Nimalar o‘z manfaatlarini himoya qila olish deb hisoblanmaydi Eshitib tinglash malakalari - Psixologiya - Referatlar

Nimalar o‘z manfaatlarini himoya qila olish deb hisoblanmaydi Eshitib tinglash malakalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

57.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Nimalar o‘z manfaatlarini himoya qila olish deb hisoblanmaydi Eshitib tinglash malakalari Haqiqiy o‘z manfaatlarini himoya qila olish halollik va atrofdagilarning huquqlarini hurmat qilish demakdir. Xo‘jako‘rsinga o‘z manfaatlarini himoya qilish esa atrofdagilarni o‘z xohishi bo‘yicha boshqarish uchun ham razillik, ham atrofdagilarni hurmat qilmaslikdan iborat bo‘ladi. O‘z xuquqlarini himoya qilishdan qo‘rqadigan odam, xohlagan narsasiga ega bo‘lish uchun turli ayyorliklar qiladi. Masalan, xotin yangi muzlatgich sotib olishlarini xohlaydi, lekin bu haqda eriga aytishga jur’at qilolmaydi. U eri bu haddan tashqari qimmat, - deb hisoblaydi deb qo‘rqadi. U tinmasdan, oxir oqibat eri o‘zi "Balki, yangi muzlatkich sotib olishimiz kerakmikan"- demaguncha eski muzlatkichdan noliyveradi. Agar bunday xotinni o‘rnida o‘zini hurmat qiladigan odam bo‘lganida, to‘g‘ridan to‘g‘ri eriga "Dadasi, qimmat bo‘lsa ham yangi muzlatkich sotib olsak, shunga nima deysiz"- deb aytgan bo‘lardi. Ba’zan bunday shamalar hazil mutoyiba shaklida ham bo‘ladi. Lekin, yomon yeri shundaki, bunday odam beto‘xtov, qanday qilib atrofdagilarni laqillatsam ekan, degan o‘y bilan yuradi. Odamlarni o‘z xohish irodasiga qarshi boshqarish, manipulyatsiyaning ko‘plab usullari mavjud. Biz ulardan ayrimlarini quyida tasvirlaymiz. Siz esa ularni o‘qib o‘ylab ko‘ring, balki hayotda, qachondir, kimdir Sizga shu usul bilan ta’sir qilishga urinib ko‘rgandir. A) agressivlik yoki qo‘rqitish. Manipulyatsiyaning eng keng tarqalgan variantlaridan biri agressivlikdir. Agressivlik to‘laqonli emaslik, salbiy "Men - konsepsiya", ojizlik belgisidir, u o‘ziga ishonchsizlikdan iboratdir. O‘z manfaatlarini himoya qila olish va agressivlik butunlay turli tuman tushunchalar bo‘lib, kimki o‘ziga ishonchni o‘rgangan bo‘lsa uning uchun agressiv bo‘lish xavfi yo‘qoladi. O‘zini hurmat qiladigan odam faqat biron narsaga qat’iy chek qo‘yish uchun agressivlik ko‘rsatishi mumkin. Masalan, boshliq haqli ravishda xodim ishda o‘z imkoniyatlarini to‘liq ishga solmayapti, deb hisoblab, unga zahrini sochishi mumkin. Biroq aynan shu usulni qo‘llash shart emas. O‘z ehtiyojlarini

