MAKTABDA PSIXOLOGIK LEKSIYALARNI O’QISH - Psixologiya - Referatlar

MAKTABDA PSIXOLOGIK LEKSIYALARNI O’QISH

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

85.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja : 1. Maktabda lek s iya psixologiyasi 2. Psixolog ma ’ ruzachining o ’ zini - o ’ zi boshqarishini psixotexnikasi 3. Ma’ruza o’q ishda psixologning roli

www.arxiv.uz MAKTABDA LEK S IYa PSIXOLOGIYaSI Maktab psixologi psixologik ma’ruzalarni o’qish mobaynida insonlardagi psixologiyaga qiziqishini qondirish maqsadida maktab muammolarini hal qilishda Amaliy psixologiyaning imkonyatlari haqida so’zlab beradi. Ma’ruza o’qishning ijobiy tomoni shundaki, qisqa vaqt ichida barcha maktabdagi guruhlar bilan tanishish imkoniyatiga ega bo’ladi. Psixologik ma’ruzalar o’qishda iloji boricha tinglovchilar bir xil bo’lishi, umumiy muammolar qiziqishi lozim. Maktabda quyidagi tinglovchilar guruhlari ajratiladi maktab ma’muriyati hodimlari, boshlanTo’g’ri ich, o’rta va yuqori sinf o’quvchilari, Boshlang’icho’rta va yuqori sinf o’quvchilari, bolalarining yoshga mos ravishda ota-onalari. Psixologik ma’ruzalarni o’qish uchun ko’pincha o’qituvchilar uchun qulay vaqtni tanlash zarur. O’qituvchi uchun darsdan sung ma’ruza o’qish mumkin. Ota-onalar ota-onalar majlisida ma’ruza tinglashlari lozim. O’quvchildar esa sinf rahbari bilan kelishilgan holda darslarning birida yoki darslardan so’ng ma’ruza tinglashlari mumkin. Psixologik ma’ruzalar 15 daqiqadan bir soatgacha davom etishi mumkin. Ma’ruza o’qish uchun maktabning majlislar zali yoki bir sinf xonasi tanlanadi. O’qituvchilar xonasida yoki direktor xonasida ma’ruza o’qishga ruxsat etiladi. Psixolog ma’ruza mavzularining dasturini tuzishda tinglovchilar tarkibi hamda ularning qiziqishlarini hissobga olish zarur. Quyidagi har bir tinglovchilar guruhining qiziqishlari ro’yxati keltiriladi. Maktab ma’muriyatining qiziqishlari -Maktabdagi o’quv tarbiya jarayoning mahsuldorligini oshirish uchun Amaliy psixologiyaning imkoniyatlari qanday? -Psixolog tabaqalashgan (differenstialashgan) ta’limni tashkil qilishda yordam berish mumkinmi? -Psixolog maxsus sinflarni (masalan, iqtisodiy pedagogik, matimatik va boshqalar) tashkil etashda yordam berish mumkinmi? -Maktab pedagogik jamoasini qanday qilib mahsuldor boshqarish mumkin? -Maktab ma’muriyati bilan o’qituvchilar ota-onalar orasida vujudga keladigan nizolarni qanday hal qilish mumkin? Boshlang’ichsinf o’quvchilarining qiziqishlari -Boshlang’ichsinf o’quvchilarini tarbiyalashda qaysi dastur mahsuldor?

