Yakka iste’molchining motivasiyasi - Psixologiya - Referatlar

Yakka iste’molchining motivasiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

40 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Yakka iste’molchining motivasiyasi Reja: 1 “Stimul-reaksiya” nazariyasi 2. Faollashish konsepsiyasi 3. Rag’batlantirishga bo’lgan ehtiyoj 4. Iste’molchilar farovonligining determinantlari

www.arxiv.uz Iste’molchining xulq-atvori va motivasiyaning tuzilishi yanada sinchiklab tahlil qilinsa, iqtisodchilar ham, marketiloglar ham, aniqlashga urinayotgan talab va taklif o’rtasidagi aloqani yaxshiroq anglab olish mumkin bo’lar edi. Eksperimental psixologiyaning bu sohadagi yutuqlari ko’p narsaga aniqlik kiritmoqda, hamda turli individlarning xulq-atvorini belgilab beruvchi motivasion yo’nalishlarning butun boshli spektrini ochib berishga yordam bermoqda. 1 “Stimul-reaksiya” nazariyasi Motivasiyaning markaziy vazifasi organizmning nima sababdan faol holatga o’tishini tadqiq etishdir. Shunday qilib, motivasiya energiyaning safarbar qilinishidir. Ekspremental psixologiya dastlab asosan, ochlik, tashnalik va shu kabi fiziologik, tabiy ehtiyojlar va urinishlarni o’rganar edi. Biz ko’rib chiqayotgan “stimul (S) – reaksii (R)” (yoki “S – R”) nazariyasiga ko’ra, stimulga organizm reaksiyasining boshlanishi deb qaraladi. Ammo kuzatishlarimizga qaraganda, organizm muhit ta’siridagi stimulga har doim ham javob beravermas ekan. Bundan tashqari, ko’pincha muvozanatni buzuvchi va “S – R” nazariyasi bo’yicha izohlash qiyin bo’lgan holatni yuzaga keltiruvchi faoliyat bilan shug’ullanayotgan individlarni uchratish mumkin. 2. Faollashish konsepsiyasi Bugungi kunda motivasiya nazariyotchilari xulq-atvorni yangichasiga izohlashga urinmoqdalar, chunki neyrofiziologlar miya faoliyati to’g’risidagi bilimlarni ancha kengaytirishga muvaffaq bo’ldilar. Masalan, Xebb reaksion qobiliyatga emas, balki asab tizimining tabiiy faoliyatiga asoslangan gipotezani ilgari surdi. Avval mavjud bo’lgan qarashlarga teskari ravishda, faoliyatni ta’minlash uchun miyani tashqaridan qo’zg’atish shart emas. Miya fiziologik jihatdan inert emas, uning tabiiy faoliyati esa o’z-o’zini motivasiyalash tizimini shakllantiradi, deb ta’kidlanadi. 3. Rag’batlantirishga bo’lgan ehtiyoj

www.arxiv.uz Bu sohada katta tajribaviy ahamiyatga ega bo’lgan Berlayn ning asarlari mutaxassislarda alohida qiziqish uyg’otishi mumkin. Berlayn ning ta’kidlashicha, yangilik (ya’ni, qandaydir ajoyib, ilgari bo’lgan yoki bugungi kunda kutilayotganidan farq qiluvchi narsa) shaxs e’tiborini tortadi va rag’batlantiruvchi ta’sirga ega bo’ladi. “Yangilik, ayniqsa u hayron qoldirsa, o’zgartirib yuborsa, noaniqlik, betartiblik, tarqoqlik hamda kutilayotgan bilan yuz berayotgan holat o’rtasida farq hosil qilsa, rag’batlantiradi va quvontiradi”. Yangi hodisaning kutilaganda sodir bo’lishi dinamik ta’sirga ega bo’ladi va shunga mos xatti-harakatlarga sabab bo’ladi. Ammo, yangi va ajoyib narsaning faqat ma’lum darajagacha jalb qiluvchan bo’lishini, shundan so’ng uning yoqimsiz va qo’rqinchli bo’lib qolishini ham aytib o’tish lozim. Jalb qiluvchanlik avvaliga kuchayib boradi, so’ngra yangilik darajasiga mos ravishda susayib ketadi. Tovarlarning qiyosiy xarakteristikalari tufayli vujudga kelgan rag’batlantirish tovarlar siyosatini ishlab chiqish, segmentlash va pozisiyalash, kommunikasiya va ilgari surish kabi katta qismi bu kutilayotgan ehtiyojlarning qondirilishiga qaratilgandir. Yaxshimi, yomonmi, harqalay tovarlar asab sistemasiga stimullar sifatida ta’sir qiladi va bu o’yinchoqlarning bolalarga ko’rsatadigan ta’sirini eslatadi. Ma’lum bir o’yinchoqlarning yo’qligi bolaning aqliy rivojlanishida turg’unlikka olib keladi. Shunga o’xshash, iste’mol jamiyati beradigan stimullardan mahrum bo’lgan katta yoshdagi kishi ham zerikish, diqqinafaslik va yolg’izlikdan iztirob chekadi. “Ko’pchilik yangi mashina sotib olganda o’zini yoshroq his qiladi va o’z mashinasining eskirishini o’zining yoshiga bog’liqdek his qiladi. Shu tariqa mashina sotib olish jismoniy yangilanish o’rniga ramziy o’lchov kasb etadi”. Binobarin, organizm havo va ozuqaga muhtoj bo’lganidek, stimullar va turli hissiyotlarning doimiy oqimiga ham muhtojdir. Insonlar ehtiyojlarga ehtiyoj sezadilar. Bu asosiy motivasiya tanglikni yumshatish motivasiyasi bilan bir qatorda inson xulq-atvorining butun rang-barangligini izohlaydi, bu esa iqtisodchilarning qarashlariga kuchli putur yetkazadi. “Yangilikni qidirish” nazariyasi o’z turmush