www.arxiv.uz ochiq va halol talab qilish atrofdagilarning hurmatini qozonib, kutilgan natijaga olib keladi. Do‘st orttirgan yaxshimi yoki dushman, buni tanlash har kimning ixtiyorida. B) nochorlik. Nochorlik, bechoralik agressivlikka teskari usul. Atrofdagilarni o‘z g’azabi va tahdidi bilan qo‘rqitish o‘rniga, bundaylar ularning rahmini keltirishga, o‘zlari haqida g‘amxo‘rlik qilishlariga erishishga harakat qiladilar. Ba’zi birlar o‘z yoshlari, ijtimoiy va xizmat mavqelariga ko‘ra xizmatbaror va sodiq bo‘lishim kerak deb hisoblaydilar. Boshqalari yelim bo‘lib ko‘rinishdan qo‘rqib, to‘g‘ridan to‘g‘ri yordam so‘ray olmaydilar. Bechorasifat, landovur odamlar uchun to‘g‘ridan to‘g‘ri yordam so‘rash qiyin, shuning uchun ular "Qo‘limdan hech narsa kelmayapti, menga yordam bering" kabi zorlanishlar bilan noliydilar. Natijada ular o‘zlariga hurmatni yo‘qotib, o‘z qobiliyatlaridan shubhalana boshlaydilar. O‘zini nochor qilib ko‘rsatadigan odamlar toifasiga begonalarning yordamisiz allaqachon bankrot bo‘lishi mumkinligini ta’kidlayveradigan boshliqlar, vrachlar bo‘lmaganda allaqachon o‘lib ketgan bo‘lardim deb noliyveradigan bemorlar, sensiz yashay olmayman deb qaytaraveradigan er yoki xotinlar misol bo‘ladi. Unutmaslik kerakki, kichkina bolalardan tashqari deyarli hamma o‘zining kundalik qiyinchiliklari va majburiyatlarini o‘zlari bemalol hal qila oladilar. V) ayblash. Ba’zi odamlar boshqa birovni o‘z xohishlariga bo‘ysundirish uchun ayblashni odat qilib olganlar. Undaylar Sizni egoizmda, o‘z majburiyat va burchlaringizni bajarmaslikda ayblashlari mumkin. Qo‘shni qo‘shnisidan qurilishda yordam berishini to‘g‘ridan to‘g‘ri so‘rash o‘rniga, unga qachondir arrasini berib turganligi, tomini taomirlashda yordam berganligini taona qilishi mumkin. Bundaylar o‘zlari birovga yordam bergan bo‘lsalar, u ham shunday qilishi kerak deb hisoblaydilar. Esingizdan chiqmasin yaxshi xulqqina yaxshilikni chaqiradi. Birovga yaxshilik qilgan bo‘lsangiz, u ham albatta qaytarishi shart degani emas. Shunday bir naql bor: "Ikkita narsani hech qachon unutma, birovning senga qilgan yaxshiligini va o‘zingning birovga qilgan yomonligingni, ikkita narsani darrov unut, birovga qilgan yaxshiligingni va birovning senga qilgan yomonligini". G) tanqid. Tanqid

www.arxiv.uz yordamida ham atrofdagi odamlarni boshqarish mumkin. Bunday holatda odam arzirlik maslahat berish o‘rniga tanqid qila boshlaydi. Biroq tanqidga munosabatda og‘irroq bo‘ling. Aksariyat odamlar Sizda ko‘rayotgan xususiyatlarni rostini aytishadi. Agar Siz o‘zingizni himoyaqila olmasangiz, demak Sizda o‘zingizga ishonch yo‘q ekan. Barcha tanqidiy fikrlarni qabul qiling, ehtimoll ular haqiqiy ahvolni ko‘rsatib Sizga yordam berishi mumkin. Agar hozir tanqid eshitishga toqatingiz yo‘q bo‘lsa, rostini aytib, tanqidni keyingi safarga qoldirishni so‘rang. D) kino‘ya, mazaxlash. Ba’zan tanqid qiladigan narsaning o‘zi bo‘lmasa mazax qila boshlashadi. Mazaxning maqsadi diqqatni bir predmetdan boshqasiga ko‘chirish istagi bo‘lishi mumkin. Lekin aksariyat bu usuldan ishontirish, uyaltirish, odamni o‘zini boshqacha tutayotganligi uchun ustidan kulish maqsadida foydalanishadi. Masalan o‘smirlar chekmaydigan tengdoshlarini "onasining o‘li" deb ustidan kulishadi. Biroq, odamga ta’sir qilishni istamay ham, shunchaki do‘stona ashiga tegish mumkin. Qandaydir aomoqona harakat uchun ashini keltirish kelajakda uning qaytarilmasligi uchun yordam berishi mumkin. ye) motivlarni oydinlashtirish. "Nima uchun?" - deb boshlanadigan savollardan ehtiyot bo‘lish kerak. Bunday savolni berayotgan odam ehtimoll Sizning qaroringiz uchun tanqid qilmoqchidir, lekin uni ochiq aytishga qo‘rqayotgandir. Ehtimoll u Sizni o‘zini aybdor deb his qilsin deb, kechirim so‘rashingizni xo‘layotgandir. Shunchaki ehtiyot bo‘ling. Agar yomonlik qilgan bo‘lsangiz, yaxshisi kechirim so‘rang. Xato qilish har bir odamga xos, hamma ham adashadi. eshitib tinglash malakalari Samarali eshitib tinglash qoidalari: 1. Sharoit yarating. So‘zlayotgan odamga erkin gapirishi mumkinligini his qilishiga yordam bering, so‘zlovchi uchun qulay sharoit yaratib bering. 2. Faol holatga kiring. Vujudingiz faol holatda bo‘lganda aqlni jamlashga yordam beradi, aksincha bo‘shashgan holatda miya ham eng kam imkoniyat bilan ishlaydi. 3. Nigohingizni so‘zlayotgan odamga yo‘naltiring. Shunday holat tinglash va