www.arxiv.uz -Rivojlantiruvchi ta’lim metodikasini o’zlashtirish uchun qanday pedagogik psixologik adabiyotlarni o’qish zarur. - O’quvchilarning ota-onalari bilan suhbatni qanday tashkil etish mumkin? - O’qituvchi tarbiyasi qiyin bolalarga qanday yordam berishi mumkin? -Boshlang’ichsinflarni Yangi pedagogik texnalogiya bo’yoich o’qitishni o’rganish uchun qachon qaerda seminarlar tashkil etiladi? O’rta sinf o’qituvchilarining qiziqishi -O’smirlarin o’qishga qanday qilib qiziqtirish mumkin? -Darsda to’polon qilib o’tiradigan «qiyin» o’smirni nima qilish kerak? - Aksi ijtimoiy harakter qilgan o’smirlarga qanday chora ko’rish mumkin? -O’smirlarning bo’sh vaqtini qanday tashkil etish mumkin? -Chekayotgan o’smirlarga qanday ta’sir ko’rsatish mumkin? -O’smirlarning erta boshlangan muhabbatiga qanday munosabatda bo’lish mumkin? -Ishdan keyingi horish va charchashni o’qituvchilar qanday qilib yo’qotishlari mumkin? Yuqori sinf o’quvchilarning qiziqishlari -Yuqori sinf o’quvchilariga bitiruv imtihonlarini topshirishda qanday qanday yordam berishi mumkin? -O’spirinlarga qiziqish va layoqatlarin hissobga olgan holda kasb tanlashda qanday yordam yuerishi mumkin? -Yuqori sinf o’qvchilarini qanday qilib o’qishga qiziqtirish mumkin? -Ilk o’spirinlik davridagi sevgisiga qanday munosabatda bo’lishi kerak? O’quvchilarning ota-onalari bilan qanday qilib, suhbat tashkil etish mumkin? -Agar yuqori sinf o’quvchisi aksil ijtimoiy harakatni amalga oshirgan bo’lsa, pedagogik ta’sir vositalaridan qanday foydalanish mumkin? Boshlang’ichsinf o’quvchilari ota-onalarining qiziqishlari -Bolaga yaxshi o’qish uchun qanday yordam berish mumkin? -maktabga moslashish jarayonida bola qiyinchiliklarni qanday engishi mumkin? -bola charchamasligi uchun uning kun tartibini qanday tuzish mumkin? -Boshlang’ichsinf o’quvchisi qushimcha qanday sekstiya, to’garaklar, kurslarga qatnashishi mumkin.? -nima uchun bola ko’pincha kasal bo’ladi?

www.arxiv.uz -oiladagi munosabatlar bolaning o’zlashtirishiga qanday ta’sir ko’rsatadi? O’smirlarning ota-onalari qiziqishlari -O’smir maktabda oilada hech kimni tinglamasa, nima qilishi kerak? -O’smirning qo’polligiga qanday javob berish kerak? -O’smir chekadigan bo’lsa nima qilish kerak? -Agar o’smir yomon ulfatlarga qo’shilib qolgan bo’lsa, nima qilish kerak? -O’smirni qanday qilib o’qishga qiziqtirish mumkin? -Agar o’smir hech narsaga qiziqmasa nima qilish kerak? -Agar o’smir qiz haddan tahqari ochiq rangli kosmetikalardan foydalansa, nima qilish kerak? -O’smirning maxsus qobiliyatini qanday aniqlash mumkin hamda bo’lTo’g’ri usu kasbini tanlashda qanday yordam ko’rsatish mumkin. Yuqori sinf o’quvchilari ota-onalarining qiziqishlari -Bitiruv imtihonlarini muvaffaqiyatli topshirishga qanday yordam berish mumkin. -O’spirinlarning qiziqishlari va kasbiy yo’nalganligini qanday aniqlash mumkin? -farzandga bo’lTo’g’ri usu kasbini tanlashda qanday yordam berish mumkin? -agar yuqori sinf o’quvchilari turmush qurushmoqchi bo’lishsa, nima qilishi kerak? -agar o’spirin o’To’g’ri il va qiz jinsiy aloqada bo’lishgan bo’lsa, nima qilishi kerak -ota-onalar farzandlarinig narkotik chekayotganligini bilib qolishsa nima qilish kerak? Boshlang’ichsinf o’kuvchilarining qiziqishlari -Qiziqarli psixologik suhbatni tinglash -Qiziqarli psixologik o’yin o’ynash. O’smirning qiziqishlari -Psixolog kim? U nima bilan shuTo’g’ri ullanadi va psixologlar psixoterapevdan nimasi bilan farqlanad? -Astrologlarga ishlatish mumkinmi. -Ekstranstianslarga qanday munosabatda bo’lish kerak? -Qizlar (yigitlar) bilan erkin muloqat qilishga qanday o’rganish mumkin?