www.arxiv.uz tarziga o’zgarish va yangilik olib kirayotgan iste’molchilarning xulq-atvorini izohlaydi. 4. Iste’molchilar farovonligining determinantlari Eksperimental psixologiyaning inson motivasiyasini o’rganishga qo’shgan asosiy hissasini sharhlash oxir-oqibatda ehtiyoj tushunchasini yanada kengroq tushunishga olib keladi. Biz iqtisodchilarning qarashlaridan boshladik, ular uchun ehtiyoj asosan xaridorlarning xulq-atvorida aks etuvchi “yetishmaslik holati” bo’lib, bu holat mazkur tanqislik holatining zamirida yotuvchi motivasiya tabiatini hech qanday izohlamaydi. Motivasiya nazariyasining yo’qligi iqtisodchilarni ularning dastlabki taxminlaridek qiymatga ega bo’lgan va haqiqatda kuzatilayotgan xulq-atvorga jiddiy aloqasi bo’lmagan me’yoriy tavsiyalarni ifodalashga olib keladi. Psixologlarning tadqiqotlari motivasiyaning umumiy yo’nalishlarini belgilashga imkon beradi, bu yo’nalishlar shaxsning umumiy farovonligini izohlashga imkon beruvchi omillar bo’lib, ular xulq-atvorlarning butun boshli yig’indisini izohlay oladi. Bu determinantlarin uch guruhda bo’lish mumkin: komfort, lazzatlanish va rag’batlantirish. Komfortni izlashdan maqsad tanqislikni bartaraf etish va shu bilan salbiy ne’matlarni ta’minlashdir; rohatlanish va rag’batlantirishning maqsadi esa, ijobiy ne’matni tanlashdir. Marketing psixologiyasidan tovarlarning tinimsiz yangilanib turilishi, yanada torroq differensiasiya, turli xil xulq-atvorlarga mo’ljallangan reklama ko’rinishida keng ko’lamli foydalanilmoqda. Ammo bu aslida lazzatlanish va rag’batlantirishga bo’lgan ehtiyojlarning o’sib borayotganligiga, asosiy ehtiyojlar yaxshi qondirilayotgan jamiyatdagi mo’l-ko’lchilikka javob reaksiyasi bo’lib, yangilik, o’ziga xoslik, murakkablik va xatar kabi ehtiyojlar hayotiy muhim bo’lib bormoqda. Ehtiyojlar turli hissiyotlarni, turli xulq-atvorlarni, har xil tovarlarni sinab ko’rish va rohatbaxsh manbalardan foydalanish bunday jamiyat uchun muhim jihatdir. Bu izlanishlarning cheki yo’q, chunki bunday ehtiyojlarni qondirib bo’lmaydi. Iste’molning umumiy nazariyasi haqida gapiradigan bo’lsak,

www.arxiv.uz motivasiya nazariyasining yutuqlari bizga insondagi motivasion yvnalishning umumiy turlarini aniqlashga imkon beradi. Yo’nalish turlari inson xulq-atvorining g’oyatda rang-barang va turli-tuman qirralarini qamrab oladi.

www.arxiv.uz FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning “ Jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari ” kitobidagi matreiallar, qoidalar va xulosalarni o’rganish yuzasidan chora-tadbirlar kompleksi to’g’risida: O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2009 yil 20 martdagi 125-F sonli Farmoyishi. 2. Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, o‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari / I.A. Karimov. – T., 2009. Karimov I.A. Eng asosiy mezon – hayot haqiqatini aks ettirish / I.A. Karimov. – T., 2009. 3. Karimov I.A. Mamlakatimizni modernizasiya qilish va yangilashni izchil davom ettirish – davr talabi: 2008 yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishtirish yakunlari va 2009 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma’ruza // Xalq so’zi gazetasi. – 14.02.2009. – № 33-34 (4696-4697). 4. Abdullayeva Sh. Pul, kredit va banklar. – T., 2000. 5. Abdurahmonov Q., Mamarasulov F. Mehnat iqtisodi. O’quv-uslubiy materiallar. –T.,1996. 6. Abdurahmonov Q.X. Mehnat iqtisodiyoti (nazariya va amaliyot). Oliy o’quv yurtlari uchun darslik. – T., 2004. biye. – M., 2009. 7. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Tadbirkorlik va uning motivasiyasi muammosini ijtimoiy tasavvurlar konsepsiyasi doirasida o’rganilishi

Tadbirkorlik faoliyati: Lokus nazorat va tavakkalchilikka munosabat psixologiyasi

Yaxshi iqtisodiy shart-sharoit – tadbirkorlik faoliyati rivojlanishining bosh omili sifatida

Tadbirkorlik faoliyati motivasiyasiga oid ijtimoiy-psixologik nazariyalar va ularning tahlili

Rossiyada tadbirkorlik fenomenining psixologik taraqqiyoti