www.arxiv.uz diqqatni jamlashga yordam beradi. Agar siz atrofga yoki polga tikilsangiz sizning diqqatingiz ham ko‘zingiz ortidan ergashadi. Suhbatdoshingizga muloyim va qo‘llab-qo‘ltiqlovchi nigo‘ bilan qarang, agar qattiq tikilsangiz buni u dushmanlik sifatida qabul qiladi. 4. Tinglab eshitmoqchi ekanligingizni ko‘rsating. Siz haqiqatan ham qiziqayotganligingizni ko‘rsating. Gavdangizning holati va harakatlaringiz suhbatdoshingizni tinglayotganligingizni ko‘rsatsin. Yodingizda tuting, odamlar har doim e’tiborili va samimiy odam bilan muloqat qilishga intilishadi. 5. So‘zlayotgan odamga nisbatan mustahkam diqqatingizni saqlang. Qo‘zlarni titmang, hech narsa chizmang, ruchka yoki barmoqlaringiz bilan stolni taqillatmang. Stolga ko‘z yugurtirish, qo‘zlarga tikilish kabi chalituvchi harakatlar diqqatingizning so‘zlovchi bilan begona predmetlar o‘rtasida bo‘linishiga sabab bo‘ladi. 6. Eshitib tinglash zarur. Suhbatdoshingizning fikriga diqqatingizni jamlang. Fikrlaringizning "adashib" ketishiga yo‘l qo‘ymang. So‘zlovchini tushunish uchun eshitishga harakat qiling. 7. Eshitish jarayonini mantiqiy rejalashtiring. Eshitayotganlaringizni hammasini eslab qolish qiyin, lekin eng muhimlarini eslab qolish shart. 8. Cuhbatdoshingizning hissiyotini tushunishga harakat qiling. Faqat o‘zlarning mazmunini emas, suhbatdoshingizning hissiyotini ham tushunishga harakat qiling. Yodingizda tuting, odamlar o‘z fikr va his-tuyg’ularini ijtimoiy normalarga mos holda "kodlashtirib" uzatishadi. 9. Kuzatuvchan bo‘ling. So‘zlovchining nutqsiz signallarini kuzating, chunki emotsional, hissiy muloqot muloqotning katta qismini tashkil qiladi. 10. Muloqot uchun ma’suliyatdan qochmang. Muloqot ikki taraflama jarayon, uni ikki kishi amalga oshiradi va navbati bilan tinglovchi rolini bajarishadi. Suhbatdoshingizga o‘zingizning haqiqatan ham uni tinglab tushunayotganingizni ko‘rsata oling. Bunga aniqlovchi savollar, faol hissiy munosabat bilan erishish mumkin. Agar o‘zingiz aytmasangiz, suhbatdoshingiz qanday qilib Siz uni tushunayotganligingizni bilishi mumkin? Sabr toqatli bo‘ling. Suhbatdoshingizni so‘zini bo‘lmaslik uchun yetarlicha vaqt toping. hissiyotlaringizni jilovlang. Asabiylashgan odam aksariyat so‘zlarni noto‘g‘ri talqin qiladi. O‘z-o‘zingizga