www.arxiv.uz guruh orasida o’z fikrida qolishda qanday o’rgatish mumkin? -qo’rqinchni engishga qanday o’rgatish mumkin? Yuqori sinf o’quvchilarining qiziqishlari -Muhabbat muamolarini qanday hal qilish mumkin? -Qanday kasbni tanlash mumkin7 -Bitiruv imtihonlarini qanday qilib muvoffaqiyatli topshirish mumkin? -Yigit va qizlar bilan erkin gaplashishga qanday o’rgatish mumkin? Yuqorida keltirilgan maktabdagi barcha guruhlarning qiziqishlarini qamrab olmaydi. Bu erda psixolog psixologik ma’ruzalarni o’qishda har bir guruhning qiziqishlarini hissobga olishsa mahsuldor bo’lishini ta’kidlash lozim. PSIXOLOG MA’RUZAChINING O’ZINI-O’ZI BOShQARIShINI PSIXOTEXNIKASI Psixologik ma’lumotga ega bo’lmagan tinglovchilar uchun Amaliy pozisiyadan ma’ruzalar o’kish quyidagi hususiyati bilan farqlanadi: Birinchidan, Amaliy psixologiya insonlarning ruhiy hayotidagi hodisa va faktlarni tavsivlashga yo’naltirilgani uchun o’qituvchilar, ota-onalar o’quvchilar qisqacha barchani qiziqtiradi. Ikkinchidan, ko’pchilik tinglovchilar o’zlarini Amaliy psixologiya sohasida bilimdon hissoblaydilar. Har bir insonning o’z shaxsiy tajribasi, qadriyatlari, o’z fikrlari mavjud. Uchinchidan tinglovchilar, ma’ruzalarni «psixologik» qiziqarli qilib, erkin, ishtirokchilarnig fikrlarini Xissobga olib o’tkazishini kutadi. Ular psixologdan yoqimli, mazmunli muloqotni, hayot va kasb haqida foydali yangiliklarni kutishadi. Baxtga qarshi ko’pchilik Amaliy psixologlar bu holatga ahamiyat berishmaydi. Agar psixolog faqat ma’ruza o’qish uchun kelgan bo’lsa, bu vaziyat kechirimli maktabda doimiy ishlaydigan psixologlarda umuman boshqacha vazifalar turadi. u psixologik ma’ruzalarni «o’zicha» qilib o’qishga haqqi yo’q. Agar psixolog auditoriyani mavzusi bilan qiziqtira olmasa, uning shaxsiy obro’si tushib ketadi, maktabning psixologiyaga umumiy munosabati pasayib ketadi. Psixolog kasbi - so’zdashuv kasbidir. maktabda psixologik ma’ruzalarni qanday o’kishga e’tiboringizni qaratamiz. Xavotirlanish va qurquvni qanday qilib engish mumkin?

www.arxiv.uz Avvalo tinglovchilar oldida ortiqcha xovotirlanish va qurqish nima sababdan vujudga kelishini aniqlash darkor. -ommaviy ma’ruzalarni o’qish tajribasining etishmasligi. -sizning individual xususiyatlaringiz:uyatchanlik, tortinchoqlik, yuqori xavotirlanish, o’ziga ishonmaslik. -tinglovchilarga qiziqarli bo’lishga ishonmaslik? -hissiyotlarga haddan tashqari berilmaslik. -avval o’qilgan ma’ruzalarning birining yaxshi chiqmasligi. -yana qanday sababni ko’rsatishingiz mumkin? Siz auditoriyadan qo’rqish va xavotirlanish vujudga kelish sababini aniqladingiz? Ko’pincha sabab ongsizlik sohasida joylashadi. Ko’pchilik oldida nutq so’zlashdan qo’rqish va xavotirlanishdan qutilish uchun dastlabki qadam o’zini-o’zi bilish orqala ijobiy o’zini o’zgartirish mumkin. «O’zini qanday tutish mumkin» mashqi. Auditoriyada ma’ruza o’qishdan oldin vujudga keladigan zo’riqish holatini bilimini faollashtirishga yo’naltirilgan mashqdir. Shunday vaziyatni ko’z oldingizga anqroq keltirishga harakat qiling. Ko’zingizni yumuming va sinf xonasi yoki majlislar zali va tinglovchilar yuzlarini keltiring. Nutq so’zlaydigan joyga qarab ketayotgani ko’z oldingizga keltiring. Chiqayotganingizda nimani his qilasiz? O’zingizning ichki obrazlaringizda sekin harakat qiling, bunda kichik qismni ham esingizdan chiqirmang. O’z ichki holatingixni aniqroq his qilishga harakat qiling. -Sizda qanday obrazlar vujudga keladi? -Xovotirlanishingiz o’tirganlardan kim bilan boTo’g’ri liq? -Tinglovchilar bilanmi? («Ular menga qarashadi», Ular menga tanqid qilib, qiyin savollar berishadi», «Ular meni tinglamaydi») -O’zim bilan boTo’g’ri liq? «Nimanidir boshqaga aytib qo’yishdan qo’rqaman. «Tinglovchilar meni qabul qilmasliklaridan qo’rqaman», Eng yaxshi notiq bo’lishni va auditoriyani lol qoldirishni istayman. Shunday qilib, siz xovotirlanish va zo’riqishingiz qaerda «shashingizni bilib oldingiz? Aniq maslahatlar.

