспортёр; 8-тозалаш аппарати; 9-

улаш мосламаси; 10-прицеп (арава); 11-тозаланган сўталар транспортёри; 12-силжитиш тахтаси; 13-труба; 14- вентилятор; 15- тозаланмаган сўталар транспортёри; 16-сиқиш мосламаси; 17-майдалагич; 18-майдалагич трубаси; 19-сўта қирқувчи аппарат: Транспортёр сўталарни қия тахтага ташлайди; сўталар тахтадан тозалаш аппаратига сирпаниб тушади; бу ерда сўтадан қобиқлари ажралади. Вентилятор билан ҳосил қилинадиган ҳаво оқими тахтадан тушаётган барг ва қобиқларни сўтадан четга жўнатади. Қобиқлардан ажратилган сўталар шнек ва илмоқли-занжирли транспортёр орқали тележкага юкланади. Сўталардан ажратилган қобиқлар транспортёр орқали ерга ташланади. Донлар тозалаш аппаратларида сўталардан тозаланиб транспортёр шнек ва транспортёр орқали тележкага юкланади. Маккажўхори донларини думбул пишиқлигида йиғиш учун сиқувчи қурилма олиб ташаланади, тахта олдинга сурилади ва тозалагич ишламайдиган қилинади. Бундай холда поясидан ажратилган сўталар қобиқлари билан бирга тозалаш аппаратини четлаб шнекнинг ғилофига ва транспортёр билан тележкага юкланади. Сўта ажратувчи аппарат иккита жўвали блокдан тузилган. Блокнинг корпусида етакчи ва етакланувчи жўвалар ўрнатилган. Жўвалар пояларини илаштириб, тор дарчадан олиб ўтади ва пишган сўталарни поядан ажратади. Сўта тозалаш аппарати рамага ўрнатилган саккиз жуфт тозалаш жўвалаларидан иборат. Ҳар бир жуфт тозаловчи жўва чўян ва резиналанган жўвалардан ташкил топади. Чўян жўва ораларида тиш кертилган винтсимон қобирғалар бор. Резина билан қопланган жўванинг усти ғадир – будир қилиб тайёрланади. Жўвалар втулка-роликли занжир орқали сўта шнекининг валидан харакат олади. Ҳар бир жуфт жўва бир-бирига қараб айланади, сўта баргларини илаштириб сўтадан ажратади.

Фойдалани лган адабиётлар рўйхати 1. И.А.Каримов «Дехқончилик тараққиёти-фаровонлик манбаи». Тошкент., 1994 йил. 2. Э. Ойхўжаев, Х..Қўшназаров. «Қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришини механизациялаш», Тошкент., 1988 йил. 3. А.И.Комилов, Қ.А.Шарипов ва башқалар. Трактор ва автомобиллар. Тошкент «Талқин» 2003 й.(лотин алифбосида). 4. М. Шоумарова, Т.Абдуллаев «Қишлоқ хўжалик машиналари».Тошкент. «Ўқитувчи». 2002. 5. Ў.Қўчқаров. Олий ўқув юртларига «Трактор ва автомобиллар» фанидан агрономик мутахассислигига оид қўлланма. Тошкент 1997. 6. В.И Родичев., Г.И Родичева Трактор ва автомобиллар. Т.1984 й. 7. А. Гуревич, С. Сорокин «Трактор ва автомобиллар» Т. Ўқитувчи-1980 й. 8. Ф.М.Маматов «Қишлоқ хўжалик машиналари». Қарши. «Ўқитувчи». 2008.

O'xshashlar

Хашаки донли ва дон дуккакли экинлар

Дон дуккакли экинлар

Донли экинлар ҳосилини йиғиш машиналари

Донли экинлар навлар тавсифини ўрганиш

Донли экинлар уруғлик далаларида апробация ўтказишни ўрганиш