www.arxiv.uz quloq soling. Sizning tashvishingiz va hissiy kechinmalaringiz tinglashga xalaqit beradi. Agar suhbatdoshingizning nutqi va xulqi Sizning hissiyotlaringizga "tegib" ketayotgan bo‘lsa, bu haqda unga bildiring, bu harakatingiz vaziyatni oydinlashtirib, sizning tinglashingizni osonlashtiradi. 13. Tanqid qilishda ehtiyot bo‘ling, baho bermang. Suhbatdoshingizga nisbatan ma’qullovchi reaksiyani saqlang. Sizning ma’qullashingiz unga o‘z fikrini aniqroq bayon qilishga yordam beradi. Sizning har qanday salbiy reaksiyangiz suhbatdoshingizning himoea reaksiyasiga, o‘ziga ishonchsizlik va xavotiriga sabab bo‘ladi. 14. Suhbatdoshingizning maqsadini tushuning. Yodingizda tuting, aksariyat suhbatdan maqsad - yoki sizdan real biror narsa olish, yoki Sizning fikringizni o‘zgartirish, yoki Sizni biror narsa qilishga majbur qilishdan iborat. Bunday holatda eng yaxshi javob - Sizning harakatingizdir. 15. Salbiy odatlar eshitish jarayonini qiyinlashtiradi. O‘zingizning eshitish odatlaringizni, kuchli va kuchsiz tomonlaringizni, yo‘l qo‘yayotgan xatolaringiz xarakterini aniqlashga harakat qiling, odamlar haqida shoshib xulosa chiqarmayapsizmi? Diqqatingizni ko‘proq suhbatdoshingizning tashqi qiyofasi va nutqidagi kamchiliklariga qaratmayapsizmi? Sizda odamga qaramasdan eshitish odati yo‘qmi? Tez-tez suhbatdoshingizni bo‘lib qo‘yish odatingiz yo‘qmi? Boshqa tashvishlar haqida o‘ylab, o‘zingizni go‘yo eshitayotganday qilib ko‘rsatmaysizmi? oxirigacha eshitmagan narsangiz haqida pala-partish baho va xulosalar qilmaysizmi? odatlaringiz haqidagi bilimlaringiz - ularni takomillashtirish yo‘lidagi birinchi qadamingizdir. Muloqotning quyidagi eng muhim elementlarini eslab qoling: - so‘zlovchining so‘zi bilan fikr va hissiyotlari o‘rtasidagi nomutanosiblikdan guvohlik beruvchi noverbal, nutqsiz belgilarga, xatti-harakat, ko‘z qarashlariga e’tibor bering. Bu qarama qarshilikni ochiq muhokamaga olib chiqing; - na sizda va na raqibingizda yashirin yolg’on taxmin va ustanovkalar bo‘lmasligini kuzating. Xatolarni tuzatish mumkin bo‘lishi uchun ularni ochiq muhokama qiling; - muloqotning oshkora bo‘lishiga harakat qiling. Nimani o‘ylayotganingiz va his qilayotganingizni diplomatik usulda gapiring va raqibingizni ham shunga undang; - noaniqlikdan qoching. Biron narsa tushunarsiz

www.arxiv.uz bo‘lsa, tushuntirib berishni so‘rang. Agar biron kishiga nimadir tushunarsiz bo‘lsa, tushuntiring; - to‘g‘ri tinglashni o‘rganing. So‘zlayotgan odamga hurmat va qiziqish namoyon qiling. Hamdardlik bildiring, uni eshitganingiz va tushunganingizni anglating. Gapini bo‘lmasdan va baho bermasdan diqqat bilan eshiting. Vaqti-vaqti bilan eshitayotganingizni, bayon ortidan kuzatayotganingizni ko‘rsatish uchun, o‘z so‘zlaringiz bilan qaytarib, eshittirib turing; shaxsiy hissiyot va istaklaringizni muloyim shaklda namoyon qiling.

www.arxiv.uz FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. Karimov I.A. O‘zbekistonning siyosiy ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari. O‘zbekiston Respublikasi oliy Majlisining birinchi sessiyasidagi maoruza, 1995 yil 23 fevral. 2.Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari.-T. O‘zbekiston, 1997 - 326 b. 3.Karimov I.A. Barkamol avlod O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. O‘zbekiston Respublikasi oliy Majlisining IX sessiyasidagi ma’ruza. 1997 yil 29 avgust. 4. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

O‘smirlarning psixologik xususiyatlari

Muomala о‘zaro ta’sir vositalari

Shaxsning kommunikativ funksiyalari. Ijtimoiy psixologik treningni tashkil etuvchi shaxs bilimdonligini oshirish muammosi

Voyaga yetmagan os’mirlarning jinoyat qilish Sabablari Agressiv xulq

Psixologik masalahatni o`tkazish va uning bosqichlari