www.arxiv.uz Agar sizning xovotirlanishingiz tinglovchilar bilan boTo’g’ri liq bo’lsa: -ma’ruza o’qiyotganingizda sizni tinglaytgan tinglovchini tanlab,faqat uning uchun gapiring (asosiysi-uning o’ziga qarashni o’rganing) -Siz tanlagan tinglovchi bilan aloqa o’rnatilgandan so’ng, ko’zingizni uning yonidan kishiga qaratish, u bilan ham ko’z aloqasini o’rnating: -tinglovchilarga ochiq yuz bilan qarashga ularning chaqnoq ko’zlarini ko’rishga harakat qiling: --auditoriyaga kulimsirab qarashga, hamda ulardan ham shunday javob kulgusini olishga harakat qiling. Agar sizning xavotirlanishingiz o’zingiz bilan boTo’g’ri liq bo’lsa: -ma’ruza o’qish tajribasini egallashga harakat qiling: ko’proq ko’pchilik oldida so’zlashga, savollar berishga hamda jamoaviy bahslarda ishtirok etishga harakat qiling: -urinib ko’rishi va xato qilish yo’li bilan muvaffaqiyatga erishish yo’lini topib olasiz. Bunday holat barcha insonlarda harxil kimdir «kimdir quvonganidan uchgisi keladi», «kimdir bo’lar bo’lmas xavotirlanadi». -psixologik ma’ruza jarayonida nimaga erishmoqligingizni auditoriyaga nima bermoqligingizni aniqlang: qa’tiy maruza o’kish, Xamma yaxshi bo’lishini, kichik aqliy bayram o’tkazing», «auditoriya bilan mazmunli dialog tashkil qiling». -o’zingizni aktyor deb tasavvur qiling: qanday rolni o’ynashni hohlaysiz, o’tirganlarga qanday obrazligingizni» namoyon qilmoqchisiz? -ma’ruza o’qishdan oldin «qizib olishng» - tinglovchilardan biri bilan suhbatlashing, auditoriyada mayda qadamlar bilan yuring. Umumiy maslahatlar Siz ma’ruza o’qiydigan auditoriyada bir kun oldin guvohlarsiz mashq o’tkazing: ma’ruza o’qiydigan joyingizga boring, bo’sh zalga qarang, holatingizni, ovozingizni qanday bo’lishini hamda qanday so’zlar bilan boshlab nima bilan tugatish lozimligini o’ylab qo’ying. -ma’ruza bir necha soat qolganda, uyda keresloda o’tirib, ko’zingizni yumgan holda, chiqishingiz jarayonini fikran ko’z oldingizga keltring (sstenariyni rejalashtiring). -Kechqurun uyquga ketishdan oldin barcha vaziyatni tushungizda ko’rishga ustanovka berin: tinglovchilar qanday yiTo’g’ri ilishmoqda,nutq so’zlaydigan joyga qanday bordingiz, qanday boshlaysiz. Asosiysi, ma’ruza muvaffaqiyatli chiqishga ishonishingiz lozim. Agar siz o’z ustingizda ishlab xavotrlanish vaqo’rqishdan foriTo’g’ri bo’la boshlasangiz, ikkinchi muhim qadamni tanlaymiz.

