logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Pedagogika
  4. Тасаввур

Тасаввур

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

38.5 KB
Ko'chirib olish
Тасаввур Инсон сезган ва идрок қилган нарсаларининг образлари изсиз йукрлиб кетмайди, Улар инсон онгида ўзоқ вақт сақланиб қолади. Ушбу образлар таъсирида инсонда тасаввур шаклланади. Тасаввур-бу инсон томонидан олдин идрок қилинган нарса ва ҳодисаларнинг субъектив образлари. Тасаввур билиш жараёнлари ичида уларни бир-бирлари билан боғлаб турувчи оралиқ ҳолатни эгаллайди. Тасаввур билишнинг ҳиссий билиш босқичида бўлиб, нарса ва ходисаларнинг моҳиятига кириб боролмайди. Аммо, тафаккурнинг пайдо бўлиши, ривожланиши учун манба бўлиб хизмат қилади. Спортчи шуғулланувчиларнинг ақлий, амалий масалаларни ечишларида тасаввур катта ёрдам беради. Спортчидаги олдинги тажрибаларида шаклланган тасаввурлар унинг мусобақа шароитларда жисмоний тарбия ва спорт фаолиятини амалга оширашига катта ёрдам беради. У тасаввурлар (тезкор, чаққон, тактик техник ва ҳоказо) ёрдамида ҳаёлан машқланган ҳолат-воқелик моделини яратади. Тасаввур воқекка қанчалик яқин ва мос бўлса, фаолият ҳам шунчалик самаради бўлади. Инсон онгида олдин идрок қилинган нарса ва ҳодисаларнинг образларн қанчалик қайта ишланганлигига қараб тасав вур икки турга ажратилади; хотира тасаввури ва ҳаёл тасаввури. Агар олдин идрок этилган объектнинг образи ўзгаришсиз ёки озгина ўзгариш билан қайта тикланса, бу хотира тасаввури бўлади. Образлар инсон томонидан қайта ишланганда эса ҳаёл тасаввури шаклланади. Жисмоний тайёргарлик жараёнида тасаввурларнинг ривожланиши тўла- тўкис жисмоний тарбия ва спорт фаолият характерига боғлик бўлади. Масалан, жисмоний машғулотларнинг реал мусобақавий холат шарт- шароитларига яқинлаштирилиши спортчи шуғулланувчиларда турли рақиблар замонавий услубларулар бевосита мусобақа жараёнларда тўқнаш келишлари мумкин бўлган ҳолатлар ҳақидаги тасаввурларнинг шаклланишига ёрдам беради. Аксинча, машғулотлардаги шартлиликларнинг меъёрдан ошиб кетиши эса нотўғри тасаввурларни юзага келтиради. Шунинг учун ҳам шуғулланувчи спортчилардаги тасаввурларни уларнинг шахсий тажрибаларига асосланиб шакллантириш катта аҳамиятга эга. Бунинг учун машқлар билан бўладиган амалий ишлар, адабиётлар билан мустақил ишлаш, жисмоний машқ техникасини, тактикасини тўла эгалллаш, уларнинг бажарилишини таъминлаш ва унумли қўллаш кабилар яхши восита бўлиши мумкин. Масалан, бир спорт тури билан жиддий шуғулланган шуғулланувчи спортчиларда (ўқувчи, болаларда) рақиб билан тўқнашиш, кураш олиб бориши ва ундан ҳимояланиш машқлари (воситалари) ҳақидаги тасаввурлар улардаги амалий тажрибанинг қанчалик бойлигига ҳамда мазмунига боғлиқ бўлади. Ижтимоии ҳаёт ҳақидаги тасаввур ларни ривожлантириш учун эса уларни ижтимоий фоалиятга жалб этишдан ташқари, уларда ҳар хил адабиётларни ўқиб ўрганиш (айнан ўзи танлаган, бажараётган машқи хақида назарий билимларга эга бўлиш) малакасини ҳосил қилиш катта ахамиятга эга. Инсоннинг тасаввурлари кўп жиҳатдан ундаги эҳтиёж ва қизиқишларга боғлиқ бўлади. Бундан ташқари шуғулланувчи спортчилардаги тасаввурларни шакллантиришда сўз жуда катта рол ўйнайди. Маълумки, бирон бир машқни идрок ёки тасаввур этиш, аввало ушбу машқни кузатиш, кейин эса уни сўзлар воситаси да баён этиш билан олиб борилади. Жисмоний машқ техникаси ва тактикаси ҳамда замонавий усул, услубларни ҳозирги шароитда нарса, ходисаларни сўз воситасида тасвирлаш инсонларда техник тасаввурни шакллан тиришда катта аҳамиятга эга. Таълимдан фарқли равишда тарбия жараёнида тасаввурларнинг шакллантирилиши эса фақатгина сўз воситасида амалга оширилади. Замонавий фан-техника тарақкиёти шароитида инсон фаолияти кўпроқ шартли мавхум белгиларга асосланадиган бўлиб бораяпти. Масалан, чизмалар, тузилмалар, макетлар схемалар, фикрни ҳарфлар воситасида ифодалаш, (интерпретация) изохлаш, хар хил формулалар тўзиш ва ҳоказо. Чизма ва сҳемаларни, рақиблар жангини, курашини, спорт тадбирлари, мусобақаларини тасмага туширилган видео кассета, компакт дискларини кўриш, кузатиш, тахлил қилиш шартли белгиларни ўқиш кабилар шуғулланувчи спортчиларда машқланиш жараёнини ўтиши, спорт мусобақалари кетма-кетлиги ўртасидаги таъсирлар (ижобий ва салбий) ҳамда бошқа ҳодисалар ҳақидаги тасаввурларнинг шаклланишига олиб келади. Агар шуғулланувчи спортчиларда нарса-ходисалардаги алоҳида сифатларни абстракциялаш(мавҳлаш)-ҳаёлан ажратиб олиш лаёқати бўлмаса, улардаги тасаввурлар ниҳоятда чекланган бўлади. Шунинг учун ҳам шуғулланувчи спортчиларда воқеликни шартли белгиларда ифодалашни ўргатиш катта аҳамиятга эга. Бу эса уларда берилган топшириқларни бажариш билан боғлиқ фаолиятни аввало ҳаёлда яратиш имконини беради. Жисмоний тарбия ва спорт, спортча тартиб, интизом, шуғулланувчи спортчилар (ўқувчи, болалар) ва рақиблар ўртасидаги муносабатлар ҳамда бошқалар (жисмоний тарбия ўқитувчиси, мураббийлар, ишқивозлари) хақидаги маълум бир тасаввурлар шуғулланувчи спортчиларда мусобақагача бўлган даврда тўлалигича шаклланган бўлмасада, қисман шаклланган бўлади. Булардан шуғулланувчи спортчи (ўқувчи, болалар) ўқув машғулотлари жараёнида, мусобақа даврида фойдаланади, нотўғрилари хатти–ҳаракатлари ҳамда камчиликларини эса тўғрилайди. Натижада уларда тўғри тасаввурлар шаклланишига эришилади.

O'xshashlar

Бошлангич синф укувчиларининг табиатшунослик ҳақидаги тасаввур ва тушунчаларини шакллантири
Хаёл
Харакатли уйинларни педагогик ахамияти
Янги алифбони ургатиш усуллари
Хозирги тарихий таълим тизими. Тарих курсларининг таълим-тарбиявий