www.arxiv.uz Psixologik ma’ruzada o’z obrazini qanday namoyon qilish mumkin Auditoriya oldida gapira boshlaganda dastlab o’tirganlar sizni tinglamayotanday tuyuladi. Sizni zimdan kuzatishadi, «siz bilan tanishadi», sizni ovozingizga moslashadi, tashqi ko’rinishingiz kuzatiladi, sizni hrakteringiz To’g’ri risida xulosa chiqarishga harakat qilishadi. Shaxsiy tanishish - ko’nikuv hosil bo’lgandan keyingina tinglovchilar ko’zida qiziqish paydo bo’ladi, ba’zilari kelishuv sifatida boshlarini qimirlatishadi, boshqalari nimanidir yozib olishadi, boshqa birlari o’zaro fikr almashadi. Tanishuv-ko’nikuv hosil bo’lgandan so’ng psixologga inson, ayol yoki erkak sifatida qiziqa boshlaydilar. Siz auditoriyaga olib kiradigan bilimlar tinglovchilarga siz psixolog sifatida o’zingiz qanday tushunishingiz va his qilishingizga boTo’g’ri liq ravishda qizikarli yoki qiziqarli emas bo’lishi mukinmi? Nutq so’zlayotgan mavzuingiz bo’yicha shaxsiy tajribaga egasizmi? Hayot va ishda sizda muvoffaqiyatli chiqdi, nima muvoffaqiyatli chiqdi? Psixolog sifatida qaerda xato va kamchiliklar ro’y berdi? Muvoffaqiyatsizlik va kulfatni qanday boshingizdan kechirasiz? Psixolog siz o’zingiz hayotda va ishda muvoffaqiyat qozonasizmi? Ma’lumki ma’ruzalarga puxta tayyorgarlik va hayajonlanishga yo’l bermaslik kerak, asosiysi auditoriyaga o’zingizning qanday obrazingizni taklif qilishni hohlashingizni puxta o’ylash darkor. Psixolog turli tinglovchilarga: o’qituvchilarga, ota-onalarga, Boshlang’ichsinf o’quvchilariga,o’smirlarga va yuqori sinf o’quvchilariga har-hil o’z obrazlarini taklif qilish mumkin. «O’z obrazingiz» xulq atvoringizning quyidagi qismlaridan tashkil topadi: -tashqi ko’rinish (kiyim, yuz ifodasi, tovush tembri, o’zini tutish) -auditoriya oldida psixologik rolni namoyon qilish, bu rolga hissiy bo’yoq berish: -nutqingizdagi asosiy qadryatlarning yo’nalishi (sizni nima qiziqtiradi va siz nimaga qarshi kurashasiz -o’z chiqishingizni boshlaydigan dastlabki so’zlar «O’z obrazi» dan barcha qismlariga to’liqroq to’xtalib o’tamiz. Psixologning tashqi ko’rinishi Kiyimingiz, taranishingiz, qanday taqinchoqlar taqishingiz (agar psixolog ayol kishi bo’lsa), kosmetikadan foydalanish haqida to’xtalib o’tamiz. Agar siz o’qituvchilar oldida nutq nutq so’zlaydigan bo’lsangiz, kiyimingiz, yorqin rangli bo’lmasligi, iloji bo’lsa – kostyum, soch turmagingiz – 121bet tushunmadim kosmetikadan ozroq foydalaning, taqinchoq juda qimmat ko’zga

www.arxiv.uz tashlanadigan bo’lmasligi zarur. Chehrangiz-hotirjam, «o’qituvchilardek qattiqqo’l», nutqingiz - didaktik mantiqiy tuzulishga ega bo’lishi darkor. Maktab amaliyotidan bir misol keltiramiz. Ayol psixolog maktabda o’qituvchilar uchun Amaliy psixologiya bo’yicha seminar o’tkazmoqda. Farzandlarni moddiy boyliklarga emas, ma’naviy boyliklarga qiziqtirish, turmishda kiyimda o’z-o’zini chegaralashning foydasi haqida gapirmoqda. Bunda psixolog o’qituvchilar oldida oxiri medada kiyinib, bor taqinchoqlarini taqib, ko’z-ko’z qilmoqda. O’qituvchilar auditoriyasining psixolog ma’ruzachiga munosabati umuman salbiy bo’ladi: ba’zilari umuman qabul qilmasa, ba’zilari ko’ngilga olmaydi. O’qituvchilar psixologa nima uchun bunday munosabatda bo’ldilar, siz nima deb o’ylaysiz? Bunday salbiy munosabatning shakllanishi ikki sababga boTo’g’ri liq: ma’ruzaning mazmuni psixologining o’z obraziga mos emasligi va psixolog nutq so’zlayotgan auditoriyaga uning tashqi ko’rinishi mos emasligi. Agar siz oddiy, davlat maktabida ota-onalar uchun nutq so’zlayotgan bo’lsangiz, tashqi ko’rinishingiz jiddiy bo’lishi kerak. Tinglovchilarga xotirjam, bilimdan inson ekanligingizni namoyon qilishingiz kerak ochiq, ishonch bilan so’zlash bilan zarur, tinglovchilarga farzandlaringiz tarbiyasi bo’yicha qiyin vaziyatlar bo’lib turishi, ularning bemalol hal qilishingizni tushuntirishingiz zarur. Agar siz listey va gimnaziyalarda ota-onalar uchun ma’ruza o’qiydigan bo’lsangiz boy oilalarning ayollarida qoniqmaslik hissi paydo bo’lmasligi uchun soch turmagingiz va kosmetikangiz «ularga mos bo’lishi kerak». Qimmat bo’lmasada, tashqi ko’rinishingiz boy oilaning ayollaridan qolishmaslik uchun soch turmagingiz va kosmetikangiz «ularga mos bo’lishi kerak». Qimmat bo’lmasada, tashqi ko’rinishingiz element bo’lishi, o’zingizni ulardan ustunligingizni xotirjam namoyon qilishingiz zarur. Sizning har bir so’zingiz va imo-ishorangizda muvoffaqiyat, kasbiy mahorat ishbilarmonlik sezilib tursin. Agar siz Boshlang’ichsinf o’quvchilari oldida nutq so’zlasangiz, sviter yoki kofta kiyishingiz zarur, xotirjam, an’anaviy soch turmagi (ona soch turmagi), ozroq kosmetikadan foydalaning, ochiq ijobiy hissiyotlarni namoyon qiling, hech kimni alohida ajratmang, har bir bolani hissiy qabul qiling. Yuzungizdan To’g’ri amxo’rlik, issiqlik, yaxshilik nurlari sochilib tursin. Ovozingiz yumshoq, ularni sizlab biroz erkalatib gapiring. Agar siz o’smirlar oldida nutq so’zlashsangiz yorqin rangli ko’ylak kiying, kosmetikangiz yorqin ranglardan foydalaning, urf bo’lgan taqinchoqlar taqing. O’zingizga ishonchn namoyon qiling, (siz hamma savolga barcha javoblarni bilasiz) «O’To’g’ri il bolaning ovozi bilan» gapiring, ba’zan hazil ishlating. Agar siz yuqori sinf o’quvchilari oldida nutq so’zlamasangiz, kiyimingiz demografik va elegant bo’lishi zarur (ilk o’spirinlar modani yaxshi qadrlashlarini

www.arxiv.uz esda tuting). Albatda-kosmetika va taqinchoqdan foydalanishining. Shaxsiy kasbiy mahoratingizni namoyon qiling. Ochiq ishonch bilan, erkin gapirishga harakat qiling. Yoshlarning muammolarini tushunishingizni namoyon qiling. MA’RUZA O’Q IShDA PSIXOLOGNING ROLI -Ma’ruzangiz avvalo bayram, aqliy o’yin, qoniqishga aylanishi zarur. Siz hayotga ishonch, yaxshilik ko’zi bilan qarovchi inson ro’lini o’ynaysiz, bunday rol Boshlang’ichsinf o’quvchilari va o’smirlar uchun mahsuldordir. -Siz neytral «ma’lumot beruvchisiz», psixologik bilimlarni taklif qilasiz, tinglovchilar o’zlari nimani qanday bajarishni hal qiladi. Ushbu rol ota-onalr oldida nutq so’zlayotganda qo’l keladi. -Siz hayot faoliyatingiz, inson uning hayoti, ta’lim va tarbiyasi haqida xotrjam fikr yuritasiz. Bunday rolni ziyoli ota-onalar va yuqori sinf o’quvchilari auditoriyada o’ynash mumkin. -Siz ma’ruzangiz davomida bolalarni sevish, ularni psixologik qo’llab quvatlash haqida to’xtalasiz. Bunda o’qituvchilar va ota-onalr tinglovchingiz bo’ladi. Psixologik ma’ruzani boshlash mumkin bo’lgan so’zlar va ifodalar. Har bir ma’ruzachining dastlabki so’zlari tinglovchilarga ishontiruvchi ta’sir ko’rsatishni yaxshi biladi. Kimning oldida nutq so’zlashingizga qarab, o’zingizga yoqqan ifodalarning biridan boshlashingiz mumkin. «O’zingizga yoqqanini tanlash mashqi» Siz o’qituvchilar oldida nutq so’zlasangiz: -Assalomu alaykum! Bugun siz bilan murakkab muammoni muhokama qilamiz..» (muloqatning jiddiy va muammoli bo’lishini eslashi, auditoriyada «tenglik» poziststiyasida o’zaro tasir ko’rsatish mumkin») -Assalomu alaykum. Psixologning o’qituvchilar oldida nutq so’zlashi ham oson, ham qiyin. Shuning osonki, bizning oldimizda-umumiy maqsad - o’kuvchilarga ta’lim va tarbiya berish maqsadi turibdi. Shuning uchun qiyinki, qisqa muloqat choTo’g’ri ida umumiy muommoni hal qilishda birlashish, birgalikda umumiy til topish zarur. (Psixolog auditoriyaga sheriklik asosida kasblararo o’zaro ta’sir ustanovkasi bilan murojat qiladi) -«Mening qarashlarim: psixolog ma’lum psixologik pedagogik tavsiyalarni ishlab chiqish mumkin, bu muhim albatta. Lekin o’qituvchi qiyin o’smirlar yoki orqada qolayotgan o’quvchini tarbiyalash bo’yicha o’zining ko’p yillik tajribasiga tayanishi zarur. (O’qutuvchilik kasbiy mahoratiga hurmatni ifodalash) -Men sizga psixologiyaga qiziqish namoyon qilganingiz uchun tashakkur bildirmoqchiman. Ko’chada kuchli yomTo’g’ri ir vamomaqaldiroq bo’lishiga

www.arxiv.uz qaramasdan, zal to’la odamlarni ko’rayapman (ma’ruza boshlashdan oldin hissiy ijobiy muhitni yaratish). -Do’stlar agar tinglovchilar unchalik ko’p bo’lmasa, yaqindan suhbatlashish imkoni mavjud bo’ladi. Bugun bizda nafaqat ma’ruza balki, dialog muloqot suhbat bo’lib o’tadi. (Agar auditoriyaga kam odamlar yiTo’g’ri ilgan bo’lsa, zo’riqishni yo’qotish uchun yuqoridagi so’zlardan boshlash mumkin). Siz ota-onalar oldida nutq so’zlamoqchisiz. -«Hurmatli ota-onalar! Meni o’zlaringizga yaqin qabul qilishingizni hohlardim! «Psixolog» hayotda qanday qilishi kerakligi» haqida gapirib beradi, hayot shunchalik murakkabki uni psixologik qonunlar bilan boshqarish qiyin» deb o’ylayotgan bo’lsangiz kerak. Siz ham, men ham qiyin hayotiy vaziyatdamiz. Farzandlarimiz haqida gaplashaylik. (Empatik o’zaro ta’sir, «tenglik» asosida suhbatning boshlanishi) -Yuzlaringizdan qattiq charchaganingiz ko’rinib turibdi. Ma’ruzaga ishdan keyin kelganingiz ko’rinib turibdi. Ma’ruza sizlar uchun qiziqarli va foydali bo’lishiga harakat qilaman. (Hissiy qo’llab - quvatlanishni ifodalash, iliq shaxslararo munosabatni shakllantirish) -O’zimni tanishtirishga ijozat Bering! Oilaliman ikki qizim bor, men faqat psixologiya bo’yicha mutaxassis bo’lib qolmasdan ikki farzandning onasiman. Barcha oilalarda bo’lgani kabi bizning oilada ham munosabatlarda muammo va qiyinchiliklar bo’lib turadi. Biz ularni hal qilishga harakat qilamiz. Bugun oilaviy muammolarni qanday hal qilish haqida gaplashamiz. (Hissiy ochiqlikni namoyon qilish «tenglik vaham fikrlik» suhbatga tayyorgarlik. Siz yuqori sinf o’quvchilari oldida nutq so’zlamoqchisiz -Qadrli do’stlar! «Ma’ruza oldidan sizlarni ko’rganimdan xursandman: barchangiz yosh kuchga to’lgan va hamma narsaga qiziqquvchansiz. Bugungi ma’ruzamiz mavzusi sizlarga qiziqarli bo’ladi deb o’ylayman. Ma’ruzani oshlashdan oldin, ma’ruzamiz suhbat shaklida o’tsa, yanada yaxshi bo’lardi. Bu muammo bo’yicha o’z fikringizni bildirishingiz mumkin, men bo’lsa o’z fikrimni bildiraman. (Auditoriyani hissiy qabul qilish, hamkorlikdagi dialog taklif etish). -«Ma’ruzaga kelganingizdan juda xursandman. Sizlarni psixologik muammolar qiziqtirsa kerak. Ma’ruzada qiziqishlaringiz e’tiborga olishga harakat qilaman. (Yuqori sinf o’quvchilari qiziqishlarini, hissiy qo’llab-quvvatlash:

www.arxiv.uz Shunday qilib, quyidagi xulosalarga kelamiz. Maktabda Amaliy psixologiya bo’yicha ma’ruza o’qish oson emas. Ko’p omillarni hissobga olish zarur: auditoriyaga moslashish, ularning tilida gapirish, ma’ruza tinglovchilarga qiziqarli bo’lishiga hamda ularning ehtiyojlarini qondirishga harakat qilish zarur. Ma’ruzalarni psixologik qilib o’qishga harakat qilish kerak, o’z obrazini chiroyli, ochiq qiziqquvchan, boy hayotiy tajribaga ega inson sifatida namoyon qilish kerak, shaxsiy fikrni aytishga intilish zarur. o’zingiz haqingizda o’rinli gapirib berishingiz mumkin. Har qanday auditoriyani siz psixolog, inson sifatida hayotingiz his- tuyTo’g’ri ularingiz qiziqtiradi. Agar tinglovchilar inson, mutaxasisi sifatida ishonch hosil qilsalar, siz ma’ruzada beradigan ma’lumot va bilimlarni qabul qiladilar. Ma’ruzangizni faol va hissiy qilib boshlashga intiling, ularning diqqatini faollashtirib, birgalikdgi ruhiy suhbatga chorlang.

www.arxiv.uz ASOSIY ADABIYOTLAR. 1. Karimov I. A. Yuksak ma`naviyat -engilmas kuch T.“Manaviyat”,2008 y. 2.O’zbekiston Respublikasi Xalq ta`limi tizimida psixologik maslahat to’g’risida”gi muvaqqat Nizom –Toshkent, 2002 yil 1 avgust. 3. Nishonova Z. T. Psixologik maslahat. Toshkent, 2006y. 4. Nishonova Z. T. Psixologik maslahat. Toshkent, 2007y. 5. Rogov E.I. Nastol`naya kniga prakticheskogo psixologa T. 1-2-M.,1999g. 6.Umumiy psixologiya. M.G.Davletshin., S.M. To’ychieva.-T., 2002. 7.V.Karimova. Psixologiya T. 2002 yil. 8. G’oziev E.G’ Psixologiya 2002y. QO’SHIMCHA ADABIYOTLAR 1. M.G.Davletshin. Yosh va pedagogik psixologiya. T. 1998 y. 2. Toshimov R. Yu, G’oziev E. G’. Psixodiagnostika va amaliy psixologiya. 3. Nishonova Z. T. Bolalar psixodiagnostikasi. Toshkent, 1998y.

O'xshashlar

Psixologik maslahat

Psixologik tajriba

Psixologik maslahat nima

Psixologik masalahatlar texnikasi

Psixologik masalahatlar o'tkazish